translit
stringlengths
1
314k
shivamogga ledha Shivamogga (kannadam:ಶಿವಮೊಗ್ಗ), Karnataka raashtram, shivamogga jalla loni Kota.idi adae jillaku mukhyapattanam. idi tunga nadi odduna Pali. "sheva mukha" (shivuni mukham) aney padm nundi "shivamogga" padm vachindantaaru. "sihi moge" (teepi kunda) nundi kudaa yea peruu vachindantaaru. 16va sataabdamloo "keladi" naayakula palana kaalamlo yea pattanham praamukhyatanu santarinchukondi. shivappa naayakuni kaalam yea Kota charithraloo suvarnaghattam. taruvaata mysuru raajyamlo bhaagamgaa Pali. 2006 nevemberu 1 na adhikarikamgaa yea Kota, jalla perunu "Shivamogga"nundi "shivamogga"gaaa marcharu. jalla sarihaddulu yea jillaku thuurpuna davanageri jalla, aagneyaana chick‌magaluru jalla, nairutina udipi jalla, vayuvyaana Uttar qannada jalla, eshaanyaana haveri jillaalu sarihaddulugaa unnayi. ravaanhaa soukaryalu railu ravaanhaa yea jillaaloo agneyam nundi vayuvyam varku Bhadravati, harnahalli, kumsi, anandapuram, Sagar l meedugaa talguppa varku ooka railu margam Pali. roddu ravaanhaa yea jillaaloo pradhaana pattanaalanu kaluputuu mukhya rahadaarulunnaayi.13va nembaru jaateeya rahadari, 206va nembaru jaateeya rahadhaarulu yea jalla gunda veltunnaayi. yea jillaaloo motham 6632 kilometres roddu margam undaga andhulo 222 kilometres jaateeya rahadhaarulu. 402 kilometres rashtra rahadhaarulu kudaa yea jalla gunda veltunnaayi. vayu ravaanhaa prastutaaniki vayu ravaanhaa yea jillaaloo lenappatiki shivamogga pattanhaaniki 6 kilometres dooramlo sogane oddha vimaanaasrayaanni nirmistunnaaru. parisramalu desamloni mukhya inumu-ukku parisramalalo okataina vishweshwarayya inumu-ukku parisrama yea jillaaloo eshaanyaana Bhadravati oddha Pali. yea paarishraamika pattanamnaku manchi railu, roddu saukaryam Pali. injaneeru mokshagundam vishweshwarayya maargadarshakaalapai yerpadina yea karmaagaarapu prarambhanamam mysur inumu-ukku parisrama. prasthutham yea parisrama steele atharity af india adhinamlo panichestundi. bhadravatilone mro mukhyamaina parisrama Bhadravati paiper mills lemited. ISO 14001 dhruvapatram pondina yea kompany annirakala peparunu utpatthi cheyutalo prassiddhi. ivae kakunda palu vyavasaya aadhaaritha, inginiiring utpattula, automobyl, aahaara, paaneeyaalaku sambamdhinchina paarishraamika unitlu yea jillaaloo kalavu. mukhya pattanhaalu shivamogga sorab shikaripura hosanagara anjanapura thirthahalli Bhadravati tunga avy ivi Karnataka mukyamanthri b.yess.yediurappa praatinidhyam vahisthunna shikaripura assembli niyojakavargam yea jillalone Pali. bhartiya cricket jattu tarafuna adina pramukha cricket atagadu gundappa viswanatha yea jillaaloni bhadravatilo janminchaadu. ghnaanapeet awardee graheeta yu.orr.ananthamurthy thirthahalli taalukaaloni melige gramamlo janminchaadu. saraavatiloya vanyapraani samrakshana kendram Sagar taalukaalo Pali. bayati linkulu kuvempu vishwavidyaalayam Shivamogga jalla panchayath Shivamogga girinchi Shivamogga aan‌Jalor padamati kanumalu Shivamogga Kota bhartia nagaraalu pattanhaalu
tumakuru (), idi varku tumkurugaa pilavadina yea Kota dakshinha bharathadesamlooni Karnataka rastramulooni ooka pramukha Kota. idi tumakuru jalla mukhyapattanam. peruu vyutpatti vyutpatti prakaaram tumakuru ikda virivigaa kanipincha tumbe puvvu meedugaa tumbe uuru annana vaadukanundi vachindani bhaawistaaru. ledha tamate uuru nundi vachindani mro Dumka (ikda poorvam upayoginchevaarani bhavistunna tamate ooka dappu vaayidyamu). yea nagaranaki kobbarikayala Kota ani kudaa peruu. bhaugoollika swarupam tumakuru akshaamsarekhaamshaala oddha Pali. samudra mattam nundi yea nagarapu saraasari etthu 822 meters (2696 adugulu). tumukuru Kota yokka vaataavaranam bengulurunu pooli umtumdi. benguluruku vayuvyaana 43 mylla dooramulo unna yea nagaramlo dakshinha railway vibhaganlo bhagamaina railvestationu Pali. ganankaalu 2001 bhartiya janaba lekkala prakaaram, tumakuru 2,48,592 mandhi janaba kaligi Pali. andhulo 52% purushulu, 48% strilu. tumukuru prajala sagatu aksharasyatha 75% (jaateeya saraasari 59.5% kante adhikam). purashulalo aksharasyatha 79%. streelaloo aksharasyatha 70‍%. 11% janaba 6 samvastaralu ledha anthakante pinnavayaskulu. aardhikarangam ikda pandinche pradhaana pantalu chirudhaanyaalu, vari, pappudinusulu, pokachekkalu , nooneginjalu. parisramalalo muthaka nuulu vasthraalu, vunni kamballu, taallu, gadiyaralu (hindustan machiine tools), wipro, ti.v.yess.yea , carr‌mobils mukyamainavi. tumukuru parisaraallooni khyaata sandra siddhaganga mathamu prasiddhamainadhi. ikda deeshamulooni vividha praantaalaku chendina 8000ku paigaa vidyaarthulu vividha siddhaganga samsthalalo vidyanabhyasinchunchuna. yea mathaaniki anubandhamgaa ooka engineeringu kalaasaala (siddhagamgaa institut af teknolgy) kudaa Pali. edvala siddhaganga matam nuuru samvastaralu poortichesukunna sandarbhamgaa pratuta matha nirvahakudu shivakumar swaameejeeni Karnataka rashtraprabhuthvam Karnataka rathna puraskaramto satkarinchindi. Karnataka ardhashathotsavam "suvarna Karnataka" puraskarinchukoni tumkuru yokka adhikarika namanni tumakurugaa marcharu. kendra prabhuthvam yea maarpunu enka aamodinchaledu. 80% saatam rashtra janaba rashtra rajadhani ayina Bengaluru cheerataaniki tumakuru gunda prayaaninchatam visaesham. jillaaloo taaluukaalu tumukuru jillaaloo 10 taaluukaalunnaayi. avi gubbi, tipaturu, madhugiri, pavagada, koratagere, seera, turuvekere, chikkanayakanahalli, kunigal , tumakuru. moolaalu velupali lankelu Karnataka bhartia nagaraalu pattanhaalu
udipi, Karnataka raashtram loni ooka jalla. udupi jillaanu agustuu 1997loo erpaatu chesar. dakshinha qannada jillaaloni muudu Uttar taaluukaalu (udupi, kundapura, kaarkala) kalipi pratyeka udupi jillaanu chesar. 2001 janaba lekkala prakaaram jalla jansankhya 11, 12, 243. andhulo 18.55% pattanha janaba. qannada, tulu, konkini jillaaloo matlade pradhaana bhashalu. tulu maatrubhaashagaa kaligina prajalu gananeeyamgaa undatam valana udupi, dakshinha qannada jillalanu kalipi konnisarlu tulunaadugaa vyavaharisthaaru.udipi, Karnataka raashtram loni ooka jalla. prapancha prasidha krishna mandiram udupi nagaramlo Pali. 2001 loo ganankaalu bhougolikam udipi jalla paschima thuurpuna paschima kanumalu (world heritage cyte) pashchimamloo arebiyan samudram unnayi. samudra sameepamlo unna bhuumii chinna kondalu, vari polaalu, kobbari thotalu, adavulu, konda praanthaallotho kappabadi umtumdi turupu paschima kanumala sarihaddu bhuumii saadharanamga adavulu konni bhagalalo chaaala mandapati aranyaalu unnayi. hebri, somesvara oddha " somesvara vanyapraanula abhiyaaranyam " Pali. kollur (udipi) sameepamlo unna, " mookambika wyld life sanctuary " Pali. karkalaku 16 kilometres dooramlo mala sameepamlo kudremukh jaateeya udhyaanavanam Pali. parisara prantham kollur (udupi) dattamaina adavulunna, gramalu atavi prantham Madhya unnayi. kundapur taaluukaaloo, karkala taaluukaalooni konni bhaagaalu malenadu adavulu unnayi. remdu pacchadanam alaage samskrutilo okadanini okati poliunnaayi. jillaaloo arudaina vrukshajaalam, jantujaalam ​​unnayi. puli, rajanagam, jimka, adivi dunna modalaina arudaina janthuvulu unnayi. jillaaloni adavilo gulaabie chekka, teak kalapa, arudaina mokkalu, konni fungus unnayi. vibhaagaala vivarana ennika kabadina pratinidhulu em.yess. shoba karandlaje (udipi-chikamagalur loekasabha niyojakavargam) (bijepi) Karnataka vidhaanasabha sabyulu pramood madhvaraj (ai.ene.sea) - udipi kaladi shreeniwas setty (independiente) - vihaara gopaul poojaariki (ai.ene.sea ) - baindur v suniel kumar (bijepi) - karkala viney kumar Sorake (ai.ene.sea) - coup (Karnataka) vyavasaayam udipi jillaaloo vari, kobbari pushkalamgaa pandinchabadutundi. taruvaata poka (vakka) thotalu. muntamamidi kudaa pandinchabadutundi. Karnataka milk feedeeration vyavasaayadaarula nundi paalanu saekarinchi viniyogadaarulaku andistundi. Karnataka milk feedeeration‌ku jillaaloni manipal oddha dairee prosessing plantu Pali. sameepakalamgaa konni privete samshthalu kudaa paalanu saekarinchadam, prosessing sasthalanu nirvahisthundhi. cheepala parisrama jillaaloo manchineeti chepalu, uppuniiti chepalu parisramalu unnayi. malpe, gangolli chepalaparisrama pradhaana kendramga unnayi. arebiyan samudram chepalaparisramaku pradhaana vanarugaa Pali. vaanijyam, parisrama jillaaloo adhikanga chinnataraha parisramalu unnayi. jillaaloo pramukha parisramalu ekv leavu. ayinappatikee jillaku konni pramukha parisramalu ranunnayi. jillaaloo erramatti penkulu (manguluru tiles), muntamamidi (jeedipappu) kobbari nune parisramalu prakalaku vandalaadi mandiki upaadi kaligisthuu unnayi. manipal oddha printing presse Pali. pai groupe‌ku chendina yea printing presse nundi athyunnatha sekyuuritii sambandhitha chekkulu, shere certificatelu, mobile recharges koopanlu, palu bhartia vishwavidyaala koraku prasnaapatraalu mudrinchabadutunnaayi. avibhajita dakshinha kanara 4 prabhuthvaranga bankulaku p.yess.b (., vijayabank, kanara Banki, corparetion Banki, sindiqet Banki) janmasthalam. jillaaloo life insurems corparetion af india (udipi) divitional offices Pali. robosoft teknalajees SourceHub India Pvt Ltd, dota trey ai.ti services, uunited spectrum solutions- mobile applicansh, manipal oddha manipal digitally sistoms vaari corporate aafiisulu, reasenal aafiisulu erpaatu cheskunnaru. robosoft udipiki antarjaateeya gurimpunu teesuku vacchindi. nandikur oddha nagarjuna groupe vidyudtaptati koraku ooka dharmal pvr plantu erpaatu cheyabadindhi. yea sthaapinchesamayamlo paryaavana sambandhitha vivaadaalu talettaayi. padubidre oddha suzalan pavana vidyuttu thayaarii vyvasta erpaatu chesindi. padur oddha kendraprabhutvam bhugarbha petrolium velikiteeta koraku panichestundi. paryaavaranavaadulu ituvante parisramala sdhaapana valana aranhyaala pachadanaaniki bhagankaligistaayani aamdolana chendutunnaru. ravaanhaa udipi jalla remdu jaatiiyarahadaarlu unnayi. jaatiiyarahadaari 17 (prasthutham jaatiiyarahadaari 66 ani marchabadindhi), remdavadi jaatiiyarahadaari 13. jaatiiyarahadaari 17 jalla Uttar dakshinha disaga payanistuu udipini manguluru, karwar, murudeshwara, Kochi, madgav, Goa Ratnagiri, mumbayitho anusandhaanistundi. jaatiiyarahadaari 13 jillaanu shimoga, beejapur, solapur, Chitradurga, hospetalatho anusandhaanistundi. railway konkini railway jillaanu porugu jillaalu, raashtraalatho anusandhaanistundi. jillaaloo udipi, baindur, kundapure oddha pradhaana railu staeshanlu unnayi. vayu margam jillaku athi sameepamloni vimaanaashrayam jillakendram udipiki 55 ki.mee dooramlo bajpe oddha " manguluru vimaanaashrayam " Pali. bhashalu udipi jillaaloo pradhaanamgaa tulubhasha, qannada, beary bhaasha, urdoo, konkini bhashalu vaadukalo Pali. udipi, dakshinha qannada tulunadu antaruu. ikda tulu prajalu adhikanga nivasistuntaaru. tulu basha silaasaasanaalu jalla, parisara praantaalalooni barkur (puraathana tulunadu rajadhani) labhistunnaayi. qannada basha kutumbaaniki chendina kundakannada kundapur, baindur taaluukaa, hebri, brahmavar praantaalaloo dheerghakaalam nundi vaadukalo Pali. jillaaloni goudasaradvati brahmin, mangolorian catholics konkini bhaashan adhikanga maatlaadutuntaaru. jillaaloni muslimulalo urdoo bhaasha vaadukalo Pali. baindur loni muslimulalo beary bhaasha, nawayath vaadukalo Pali. churchilu yess.ti. larrems - shrine - udipi buses nundi (udipi-karkala ardy dwara) attur, 35.5 ki.mee romman - kaadhalik- dioces - af- udipi (millagress cathedral charchi) - udipi buses stop nundi (jaatiiyarahadaari 17 dwara) kalliyan‌puram 8.3 ki.mee fatima charchi aver leedee - perampalli udipi buses stop nundi, 5.5 ki.mee (vayaa gundibali -manipal ardy) . creesthu charchi - manipal (manipal-kallasanka dwara) 6.6 ki.mee udipi buses vailankani charchi kalmadi af aver leedee - udipi buses stop nundi 3.5 ki.mee (aadata udipi dwara) udipi vamtakaalu udupi vamtakaalu. udupi hotels prapanchavyaaptamugaa unnayi.. saadharanamu saakaahaara vamtakaalaloo udupi Gaya vamtalu chaaala prassiddhi chendinavi. Karnataka antataa udipi vantalaku vishesha aadhaarana Pali. udipi Gaya hotels bhaaratadaesam antataa prassiddhi chendhaayi. alaage taruvaata prampanchamantaa vistarinchaayi. udipi restarentlu dakshinha bhartia saakaahaara vamtakaalanu Bara andistuntaayi. mumbai, haidarabadu, Chennai, bengalooru nagaralalo ruchikaramaina saakaahaara vantakaalaku, maryaadapuurvakammaina sevalaku udipi hotels prassiddhi chendhaayi. neeyi vaysi dhoragaa kaalchina dhoosha madhayalo urlagaddakuranu cherchi madichi petti vividha takala chatneelatho andhinchay masaalaa doshanu udipi hotels rupakalpana annadhi pratyekata. vyaktulu rajakeeya naayakulu ascar‌ fernandez‌ - maajii kendramantri sahityam udipi jalla paluvuru qannada saahityakaarulanu andinchi qannada saahithyaanni susampannam chesthundu. genapeetha award graheeta dr shivarama karanth jillaaloni kugramam kotaloo janminchaaru. mukhyamaina rachayitalu dr kao shirama krishna, gnapeetam awardee vijaeta, rachayita, navalaa rachayita, paryavaranavetta, dans samskartha modalainavi gopalkrishna adiga, kavi professor e.v. nawada. santoshs kumar gulvadi . jarnalistu, rachayita b.janardhana bhatt, sahithya vimarshakudu jayarama karanth, kavi ulloor mookaji, kavi vyaapaaravaettala ti.em.Una. paay ti.Una. paay b.orr. setty khan bahadhur hazi abdallah saaheb sthaapakudu corparetion banku hidayatullah abbas uchiya raj setty ti.yess. bhudan basha chariman wakf boardu committe, adhyakshudu, jamiya maseedh udipi kala, samskruthi yakshagana prakyatha nrutya, nataka sammisrita jaanapadha sampradhaya nrutyaroopam. jillaaloo palu yakshagana kalaruupalu unnayi. jillaaloo yakshagana shikshanaalayaalu unnayi. nagaradhane jalla antataa bhaktisraddhalatho aacharinchabadutundi. jillaaloo nagaradhana samayamlo nruthyam, puuja, rangoli modalaina karyakramalalo prajalu utsahanga paalgontunnaaru. bhutakola, aati kalenja, kadyanaata modalaina roopaslalo jillaaloni prajalu prakruthi aaradhana chesthuntaru. graamaalaloo prajalu kambala, kodipandaalu, lagori, gilli damda modalaina kridalanu veekshistuntaaru. natakam sampradhaya naatakaruupaalu jillaaloo sajivanga unnayi. jillaaloo schul dee, callagy dee vento sandarbhaalalo praantiiyavaasulu naatakapradarsana ivvadam naatakapotiilu nirvahimchadam saadharanamga jaruguthuntaayi. udipi jalla nundi yakshagana kalaakaarulu divangata kalinga navada divangata naranappa uppur veerabadhrar nayak vandaru basava raghavendar maiyya laet rama nairi brahmavara lavanya kalva vranda baindur laet haradi rama gaanigaa kolali krishna setty sandesh setty gorrelu oollur shekar devadiga dinesh setty bepde bhagavath kolali krishna setty paryaataka pradheeshaalu thiraalu malpe:- udipi nundi 6 ki.mee dooramlo unna malpe chepalaparisramaku, naukaavyaapaaraaniki kendram. sint ilaand (carnatic):- malpe oddha arebiyan samudramloo Pali. coup (carnatic):- udipi nundi 12 ki.mee dooramlo Pali. ikda beaches, lyt house unnayi. maravante:-udipi nundi 42 ki.mee dooramlo Pali. arebiyan samudram, souparnika nadula madya jaatiiyarahadaari 65 loo prayanam chakkani anubhoothini istundiayinappatiki nirantharam samudram chochukuni vasthunna kaaranamgaa moosiveyabadina jaateeya rahadari 17 rahadari ippatikee unikilo Pali. maravante daggara nundi nadi yu tern tirigi turupu disaga pravahinchi 10 ki.mee pravahinchina taruvaata kundapuraanu cherutundi. othinaane:- idi ettaina parvataala pakkana unna parisubhramaina samudrathiram. alayalu udipilo pramukha udipi krishnaalayam Pali. udipi ananteshwara deevaalayam pramukha vaishnava guruvu madhvaacharyulu udipi nundi tana aadyatmika prayanam aarambinchadu. kuttapalli subhahmanaalayaalaku prassiddhi. subhahmanya shashti (nevemberu- decemberu) nadu yea aalayalaku velaadi bhakthulu vasthuntaru. ikda braham vyshnu maheswaralayam (kanangi alayam) Pali. ikda satyayuga yogashrama, ramkrishna bhajna mandiram unnayi. krishnaalayam udupi puurvapu peruu sivalli. idi parasuraamakshetraalalo medati sthaanam kaligi Pali. prathi savatsaram, lakshalaadhi bhakthulu krishnuni dharshanam chesukovadaniki udupini sandarsistaaru. swamy dharshanam navarandhraalunna kitiki dwara chesukovalasi undatam yea deevaalayam pratyekata. udupi rathaveedhiloo srikrishna mandirankaladu. Uttar dwarandwara gudiloki pravesinchinappudu Kandla vaipu devalayakaryalayam, inkoddigaa munduku vellithe madhva sarovar kanipistundhi. pradhaana aalayaniki dwaram adamavaipu umtumdi. koddhiga munduku velithe chennakesava dwaram osthundi. deenidwara garbagudilo pravesam pitaadhiphatulaku tappithe anyulaku undadhu. chennakesava swamy dwaram nundi mundhu vellithe pradakshinam chosen taruvaata srikrishna dharshanam vendiche taapadam pettapadina navarandhraala kitiki nundi chesukovachu. garbhagudiki kudivaipu mukhyaprana devatha (hanumandhara), vaamabhagaana garuda vigraham Pali. swamy dharshanam cheskoni munduku velli dakshinha margam vaipu pradaksham cheesinatlaitee edamabhaagaana madhvaacharyulu mantapam kanipistundhi. ippayiki paryaayamlo unna peethaadhipati aasiirvachanaalu ikkadeistaaru. ashta mathaalu udupi srikrishna mathaaniki anusandhaanamgaa ashta mathaalu krishna mathaalu unnayi. yea yenimidhi mathaalu udupi rathaveedhiloo, srikrishna devaalayaaniki chuttuu untai. puttage pejavara palimaru adamaaru sode matha sheerooru kaaniyuru krishnapura deggaralooni konni mukhya pradheeshaalu kolluru mukambika deevaalayam maravante beaches malpe repu kaapu deepastambham (kaapu laitu housu) kaarkala loni gomateshwarudu vaenuuru loni gomateshwarudu kaarkala sint laarens igarji sint marys dveepam moodabidarelo saavirakambada basadi manipal bainduru kosalli jalapaatamu jamiyaa maseedh 200 samvatsaraala jamiyaa maseedulo sarikottagaa 18, 000 mandhi praarthanalu chese vidhamgaa praarthanaasaalalu nirminchabaddaayi. ikda 3000 mandhi bhakthulu basacheyavachhu. pajaka:- udipi nundi 12 ki.mee dooramlo Pali. ikda maadhavaachaaryudu dwaitasiddhaanta prasamgam chosen pradeesam Pali. kollur (udipi):- udipi nundi 74 ki.mee dooramlo Pali. paschima kanumalalo unna yea pradeesam muukaambikaadevi nivaasita pradeesamani bhakthulu vishwasistunnaaru. TamilNadu, keralaa nundi ikadiki bhakthulu tarali vasthuntaru. karkala:- udipi nundi 37 ki.mee dooramlo Pali. ikda jaina basadeelu (alayalu), gomateswara shilpam (bruhadroopam ) unnayi. ikda enka pudu Tirupati shree venkatramana alayam, attur sint laarens charchi, shree hosamarigudi alayam, shree uchangi mariamma alayam, shree anantapadmanabha alayam, shree padmavathi tempul, shree mahalingeshwara deevaalayam, shree siddhivinayaka alayam, shree umamaheshwara alayam, salmar jama untai maseedh modalaina mukhyamaina sthalaalu unnayi. anegudde:- udipi nundi 30 ki.mee dooramlo Pali. ikda pramukha ganesalayam Pali. attur charchi:- udipi nundi 25 ki.mee dooramlo Pali. ikda vaarshikamgaa nirvahinchabade santaku kulamatabheda rahitangaa prajalu vasthuntaru. barkur:- udipi nundi 15ki.mee dooramlo Pali. palu alayalu jaina basadeelu unna barkuru tulunadu raajulaku rajadhaanigaa undedi. saligrama:- udipi nundi 27ki.mee dooramlo Pali. ikkada gurunarasimhaswamy alayam Pali. parampalli:- ikda 800 vandala puraathanamaina vishnumoorthi alayam Pali. pernakila:- ikda ooka puraathana ganeshuni alayam Pali. perdor:- udipi nundi 22 ki.mee dooramlo Pali. agumbe - Shivamogga rastriya rahadari sameepamlo anantapadmanabhaswamy alayam Pali. masa sankranthi roejuna yea aalayamloo visheeshapoojalu nirvahimchabadutunnaayi. yea pujalu chaaala prassiddhi chendi unnayi. hariyaadka:- udipi nundi 16 ki.mee dooramlo Pali. puraathanamaina veerabhadraalayam Pali. sankaranarayana:- udipi nundi 40 ki.mee dooramlo Pali. sakaranarayanalayam ooka sarovar madyana undadam vishesha aakarshanha. aalaya pradhaana daivaalu shankarudu - naaraayanhudu. maranakatte:-udipi nundi 45 ki.mee dooramlo Pali. pasimakanumalaloni dattamaina aranyaalamadya unna eepraantam prakruthi aaraadhakula swargabhoomigaa umtumdi. mandarhi:- udipi nundi 20 ki.mee dooramlo Pali. ikda ammanavaru (durgaparameshwari) alayam Pali. ikda prasaadamgaa ivvabade " dhoosha" santaanapraapti kaligistundani prajalu vishwasistunnaaru. ikkadaku desavidesala nundi bhakthulu vichestuntaaru. muduhole karkada:- ikda puraathana durgaparameshwari alayam Pali. yea aalayaniki desam amtati nundi bhakthulu vasthuntaru. aalayamloo navaraatriki viseshapuja nirvahinchabaduthundi. ikda dhanurmasam 4va roeju nirvahinche poojaku bhakthulu visheshangaa vasthuntaru. vanyapraanula abhayaaranyaalu udipi jillaaloo dattamaina satataharitaaranyaalu unnayi. ivi paschimakanumalu, sahyadri parvataaranyaalalo bhaagamai unnayi. aranyalalo uttanatamaina vrukshajaala myriu jantujaala sampadha Pali. somesvara vanyapraani abhiyaaranyam:-idi udipi nundi 40 ki.mee dooramlo Pali.ikda arudaina janthuvulu, pakshulu, aushadha mokkalu unnayi. mookambika vanyapraani abhiyaaranyam:- idi udipi nundi 50 ki.mee dooramlo Pali. kundapur- kollur roddu pakkana vistarimchi Pali. paryaataka chitrapatamlo idi cherchabadaledu. jalapaataalu kurdhu teerdha jalapaataalu:- udipi nundi 42 ki.mee dooramlo Pali. paschima kanumala loni dattamaina aranhyaala Madhya Pali. idi ooka andamina jalapaatam. idi phibravari- mee masala Madhya balaheenamgaa pravahistundi. jalapaatam etthu 300 adugulu. idi neerugaa ooka maduguloki cherutundi. praamtiya prajalu dheenini pavitramgaa bhaavisthuntaaru. velaadi samvatsaraalamundu rushulu ikda tapasu chesaru kanuka idi athi pavithramainadhigaa bhavistunaaru. manga teerdha:- kurdhu teerdhaku eguvana manga teerdha Pali. idi dattamaina aranhyaala madya nitaarugaa unna parvathaalalo Pali kanuka ikkadaku kothilu tappa maanavamaatrulu cheraleru kanuka dheenini kotula teerdham ani kudaa antaruu. barkana jalapaatam:- udipi nundi 54 ki.mee dooramlo Pali. idi paschima kanumalalo udipi, chikamagaluru, shivamogga kuudali praanthamlo Pali. udipi - shivamogga rahadari margam nundi 45 nimushala nadakadwara jalapaatam cherukovachhu. belkal theertha jalapaatam:- udipi nundi 50 ki.mee dooramlo Pali. idi paschimakanumalalo Pali. idi 400 adugula etthulo Pali. phibravari - memasalalo idi md pothundhi. arasina gundi:- idi dolly gramam oddha aranhyaala madya unna andamina jalapaatam. jomlu theertha:- udipi nundi 35 ki.mee dooramlo belve Pali., idi seetanadee jajaalato yerpadina 20 adugula ettaina chinna jalapaatam. yea nadi medha idi rendava jalapaatam. modati jalapaatam kudlu theertha. kosalli jalapaatam:- idi kundapur taaluukaalooni baindur oddha Pali. idi jalla Uttar sarihaddulo unna andamina jalapaatam. nadi dweepaalu nadulu souparnika, swarna, chakranadi, seethaa, varhi nadi, kubja nadulunnayi. yea nadhulaloo andamina nadhii dweepaalu unnayi. vitini kurduulu antaruu. veetilo konni dveepaalalo zanaavaasaalu unnayi. traaguneeru, vidyuttu, prayana vasatulu modalaina maulika sadupayalu leavu. udaharanaga nadeedveepaalalo sul kurdu, qannada kurdu, babbu kurdu, katte kurdu, benne kurdu, kukkude kurdu, timmanna kurdu, padu kurdu, hatti kurdu, bahl kurdu, bavali kurdu, shetti kurdu, uppina kurdu, kuru, jaru kurdu unnayi. pratyeka tulunadu raashtraaniki demanded swatantrayam taruvaata rastrala punarnirmaanham jargina samayamlo tuluva prajalu tuluva bhashaku adhikaara hoda, pratyeka raashtram koraku poraatam saaginchaaru. pratuta Karnataka rashamloni dakshinha qannada, udipi, Kerala rashamloni kasaragad jillalanu kalipina bhuubhaanni kalipi pratyeka raashtram kaavalani poraatam saaginchaaru. taruvaata idi kontha aanichiveyabadinappatiki sameepakalamgaa yea korika tirigi balapadutoo Pali. tulu raajya horata samithi vento samshthalu yea korikanu kendrikarinchi tarachugaa samavesalu, pradharshanalu tuluvanadu loni pattanaalaloo poraatam saagistunnaaru. tulu adhikarabhaashagaa cheeyadam, tuluvanadulo tuluva bhaashan bodhana bhashaga cheeyadam, tulu sampradhaya prajalaku pratyeka raashtram yea poraataaniki pradhaanaamsaalugaa poraatam konasaagutuu Pali. idi kood chuudu udupi udipi vamtakaalu dakshinha qannada manguluru pajaka shree krishna matam madhvaacharyulu kanasadasu purandaradaasu maravanthe moolaalu bayati linkulu Official Website of Udupi district Udupi District Tourism Information Comprehensive information on Udupi Know about Udupi South Canara Gazetteer 1973 News from Udupi, Manipal, Kundapura, Brahmavara, Karkala, Padubidri News from entire Udupi district and surrounding areas udupi gurinche cheppe webb saitu paejilu 1997 sthaapanalu Karnataka Karnataka punyakshethraalu bhartia nagaraalu pattanhaalu parasurama kshethraalu udipi jalla
carnatic rashtra 30 jillalalo dharwada jalla okati. dharwada pattanham jillakendramga Pali. dharwada jalla carnatic rashtra samskruthika kendramga Pali. dharwada jalla dharwada pedaaku (paalatho chese sweetu) prassiddhi. purapalakam vaishaalyam 191 cha.ki.mee. dharwada benguluruku vaayavyamgaa 425 ki.mee dooramlo Pali. poonaaku dakshinamgaa 421 ki.mee dooramlo Pali. idi bengulhuur- poona margamlo rahadaariki daggaraka Pali. jillaaloo " north unit af naeshanal projects construction corparetion " pradhaana kaaryaalayam Pali. jillaaloo haikort sarkyuut bench Pali.1997ku mundhu jalla vaishaalyam 13738. 1997 taruvaata dharwada nundi gadag, haveri jillaalu ruupomdimchabaddaayi. dharwada, maroka remdu jillala nundi bhuubhaagalanu saekarinchi davanagere jalla ruupomdimchabadimdi. peruu venuka charithra dharwada antey vididhi antey swalpakaala vishraanta pradeesam ani ardam. konni sataabdhaalapaatu dharwada malenadu bhoobhaagam, maidaana bhubhagala madya pradhaana dwaaramgaa undedi. malenadu bhoobhaagam, maidaana bhubhagala madya prayaninchey yaatreekulu ikda konthakaalam vishraminchevaaru. samskrutapadam dwaaraavata padm nundi dharwada aney padm vacchindi. dwara antey talupu waada antey pattanham. maroka kathanam vijayanagar palanakalamlo dharwada bhuubhaagaanni dharv (1403) loo paalinchaadani aayana nundi yea bhuugaanaaniki dharwada aney peruu vacchindi. yea praanthamlo labhistunna konni silaasaasanaalu yea praantaanni kaamana sthaana ani prastavinchabadindi. charithra narendera graamamlooni durgaadevi aalayasameepamlo orr.emle.yess unnanatha paatasaala oddha labhinchina 12va sataabdhapu salaasaasanaalu dharwada 900 samvatsaraala nundi unikilo unnatlu theliyajesthunnaayi. bokyapur sarasasu (dharwada nundi 18ki.mee dooramlo unna gramam) oddha unna hanumanji alayam oddha labhinchina silaasaasanaalu kudaa dharwada gurinchina vivaralanu andistunnaayi. chalukyas 12 va sataabdamloo chaalukhyulu dhaarvaadanu paalincharu. 1117 loo bhaskaradeva paalinchinatlu silasasanaladwara telustundhi. 14va sataabdamloo bahmani sulthanulu jillaabhuubhaagaanni swaadheenam cheskunnaru. taruvaata idi kotthaga sthapinchabadina hinduism raajyam vijayanagar saamraajyamlo bhaagam ayindhi. vijayanagar raajulu dharwada oddha kootanu nirminchaaru. 1565loo talikota yuddamlo vijayanagar paalakulu ootami pondaaka dharwada konthakaalam hinduism raajula paalanaloe swatantraraajyamgaa Pali. 1573loo beejapur sulthan yea praantaanni swaadheenam chesukunadu. taruvaata adhil shaw raajyamlo bhaagam ayindhi. offill shaw ikda nirmimchina quote mannakhile ani piluvabadinadhi. taruvaata najratabad ani piluvabadinadhi. yea kota nirmaanamtho dharwada oohaatmakamgaa abhivruddhi chendhindhi. taruvaata dharwada paluvuru ourangajebu, shivajee, ourangajebu kumarudu mu aajam, peshwa, balaji raao, hydar ali, tippu sulthan chivariga british prabhuthvam modalaina paluvuri vijaetalanu akarshinchindi. mugal saamraajyam 1685loo dharwada kootanu mugal palakuladu ourangajebu swaadheenam chedukunnaru. 1764loo taruvaata dharwada maraateela paalanakudaina poona peshwa paalanaloki marindi. 1778loo yea bhoobhaagam mysuru paalakudaina hydar ali raajyamlo bhaagam ayindhi. 1791loo dharwada tirigi maraateela vasamaindi. chivariga british prabhuthvam paeshvaanu odinchi dhaarvaadanu swaadheenam chesukunadu. taruvaata british prabhuthvam dhaarvaadanu bombay provims‌loo chercharu. 19va sataabdamloo british raajyavistarananu naragund paalakudu bhabha shaheb, kitturu chennamma modalaina stanika paalakulu teevramgaa vyatirekinchaaru. jahangir bad jahangir‌dar (bad) kulinavargeeyudu. aayana ooka jamindaarugaa unaadu. aakaalamlo varu raza, navaabu, mirza, palu itara birudunaamaalanu sweekarinchevaaru. jaagiirudaarulu raajapratinidhulaku samaanamgaa undevaaru. konnni maarlu varu swatantramgaa vyavaharinchaevaru. marikonni maarlu swatanter rajuluga vyavaharinche varu. british palana kaalamlo jaagiirudaarulu kudaa vaari praabhavaanni kolpoyaru. mugal paalanaloe jaagiirudaarlu prajala nundi pannu vasulu chese adhikaaram kaligi undevaaru. jaagiirudaari adhikaaram vaarasatvamgaa konasagedi. jaagiiru saraasari vaishaalyam 50,000 hectares. (50-150 gramalu). jaagiirudaarula swantantra bhavalaku verachina moghal paalakulu jaagiiru adhikaaraanni tarachugaa maarusthu vaerae varini jaagiirudaarulugaa niyaminchevaaru. 17va sabaabdham nundi vaarasatva adhikaaramgaa maarna jaagiirudaari 18 va sathabdam varku konasaagindi. swatantrya samarayodudu dharwada prakyatha swatantrya samarayodudu " carnatic kulapurohit ", shree alur venkataravulaku janmasthalam. shree alur venkatarao rachinchina " carnatic gta vaibhava " carnatic prajalalo uttejam kaliginchindi. 19va sathabdam adhakabhaagam dharwada prasaantamgaanae undedi. yea samayamlo dharwadalo 1848loo ooka aagla maadhyama paatasaalanu sthaapinchindi. taruvaata 1863loo dhi bassel mishan aarganyjeshan maroka schoolunu praarambhinchindi. 1867loo british maroka schoolunu sthaapinchindi. varmal schul, taruvaata 1867loo idi trekking skuulugaa marchabadindhi. 1883loo purapaalaka praanthamlo sidhapur, lakamamlahli, haveri piit, bagtalan, madihal, galaganjikop, malapur, kimmel‌puur, narayanapur, saptapur, attikola, hosayapur vileenam cheyabaddaayi. 1888loo british prabhuthvam ikda railway staeshanu erpaatu chesindi. railway dharwada pattanhamloo sadaran maraataa railway margamlo ooka railway staeshanu Pali. 1901 ganankalanu anusarinchi pattanha jansankhya 31,279. jillaaloo palu cotton zin, cotton mill, remdu haiskoollu unnayi. okadanini prabhuthvam nirvahisthundhi. rendavadaanini bassel jarman mishan nirvahisthundhi. 1947 augustu 15 na deeshaaniki swatantrayam vacchina taruvaata 1956loo rashtra punarvibhajana samayamlo bombay rashtramlo unna qannada matlade jillaalu mysuru rashtramlo cherchabaddaayi. vatilo dharwada jalla okati. 1972 nundi mysuru raashtram carnatic rashtramgaa marchabadindhi. dharwadalo " carnatic vishwavidyaalayam ", university af agrikulture simesses (yu.Una.yess) alaage palu itara kaalejeelu unnayi. 1941loo dharwada jansankhya 47,992. 1961loo dharwada poruguna unna Hubballi pattanhamloo kalisipoyi hubballi- dharwada purapalakam ayindhi. remdu nagarala jansankhya kalisi janasankhyaaparamgaa rashtramlo rendava sthaanamloo Pali. modati sthaanamloo bengalooru Pali. 1981-1991 madya kaalamlo hubballi- dharwada jansankhya 22.99% (527,108 nundi 648,298) abhivruddhi chendhindhi. 1991 - 2001 madya kaalamlo hubballi dharwada jansankhya 21.2 % abhivruddhi chendhindhi. 2008loo dharwadalo sarkyuut bench af dhi haikort af carnatic sthapinchabadindhi. dhi sarkyuut benchi paridhiloo mumbai - Karnataka cherchabaddaayi. bhaugoollika visheshaalu dharwada vaishaalyam 4263cha.ki.mee. 15°02' nundi 15°51' degreela Uttar akshaamsam, 73°43' nundi 75°35'degreela turupu rekhaamsamlo Pali. jalla samudramattaaniki 800 adugula ettuna Pali. jillaaloo aahlaadakaramaina aarogyavantamaina vaataavaranam Pali. bhougolikamgaa jalla muudu vibhaagaalugaa vibhajinchabadi Pali. malnadu, semi malnadu, maidaan. jillaaloo praantaalanu anusarinchi bhaaree, mitamaina varshapaatam umtumdi. kalghatagi, alnavar praanthamlo dattamaina aranyaalu unnayi. jillaaloni itara talukolakante dharwada taaluukaaloo adhika varshapaatam umtumdi. sarihaddulu taaluukaalu dharwada hubballi kundgol navalgund kalghatgi pramukha vyaktulu daadaasaaheb cintamani pavate dr. bendre kao yess amar z. yess amar venkanna hetch nayak sudha muurti gangubay hangal pundit mallikarjuna mansour pundit Sawai gamdharva pundit basavraj rajguru pundit kumar gamdharva pundit bheemsen joshiy girish karnad suresh heblikar orr.sea. hiremat sarojini mahishi, (maajii manthri endira mahathmaa ghandy mantrivargam) z.Una. kulakarni seniior plays adhikaarulu anubhavalaina pooliisu adhikaarulu:- veeranna aivalli - ai.p.yess. (1943-2002) Kashmir plays loo panichesadu. 2002 augustulo " shere- i- Kashmir " avaardunu andukunnadu. sharanabassappa b tongli - ai.p.yess. (jananam1920 decemberu 12 - maranam 2012 janavari 25) v.b. nangur- ai.p.yess orr.p. malimath - ai.p.yess yess.yess.hasbi- ai.p.yess vidya dharwada jalla vidyaakendramgaa abhivruddhi chendhindhi. jillaaloo palu pramukha unnanatha paatasaalalu, kaalejeelu, vishvavidyaalayalu unnayi. vidyaasamsthala jaabithaa. 19va sathabdam madyakaalam nundi jillaaloo maraatii bhaasha praabalyamloo Pali. amduvalana jillaaloo maraatii paatasaalalu kudaa unnayi. maraatii aaglam prabhutva paatasaalalu, kortu vyavaharam, chattam modalie vishayalaku upayogistunnaru. amduvalana qannada bhaasha jillaaloo kontha venukabaatuku guraindi. amduvalana chennabasappa, artal rudragouda, roda shreeniwas raao, sar siddappa, kambli, sakkari balacharya, orr.hetch. deshpande, alur venkatraavu, Kadapa raghavendar raao, sali raamachandhra raao vidyaavantulaina qannada bhaashaabhimaanulu qannada bhaashan punahsthaapana koraku tamajeevitaalanu qannada bhashaku ankitham chesaru. varu paatasaalalanu, kaalaejilanu sthaapinchi qannada basha mandhyamamloo bodhana jaragadaniki upaadhyaayulanu neyaminchi maatrubhaashaku sevalandincharu. dharwada jalla sarasvathi nilayamga peruu pondindi. jillaaloo vidyaavantulu, vidyaasamsthalu, vidyaabhimaanulu, vidyaanukuula paristhitulunna kaaranamgaa parisara jillaalalooni vidyaarthulu kudaa jillaku vidyanu abhyasinchadaaniki vastuu unnare. vudayam 8-10, madyahnam 12-1 saayantram 5 gantala samayaaniki dharwada rahadaarlu, buses, autorickshalu vidyaarthulathoo nindipotuntaayi. yea samayaalaloe dharwada motham ooka peddha paatasaalagaa darsanamistundi. dharwadalo qannada, aamglam, urdu maadhyama paatasaalalu unnayi. parisramalu hubballi ooka praadhaanyata kaligina paarishraamika kendram. 1000 smaal maroyu meediyam taraha parisramalu unnayi. jillaaloo meshi tools industreelu, electrical, steele furnicher, aahaara utpattulu, rabbar, tolu parisramalu, sikshnhaa samshthalu unnayi. samsthala jaabithaa :- tata motors lemited tata marcopola motors lemited telco construction exipment kompany lemited (telcon). kirloskar electrically koo lemited companys microphinish groupe. bhoruka textile mill. ene.z.i.epf lemited. carnatic milk feedeeration. industries b.di.kao. groupe. murudeshwar seramics lemited kamath groupu (hotels prajaadaranha samuham) hotels yea chaaala nagaramlo prarambhamayyayi. j.b.em.industries. di.orr.ti. selavulu bhaaratadaesam. v.orr.emle. hubballi nagara nadiboddulo ai.ti park - hubballi Pali. dheenini govarment af carnatic ai.ti departmentu sthaapinchindi. keyonics hubballi ai.ti park nirvahanha, marcheting vyavahaabaadhyatalu nirvahisthundhi. prayana soukaryalu rahadari margam rashtra prabhuthvaaniki chendina ene.dabalyu.kao.orr.ti.sea (north‌vest carnatic roddu torn‌Port corparetion) pradhanakaryalayam hubballi Pali. nagaramlo hubballi, dharwada, kalghati, naavalagundu, kundagol madya chakkani ravaanhaa vyvasta Pali. ene.dabalyu.kao.orr.ti.sea, bendre nagara saarige yea pradeshaala madya dinasari basu sarveesulu andistuu porthi sthaayiloo ravanasoukaryam kaligisthundhi. hubballi, bengalooru, manguluru, poona, mumbai, Goa, haidarabadu, AndhraPradesh, haidarabadu Kota nundi dinasari basu soukaryamlabhistundi. railu margam hubballi south vestarn railves zoan af eandian railves pradhanakaryalayam Pali. palu ex‌presse passenger dinasari raillu Hubballi - bengalooru madya nadupabadutunnaayi. pradhaana railu junkshan ayina Hubballi nundi Mumbai, poone, miraj, Delhi, haidarabadu (aandhra Pradesh), Ahmadabad, Vijayawada, mysur laku dinasari railu vasati labisthundhi. Chennai, haora, Thiruvananthapuram laku vaaraantapu railu saukaryam labisthundhi. vaayumaargam spies jett bengalooru - mumbai vimaanasarveesulu labhistunnaayi. hubballi vimaanaashrayamlo nyt - landing saukaryam abhivruddhi cheyabadindhi. 2001 loo ganankaalu samskruthi dharwada bhoobhaagam konni hindusthaanii sangeetakalaakaarulanu andinchindi. jillaaloo savaigandharva, mallukaarjuna mamsoor, bheemsen joshiy (2011loo maranhichadu), basavraj rajaguru, kumar gamdharva, gangubhay hangal modalaina hinduusthaanii gaayakulu unnare. abdoul kareem khan dharwada kirana gharana kalaku kudaa gurthimpu pondindi. usad abdoul kareem khan tarachugaa mysur darbaaruku vachipothu undevaadu. mysur dadarbar ayanaku sangeetaratna birudu ichi satkarinchindi. mysuruku velledaarilo aayana tanasodarunito dharwadalo konthakaalam nivasinchaadu. dharwadalo aayana ooka tana athantha keerti pondina shishyuniki sangeetam neerpaadu. aa shishyude savai gamdharva. savaigandharva gangubhai hangal, bheemsen, basavraj rajaguru vento sishyulaku sangeetam neerpaadu. pramukhulu gnapeeth award vijethalu dr bendre, v.kao gokak, girish karnad vaari puurveeka muulaalatoe dhaarvaadatho sambandam Pali. qannada rachayita, vimarshakudu sahithya award graheeta keertinath kulakarni tanajeevitamlo adhikaalam dharwadalo nivasinchaadu. ooka maraatii rachayita, sahithya akaadami graheeta z.Una. kulakarni kudaa tana jeevitamlo chalakalam dharwadalo nivasinchaadu. pramukha hiindi nati, kishor kumar bhaarya leena chandawarkar dharwadalo nivasinchindi. tharuvaathi kaalamlo kudaa railway staeshanu sameepamlo aameku asthulu unnayi. nandan nilekaani nandan nilekaani imphosis kochairman tana uncle kutumbamtho dharwadaku velli vidyaabhyaasam konasaaginchaadu. aayana sint josep high schul‌loo nivasinchaadu. nilekaani " carnatic kaalaeji aavaranaloo srijana paerutoe art aditorium nirminchajesaadu. . nyaayavaadulu dharwada pramukha sanglad j, .bannoormathba j., Una.sea kabbin j., mohun shandantangoudar j, b.yess patil, ashoke hinchigeri j. subhsh aadata j. nyaavaadulu ayina shree hitegoudar, sea.b. patil, sharat yess. javali (supriim korat) mohun katarki (kauvery vivaada parishaara carnatic nyaavaadi) modalaina chattasambandhita pramukhulaku swasthalamgaa Pali. mari kondaru pramukhulu pramukha imvest‌ment adviser uma shashikant, suchetha dalal, mumbayilo nivasisthunna finonsial jarnalist (harshad mehtata Kumbakonam veliki teesaadu) kudaa dharwadalo vidyaabhyaasam chesaru. p.b. mahishi, ti.em. shivakumar, ganapathy bhatt, manish dheshaayi, kao nandy sivil sarveesulaloo lusi, vaari pratyekata chaattukunnaaru. di. abrue kudaa dharwadalo janminchina wade. dhalitha nayakan dharwada palwankar baaloo janmasthalam. aayana cricket kridakaruduga taruvaata rajakeeya naayakudigaa peruu sampaadinchaadu. eandian cricket bowlar shone joshiy dharwada vaasi matramekaka pundit bheemsen banduvu kudaa. aadyatmika pramukhulu jillaaloo aadyatmika pramukhulu unnare. jillaaloo shishunal Sharif saaheb siddaaruuda swaamigalu, kumara swamiji, hurakadli ajja, mritunjay appagalu, mahanta appagalu, gatag madivaleshwara modalaina adhyaatmika pramukhulu unnare. paryaataka dharwada jillalalo palu paryaataka aakarshanalu unnayi. chaarithraka alayalu, smaarakachihnaalu unnayi. dharwada ammimbhavi dharwada nundi 6 ki.mee dooramlo Pali. ikda 24 teerdhankara basadi, hire maathaa, guhalayam Pali. aalayamloo kitturu nundi vacchina koyyafalakam medha chithrinchina chitram Pali. hubballi unkal oddha pramukha chandramouleshwaralayam Pali. idi paschima chaalukhyula kaalam naatidani bhavistunaaru. aalaya sameepamlo unkal sarasu Pali. dharwadalo jillaaloni andamina sarasulalo chandramoulishwaraayam okati. unkal sarasu hubballi nundi 3ki.mee dooramlo Pali. idi andamina poodotalu, pellala vinodasoukaryaalu, boating saukaryam modalaina aakarshanhalato koodina viharakendram. bhavnani shekar alayam :- chaalukhyulu nirmimchina yea aalayamloo pradhaana dhaivam naaraayanhudu. asar:- 1616loo dheenini mohd ali shaah dheenini korat haluga upayoginchadaaniki nirmimchaadu. yea halunu pravaktha anuyayulu basacheyadaaniki upayogistaaru. indhulo streelaku anumati ledhu. nrupatunga haaa :- idi jalla eeshaanya bhuubhaagamloe chinna konda medha Pali. kondameeda nundi Hubballi Kota sundaramgaa kanipistundhi. ekkadi nundi Hugli nagaramlooni amaragoli, vimaanaashrayam varku kanipistundhi. udayapu nadaka saaginche variki, saayantrapu velalo vyaahyaaliki vellae variki idi chaaala anuvyna pradeesam. siddharuuta matam :- idi pramukha aadyatmika samshtha. idi swamy siddharudha adhvaita siddhaamta pravachana kendram. idi Hubballi nagara shivaarlalo Pali. glaass house :- yea addaala mandapaanni pradhanamantri indiragandhi chetha praarambhinchabadindhi. banasankari alayam (amargoli) loo shankaralinga, banasankari alayalu unnayi. idi hubballi- dharwada margamlo navanagara sameepamlo Pali. annigeri :- oddha palu kalyaani chaalukyula kalamnati " amareswara alayam " Pali. chaarithraka alayalu unnayi. hubballi nundi ki.mee dooramlo Pali. idi hubliki 30ki.mee dooramlo hubballi- gadag margamlo Pali. navalagunda :- shree jagadguru ajatha nagalinga swamy mutta . kundogi :- Hubballi nundi 15 ki.mee dooramlo Hubballi- dharwada margamlo Pali. ikda sambhulinga alayam Pali. idi carnatic rashtramloni hiduusthaanii sangeethaaniki kendramga Pali. idi hinduusthaanii sangeethaaniki vishwavidyaalayam vantidhi. Sawai gamdharva yokka janmasthalam. bharataratna, Sawai gamdharva guru pundit bheemsen joshiy, gangubay hangal himdustaanii sangeetam adhyayanam chesaru. kalghatagi tambur :- kalghatgi nundi 8 ki.mee dooramlo Pali. ikda prasidha basavanna alayam Pali. ikda devakuppa aranhyam Pali. shree basaveswaralayam :- idi bhogenagarakoppalo Pali. idi kalaghatagi nundi 14 ki.mee dooramlo Pali. mahalaxmi alayam. shantinath alayam. saatinaatha basadi jaina alayam. ritch jaanapadha vaarasatvam dollu kunitha :- idi prabala drummu nruthyam, drummulanu varnaranjitamaina vastraalatho alamkarinchi vaayistaaru. veeraagaase :- veeraagaase prabala jaanapadha nruthyam. idi veeratvaaniki chihnamgaa pradarsinchabadutundi. idi veerabadhra swaamini aaraadhistuu nartinchabadutundi. shravana, kartika maasaalalo yea nruthyam sivaaraadhanaloo bhaagamgaa nartinchabadutundi. yea nartakulanu lingadevaru antaruu. nandikolu kunita :- maale bhakthulu sivaaraadhana samayamlo yea kalanu pradarsistuntaaru. nandy pole 18 cubitla podavu Pali. okkoka kyoobitunu ooka dharm antaruu. pol podavunu ittadi kundalu, rekulatho alankarinchabadi Pali. bhakthulu aanandaparavasatvamto vaayidhyagoshthi nadima chese nrutya prakampanalu polulo unna ittadi kundalu, rekulu pratidhanistaayi. jodu halige :- halige antey remdu vaayidyaalanu oksari layabaddhamgaa vaayistoo pradarsinche kalarupam. kaalaakaarulu vaari saktiyuktulanu upayogisthoo chese pradarsana pekshakulanu mantramugdhulanu chesthundu. halligi gundrangaa umtumdi. dhaanini barretholutho biginchi tayyaru chesthuntaru. dheenini chinna poollalanu upayoginchi vaayistaaru. lambani nruthyam :- lambani nrutyamlo strilu varnaranjitamaina vastradharana chesthuntaru. gundrangaa nilichi layabaddanga tiruguthu naristuntaaru. yea nruthyam asaadhaaranamgaa umtumdi. varu konni mukhyasamayaalalo svechchaayutamgaa nartimstuntaaru. natyam vaari jeevitamlo ooka bhaagamgaauntundi. lambadi nivaasam, vastradharana, jeevanasarali pratyekamgaa umtumdi. veerabadhrakunita :- nrutyakaarulu veerabadhruni kadhanu vuvaristuu nartimstuntaaru. puranic dhaivam mahashivuni srusti. dakshuni ahankaaraaniki tagina buddhi cheppadaniki dakshayinlo sathidevi aatmaahutiki kruddhudaina paramasivunicheta veerabadhrudu srushtinchabaddaadu. Karnataka raashtraaniki chendina yea jaanapadha kalarupam antarinchipotunna dhasaloo Pali. karnatakalo yea nrutyaroopa pradarsanaku tagina proothsaham labhinchadam ledhu. pratyekamgaa uttarakarnaatakaloni doddaata, sannata, gombevatalo ippudi kala ksheenasthitilo Pali. prajalu, bhaasha, aachaaralu jillaaloo pradhaanamgaa qannada vaadukalo unnappatikee dviteeya sthaanamloo maraatii bhaasha vaadukalo Pali. maraatii bhaasha kudaa gurtinchatagina sthithilo Pali. ikda matlade qannada bhaashan dharwada qannada antaruu. idi dakshinha karnatakalo matlade bhashakante swalpamaina bhedamto umtumdi. jillaaloni grameena praanthamlo purushulu talapaagaa (feta) dharistuntaaru. paluvuru purushulu telleni topeelanu kudaa dharistuntaaru. vyavasaayam, vaanijyam jillaaloo adhikanga jover, mokkajomba, godhumalu, erragaddalu, itara pantalu pandinchabadutunnaayi. jillaaloo adanamga boppai, arati, horticulture pantalu utpatthi chaeyabadutunnaayi. vyavasaya aadhaaritamaina borugula thayaarii, aatukula thayaarii, aahaara noonenela thayaarii samshthalu unnayi. vaanijya kendram jillaaloo vyavasaya utpattulaku hubballi pradhaana vyaapaarakendramgaa Pali. carnatic raitule kaaka itara praantaala prajalu kudaa vaari utpattulanu ikda vikrayistunnaaru. hubballi peddha Una.p.em.sea maarket Pali. idi hubballi- dharwada margamlo amargol oddha Pali. Hubballi Una.p.em.sea. maarket‌loo endumirapakaayalaku, erragaddalaku, bhiyyam, patthi, jonnala pantalu vikrayinchabadutunnaaya. hubballi- dharwada nagaralalo madyataraha, chinnataraha parisramalu gurtinchataginamtagaa sthaapinchabadi unnayi. parisramala nundi inginiiring parikaraalu, electrical vastuvulu, vyavasaya utpattulu labhistunnaayi. jillaaloo palu spinning, ginning millulu unnayi. paripalana vibhagalu vibhaagaala vivarana hubballi- dharwada narapalitam Hubli-Dharwad Municipal Corporation hetch.di.em.sea 1962loo ruupomdimchabadimdi. remdu nagarala madya 20 ki.mee dooram Pali. nagaraabhivruddhi charithraloo idi ooka prayoogam. nagarapalita (corparetion) vaishaalyam 181.66 cha.ki.mee. indhulo 45 revenyuu gramalu unnayi. 1991loo jansankhya 7 lakshalu. pratuta jansankhya 15 lachalu. hubballi :- 1855 augustu 15na hubballi purapalakam ruupomdimchabadimdi. dharwada :- dhi dharwada munsipal counsil 1856 janavarilo ruupomdimchabadimdi. hubballi vaanijya, paarishraamika kendramga gurtinchabadutundi. vidyaa kendraga kudaa dharwada abhivruddhi chendhindhi. vaisaalyaparamgaa janta nagarala corparetion rashtramlo rendavasthaanamlo Pali. modati sthaanamloo bengalooru carooration Pali. hetch.di.em.sea palu maarpulanu chusindi. nagarapalana prajanukoolamgaa, paaradarshakangaa nirvahinchabaduthundi. abhivruddhi panlu churukugaa saagutunnaayi. athyunnatha sevalaku plays vyvasta ai.yess.o certificate pondindi. idi kood chuudu moolaalu Karnataka jillaalu Dharwad jalla belgaum deveeson bhaaratadaesam loni jillaalu bhartia nagaraalu pattanhaalu
Hassan bhartiya desamloni Karnataka rashtramloni ooka jalla , ooka pattanham. yea pattanham Hassan jillaku rajadhani kudaa. bhartia antariksha parisoedhana kendram (ISRO) pradhaana niyanthrana kendram Hassan nandhe Pali. charithra Hassan charithra sumarugaa 5va sathabdam nundi prarambhamainatluga gurtinchabadutondi. halmadi graamamlooni kadamba raajulu vaeyimchina silasasaname deeniki shakshi. kadamba vansha taruvaata 11va sataabdamloo hoysala vansha yea pradeeshaanni paripaalinchindi. 11 nundi 14va sathabdam varku hoyasla raajula rajadhani dwarasamudra. ippati halebedu gramamlo yea rajadhani avasheshaalu kanipistaayi. modatlo hoyasla raajulu jaina matanni paatinchagaa, aa tharuvaathi hoyasla raajulu saivaanni paatinchaaru. conei yea raja vamsiyulu anni mataalanu samaana drushtitoe chusevarani cheppadaniki halibeduloni shivuni deevaalayamaina hoyasaleswara deevaalayam, beluruloni vishnhuvu deevaalayamaina chennakesava swamy deevaalayam shakshi. silaa shasanalu kadamba vamsaaniki chendina raajulu qannada bashalo mottamodati silasaasanam baelooru taalukaaloni halmadi gramamlo Pali. Hassan jillaaloni shraavanabelagolalone athyadhika qannada silaasaasanaalu labhistunnaayi. shraavanabelagolalo maraatii silasaasanaalu kudaa unnayi. Hassan peruu venuka katha Hassan peruu venuka remdu kadhalu unnayi 1) yea Hassan modati peruu simhasanapuri ooka vaadhana 2) Hassan pattanhamloo unna hasanambadevi valana yea pattanhaaniki yea peruu vachindanedi mro vaadhana 3).Hassan garu mahammadhu pravaktha manumadu .ollie fatima l santhaanam.khurran sankalanam cheinchina khalipha. Hassan jalla sarihaddulu Hassan jillaku eshaanyaana tumukuru jalla, agneyam vaipu mandya jalla, daksina vaipu mysuru jalla, nairati vaipu kodagujilla, paschimam vaipu dakshinha qannada jalla, vayuvyam vaipu chig‌magaluru jillaalu sarihaddulugaa unnayi.Hassan jalla vistiirnham ೬೮೧೪ cha.ki.mi. yea jalla janaba 2001 savatsaram janaba lekkala prakaaram ೧೭,೨೧,೩೧೯. idi 1991 janaba lekkala kante ೯.೬೬ saatam heecchu. bhaugoollika uniki Hassan jillaaloo remdu mukhya bhaugoollika bhaagaalu unnayi. modhatidhi malanadu parwatta srenulu remdavadi peethabhoomi bhaagam. malanadu parvatasrenulu paschima kanumalalo bhaagam. yea jillaaloo pramukha nadi hemavathy yea nadi kauvery nadhiki upanadhi. paschima kanumallo bhagamaina malanadu kondalaloo dattamaina adavulu unnayi. yea adavulalo amita janthu-vruksha sampadha Pali. yea jillaaloo anek coffey thotalu unnayi. motta modati coffey thoota ೧೮೪೩ savatsaram vaeyabadindi. paripalana nimitham Hassan jillaanu 8 talukaluga vibhajinchaaru. Hassan araseekeri chennarayapatna holonarasipura arakalagudu baelooru sakalesh‌pura aluru darsinchavalasina pradheeshaalu Hassan jillaaloo anek darsaneeya sthalaalu unnayi. vatilo mukyamainavi Shravanabelagola. sravanabelagolalo ೫೭ etthu unnagomateswarudi vigraham ekasila vigrahaalaloo athipedda vigraham.halebeedulo hoysaleshwara deevaalayam , belurulo unna chennakesava deevaalayam hoyasla silpakalaachaaturyaanika taarkaanaalu. prayana soukaryalu Hassan nundi Karnataka raashtram loni Bengaluru, mysur, tumukur, shimoga, Chitradurga pattanaala railustaeshanlaku railu saukaryam Pali. bayati linkulu Hassan jalla webb saitu Karnataka jillaalu en:Hassan, India
Karnataka rashtra 30 jillalalo davanagere jalla okati. davanagere pattanham jillakendramga Pali. 2011 ganankalanu anusarinchi jalla jansankhya 1,946,905. veerilo 32.31% nagaravaasulu. 1997loo davanagere jalla ruupomdimchabadimdi. sarihaddulu vibhagalu bhougolikam davanagire jalla dhakkan peethabhoomi maidaanamloo (bayalu seeme) Pali. jalla rashtra kendrabhagamlo Pali. 13°5' nundi 14°50' Uttar akshaamsam , 75°30' nundi 76°30' turupu rekhaamsamlo Pali. jillaaloo pavanasakti adhikanga unna palu pranthalu unnayi. adi pavana vidyuttu utpatthiki sahakaristhundhi. jalla vaishaalyam 5926 cha.ki.mee. aardhikam 2006 ganankalanu anusarinchi pachaayitii raj mantritvasaakha bharatadesa jillaalu (640) loo venukabadina 250 jillalalo davanagere jalla okati ani gurtinchindi.byaak‌verde reasen grantu phandu nundi nidulanu andukuntunna Karnataka rashtra davanagere jillalalo yea jalla okati. 2001 loo ganankaalu moolaalu velupali linkulu bayati linkulu davanagere jalla patamu brahmappa devendrappa tavanappanavar vishvavidyaalaya inginiiring kalaasaala bapuji inginiiring , tantric mahavidyalayamu Karnataka bhartia nagaraalu pattanhaalu
bhatkal jalla Karnataka rashtramloni 30 jillalalo okati. bhatkal (kannadam: ಭಟ್ಕಳ, ಭಟಕಳ ( kannadamlo bhatkala), pramukha yaatreekudu ibun batuya dheenini " bad- vul- kwilah" ani varninchadu. porchigeesu chaarithraka rachanalaloo batekala Uttar kannadalooni naukaashraya pattanaalaloo okati. bhatkala pattanham mumbai- koschi rahadari margamlo Pali. bhatkal railway staeshanu konkini railu margamlo unna pradhaana railu stationulalo okatiga gurtinchabadutundi. bhatkal‌sameepamlo unna vimaanaashrayam " manguluru vimaanaashrayam " . charithra prabala morocon yaatreekudu ibun batuya (1307-1377), "bad- yea - kwillah " bhatkal nawath muslim, jainulu nivasinche arebiyan samudrateera pattanamgaa varninchabadindi. sharawati nadhii teeramloni bhatkal‌nu nawath paalinchaadani perkonabadindi. desacharitralo bhatkal‌ku praadhaanyata Pali. palu saamrajyaalu, chakravartula unnanatha, patanaalaku bhatkal sakshyamga Pali. 1291 nundi 1343 varku hoysala saamraajyamlo bhaagamgaa Pali. hoyasilala nundi bhatkala vijayanagar paalanaloki marindi. taruvaata bhatkal suluva (jaina) paalakula aadheenamloki marindi. salaiva kaalamlo palu alayalu, satraalu nirminchabaddaayi. salaiva kalaniki chihnaalugaa ippatikee mudbhatkal oddha unna alayalu nilichi unnayi. cholaa chakraverthy modati aaditya aayana kumarudu modati parantaka, vaari varasudu sundhara chola (rendava parantaka choolhudu) (cree.sha880-975) qannada raajyam medha dandayaatrachesi mysur peethabhuumilooni gangawadi praantaalanu, sahyadri parvatasrenilo unna bhatkal praantaanni swaadheenam cheskunnaru. qannada raajyam medha vaari vijayaaniki chihnamgaa soleshwara alayanni nirminchaaru. modati parantaka choluni nundi mudava kulothunga cholunivaraku vaari sainikaadhikaarulu " konkona prabhavulu " ani prasamsinchinatlu silaasaasanaalu theliyajesthunnaayi.konkona loni soleshwaruni medha bhaktiprapattulu pradarsinche silaasaasanam bhatkal oddha kudaa Pali. 16 va sataabdamloo porchugeesulu kudaa vaari chihnaalanu ikda vadili vellaaru. keladi paalakula nundi bhatkal hydar ali, tippu sulthan aadheenamloki marindi. 1799loo tippu sulthan maranam taruvaata yea prantham british aadheenamloki marindi. bhougolikam bhatkal jalla 13.97 Uttar akshaamsam, 74.57 turupu rekhaamsamlo Pali. jalla sumaarugaa samudramattaaniki 3 mee. etthulo Pali. janaba 2011 ganankalanu anusarinchi bhatkal jansankhya 49,730. veerilo sthree pushulu samaanamgaa unnare. jalla aksharasyatha 83%.purushula aksharasyatha 88%. streela aksharasyatha 78%. 6 vayasuku thakkuvaga unna baalabaalikalu 14% unnare. aardhikam jalla arthikamga atyadhikamgaa paryaataka rangam, cheepala parisrama medha aadhaarapadi Pali. rajakiyalu bhatkal asebley niyojakavargamgaa Pali. ugravaadam bhatkal edvala teevravaadam paryaayapadamgaa marindi. pedarikam baarina padina muslim matham suki macdom coloney shivaaru terror reaz ahamad sayeed, eandian mujahidin teevravaada yassin bhatkal (ahamad) teevravaada anumaanitulugaa gurtinchabaddaru. bengulhuur pooliisulu bhatkal loni ooka nivaasam jarpina ooka teevravaada daadiloo, bhatkal 3 sdhaanikulu cox toun, bengulhuur ugravaad karyakalapalaku arrest chesar. daadi samayamlo, pooliisu ammoniyam nitrete 5 ki.loo gluten jel 3 kilos, 10 vidyut sarkyuutulanu, 3-4 timerlu, comunication parikaraalu pattubaddayi. . paryaataka, vamtakaalu channapatna hanumandhara channapatna hanumanji alayam bhatkal pattanham madhayalo Pali. aalaya pradhaanadaivaaniki vaarshikamgaa rathotsavam nirvahinchabaduthundi. muslim subhandari kutunbam nundi yea utsava nirvahanaku anumati tisukuni utsavam nirvahinchabaduthundi. utsava samayamlo aalaya nirvaaham, subhandari kutunbam madya teepivantakaala parimarpidi jarudutundhi. puraathana kathanam anusarinchi okadaari aalaya ratham virigindani dhaanini marammattu cheyadanki hindus oddha tagina dhanam ledani aasamayamlo ratham marammattulaku subhandari kutunbam dhanasahaayam chesindani vivaristunnaayi. apati nundi subhandari kutunbam nundi anumati tisukuni rathotsavam nirvahinche sampradaayam erpataindi. konji samvatsaraala mundhu yuvatha hinduism utsavanirvahanaku muslim anumati teesukoovadaaniki abhyataram teliparu. aa savatsaram anumati theesukookundaa rathotsavam nirvahimchabadimdi. ayinappatikee ratham kachitanga subhandari kutunbam inti mundhu virigindi. apati nundi marevaroo rathothsavaaniki subhandari kutunbam anumati teesukoovadaaniki abhyantarapetta ledhu. darul khurran darul khurran (khurran griha) moulaanaa abdoul ali nadvi akaadami (bhatkal) Pali. idi 2004loo sthapinchabadindhi. museum 55 dhesheeya, antarjaateeya bhashalaku chendina velakattaleni arudaina kharan anuvaada prathulu bhadraparachabadi unnayi. veetilo 1000 samvatsaraala puraathanamaina khurran okati. bhatkal paryaataka gamyamgaa kudaa prassiddhi chendhindhi. pradhaanamgaa murudeshwaraalayamloni shivuni shilpam, basaadeelu, samudrateeraalu paryaatakulanu visheshangaa aakarshistunnaayi. bhatkal pattanhaaniki 100 ki.mee dooramlo unna jog jalapaatam adhikasamkhyaloo paryaatakulanu aakarshisthundi. aahaarasamskruti jillaaloo palu sampradaayalu unnanduna palu sampradhaya aaharaalu kudaa jillaaloo vaadukalo unnayi. bhatkali biryani jillaaloni prabala aaharaalalo okati. bhatkal pattanham jaatiiyarahadaari 17 sameepamlo Pali. sarihaddulu konkini railu margamlo bhatkal railway staeshanu Pali. netravni gundi bailajical, marin spessies laku prassiddhi chendi Pali. jillaaloo palu alayalu, maseedulu, churchilu unnayi. 'samudrateeraalu:' 'jaalii beaches, bamdaru beaches, haddin beaches, mundalli beaches, belke beaches'. 'nethravani gundi (6-9 ki.mee) :' 'Islands' '. hill staeshanu : marukere, hadavalli (4-8 ki.mee). vaatar jalapaatam : (4-5 ki.mee) kannigundi jalapaatam, mahathmaa ghandy jalapaatam. lyt house: bunder ( 4-5 ki.mee) . anicut :' kadvinkattu anicut ' ( 4-5 ki.mee ). alayalu:' 'murdeshwara alayam, marikamba alayam, alvekodi shree durga parameshwari alayam, sodigade alayam, khadvinkattu alayam. 'maseedh:' 'jamiyaa maseed (chennan paali / goald maseedh) sulthan maseedh (nijaniki idi tippu sulthan billed), maseedh-i-mili, mushma maseedh' 'hotels:' kavaliti hottal, srinivasaa delukse, hotel siti lights, mirapa hottal, tfc hottal. vidyaa samshthalu anshuman nursary, praadhimika paatasaala anshuman aazaad praadhimika paatasaala anshuman nuur praadhimika paatasaala anshuman boys unnanatha paatasaala anshuman gurles unnanatha paatasaala anshuman gurles unnanatha paatasaala, nawayath coloney anshuman aarts, vijnana shaastram, commerce kalaasaala anshuman degrey kalaasaala, P.G. senter mahilhala * anshuman pree universiti collge mahilhala * anshuman collge anshuman inginiiring collge management * anshuman institut teknolgy und management anshuman institut anshuman institut af teknolgy und management, bhatkal islamia aangloo urdoo unnanatha paatasaala ikhra boys english meediyam unnanatha paatasaala (murdeshwar) ikhra ammaylu aamgla meediyam unnanatha paatasaala (murdeshwar) nuuthana aamgla pree-university kalaasaala shree guru sudheendra collge shree guru sudheendra b.b.Una. &b.sea.Una.collge shree gneshwari collge (b.i.di) education shree gneshwari collge (emm) education shree durgaparameshwari unnanatha paatasaala alvekodi hetch.hetch. education swamy parimaashramam collge (di.i.di) vidyanjali piblic paatasaala (sea.ai.sea.yess.i syllabus) (bhatkal) vidyaabhaarati english meediyam paatasaala (bhatkal) anand asramam convent unnanatha paatasaala (bhatkal) anand asramam convent english meediyam praadhimika paatasaala jatna vidhyalaya qannada paatasaala (murdeshwar) karavali unnanatha paatasaala house af romio juje dsouja (balilur) orr.ene. setty ruural paaliteknik (murdeshwar) orr.ene setty pree yunivarsitee collez, murdeshwar orr.ene setty narsingh collez (murdeshwar) janathaa vidhyalaya unnanatha paatasaala (murdeshwar) viswabhaarati unnanatha paatasaala (bengre) jamiyaa islamia (bhatkal) prabhutva praadhimika paatasaala (muttali bhatkal) ikhra english nursary, praadhimika paatasaala (murdeshwar) jamiyaa muktab jangi gurles unnanatha paatasaala nuuthana aamgla paatasaala kothha modal urdoo paatasaala, naeshanal coloney (murdeshwar ) modal boys urdoo paatasaala, modal gurles urdoo paatasaala, naeshanal baalikala urdoo meediyam unnanatha paatasaala, murdeshwar naeshanal boys urdoo meediyam unnanatha paatasaala, murdeshwar naeshanal ammaylu aamgla meediyam unnanatha paatasaala, murdeshwar naeshanal boys english meediyam unnanatha paatasaala, murdeshwar jayland anand asramam homem play naunihal central paatasaala naunihal coloney paatasaala couser vumen collge jamiatus salihat naeshanal nursary, praadhimika paatasaala, murdeshwar vimen, murdeshwar jaateeya pree universiti collge shams nursary, praadhimika paatasaala shams english meediyam unnanatha paatasaala ali piblic paatasaala bayati linkulu Bhatkal Town Municipal Council Bhatkal Town Classified All About Bhatkal Town Anjuman Institute of Technology and Management News, Audio and Photos from Bhatkal Bhatkal news Website moolaalu bagal‌quote jalla Karnataka rashtramloni ooka mukhya jalla. jalla kendramu bagal‌quote pattanham. idi Uttar Karnataka praantmulooni ooka mukhya praamthamu. paripalana vibhagalu chithramaalika Karnataka jillaalu bhaaratadaesam loni jillaalu
carnatic rashtra 30 jillalalo bengalooru jalla okati. 2001 ganankalanu anusarinchi jalla jansankhya 6,537,124 of which 88.11%..2011 ganankalanu anusarinchi jalla jansankhya 9,588,910. 2001 ganankalanu anusarinchi janasaandhrata 4,378. (cha.ki.mee). sthree purusha nishpatthi 908:1000 sarihaddulu bengalooru nagara jalla 1986loo ruupomdimchabadimdi. bengalooru jillaanu vibhajinchi bengalooru nagara , bengalooru grameena jillaalugaa roopondinchaaru. bengalooru nagara jillaaloo 4 taaluukaalu unnayi. bengalooru turupu, bengalooru dakshinha, bengalooru Uttar , anekal. vibhaagaala vivarana bengalooru jillaaloo bharatadesaaniki garvakaaranamaina alektraanik nagaranj , ai.ti samshthalu anekal taaluukaaloo unnayi. vaataavaranam 2001 loo ganankaalu bhashalu 71% of population speak kannada. Remaining population speak tamilam, Bengali English, Hindi, telegu, Malayalam, Oriya and urdoo. alayalu gavi gangadhareswara alayam. moolaalu External links Official website of Bangalore Urban District 1986 sthaapithaalu bhaaratadaesam loni jillaalu Karnataka Karnataka jillaalu Karnataka nagaraalu, pattanhaalu
carnatic rashtra 30 jillalalo bengalooru grameena jalla okati. 1986loo bengalooru jillaanu vibhajinchi bengalooru jalla, bengalooru grameena jalla ruupomdimchabaddaayi. rashtra rajadhani benguluruku sameepamlo unna kaaranamgaa ekkadi nundi benguluruku vudyogulu dinasari rakapokalu saagistuntaaru. jalla prajalaku vyavasaayam pradhaanamgaa jeevanopadhi kaligistunna sez sdhaapana tatuvaata ai.ti rangamloo upaadhi avakasalu labhistunnaayi. bengalooru grameena jalla sameepamlo muddenahalli, kanivenarayanapuram, sathyasaayibaabaa vishwavidyaalayam, collge af medicin, eandian institute af teknolgy (muddenahalli), visweswar institute af adwamsd teknolgy (chikkaballapur), vidyaasamsthalu, silk city unnayi. 2011 ganankalanu anusarinchi carnatic rashtra jillalalo janasankhyaaparamgaa bengalooru graminazilla athyadhika jansankhya kaligina jillalalo rendavadigaa gurthinchabadindi. bengalooru internationale sameepamlo devanahallilo devanahalli businesses park erpaatu cheyabadi Pali. .2001 ganankalanu anusarinchi jalla jansankhya 1,881,514. nagaraprantam 21.65%. janasaandhrata 309.cha. ki.mee. jillaaloo scheduled kullalu, scheduled jatula prajalu 22.5%. jillaaloo pradhaanamgaa hindus adhikanga unnare. bengalooru grameena jalla pradhaanamgaa vyavasaya aadhaaritamaina jalla ayinappatikee jillaaloo dairy parisramala abhivruddhi, sericulture vento parisramalaabhivruddhiki avakasalu adhikanga unnayi. vibhagalu there are 2 divisions, 4 Talukas, 35 Hoblis (cluster of villages), 1,713 inhabited and 177 uninhabited villages, 9 towns, and 229 Gram Panchayats vyavasaayam jalla vyavasaya praadhaanyata kaligi Pali. raagi, vari, veruchanaga, cheraku, aamudam ginjale, dhraaksha, mulberry modalaina horty kalture pantalu pandinchabadutunnaayi. jillaaloo byanking, ravaanhaa, samacharasevalu, credit, marcheting modalaina maulika sadupayalu thaginanthagaa unnayi. jillaaloo khanijasampada, nanminaral khanijalu itukala thayaarii, tiles thayaarii,, raati paatrala tayaareeloo upyoga padutunnaayi. anek samvatsaraalugaa naeta parisrama jillaaloo adhikanga prajalaku upaadhini estunde. matti, vaataavaranam malabari panta, pattudaaraala utpatthi,, pattu utpatthi, itara vyavasaya aadhaaritha parisramalaku anukuulistunnaayi. jillaaloo anek drakshatotalu, whine thayaarii parisramalu abhivruddhi chendutuu unnayi. bengalooru grameena jillaanu kampagouda jillaga maarchaalani carnatic prabhuthvam pratipaadinchindi. 2007loo ramanagaram jalla nundi kanakapura, ramanagaram, magadi, channapatna taaluukaalu jillaaloo vileenam cheyyabaddayi. 2001 loo ganankaalu According to the 2011 census Bengaluru Rural district has a population of 987,257, roughly equal to the nation of Fiji or the US state of Montana. This gives it a ranking of 449th in India (out of a total of 640). The district has a population density of . Its population growth rate over the decade 2001-2011 was 16.02%. Bengaluru Rural has a sex ratio of 945 females for every 1000 males, and a literacy rate of 78.29%. moolaalu velupali linkulu Karnataka jillaalu bengalooru grameena jalla 1986 sthaapithaalu bhaaratadaesam loni jillaalu
chamarajanagara (kannadam:ಚಾಮರಾಜನಗರ) karnataka rashtramlo dakshinabhaagamlo Pali. karnaatakaaraashtramlona athipedda jillaga unna mysuru jalla nundi kontabhagam vaeruchaesi 1998loo chamarajanagara jillaga erpaatuchesaaru. jillaku pradhaananagaramgaa chamarajanagara Pali. karnaatakaaraashtramlona 30 jillalalo chamarajanagara jalla janasaandrataloo 3va sthaanamloo Pali. modati remdu sthaanaalaloo kodugu, bengalooru grameena jalla jillaalu unnayi. . charithra chamarajanagara okappudu arikottara ani piuvabadutundedi. mysurunu paalinchina raajaina chamaraja udayar ikda janminchina taruvaata yea pradesaaniki chamarajanagara ani naamakaranam cheyabadindhi. ikda hoysala raajaina gangaraja oddha raajapratinidhi punisadandanaayaka usa.sha. 1117 loo " dhi vijaya arswanath basadi " aney jaina alayam nirmimchaadu. . bhougolikam carnatic raashtram dakshinabhaagamlo unna chamarajanagara jalla sarihaddulaloo TamilNadu, Kerala rastralu unnayi. yea jillaku vaayavyasarihaddulo mysuru jalla, uttarasarihaddulo mandaya, eesaanyasarihaddulo bengalooru jillaalu unnayi. toorpusarihaddulo TamilNadu rashtramloni Dharmapuri jalla, Salem jalla, Erode jalla, neeligiri jillaalu unnayi. aagneyamloo velyaandu jillaalu unnayi. carnatic rashtramloni jaatiiyarahadaari 209 bengalooru TamilNadu rashtramloni Dindigul oddha jaatiiyarahadaari 7 thoo anusandaaninchabhadi Pali. jaatiiyarahadaari 7 carnatic sarihaddulo padamara kanumala oddha panjuru oddha mugusthundi. jillaaloni atyadhiabhaagam niilagiri parvataala diguvabhoomulu aakraminchi unnayi. ivi varshadhara maidanaluga aranyaalu, kondalatho nindi unnayi. ganankaalu 2011 ganankalanu anusarinchi chamarajanagara jalla jansankhya 1,020,962. idi dadapu cypress deeshaaniki samaanamgaa Pali. alaage yu.yess rashtralaloni mantana rashtaniki samaanam. 640 bhartia jillalalo idi 441va sthaanamloo Pali. jalla janasaandrata chadarapu kilometeruku 200. .2001-2011 kutunabaniyantrana saatam 5.75%. chamarajanagara sthreepurusha nishpatthi 989:1000., alaage aksharasyatha saatam 61.12%. ataveepraantam atyadhikamgaa unna jalla ayinandhuna jillaaloo atyadhikasthaayilo girijanulu nivasistunnaaru. vaariloo " soliga, yarava, jenukurba, betta kurbalu jaati varu pradhanulugaa pariganichabadutunnaaru. yea jaati prajala sanka motham 82,000. yea prajalaku vaari pratyeka bhaasha umtumdi. itara Datia jillaaloni dakshinapraantam adhikanga dattamaina aranyaalu unnayi. yea aranyaalu gandhapu chetla akramaravaanaa, bamdipoetu veerappan‌ku aashrayam ayyaayi. veerappan 100 kante adhikamaina pooliisula maranaaniki haethuvu kaaranamayyaadu. veerappan pratyekamgaa roopudiddukunna " special tusk fores " chetilo 2004 aktobaru18 na tamilanaaduku chendina Dharmapuri jillaaloo encounter‌loo hatudayyaadu. virappan dadapu 2 dasaabdhaala kaalam parari jeevitam gadipaadu. veerappan nallaraati akramaravaanaa chessi atavi saakhanu hadakettinchaadu. . moolaalu velupali linkulu :vargham:bhaaratadaesam loni jillaalu Karnataka Karnataka jillaalu bhartia nagaraalu pattanhaalu
chick‌magaluru : (aamglam: Chikkamagaluru qannada:ಚಿಕ್ಕಮಗಳೂರು) bhaaratadaesam loni Karnataka) raashtram loni ooka jalla, pattanham. bhaaratadaesam lonae mottamodatigaa chick‌magalurulo coffey thotalu penchabaddaayi. chick‌magaluru jillaaloo unna paschima kanumala parvatasrenulalo tunga, badra nadulu pudutunnaayi. yea jillalone unna mullayanagiri parwatta srenulu Karnataka rashtramlo athantha etthulo unna parvatasrenulu. prakruthi ramaneya drushyaalu kaligina kemmanagundi, kudremukh kondalu, manikyadhara, kallathigiri jalapaataalu paryatakula netraalaku vindhu kaligistaayi. shankaracharyulu adwaita prcharam choose sthaapinchina sharadha peetham yea jillaaloo unna shrungerilo Pali. aa tharuvaathi kaalamlo bhartiya krishna theertha swamiche tana mundhu peethaadhipati ayina vidyaasamkara swamy smaraka nimitham nirminchabadina vidyaasamkara deevaalayam kudaa shrungerilo Pali. dakshinha bhartiya deeshaanni paripaalinchina peddha saamrajyaalalo okataina hoysala raajulu amrutapuralo nirmimchina hoysala deevaalayam yea jillalone Pali. vanyapraani samrakshana medha aasakti unnavaru yea jillaaloo unna kudremukh jaateeya vanam, badra abhiyaaranyam darsinchi teeravalasinde. jalla peruu venuka katha jillaki chick‌magaluru peruu jalla rajadhani chick‌magaluru pattanham nundi vacchindi. chick‌magaluru antey qannada bashalo chinna koothuru uuru ani ardham (chikka=chinna, magalu=koothuru, uuru=uuru). sekrapatna raajaina rukmangada chinna koothuruku katnamgaa ivvabadadam will yea pattanhaaniki chick‌magaluru ani peruu vachindani chebuthaaru.. rukmangada peddha koothuru peruu medha chick‌magaluruku 5 ki.mee dooramlo hiremagaluru unnadi (hire=peddha magaluru koothuru uuru.) jalla charithra hoysala raajulu thama samrajya vistarana jarapadaaniki poorvam ikade gadipaaru. itihasam prakaaram hoysala raajavamsaanni sthaapinchina shaala tana jaina guruvu sudatta anugnatho yea jillaaloo sosivuru (ippati mudigiri taluka loni amgadi gramam) loni sasantika divi gudlo pulini champadani chebuthaaru. prachina kannadaloo hoya=visaradam, hoysala antey shaala chetha visarabadadam.. yea katha medha konni anumanalu kudaa leka poledu.. hoysala raajulalo pramukhudaina rendava viira ballala (1173-1220) tarikeri taalukaalo amrutapuralo amruteshwara devaalayaanni nirminchaadani chebuthaaru. 1670 samvatsaramlo chick‌magaluru jillaaloni badu budan‌ giri kondalu pai bhaaratadaesam lonae metta medati saarigaa coffey thotalu pencharu. coffey pampakam girinchi praachuryamlo unna katha prakaaram bhabha budan (bhabha burhan ledha daadaa hayat kalandar) macca yaatraku veluthuu yemen‌ desam loni mocha Harbour nundi prayanam chestunnappudu medatisari kaafeeni ruchi chushadu. coffey ruchini bhartiya deeshaaniki andhinchay prayatnamlo edu coffey ginjale tanatobatu arrab‌ deeshaala nundi tesukoni vachadu. bhabha budan bharatadesaaniki tirigi vacchaaka chick‌magalurulo yea ginjale paataadu. bhabha budan pai gouravaaniki gurthugaa yea kondalanu bhabha budan (bhabha burhan) kondalani pilustharu. 1978 savatsaram bhartiya paarlamentu lok‌ sabha ennikalallo bhartiya maajii pradhaana manthri endira ghandy chick‌magaluru nundi pooti chessi gelupondhaaru. bhaugoollika swarupam chick‌magaluru jalla rajadhani chick‌magaluru Karnataka rajadhani Bengaluru nundi 251 ki.mee dooramlo bhabha budan‌ kondalu Madhya abhayaaranyaala Madhya Pali. yea jalla 75° 04´ 46´´ - 76° 21´ 50´´ turupu rekhaamsaala Madhya 12° 54´ 42´´ and 13° 53´ 53´´ Uttar akshaamsaala Madhya Pali. jalla turupu nundi paschimaaniki podavu 138.4 ki.mee., Surat nundi dakshinhaaniki podavu 88.5 ki.mee. Karnataka rashtranlone athyunnatha parwatta shikaram mullayanagiri kondalu samudramattaaniki 1926 meetarla etthulo Pali.jalla sagatu varshapaatam 1925 mi.mee.yea jalla 30% (2108.62 km²) aranyalato nindi Pali.. yea jillaku uttaraana Shivamogga, eshaanyaana davanagere, thuurpuna Chitradurga, tumakuru, dakshinhaana hassan, nairati dikkuna dakshinha qannada, paschimaana udipi jillaalu sarihaddulugaa unnayi. yea jillaaloo badra, tunga, hemavathy, nethravati, vedavathi nadulu savatsaram podavunaa pravahistuntaayi. yea jillaaloo inumu, manganaitu, graanaitu ganulu unnayi. bhabha budan konda prantham nallaregadi bhoomulu undaga, jalla dakshinha bhagamlo erra matti naelalu unnayi. ravaanhaa vyvasta roddu saukaryam chick‌magaluru jillaaloo rahadhaarula abhivruddhi, nirvahanha antanta maathramgaane Pali.. dheena sthithilo unna roadlu margalu, railu saukaryam lekapovadam will jillaaloni konni gramalu abhivruddhi chendaledu.. jillaaloo motham rodla podavu 7264 ki.mee. yea jalla bhuubhaagampai remdu jaateeya rahadaarlu velutunnaayi. Mangaluru-Solapur jaateeya rahadari-13 shrengeri koppa pattanaala meedugaa velluthundhi. Bengaluru-honnavara jaateeya rahadari 206 kaduru, beeruru, tarikeri meedugaa pothundhi. rashtra rahadaarlu shrengeri-Hassan, tarikeri-baelooru, kaduru-Mangaluru abhivruddhi cheyalane pranaalikaloo bhaagamgaa chick‌magaluru rahadaarlu abhivruddhi chendutayane aasha Pali.. railumargam kaduru, tarikeri taalukaala meedugaa railu margam Pali. jillaaloo railu margam podavu 91 ki.mee (51 ki.mee kaduru taaluukaa, 40 ki.mee tarikeri taaluukaa). beeruru railustation ooka peddha junkshan‌. Bengaluru nundi vachey railu margam ikade (birur) vibhajinchabadi ooka margam shimogaku maromargam hubliki velthundhi. jalla rajadhani chick‍magaluruki railu saukaryam ledhu. krottagaa pranaalikaloo unna kaduru - saklesh‌pura railu maarga nirmaanam jarigithe chick‌magaluruki migta Karnataka pattanaalatoe railu margam dwara kalise avaksam umtumdi.. vimana soukaryalu chick‌magaluru jillaku vimaanaashrayam ledhu. daggaralo unna vimaanaasrayaalu Mangaluru, Bengaluru, hubballi. chick‌magaluruki 10 ki.mee. dooramlo unna marley gramamlo vimaanaashrayam nirminchaalane ooka pranaalika Pali.. vidyaa rangam 2001 savatsaram janaba lekkala prakaaram chick‌magaluru jalla aksharasyatha saatam 72.63; imdu purushula aksharasyatha 80.68, streela aksharasyatha 64.48% Karnataka rashtra aksharaasyathatho polisthe idi chaaala ekuva. chick‌magaluru jillaaloo shrengeri taaluukaa 80.78% aksharaasyathatho medati sthaanamloo vunte, kaduru taaluukaa 68.33%thoo chivari sthaanamloo Pali. praadhimika-praathamikonnatha vidya 2001 samvathsara lekkala prakaaram chick‌magaluru jillaaloo 1,51,923 mandhi vidyaarthulathoo 1,620 praadhimika paatasaalalu, 34,607 mandhi vidyaarthulathoo 235 praathamikonnatha paatasaalalu unnayi.. praadhimika paatasaalala vishayamlo 414 praadhimika paathasaalalatho (42,774 vidyaarthulu) chick‌magaluru taaluukaa medati sthaanamloo niliste, shrengeri taaluukaa 80 praadhimika paatasaalala (5,822 vidyaarthulu) thoo chick‌magaluru jillaaloo chivaristhaanamlooonnadi. praathamikonnatha paatasaalala vishayaniki oste kaduru taaluukaa 74 praathamikonnatha paathasaalalatho (9,990 vidyaarthulu) medati sthaanamloo vunte, shrengeri taaluukaa 9 praathamikonnatha paathasaalalatho (1,492 vidyaarthulu) jillaaloo chivari sthaanamloo Pali. unnanatha vidya chick‌magaluru jillaaloo 2001 janaba lekkala prakaaram 46 kalashalalu (4,711 vidyaarthulathoo) unnanatha vidya andistunnaayi.. kaduru taalukaalo 12 unnanatha vidyaa paatasaala-kalashalalu (1,324 vidyaarthulu) undaga, shrengeri taalukaalo 160 vidyaarthulathoo 2 unnanatha vidyaa paatasaala-kalaasaalu Bara unnayi. pattabhadra vidya 2001 lekkala prakaaram 4,615 vidyaarthulathoo 13 pattabhadra kalaasaalu degrey vidya andistunnaayi.. chick‌magaluru taaluukaaloo 4 pattabhadra kalaasaalu undaga, koppa, mudigire, narasimharajapura, taaluukaalaloo okkokka pattabhadra kalaasaala Pali. saankethika vidya inginiiring‌: chick‌magaluru jillaaloo shree aadata chunchunagiri instistute af teknolgy aney inginiiring kalaasaala chick‌magaluru pattanhamloo Pali. yea kalashalaloo mechanically inginiiring‌, computers‌ inginiiring‌, electronics‌ und‌ electrically‌ inginiiring‌, electronics und‌ comunication inginiiring‌, in‌firmation‌ science und‌ teknolgy, industrial prodakshan‌ inginiiring‌, sivil‌ inginiiring‌ vento vibhaagaalalo inginiiring‌ patta cheyadanki korsulu unnayi. yea kalaasaala belgaumlo unna vishweshwarayya technological‌ vishwavidyaalayaaniki anusandaaninchabhadi Pali. paaliteknik‌ kalashalalu: jillaaloo 3 paaliteknik‌ kalashalalu diplama korsulu andistunnaayi.. They are: aadata chunchunagiri paaliteknik‌ kalaasaala, chick‌magaluru: yea kalaasaala electronics und‌ comunication inginiiring‌, computers‌ science vibhaagaalalo diplama korsulu amdisthomdi. di.Una.sea.z. (DACG) paaliteknik‌ kalaasaala, chick‌magaluru: sivil‌ inginiiring‌, electrically‌ inginiiring‌, mechanically‌ inginiiring‌, automobil‌ inginiiring‌loo diplama korsulu amdisthomdi. ios‌.j.yam.yam.vidyapith paaliteknik‌ kalaasaala, beeruru : yea kalaasaala sivil‌, telecommunications inginiiring‌ vibhaagaalalo diplama korsulu amdisthomdi. paarishraamika sikshnhaa kendralu: jillaaloo 7 paarishraamika sikshnhaa kendralu (Industrial Training Institure) unnayi.. avi: prabhutva paarishraamika sikshnhaa kendram, chick‌magaluru prabhutva paarishraamika sikshnhaa kendram, kaduru ios‌.di.yam. paarishraamika sikshnhaa kendram, samse, mudigire taaluukaa ios‌.di.orr. paarishraamika sikshnhaa kendram, balehannuru, narasimharajapura taaluukaa ios‌.j.yam. paarishraamika sikshnhaa kendram, beeruru, kaduru taaluukaa Karnataka paarishraamika sikshnhaa kendram, chick‌magaluru lakshmisimha paarishraamika sikshnhaa kendram, devanuru, kaduru taaluukaa. maruti paarishraamika sikshnhaa kendram, kaduru vydya vidya chick‌magaluru jillaaloo paaschaatya vydya vidyaa kalasalalevi leavu conei ooka ayurveda vydya kalaasaala Pali. adi koppaloni arrur laxminarayan raao memooriyal ayurveda kalaasaala. yea kalaasaala, utteernulaina vidyaarthulaku ayurveda vydya vidhanamulo pattabhadhra degrees (bachelor af ayurvedic medicin und surgery) pradhaanamu chestondi. paryaataka kendralu parwatta kendralu kemmanagundi: bhabha budan kondalu Madhya chick‌magaluru pattanhaaniki 55 ki.mee dooramlo kemmanagundi parwatta kendram Pali. kemmanagundi parwatta kendramlo wadeyar raju krishnaraja wadeyar veasavi vididhi cheeseevaadu kavuna yea parvatasrenulanu kao.orr. kondalu ani kudaa pilustharu. yea parwatta kendram samudra mattaaniki 1,434 meetarla etthulo dattamaina aranhyaala Madhya savatsaram podavunaa selayellatho haritamgaa umtumdi. puula thotalatho, kondaloyalato umdae yea parwatta kendra saundaryam varnanaatiitam. aranyaalu anveeshana jaripee variki yea parwatta kendram nundi anek margalu unnayi. yea konda praanthamlo vividha pradeshaala nundi suuryaastamayaanni tilakinchavalasinde. kendram piena gulaabie thotalu anekam unnayi. parvatam nadiboddu nundi padi nimishaala nadakalo vachey jed-paayint nundi chusthe ramaneeyamgaa umdae paschima kanumalaloni shola gaddi bhoomulu kanipistaayi. kudremukh, kudremukh jaateeya vanam : kudremukh jalla rajadhani chick‌magaluruku 95 ki.meela nairati disaloo Pali. qannada bashalo kudre=gurram mukh=mukham. yea parvatasrenulu gurrapumukham aakaaramlo undadam will kudremukh ani pilustharu. yea kudremukh parvatakendramlo kudremukh jaateeya udhyaanavanam Pali. arabian samudram vaipu unna yea parwatta shrenula parampara lothaina loeyalu, ettaina sikharaalatoe chaaala sundaramgaa umtumdi. samudramattaaniki 1,894.3 ki.mee. etthulo unna yea parwatta kendram kudremukh loo apaaramaina inupa ganulu unnayi. kudremukh loo unna kudremukh ukku karmagaramlo ukku koddhiga shuddi chessi gottaala dwara Mangaluru panambur naukaasrayaaniki sarafara cheyabaduthundhi. mullayanagiri: mullayanagiri badu budan kondalaloo ooka bhaagam. yea konda chick‌magaluru pattanhaaniki 16 ki.mee dooramlo Pali. samudramattaaniki 1930 meetarla etthulo unna yea parvatasrenulu Karnataka raashtram lonae ettaina parwatta srenulu. yea parwatta shikaram suuryaastamayam viikshimchadaaniki chaaala prassiddhi. chick‌magaluru nundi sitalayanagiri vellae margamlo unna shivudi gudlo lingam nirantharam neetiloki umtumdi. neeti mattam e samayamlo naina oche laaga umtumdi. akada nundi mullayanagiriki vellae rahadari chaaala sannaga undi remdu prakkala vahanalu povadaniki veelu lekunda umtumdi. mullayanagiri konda chaaala valuga undadam will pyki purtiga vaahanaala medha cherukoleru. mullayanagiri kondaku ekke Madhya bhagamlo ooka chinna gidi kudaa Pali. mullayanagiri kondalu nundi aakaasam nirmalamgaa unna rojulalo arabian samudram kanipistundhi. parwatta shrenulanu adhirohinchaalani aasakti unnavaariki yea konda chaaala manchi pradeesam. datta peetham (bhabha budan giri) : chick‌magaluruku uttaraana bhabha budan kondalu unnayi. viitiki chandra drona parwatta aney peruu kudaa Pali. yea kondalaku chaaala puraathana charithra Pali. yea kondalu himalayalaku niilagiri kondalaku Madhya unna ettaina kondalaloo idiokati. yea kondaku yea peruu 150 samvatsaraala kritam nivasinchina muslim auliya, suphi ayina bhabha budan (daadaa hayat kalandar) will vacchindi. jalapaataalu manikyadhara jalapaatam yea jalapaatam bhabha budan giri dattaatreeya peetanki daggaralo Pali. yea jalapaatam padetappudu neee mutyala vale kanipistuu chuuparulaku, jalakreedalu aadevaariki amita anandaanni kaligistondi. kallahatigiri jalapaatam kemmanagundi nundi 10 ki.mee dooramlo unna kallahatagiri jalapaataanni kalahasti jalapaatam anikuudaa pilustharu. 122 meetarla ettuloonunna chandra drona parvatam nundi pade yea jalapaatam chaaala ramaneeyamgaa umtumdi. jalapaatam pade raalla Madhya sivunigaa archinchabade veerabadhrar deevaalayam Pali. hebbe jalapaatam kemmanagundi parwatta kendram nundi 10 ki.mee dooramlo unna yea jalapaatam 168 meetarla etthu nundi paduthundi. yea jalapaatam remdu gatipathulugaa paduthundi. dodda hebbe ( peddha hebbe) jalapaatam, chikka hebbe (chinna hebbe) jalapaatam shanthi jalapaatam kemmanagundi nundi jed-paayint ki vellae margamlo yea jalapaatam osthundi. hanumanji‌ gundi jalapaatam kalasaki 32 ki.meela dooramlo unna yea jalapaatam nundi pade jalam will 100 adugula kante etthu kala sahaja shilalu erpaddaayi. kadambi jalapaatam yea jalapaatam kudremukh jaateeya udhyaanavanam oddha Pali. punyakshethraalu shrengeri: chick‌magaluruku 90 ki.meelaku paschimamgaa tunga nadi odduna shankaracharyulu adwaita dharmaprachaaraaniki sthaapinchina mottamodati mathamaina saradha peetaaniki nilayam shrengeri. shrungerilo sharadha divi deevaalayam unnadi, saradha divi aalayaniki prakkana vidyaasankarulu smaarakamgaa nirmitamaina vidyasankar deevaalayam hoysala raajula kaalamlo praarambhinchabadi vijayanagar raajula chetha porthi cheyabadindhi. yea vidyaasamkara deevaalayamloo 12 raasulanu suchisthu 12 stambhaalu unnayi. suryudu e raasitoe unnado suuryakiranaalu aa sthambham medha padataayi. horanadu: chick‌magaluruku 100 ki.mee.l nairati dikkulo unna yea gramamlo prasiddhamaina annapurneshwari deevaalayam Pali. yea deevaalayam punaruddharana yea Madhya kaalamlo jargindi. aadisaktitoe prana patishta chosen yea gudlo unna yea ammavaarini aadisaktyakaamba shree annapoorneshwariga bhaawistaaru. yea deevaalayamloo prathi roeju annana santarpana jarudutundhi. ammavaarini darsinchadaaniki vacchina tiirthayaatreekulaku devasthaanam vasati bhojana sadupayalu kalpisthundhi. kalasa: chick‌magaluruku nairathithisalo 92 ki.meela dooramlo badra nadi odduna kalasa Pali.badra nadi odduna unna puncha kshetralalo (iidu sarassulu) idi okati . daggaralo unna chinna konda pai hoysala sailitoe nirmitamaina shivalayam kaleshwara deevaalayam Pali. kalasalo unna peddha silanu madhvacharya bandaani pilustharu. yea banda pai madhvaacharyulu dwaita siddhaamtaanni bodhinchaadani chebuthaaru.yea shila pai ippudu madhvachaaryula vigraham chekkabadindi. guru dattaatreeya, bhabha budan swamy dargah: bhabha budan giri kondalapai nunna imam dattaatreeya peethaanni hindus muslimulu samaanamaina pavithra sthalamgaa bhaawistaaru.yea konda pai nunna latiraitu (kankara) guhalo dattaatreeya swamy ledha hajarat‌ daadaa hayat‌ miir kalandar nivasinchaarani ekkadi prajalu nammutharu. (bhabha burhan suphi santudini, hindus dattaatreeya swamy ani, muslimlu hajarat daadaa hayat miir kalandar ani pilustharu) prathi savatsaram ekkadi fakeerla jaataranu, ursunu nirvahistaaru. amruth‌pura: chick‌magaluru pattanhaaniki 67 ki.meela utharamlo unna amruth‌pura gramamlo unna amruteshwara devaalayaanni usa.sha. 1196 samvatsaramlo amruteshwara damda nayaka ani peruu gaanchina hoysala raju rendava viira ballal kattimchaadu. yea deevaalayam chusthe hoyasala raajula kaalamlo shilpa naipunyam entha uccha sthithilo undedo avagatamavutundi. belawadi: chick‌magaluruku aagneyamloo 29 ki.mee.l dooramlo unna belawadi gramamlo unna shrungaaramaina veeranarayana deevaalayam, udbhava ganapathy deevaalayam chaaala prasidham. yea gramaniki 10 ki.mee. dooram lonae halebidu Pali. vruksha-janthu sampadha badra abhiyaaranyam: tunga badra nadi odduna 495 ki.mee.². visteernamlo unna yea abhayaaranyamlo pulula prajectu Pali.yea abhiyaaranyam unna jalasayam tunga badra nadi nundi vachey neetini nilwa unchi dakshinha Karnataka varshachchaaya jillalaku neee amdisthomdi.yea abhiyaaranyam loni adavulalo veduru chetlu unnayi. sahyadri parvataala (paschima kanumalu) loo, malabaru teeramlo kanipincha vividha pakshijaatulu ikda kanipistaayi. kudremukh jaateeya vanam: 13°01'00" - 13°29'17" N akshaamsaala, 75°00'55' - 75°25'00" E rekhaamsaala Madhya unna yea kudremukh jaateeya vanam Pali. janthu vaividhyam undi prapamcham motham medha samrakshita sthalaalugaa ennukonabadina 25 pradeeshaalaloo paschima kanumalaloni kudremukh okati. vanyapraani consorvation sosaiti (Wildlife Conservation Society (WCS) ), verde wied funded (World Wide Fund-USA) chetha avishkarinchabadutunna yea kudremukh jaateeya udhyaanavanam Global Tiger Conservation Priority-I krimdhaku osthundi. moolaalu bayati linkulu chig‌magalur‌ jalla webb saitu Karnataka jillaalu yea vaaram vyasalu
Chitradurga, Kota ballarinundi Shivamogga, davanegere vellu margamlo, ballarinundi 125ki.mee dooramlo Pali.alaage Bengaluru-davanegere (Bengaluru-pune jaatiiyarahadaari-4) raasthaalo, benguluruku 210ki.mee dooramlo Pali. bellary-Bengaluru rahadaarilo ballariki 105 ki.mee dooramlo challekere anu pattanham nundi 20ki.mee.dooramlo yea Kota Pali. yea Kota paerumeedanae jalla Pali. yea nagaranaki velupala vunna, peddapedda granet‌ bandalu (rallu) vunna, komchem niluvugaa vunna kondalanu (gutta) kalupuchuu peddaraallatoe kattina goodalathoo 'Chitradurga kota' Pali. yea kota chitramyna kota vinyaasam kaligi vundatam valana 'chitura durga, chitrakala durga' ani antaruu. chitradurganu kallinakote (kannadaloo' kallu' anagaa roy ani ardam) aniyu, ukkudurgam, edu godaladurgam (kota) ani kudaa piluvabadutundi. peruvenuka charithra mahabharathamlo bhiimudu, hidimbasurudu okaripai okaru yuddha samayamlo visurukunnaraallu avi ani akkadivaalla namakam.okkorayi okko aakaaramtho chitravichitraalugaa kanipistaayi.akkadi durgam peruu andhuke "Chitradurga" ayindhi puraathana charithra puraatatvasaakhavaariki saamaanyasaka poorvam 3va saataabbiki chendina avasheshaalu labhinchayi. itihaasika kathanam yea durgaaniki chendina guttalatho mahabaratha charithra""mudupadivunnadi.durgaaniki chendina yea kondalu(gutta)loo 'hidimba'aney asurudu,'hidimbi'aney atani soodari nivasinchevaaru. hidimbasurudu kaeraswabhaavam kaligivundi,prajalanu himsistuu, narabhakshana chesevaadu. atani soodari hidimbi satvik swabhaavankalgivundedi. panduraju putrulaina pandavas joodamlo oodi poeyi, raajyamto paatu sarvasampadalanu,chivariki droupadinikuda oddi odipoya, suyodhanunitho chesukunnappandam prakaaram 12 ella vanavaasanchestuu, tamatalli kuntitopatu ikadiki vacchinappudu, hidimbudu paandavulanu edirimstaadu.bheemunitho jargina poratamlo hatudavvutaadu. tadanamtaram bhiimudu saatvikagunankaligani hidimbini,tanatalli , sodarulakorika meraku pellaadataadu.yea dampathulaku janminchinavade""ghatotkachudu.arjuna-subhadrala putruduayina abhimnyudu ishtapadina sasirekhanu aama thandri, shree krishnuni sodarudaina balarama, sasirekhanu dhuryodhanuni kumarudaina lakshmanaku ichi kalyaanaaniki siddamavvagaa, shree krishnuni sahakaramtho abhimanyu-sasirekhalapillijaripisi. ghatotkachudu tana tandrila balaparkramalu kaligiundatame kaaka, tana talli vaipununchi sankraminchina asura maayavidyalalo aaritherinavaadu.bhartiya sangrama samayamlo ghatotkachudu tana asuramaayavidyato kouravasenanu kakalavikancheyyaga, papuponi raraju karnununi elagaina ghatochakutunni samharinchamani vedukonagaa, karnudu imdruni nundi pondina, arjununni samharinchataanikai daachivunchina 'sakta'astraanni ghatotkachunipai prayoginchi samharistaadu.aavidhangaa ghatotkachudu bhartiya yuddamlo tana prananni arpinchi, tanapinatandri praanadaatagaa nilichaadu. charithra brahmagiri oddha labhinchina aasokunikaalam aati raatisaasanaannibatti, yea durgam mouryasaamraajyamloni saamantaraajyamani thelusthunnadi. mouryapalanakaalamlo yea durgaanni raashtrakootulu, chalukyas, hayasululu paalinchinatlugaa thelusthunnadi. ayithe vijayanagarasaamraajyapalanana kaalamlo, palegandlu (Paleyagars) ledha 'naayakarlu'anabadu paalakula vamsapaalanalo yea vagaram manchipraabhalyamsantarim.vijayanagar chakraverthy, 'thimmananayak' aney sainyaadhipati (chieftain) yudhalaloo kanaparchina prathiba, sevalaku, atanini Chitradurga palakuniga (governor) neyaminchaadu.vijayanagarasaamraajyapananana yea durgaanni swatranta rajyaanga prakatinchukunnaaru. timmananayakarkumaaruda ayina obana nayaka/ madukaranayak ( 1588) loo gaddenekkipaalana praarambhinchina tadupari kramamga yea praanthamlo Chitradurga paalakula praabhalyam pergindhi. madhukaranaayakuni kumarudu kastoori rangappa (1602 ) thandri tadanamtaram gaddenekkadu.itanikaalamlo paalanakontameraku saantiyutamgaa saaginadi. kasturirangappaku santhaanam leka povadam valana, atani dattaputrudu raajyaadhikaaramloki vachinappatiki, 'dalavaayula' tirugubatu valana padavichyutudu ayadu. atani taruvaata madakarinayakudu II sodharudu chikkanna nayakan paalana baadhyatalu sweekarinchadu (1676).aa turuvaata atanisodarudu 1686loo 'madakarinayaka III' paerutoe rajyaadhikaaraanni chechikkinchukunnadu.kanni tirigi atani palananu dalavaayilu vyatiraekinchadam valana, variki doorapu bandhuvaina 'brammappa nayakan 'adhikaaramlooki (1689) loki vachadu. itanipaalanalone 'nayak‌'lapalana ganatikekki, praabhalyam pomdinadi. nayak‌paalakulalo palanadakshuduga peerupondaadu.tadanamtaram hiri madakarinayak‌ IV (1721, kastoori rangappa nayak‌ II (1748, madakarinayak‌ v (1758) chitradurganu paalinchinappatiki, vaari paalana antagaa cheppukovalanina sdhaayilo ledani thelusthunnadi. 1779 loo hydar‌aali, atanikumaarudu tippu sultaanutoe jargina yuddamlo madakarinayak‌ v odipovadamvalana Chitradurga hydar‌aali vasamainadi. tadanamtaram tippisultaanu briteeshu vaarichetilo odipoyyina pimmata 'Chitradurga' mysuruku chendina oyal‌kutumbapalanaloki vellinadi. Chitradurga kota peddha granite‌bandalanu kaligiunna kondalanu (guttalanu) kaluputuu varthulaakaaramgaa kota godalanirmanam jargindi. edu raatitoe kattina goodalanu kaligivunnadhi. kota modati kuuta godaku chuttu bayati vaipuna peddakandakam vunnnadi.kotalooniki pravesinchataniki 18 kota gummaalu, 38 venuka pravesa dwaralunnayi.prasthutham veetilo chaaala shidhila sdhitilo unnayi.kota gummala thalupulu tolagim pabadinavi. kota godalu kudaa akkadakkada shidhilamainavi. atyavasara parisdhitulalokatoloni rahasyamgaa velluutaku konnirahasyamaargaalu unnayi.yea rahasya margalu sahajamgaa kondaralla madhyanundu khaaliila, cheelikaladwara erpaatu chesaru.kondaleetaina sikharabhaagana pahara kotaburujulanu erpaatu chesaru. yea burujulanundi naluvaipula 4-6ki.mee dooram varku kapistundi. andu valana satrusenalaraakanu mundastugaa gamaninchi apramattulagutaku veelunnadi.rendava kota godanu daatina taruvaata nune baavi (ennekole) Pali. bavusa indhulo nuunenu nilwa vunche varemo. raatini tolachi, piddatottilaa chesar. durgam yokka gudala paibhaagam vedalpugaa vundi naluguraidugu nadichela unnayi.konnigodalapaibhagam daagivundi tupaaku lanu pa yoginchela kattadalu nnaayi. godalu konnichotla 20-25 adugulettu (pallangavunnachota, kondabandala (raalla) medha15-20adugulettu unnayi.naalgava kota daatinataruvaata modatagaa ganapathy aalayamvunnadi.yea alayam garbagudi ooka peddha bandarayini daapu chesukunivunnadi. kotagodalukuda chaaala meraku shshidhilamai unnayi. goodalanu daatukoni loopaliki vellagaane visaalamaina bayalu pradeesam darsana mistundi. ikkadane raatideepastambham, raati sthambaala uyyaalakokkelu, vasantakoneru, konnipaatakattadaalu, siddheshwaridevi gidi, koddidooramlo mattigodalatho nirmimchina tankasaala (Mint home) unnayi. kondaku okavaipuna chinnaguttapai lingeshwar alayam Pali.munduku vellina visaalamaina pradeesamloo raghavendraswamy matam unnayi. yea maram sdhambhaalu, pai cappu raallanu chekki nirminchinave. yea matam pakkane siddhalingeshwaraswama alayam Pali. yea aalayamyokka garbagudi, mundukuchochuku vacchina kondayokkapeddarayila bhagamlo vundi, aalayamgodalugaa yea roy sahaja siddhangaa musi Pali.yea alayam mundhu peddaaaruguvundi, parvadinaalalo kalaakaarulu thama kalalanu pradarsinchevaaru.yea alayamlone 16 va sataabdinaati silaasaasanapalakaalu remdu unnayi. yea gudiki venuka vaipuna raallatho, paikapputho saha sahajasiddhamgaa yerpadina kondaguhaalunnaayi. paikappuraallu paddapramaanamlo vundi okadaanimeeda okati perchivundatam vismayam golputundi. tankasaalanundi dhiguvaku vellina akada akka-chellella (akka-tangi) cheruvulunnayi. kondalapaina kurisina neee yea renducheruvulalo cheruvidhamgaa kalvalunnayi. akkacheruvu nindina taruvaata neee alugu dwaaraachellelu cheruvulu pravahinchunu. renducheruvulu nindina taruvaata neee konda dhiguvaku paaretatlu nirminchaaru. 'akka'cheruvuku edhurugaa vunna guttapai venugopalaswamy deevaalayam Pali. marokavaipunnanunapuina uparitalam vunna peddha bandarayi yutamaina kondapaina kota buruju Pali. deennini atiprayaasameeda paryatakulu ekkavalenu.yea cheruvuku moodovaipuna rajabhavanalu, aayudhanilvagiddangulu, vatiki vaeruvagaa kaapalaagaarla bankarulunnayi. rajabhavanalu purtiga jeerninchipoyyi, kevalam poonaadulu kanpistunnayi. akka-chelleka cheruvalanundi diguvavaipunaku prayaaninchina bataprakkana remdu peddha raalla madhyalochallani manchineellachalama (tanneeru doni.) Pali. chinnaguntalo challani neeti voota Pali. vesavikaalamlo kudaa eekuntalo neee voota vastuntundi. onake obavvakundi inkanu krindivaipunakuvella obaka obavvanakundi kanpisundi. qannada charithraloo kitturu chennamma (kitturu raanee chennamma, briteeshu variki vyatirekamga poraatam salpina veeravanita) taruvaata antagaa ganatikekkina mahilha. obavva durgaloni ooka kota kaapalaa bhatuni bhaarya.madakarinayakuduv ku hydarialiki (tippusultaanu thandri) ki yuddhanjaruguthunna kaalanaadi. hydar‌aali daadyki madukar‌ nayak‌ samardhavantamgaa edurkuntunnadu.elaagaina sarae durgaanni swaadheenamodavalenani hydar‌aali prayatnamchestunna rojulavvi. okarooju kaapalaavidhilo vunna bhartaku madhyahannam bhojanam teesukellinadi obavva.aame bharta kaapalasdalaaniki daggaralovunna satramlo bhojanamcheyutaku upakraminchaadu.bhartaku neellutaevataaniki neeti chelamavaddaku velluchunna obavvaku, remdu banda raalla madhyanunna sannani kannamnundi hydar‌aali sainikudu loopaliki raavadam gamaninchindi. aa kannamnundi okaturi okamanisi atikashtameeda ragaladu. appude bhojananchestunna bharthanu bhajanamvaddanundi leepadam dharmankaadani bhaavinchina obavva, tanuku andubatulo vunna oneke (rookali) ni teesukunivelli aa kundi pakkane nilchuni, kannamnundi loopaliki vasthunna aali sainikuni talameeda balangamodi, pakkak lagivesindi.aa kannanchala irukugaa unnandhuna ivatala jaruguthunnadhi avtala vunna sainikulaku kanpinche, telise veeluledu. aavidhangaa obavva loopaliki vasthunna okkokka bhatununi rokalototalameedabadi chanpadam modalupettinadi. bhojanammuginchukonivachi obavvabhartaku, vandalasankhyalo guttaluga padivunna hydar‌sainikula shavaalamadhya rokalipattukuni vunna obavva aparakaaline talapinchindi.aavidhangaa okasaamaanyabhatuni bhaarya ayina obavva viira vanitagaa nilichimdi.ippayiki chitradurgaku vachey paryaatakuku tappanisariga yea kundini chusi, aama veeratvaanni talachukunu pulastaaru. raayalaseemalooni chaaala mandhi aadavaariki obavva, obulamma aneperlu unnayi. kannadaloo avv anagaa 'amma'ni ardam. tankasaala ekkadi tankasaalanu mattigodalatho nirminchaaru. yea mattigodalanu okavishishtamaina paddhatiloonirminchaaru. nalupalakalugaa chekkina punaadi raallanu punaadhigaa vaadi vaatimeeda matti goodalanu kattaaru. yea mattigodalanu oche saarigaa kakundaga kontaeettuvaraku varusaga godanu katti, aarinataruvaata paivadusagodanu nirminchaaru.punaadiki iruvaipula godamandamlo chekkapalakalanu amarchi, vatini kadalakunda mekulatho biginchi bagaa kalipina bankamannu, gulaka isuka vento vatini mishram chessi palakalamadhyana mettevaaru.gooda aarina taruvaata, chekkapalakalanu pai varusalo aamarchi godanu kattevaaru. goodalanu katti remdu vandala samvatsaraalayina ippayiki yea mondigodalu vaanalaku tattukuni nilchi alanati bhawna nirmaananipunula naipunyaaniki taarkaanamgaa nilchunnayi. yea tankasaalalo naanela mudrana, vasulu chosen sistunu ikade bhadraparachevaarata. bhaaree raati tiragallu kotalooniki modati kota dwaaraanni daatina taruvaata edamavaipunaku 200 meetarla dooram vellinacho akada peddha parimaanamlo vunna raati tiragallu nalaugu unnayi. nalaugu dikkulanu suuchistu nalaugu vaipula vitini vunchaaru.dadapu 9-10adugula goyyini vishaalangaa vundi, dani goodalanu chekkina raallatho reviting‌ chesar. raati isururai paibhaannavunna trige raati anchulaku gantluvunnayi. goyyilo madyalo irusuvantidaanni aamarchi, daninundi isururaallanu tirigela maralanu amarchi, aa irusunu thippadam dwara yekakaalamlo nalaugu tiragallu tiregela chesevaaru. Madhya irusunu manashyulatokaani, jantuvulatokaani tippevaaru. sdhaanikulakathanam prakaaram yea isururaallanu payoginchi rottela Kullu aadinchaarani. kanni eekkada paryaataka shaakhavaaru vunchina vivarana boardu prakaaram thupaakulalo vupayoginche mandu podini tayaarucheesevaarata. matham-alayalu yea kotaloo vaishnava, shaiva mandiraalu vundatam valana yea kota paalakulu remdu mataalanu abhimaaninchi, aadarinchinatlu thelusthunnadi. chinnavi, peddavi dadapu 20aalayalavaraku vunnappatiki, indhulo chaaala gudulu shidhilamainavi.kotaloo ooka maseedh kudaa Pali. dheenini, hydar‌aali paalana samayamlo nirminchintaaru. yea durgam puraathana kattadaala samrakshana saakha aadheenamlo Pali. kota bayatavunna kandakankuda konthameraku aakramanaku gurainadi. vastupradarsanasaala kootaku bayta edhurugaa kaalejivunnadi. marikoddiduramlo pravet‌vyaktulachae nirvahimchabadutunna'valmiki museum'vunnadhi.yea museumlo durganu paalinchina nayak‌l chitrapataalu, aati khadgalu, kaijaarulu, thupaakulu, naanelu unnayi. pavana vidyuttu Chitradurga nagaranaki chuttupakkala 2-4ki.mee paridhiloo kondalu varusalu unnayi.viiti medha vandalasankhyalo galimaralanu aamarcharu. vyavasaayam yea praanthamlo vyavasaayam ekkuvaga varshadharam medha aadhaarapadivunnadi. ikda poddutirugudu panta saagu adhikam. ayithe dhaanamma pandla saagulo yea jalla desamlone modati sthaanam aakramimchimdi. yea jillaaloni chellekere (chitradurganundi 18 ki.mee.) loo nune millulu chaaala adhika sankhyalo unnayi.chellekerenu nune Kota (enne nagara) ani antaruu.ivikakunda vari, jonna, ulli, mirapa pantalanu saagu chaeyuduru. prajalu-bhaasha idi carnatic prantham avatam valana ekkadi prajala maatrhubhaasha kannadam avvadam sahajam, ayithe kannadamtho paatu ekkadi prajalalo chaaala mandhi telegu dharalamga matladutaru. Chitradurga jillaku aanukoni Anantapur jalla vundatam valananu, vandala ellakritam raayalaseemataditara praantaala nundi teluguvaaru valasa velladam valanaithenemi, ikda rendubhaashalu sahajivanam chestunnavi. moolaalu velupali lankelu Karnataka bhartia nagaraalu pattanhaalu
dakshinha qannada munupu dakshinha kanara ani piluvabadinadhi. Karnataka rashtramlo idi samudrateera jillalalo okatiga Pali. idi paschima kanumalalo toorpudisalo unnayi. jalla sarihaddulo arabian samudrapu neelajalaalu unnayi. andamina parvatasreni, aalaya pattanhaalu, sampannamaina samskruthi sammisritam yea jillaanu abhimaana paryaataka gamyamgaa marchindhi. manguluru Kota jillakendramga Pali. jalla vaishaalyam 4,866. janasaandhrata 430.jillaaloo 354 gramalu unnayi. vibhaagaala vivarana jillaaloo munupu udipi, kundapur, karkala taaluukaalu kudaa undevi. 1947 augustu 15 na deeshaaniki swatamtram vacchina taruvaata jargina bhaashaaprayukta rastrala erpaatu samayamlo udipiki jalla hoda ivvabadindi. tarachugaa dakshinha qannada, udipi, kasaragad jillalanu tulunadu antaruu. yea praanthamlo tulubhasha pradhaanabhashagaa vaadukalo Pali. yea praantaanni 8-14 sataabdhaala nundi alupaalu paalincharu. alupaalu pradhaana carnatic saamraajyaalaku saamantaraajyamgaa Pali. amduvalana carnatic rashtramlo tulu matlade prajalu pratyekamgaa unnare. sarihaddulu nepathyam 1860ki mundhu dakshinha kanara jillaaloo bhaagamgaa undedi. kanara jalla okatiga madraasu preseidenseeloo bhaagamgaa undedi. 1860loo british prabhuthvam dakshinha qannada, Uttar qannada jillaalugaa vibhajinchabadi 1862 varku madraasu preseidenseeloo bhaagangaane untu taruvaata bobai preseidenseeloo bhaagamgaa marindi. kundapura taaluukaa mundhu uttarakanara jillaaloo bhaagamgaa undedi. taruvaata adi dakshinha kanaraalo vileenam cheyabadindhi. 1956loo punarvibhajana samayamlo kasaragad vibhajinchabadi kotthaga roopondina Kerala rashtramlo vileenam cheyabadindhi. dakshinha qannada mysuru rashtramlo (pratuta carnatic) cherchabadindi. taruvaata carnatic prabhuthvam palanasoulabhyam koraku grater dakshinha qannada nundi udipi jalla ruupomdimchabadimdi. jalla erramatti tiles‌ku (manguluru tiles), jeedipappu, jidipappu sambandhitha utpattulaku, byanking, vidya, cookery taragatulaku prassiddhi. dakshinakanara british dakshinakannada 13.00 degreela Uttar akshaamsam, 75.40 degreela turupu rekhamsamlo Pali. 1949loo kanara jillaanundi vibhajinchina bhoobhaagam dakshinakannada jillaga ruupomdimchabadimdi. taruvaata idi avibhajita dakshinha qannada jalla undedi. 2001 loo ganankaalu prajalu jalla bhuubhaagamloe modati saarigaa sthirapadina varu tuluva prajalani bhavistunaaru. veerilo billava, mogaveera, bunt, koragas, kulala, devadiga vupa tegalu unnayi. itara jaatulalo tuluva brahmin, holeyalu, vokkaligaalu, kondajaatulu, muslimulu, mangolian kaathalikkulu unnare. brahmin pradhaanamgaa shivalli braahmanha, gauda saravasta brahmin (saraswat), havyaka braahmanha, kota brahmin modalaina upajaatula prajalu unnare. jillaaloo tuluva bhaasha, beary bhaasha, qannada, konkini bhashalu vaadukalo unnayi. bhaugoollika swarupam jalla bhougolikamgaa thuurpuna paschima kanumalu, paschima disaloo arebiyan samudram unnayi. jillaaloo nethravati, kumaradhara, phalguni, sambhavi, nandini (pavanje), payaswini nadulu pravahistunnaayi. yea nadulannee arebiyan samudramloo sangamistunnaayi. naisargikamgaa jalla chadaramgaa umtumdi. samudrateeramlo bhoobhaagam 18-2 ki.mee umtumdi. taruvaata toorpudisagaa unna paschima kanumalaloni egudu digudugaa kondaprantam vaipu saagutuu umtumdi. . jillaaloo satataharitaaranyaalu vistaaramgaa unnayi. aranyaalu pranaalikaarahita vaanijya avasaralu, nagareekarana kaaranamgaa dvamsam chaeyabadutunnaayi. aranyalalo teak, karmara (ebony),willed zac, bhogi, palu itara jatula vrukshajaalam kanipistuntundi. dakshinha qannada aranyalalo unna vrukshajaalam palukaaranaala valana kramakramamgaa ksheenistuu Pali. milina bhartia gramalalolaga kakunda dakshinha qannada gramalu thotalamadya nirminchabadina gruhasamudaayaalato kanipistuu untai. dakshinha qannada jalla nivaasagruhaalu vyavasaya thotalu, poodotalu, kobbari, poka modalaina plantation madya nirminchabadi unnayi. palu gramala madya konni vandala meetarla bhoobhaagam graamaalanu pratyekamgaa vibhajistunnaayi. vyavasaya bhoomulu, poodotalu, aranyabhoobhaagam madya umdae gruhasamudaaya drushyaalu kramamga antharinchi potunnayi. vipareetamgaa perigipootunna jansankhya, ummadikutumbaalu avicchinnam kaavadam kaaranamgaa 1990 nundi nivaasa gruhaala nirmaanam adhikarinchadam kaaranamgaa dakshinha qannada jillaaloni pachchani vaataavaranam ksheeninchadam modaliendi. vidya mariii parisoedhana dakshinakannada jalla 4 sthaayila vidyavidhanam anusaristhundhi. praadhimika, maadyamika vidya samaajamlooni anni tharagatula prajalaku andubatulo Pali. jalla aksharasyatha jaateeya aksharaasyatakante adhikanga umtumdi. unnanatha stayi vidyanu andisthunna kaaranamgaa desamloni palupraantaala nundi vidyaarthulu udipi, dakshinakannada jillalaku vidyaadhyayanam cheyadanki vasthuntaru. jillaaloo unna vidyaasamsthalu vydya, inginiiring, mandulatayaarii, narsingh, hotel & cotoring, laaw & managementu modalaina vidyalanu andistundi. jillaaloo prakyatha " naeshanal institute af teknolgy " (nitt- kao) vidyasamstha Pali. jillaaloo fishery collge Pali. idi kankanadi sameepamlo unna yekkur oddha Pali. jalla palu reesearch samshthalaku nilayamga Pali. veetilo puttur (Karnataka) oddha unna " naeshanal institute senter far cashue " okati. marokati vitla oddha unna central plantation corps reesearch institute ". v.ti.yu. aadhvaryamloo panichestunna palu kaalejeelu sciencu, teknolgy sambandhitha poest grajuate korsulu andistunnaayi. mangulurulo 6 paigaa researchi kendralu p.hetch.di koorsulanu andistunnaayi. avi manguluru, moodbidri, puttur, bantwal, ujire, suliyala oddha unnayi. bhaasha jillaaloo pradhaanamgaa tulu bhaasha vaadukalo Pali. dakshinha qannada jillaaloo tulu prajalu adhikanga nivasistunnaaru. adanamga beary bhaasha, qannada bhashalu vaadukalo unnayi. samaachara parimaarpidilo aaglabhasha kudaa vaadukalo Pali. charthraathmaka pradheeshaalu kindha unnavi dakshinha qannada jillalo chuudadagina charthraathmaka pradheeshaalu: mangalaa divi deevaalayam: Mangaluru hinduism matham devatha mangalaa peruu pettaaru. venur : pramukha yeka baahbuali vigraham (venur) kadri : pramukha alayamloni kadri manjunath alayam. moodbidri: puraathana jaina devalayas, bhattarakuni seatu cyte. krishnapura mathaanni: mathaanni (matam) okati ashta mathaanni udupi chendina. dharmasdhala: lard af dhi popuular alayam dharmasdhala deevaalayam (shree manjunateshwara) kateel: devatha shree durga parameshwari yokka prasidha alayam kudroli: gokarnanatheshwara alayam mundkur: shree durga parameshwari alayam karinjeshwara alayam bhaaree raati sheva parvathy prasidha puraathana alayam ullal: adbuthamaina cyte beaches loo suuryaastamayam chusina kukke subramanian: pamu lard subramanian yokka prasidha puraathana alayam ikda unna. mulki, bhaaratadaesam : durgaparameswari alayam sint aloysis chapel, Mangaluru milagres charchi (Mangaluru) sayed madanee maseedh, dhargaa (ullal) sulthan byaatari (Mangaluru), Mangaluru puttur (Karnataka) : shree mahalingeshwara yokka prasidha deevaalayam vittal: panchalingeshwara aalaya prasidha puraathana alayam uppinangadi: sahasralingeshwara alayam. kepu, anantadi (balnadu) : devatha ullalthi devaalayaaniki prassiddhi. somanatheshwar alayam: somesvara, ullal. veasavi shaand: ullal beaches, ullal. pilikula nisargadama: pilikula, moodusedde, Mangaluru. kudupu alayam: kudupu, Mangaluru. kumbladi balasubrahmanya charvaka kapileswara devasthaana shree kshethra daipila Climate Dakshina Kannada district features a Tropical Monsoon climate (Am) according to the Koppen-Geiger climate classification. The rainfall varies from at the Mangalore coast, at Moodabidri and at Puttur near the Western Ghats. The average humidity is 75% and peaks in July at 89%. Cultures, Traditions and rituals dakshinha qannada aacharalaku, sampradhaayalaku, samskrithiki nilayam. prajalu pratuta kaalamlo kudaa aachaaralu, sampradaayalu, mathaachaaraalu anusaristuunee unnare. jillaaloo hinduism devullu, deevathalaku chendina palu alayalu unnayi. avi athi puraatanamainavi, lothaina aadyatmika anubandam kaligi unnayi. dakshinha qannada prajalu nagadevata ayina subhrahmanyaswaamini (murugun) aaraadhistuntaaru. puraanha kadhanaalanu anusarinchi jalla bhoobhaagam samudra nundi parashuram koraku veluvadindani vishwasistunnaaru. nagajatini rakshinchadaniki nagaradhana aacharinchabadindani bhavistunaaru. yea praanthamlo pitrudeevataaraadhana kudaa prajalalo vaadukalo Pali. bhutakola vento aaraadhanaa kaaryakramaala dwara pitrudevatalanu aaraadhistuntaaru. kambala paerutoe vari polaalaloo barrela pandaalu nirvahinchabadutuntaayi. mathaparamaina, samskruthika sthaayiloo teyyam deevathalaku raktham, kodini samarpinchadam aachaaramga Pali. samskruthika utsavaalalo kodi pandaalu kudaa nirvahinchabadutuntaayi. grameena pamara prajalaku kodi pandaalu kaalakshepamgaa umtumdi. duradrushtakaramgaa kodipandaalu (kori kattaa) judalaku daariteestunnaayi. yakshagana pramukha jaanapadha kalagaa gurtinchabadutundi. saadharanamga yakshagana raatrantaa pradarsinchabadutuu umtumdi. yakshagaanaaniki tulunaaduloo athantha abhimaanula aadarana labisthundhi. . jillaaloni yuvatha, peddavaarilo kudaa pulivesham (hulivesham) pratyeka jaanapadha kalarupam prabalyam santarinchukundi. idi mysuru dusshera utsavaalu, krishnajamashtami dinaalaloo pradarsinchabadutundi. jillaaloo karadi vaesha (elugubantu vesam) nrutyaroopam adhika prabalyam kaligi Pali. idi mysuru dusshera utsavaalalo pradarsinchabadutuu Pali. kambala leka barrela pandaalu vari polaalaloo nirvahinchabadutuntaayi. dakshinha qannada jalla prajalu vugaadi, krishnajayanti, ganesachaturdhi, navarathrai, dusshera, deepawali, athi hunime modalaina hinduism pandugalu utsahanga jarupukumtaaru. Transport dakshinakannada basu sarveesulanu privete samshthalu, rashtra prabhuthvam carnatic state roddu trams‌Port corparetion (kao.yess.orr.ti.sea) aadhvaryamloo nadupabadutunnaayi. jillaaloo 1947loo deeshaaniki swatamtram vacchina taruvaata piblic lemited companylu nadipee trams‌Port basulu prajalaku prayana soukaryalu kalpisthundhi. . jillaaloo muudu jaatiiyarahadaarulu payanistunnaayi. ivi jillaanu karnaatakaloni palu praanthaalatho anusandhaanistunnaayi. jaateeya rahadari 17 jillaanu udipi, karwar, mumbai, Goa, kochilato anusandhaanistundi. jaatiiyarahadaari 13 jillaanu Solapur‌thoo anusandhaanistundi. jaatiiyarahadaari 48 jillaanu bengalooru, hassan, saklesh‌puraatho anusandhaanistundi. mangulur - mudigere rastriya rahadari jaatiiyarahadaari 234gaaa prakatinchabadindhi. jaatiiyarahadaari 234 mangulurunu charmadi, mudigere, belur, halebidu, cintamani, veluru meedugaa tamilhanaadulooni villipuramtho anusandhaanistundi. railu margam usa.sha. 1907loo jalla modati railu margam nirminchabadindi. railumargam jillaanu alikal‌thoo anusandhaanistundi. yea railu margam jillaanu madraasu presidencee loni itara praanthaalatho anusandhaanistundi. konkini railumargam (1988) dakshinakannada jillaanu maharashtra, Goa, Gujarat, Delhi, Rajasthan, keralalato anusandhaanistundi. manguluru nundi mumbai, taanee, Chennai, Goa, trivendrum laku neerugaa raillu unnayi. meater geji railu margam braad gejigaa maarchabadina taruvaata bengalooru nundi hassan kukki subrahmanyaswamy alayam anusandhaanistuu manguluru varku raillu nadupabadutunnaayi. keralaalo modalie Gujarat, Rajasthan, Goa, dhilleelatho anusandhaaninchabadina raillu jalla meedugaa payanistunnaayi. Harbour dakshinakannada jillaaloo panambur oddha Harbour Pali. yea naukaasyayaanni manguluru Port trustee nirvahisthundhi. ikda nundi caargo, timber, petrolium, crudail egumati chaeyabadutunnaayi. paschimabhaarata teeramlo pradhaana naukaasrayaalaloo idi okati. vaayimaargam jillaku sameepamloni vimaanaashrayam " manguluru vimaanaashrayam". (idi bajpi oddha Pali). carnatic rashtramlo railumargam, rahadari margam, vayu margam, nouka maargaalato anusandhaanitamai unna okeoka Kota Mangaluru Kota okkate. Agriculture jalla prajalaku vyavasaayam pradhaana jivanaadhaaraamgaa Pali. itara rastralu, deeshalaloo sthirapadina prajaladwara vachi padutuna pettubadula kaaranamgaa prasthutham vyavasaayam medha aasakti taggumukam paduthundi. yea jalla nundi gurtinchataginanta mandhi desamloni itara rastralu, galz deeshalaloo panicheystuu unnare. polaalu, thotalu nivaasagruhaalu, shaping complexuluga maarchabadutunnaayi. kuleelu adhikam kaavadam, sraamikulu labhinchaka povadam modalaina kaaranaalatoo horticulture kudaa venukabadi pothundhi. asamaanamaina bhaugoollika paristhitulu, vyavasaya bhoomulu chinna chinna bhubhagaluga unnanduna yantraalavaadakam sadhyapadadam ledhu. jillaaloo pradhaanamgaa vari, kobbari, poka, nallamiriyalu, cocoa pandinchabadutunnaayi. vaarshikamgaa vari muudu maarlu pandinchabadutundi. kartika (yenel) (mee nundi aktobaru) suggi (aktobaru nundi janavari), kolake (janavari nundi epril) maasaalalo vari pandinchabadutundi. vari pantaku neee pushkalamgaa labhinchadame ndhuku kaaranam. suggi seejanlo konni praantaalaloo minumulu pandinchabadutunnaayi. kuuragayalu, pandlu, puuthootalu swantha upayoegaaniki pandinchabadutunnaayi. viiti ammakam kramamga taggumukam paduthundi. vyavasaya utpattula sekarana koraku jillaaloni palu taaluukaalaloo (Una.p.em.sea) maarket nirvahinchabaduthundi. manguluru loni kulasekhara oddha dhi carnatic milk feedeeration panichestundi. yea plantu vyavasaayadaarula pasuvula nundi paalanu saekarinchi prajalaku vikrayistundi. aardhikam jalla " credil af eandian byanking " ani piluvabadutundi. alaage carnatic rashatramlo adhikanga paarisraameekarana cheyabadina jillaga gurtinchabadutundi. kanarabyank, corparetion Banki, sindiqet Banki, vijaya Banki, privete sektaruku chendina carnatic banku modalaina jaateeyam cheyabadina pradhaana byankulu yea jillaaloo arambham ayyaayi. manguluru penkulu (erramatti penkulu), jeedipappu thayaarii parisramalu, beedi parisramalu okappudu yea jillaaloo uchhasthithilo undevi. sevaarangam, professionally ejukeshan institutelu, infermation teknolgy abhivruddhi chendutunnayi. jalla arebiyan samudrateeramlo Pali. samudrateeramlo unna kaaranamgaa chepalu pattadam prajala pradhaanavruttigaa marindi. bunder (paata Harbour), panambur, koteswara, sasihitulu. jillaaloo pradhaana parisramalu manguluru parisarapraantaalalo kendrikarinchabadi unnayi. manguluru chemically und furtilisers lemited, (em.epf.sea), kudremukh iran ohr kompany lemited, kanara varey shops lemited (kanara springs thayaarii), manguluru refinery und petrochemicus lemited b.Una.yess.epf. total gaage, bharati shipyard lemited (b.yess.emle), modalaina parisramalu unnayi. jillaaloni puttur oddha kampco nirvahisthunna chocolates thayaarii kompany Pali. ai.ti pradhaana infermation teknolgy, haute sourcing manguluru kendramga panichestunnay. jillaaloo imphosis, lazer‌saft sistoms lemited, emphasis b.p.o modalaina ai.ti companylu unnayi. vipro kompany kudaa mangulurulo sthirapade prayatnalu chesthundu. ai.ti dedicated companylu nirmaanadasaloo unnayi. ganjimat oddha " export pramoshan industrial park " (i.p.ai.p) okati, manguluru vishvavidyaalaya praamganamloo maroka ai.ti sez nirmaanadasaloo unnayi. mudava ai.ti sez ganjimat oddha erpaatu cheyalana pratipaadinchabadindi. oily, gaas cathporation o.ene.z.sea. 35,000 kotla pettubaditho " multy product special ekanaamik zoan (sez) sthaapinchaalani yochistundi. . 2 mallan chadarapu adugula vaisaalyamlo maroka ai.ti sez nirmaanadasaloo Pali. idi vyaapaarakuudali, comvention kuudali, mmal, helipaad saukaryaalato koodukuni untundani bhavistunaaru . Demand for a separate Tulunadu state swatantrayam taruvaata rastrala punarnirmaanham jargina samayamlo tuluva prajalu tuluva bhashaku adhikaara hoda, pratyeka raashtram koraku poraatam saaginchaaru. pratuta Karnataka rashamloni dakshinha qannada, udipi, Kerala rashamloni kasaragad jillalanu kalipina bhuubhaanni kalipi pratyeka raashtram kaavalani poraatam saaginchaaru. taruvaata idi kontha aanichiveyabadinappatiki sameepakalamgaa yea korika tirigi balapadutoo Pali. tulu raajya horata samithi vento samshthalu yea korikanu kendrikarinchi tarachugaa samavesalu, pradharshanalu tuluvanadu loni pattanaalaloo poraatam saagistunnaaru. tulu adhikarabhaashagaa cheeyadam, tuluvanadulo tuluva bhaashan bodhana bhashaga cheeyadam, tulu sampradhaya prajalaku pratyeka raashtram yea poraataaniki pradhaanaamsaalugaa poraatam konasaagutuune Pali. . See also dakshinha kanara manguluru sulia beltanagadi puttur bantwal udipi kasagagad dabalyu.ti.ene. missu manguluru moolaalu bayati linkulu Official web site List of places in Dakshin-Kannad DK Zilla Parishad bhaaratadaesam loni jillaalu Karnataka jillaalu
Karnataka rashtra 30 jillalalo gadag jalla okati. gadag pattanham jillakendramga Pali. 1997loo dharwada jillaaloni kontabhuubhaagam tisukuni gadag jalla ruupomdimchabadimdi. 2011 ganankalanu anusarinchi jalla jansankhya 971,952. veerilo 35.21% prajalu narara vaasitulu. 1991 - 2001 nundi 13.14% abhivruddhi chendhindhi. sarihaddulu vibhagalu jillaaloo paschima chalukhya saamraajyaaniki chendina palu hinduism, jaina smaarakachihnaalu unnayi. gadag jillaaloo 7 taaluukaalu unnayi. gadag-betgeri, rann (Karnataka), shirhatti, norgund, lakshmeshwara, gajendragad, mundargi. charithrathmaka pradheeshaalu Gadag jillaaloo 11 - 12 va sataabdhaaniki chendina smaarakachihnaalu. veeranarayana alayam, trikuteswara aalaya samuham, jaina matha samradaayaaniki chendina mahaviruni pradhaana alayam vento charthraathmaka pranthalu unnayi. trikuteswara aalaya samuham trikuteswara aalaya samuham aarambhakaala chalukhyulacheta 6-7 sataabdhaalalo nirminchabadindi. idi chaalukhyula nirmaanakausalaaniki udaharanaga nilichimdi. aalaya pradhaana dhaivam " saravasti ". veeranarayana alayam anek mandhi bhakthulanu aakarshistunna veeranarayana alayam 11 va sataabdamloo nirminchabadindani bhavistunaaru. jummamaseedu jummaamaseedulo 600 mandhi oksari praardhinchagaligina avaksam Pali. 17-18 va sataabdhaalalo gadag‌nu muslimulu paalinchina samayamlo yea maseedh nirminchabadindi. jalla bhoobhaagam taruvaata maraatheelu ataruvata british aadheenamlo Pali. lakshmeshwara sirahattilo unna lakshmeshvaralo palu hinduism, jaina alayalu, maseedulu unnayi. somesvara aalayasamuuhamlo palu shivalayalu unnayi. idi kota vento prakara lopala nirminchabadindi. sudi chaalukhyula jodigopura, mallikhaarjunaalayaalu, bruhattara ganasa, nandy shilpam modalaina smaarakachihnaalu. lakundi gadag nundi 12 ki.mee dooramlo unna lakkundi chalukhyarajula nivaasa pradaesamgaa Pali. ikkada 101 metlunna kalyaani aney baavi Pali. ikda hinduism, jaina alayalu unnayi. puratatva saakha nirvahanaloo ooka silpapradarsana shaala Pali. dambal dambal 12va sataabdhaaniki chendina chalukhya kalaniki chendina doddabasappa alayam Pali. gajendragad gajendragad ooka konda medha nirminchabadina kota. ikda kalakaleshwara alayam Pali. harti hartilo palu hinduism alayalu unnayi. basaveshwara alayalu aalayaalamlo varshika utsavaalu, ooregimpulu unnayi. parvathy parameswaralayam (uama maheswaralayam)loo chalukhyarajula kalamnati kudyasilpaalu unnayi. kotumachagi gadag pattanhaaniki 12 ki.mee dooramlo unna vyavasaya gramam kotumachagi. ikda soshwara, durgaadevi, chamarasa alayalu unnayi. idi qannada rachayita prabhulinglile janmasthalam. naregal naregal oddha raashtrakootulu nirmimchina peddha jaina alayam Pali. hombal gadag nundi 12 kilometres (7.5 millu) dooramlo unna yea gramam paata deevaalayaalaku prassiddhi chendhindhi. rann rann oddha anantasai gidi, eeswara gidi, kaalaa gidi, lokanatha alayam, mallikarjun gidi,mpatswanath jaina alayam, somaligeshwara alayam modalaina chaarithraka smaarakachihnaalu unnayi. kurtakoti kurtakoti gadag nundi 16 ki.mee dooramlo unna vyavasaya aadhaaritha gramam. ikda ugranarasimha alayam, dattaatreeya alayam, viruupaakshalinga, rama alayam unnayi. rama, ramalayamlo lakshmana, sathe vigrahalanu brahmachaitanya stapinchadu. idi qannada rachayita keertinath kurtakoti svasthalam. nargundi nargundilo unna 17va sataabdhapu kota 1857loo british prabhuthvaaniki vyatirekamga jargina poratamlo turugubaatulo pradhaanapaatra vahinchimdi. doni tanda gadag nundi 24 ki.mee dooramlo unna doni konda pavanasaktiki pratyekata pondindi. beladhadi gadag nundi 10 ki.mee dooramlo unna beladaadilo raamaalayam Pali. anturu gadag nundi 23 ki.mee dooramlo vyavasaya gramam " shree jagadguru budimaheshwamigala samstan matam Pali. mathaanni hindus, cristavulu samrakshistunnaaru. 2001 loo ganankaalu magadi pakshula saranaalayam magadi pakshula saranaalayam, magadi pakshula saranaalayam vaishaalyam 26 cha.ki.mee. idi gadag - bengalooru rahadaarilo Pali. idi shirhatti nundi 8 ki.mee dooramlo, kakshmrishwar nundi 11 ki.mee dooramlo Pali. ikda bars- headdade goose vento valasa pakshulu vastuntaayani. avi vyavasaya pakshilu, chepalanu aahaaramgaa teesukuntaayi. pramukhulu kumaravyasa :- janta kavulu koliwada (gadag), chamarasa mahabharathanni qannada bhashaloki (mahabaratha kathamanjari), prabhulingaleele anuvadinchaaru. ganayogi panchaaksharii gavayi hinduusthaani gayakudu bhartiya rathna bheemsen joshiy. puttaraj gavayi. Rajguru Guruswami Kalikeri ganayogi panchaaksharii gavayi. hinduusthaani gayakudu bhartiya rathna bhimesh joshiy. puttraj gavayi. suniel joshiy (cricket kridaakaarudu) sayed shaah sufisab alais dr b. b.peerjade swaatantrasamaram naryana raao shankar raao kampali, martandarao nargundkar aayana anuyayulu bharatadesa swatantrya samaramlo paalgonnaru. sahakara vudyamam kanaginahal‌loo bhaaratadaesamloe modhatisaarigaa (100 samvastaralu dhaatindhi) sahakara vudyamam aarambhinchabadindi. taruvaata kao.hetch.patel deeniki adhukaraneekarana karyakram chepattaadu. pavana vidyuttu jillaaloni gajendragad, kappatagudda, kurkoti lalo pavana vidyuttu utpatthi cheyabaduthundhi. See also Uttar Karnataka uttarakarnaataka paryaatakam lakkundi sundi lakshmeshwara gajendragad dambal doddabasappa alayam naregal, gadag mahadeeva alayam itaagi bheemaambika moolaalu velupali linkulu gadag jalla 1997 sthaapanalu belgaum deveeson bhaaratadaesam loni jillaalu Karnataka Karnataka jillaalu bhartia nagaraalu pattanhaalu
haveri, Karnataka rashtramlo ooka jalla, pattanham. yea praanthamlo paryaataka rangam abhivruddhiki anukuulamgaa anek chudavalasina pradeeshaalunnaayi.. kanuka paryaatakulanu yea pradeesam visheshangaa aakarshisthundi. jalla mapakhyapattanam haveri, bhougolikam haveri jalla sariggaa Karnataka madyalo Pali, idi uttaraana Bidar nundi dakshinhaana kollegal varku samaanamgaa Pali. yea jillaaloo hangal, shiggav, savanur, haveri, bhayadagi, hirekerur, ranebennur aney edu taaluukaalu unnayi. idi uttaraana Dharwad jalla, eshaanyamlo gadag jalla, thuurpuna bellari jalla, dakshinhaana davangere jalla, nairutilo Shivamogga jalla, paschima, vaayavya disaloo Uttar qannada sarihaddulugaa unnayi. dheenini sonta jillaga marchadaniki mundhu, idi Dharwad jillaaloo bhaagam. haveri Bengaluru nundi 335 ki. haveri jalla yokka paripalana, rajakeeya pradhaana kaaryaalayam Dum, dakshinhaana ranebennur ooka vyapara kendramga Pali. haveri jillaaloni mukhyamaina pattanhaalu, gramalu: haveri :- jalla palana, samskruthi, rajakeeya kendram. jalla pashu sampadaku, oily millulaku, patthi marketuku prassiddhi. haveri " haveri nyaaya " vidhanaaniki prassiddhi. idi vivadhalanu sampradhaya paddhatilo parishkaristundi. houmsabhavi :- pramukha vidyaakendramgaa gurtinchabadutundi. (mritunjay vidyaapeetam). hangal :- taaluukaa pradhaana kaaryaalayam, ikda andamina tarakeshwar alayam Pali. akki- alur :- city in hangal taaluukaa. " roses boul‌gaaa prassiddhi chendhindhi ". idi sarasulaku, thotalaku prassiddhi chendhindhi. kumar pattanham :- ikda tungabhadra teeramlo birlaa groupe af industries unnayi. baiyadgi :- baiyadgi mirapakaayalaku prassiddhi. bankapura :- " bankapur conservation rijarv " idi nemalla abhayaaranyamgaa pradiddhi chendhindhi. ranebennur :- idi pramukha vyapara kendram. kagnele :- " kagnele kanaka guru peetham " idi ooka aadyatmika matam (samshtha). idi kanakadasa eshi paeruna sthapinchabadindhi. raattihalli :- idi hirekerur taaluukaa loni ooka pattanham. ikda andamina kadambeswaralayam Pali. ganankaalu paryaataka aakarshanalu vanyapraani abhiyaaranyam (ranebennur:haveri jalla) siddeswara alayam (haveri) devatha dyamavva mahaadheva havanur hukkeri matam (haveri) tarakeshwar oddha (hangal) nagareshwar oddha (banakapura) mukteshwara alayam (choudayyadanapura) galageshwara alayam (galaganatha) rattihalli oddha kadambeswara alayam someshwar (haralahalli) jaina mandiram (yalavatti) alayalu kaginele (kanakadasa) anveri alayam (hol) anjaneyaswamy alayam (kadaramandalagi) mailara lingeswara alayam (mailara guttala) sameepa mlo gudda guddapura oddha mallari alayam (ranebennuru) sangameswar alayam (kudal, hangal, naregal nundi 2.ki.mee) basaveshwara alayam (hombali, hangal) mallikarjun deevaalayam (villages naregal) kaginela alayalu kagineli mahasamsthana kanakagurupeeta aadikesava alayam veerabhadruni alayam somesvara alayam sangameshwara deevaalayam khalahasteshwara alayam narsimha alayam lakshmi alayam handiganur vanyapraani sanctuary (ranebennur: haveri jalla) jain alayam (balambid) siddaruda alayam (chikkalli) hombanna baavi (aakkilur gramam) ranibennurulo ooka vanyapraani samrakshana kendram Pali. pramukhulu kanakadasa :- kanakadasa jillaaloni bhabha gramamlo janminchaadu. mailara mahadevappa :- british prabhuthvaaniki vyatirekamga swatantrya poraatam saaginchaadu. aayana jillaaloni motebennur jillaaloo janminchaadu. siddapp hosamani karajgi :- swatantrya samara yodhudu. aayana tana stanika pradeesam ayina karajgi oddha british varini addaginchaadu. aayana goppa nyaayavaadi. aayana subhas chandrabosuto anyonya sambandhaalu unnayi. aayana rashtra congresses presidentugaa panichesadu. paarlamentu sabhyudigaa ennikayyadu. aayana haverilo unna munsipal high schul stapinchadu. paedala koraku sevalu amdimchaadu. aayana shilpam kao.yess.orr.ti.sea buses standu oddha unna haveri jalla paalaace‌loo sthainchabadindi. gudleppa hallikere :- swatantrya samarayodudu. aayana hoseretti praantaaniki chendina vaadu.hosarattilo " aayana ghandy grameena gurukul " recidential schul stapinchadu. saantaa shishunal Sharif :- aayana goppa kavi, 19va sataabdhaaniki chendina taatvikavaadi. aayana vraasina jaanapadha gayaalu sajivanga unnayi. aayana haveri jillaaloni shiggav taaluukaalooni shishuvinal‌ki chendina vaadu. ramannad mannagi :- pramukha swatantrya samarayodudu, gaandheyavaadi. aayana jangamana koppa oddha ooka asramam stapinchadu. idi haveri pattanham nundi 5 ki.mee dooramlo Pali. subbanna ekkundi :- sahithya akaadami graheeta. (2011 janavari). puttaraj gavaigalu :- aayana haveri jillaaloni devagirilo janminchaadu. aayana goppa hinduusthaanii sampradhaya gayakudu. aayana gadag oddha " veereshwar punyaashramam " stapinchadu. pundit pandi panchaaksharii gavaigal :- jillaaloni kada shettihalli taaluukaaloo janminchaadu. galaganatharu :- aayana galaganath‌ku chendina goppa rachayita. saravajnaya :- aayana jillaaloni abaluru hirekeruru taaluukaaku chendina vaadu. v.kao. gokak :- gopparachayita. ghanapeetha award graheeta. aayana jillaaloni savanur loo janminchaadu. juunior raj‌kumar :- ashoke basthi jillaaloni devagiri taaluukaaloo janminchaadu. ene basavara aayana gudageri jillaaloo janminchaadu. aayana goppa natudu, nataka kompany swaatadaarudu. b.sea. patni :- qannada chitranatudu. aayana jillaaloni yalivalalo janminchaadu. maheshs bikshavartimatam :- reasenal hd af Karnataka g. aayana haveri jillaku chendinavadu. vidyaa samshthalu paatasaalalu saiee-chandra gurukul, basaveshwar Nagar. munisipal high schul jeena ganges sikshnha samithi qannada meediyam paatasaala, unnanatha paatasaala, (kudaa geleyara balaga ani pilustharu) kao.emle.i english meediyam sea.b.yess.sea schul j.p. rotary schul layans english meediyam schul hukkarimatam sivabashwesara high schul (haveri) shree murali des residenshiyal high schul (negalur) Karnataka piblic schul (hangal roed haveri) kalashalalu guddeppa hallikeri aarts und commerce collge kao.emle.i af sea.b. kolli paaliteknik kalaasaala Karnataka piblic schul (hangal roed haveri) yess.j.em.collge ( hodamatam ani kudaa ) pilustharu orr.ti.i.yess. chattam. collge, ranebennur. idi kood chuudu Uttar Karnataka Uttar Karnataka paryaatakam ranebennur choudayyadanapura galaganath hangal kundagol balligavi haveri moolaalu velupali linkulu Karnataka jillaalu bhartia nagaraalu pattanhaalu
Karnataka rashtra 30 jillalalo uttarakannada (Uttar kanara) jalla okati. sarihaddulu sarihaddulu charithra uttarakannada kadamba saamraajyaaniki (350-525) swasthalamgaa Pali. varu banavasini kendramga cheesukuni paalana saaginchaaru. kadambaalanu chalukyas jayinchina taruvaata jalla praantaanni chalukyas, raashtrakootulu, hoyasilalu, vijayanagar chakravartulu paalincharu. prakyatha yaatreekudu ibun batuta navayat sulthan jamal al- din kaalamlo yea praanthamlo hunnuru oddha konthakaalam nivasinchaadu. yea pradeesam prasthutham honnaver pattanhamloo undedi. maseedh shidhilaalu, chinna meenaru kudaa ippudi gramamlo unnayi. 1750loo yea jillaabhuubhaagam maraatii saamraajyamlo bhaagamgaa undedi. taruvaata mysur raajyamlo undedi. taruvaata 1799loo jargina 4va mysuru yuddamlo idi british prabhuthvaaniki ivvabadindi. idi mundhuga madraasu presidencyloni kanara jillaaloo bhaagamgaa undedi. taruvaata 1859loo jalla Uttar qannada, dakshinha qannada jillaalugaa vibhajinchabadindhi. 1862loo chivariga Uttar qannada jalla bombay provims‌ku marchabadindhi. 1947loo deeshaaniki swatamtram vacchina taruvaata bombay presidencee punarvibhajana cheyabadina taruvaata bombay raashtram roopudhiddhukundhi. 1956loo bumbay rashtra dakshinha praatam mysuru rashtramlo vileenam cheyabadindhi. 1972loo mysuru raashtram Karnataka raashtram ayindhi. Uttar qannada nedarland (datch), poorchugal, phraans, british, arebianlatho vyaapaarasambandhaalu unna puraathana Kota. ibun batuta tana yaatralo bhaagamgaa remdu muudu maarlu yea praantaanni daati velladu. chaarithraka prassiddhi chendina andamina sadasivagad kota prasthutham pramukha paryaataka aakarshanagaa Pali. idi kaaliinadeetiiramloo vanthena oddha Pali. kaaliinadi arebiyan samudramloo sangamistunna pradeesamloo yea kota nirminchabadi Pali. nobel puraskara graheeta rabindranath thakur1882loo uttarakannada praantaanni sandarsinchaadani bhavistunaaru. rabindranath thakur ooka adhyayam purtiga yea nagaranni girinchi varninchadu. . 22 samvatsaraala rabindranath thakur tana annana satyendranath thakur oddha konthakaalam nivasinchaadu. satyendranath thakur Uttar qannada jadjigaa panichesadu. yea praanthamlo gurtinchataginanni chardo kutumbaalu unnayi. viiru govalo portguese saaginchina himsaku bhayapadi yea praantaaniki valasa vachcharu. portguese chintakora (idi chitrakul, chittakula, sidhpur ani piluvabadinadhi). yea kootanu sadasivagad nirmimchaadu. taruvaata yea gramaniki sadasivagad ani peruu vacchindi. piir kotaloo prassiddhi chendindina shakaramuddin dhargaa Pali . 1510loo dheenini porchugeesulu aakraminchi kalchi vesaaru. kaali nadhii sangama prantham pramukha vyapara kendramga undedi. sadasivagad kootanu nirmimchina taruvaata yea Harbour praamukhyata santarinchikundi. porchugeesuvaaru yea naukaashraya praamukhyatanu grahinchi deeni medha daadi chesaru. British 1638loo uttarakannadalo british vyapara brundam ooka parisramanu stapincharu. kaaliinadiki 6 ki.mee dooramlo unna yea gramam peruu kadwad. pramukha vaanijya naukaashrayamgaa unna yea praantaaniki arabian, african nundi vyaapaarulu tarachugaa vachipothu undevaaru. bicole kota (pratuta uttarakannada sivil Port) sahaja naukaashrayamgaa prassiddhi chendhindhi. bicole antey rakshana ani ardam. ikda nundi paluchani vasthraalu adhikanga egumati cheyabadinappatiki Uttar qannada nundi nalla miriyalu, yalukalu, cassier, pattito chosen neelivarna muthaka vasthraalu kudaa egumati cheyabadevi. govaku 50 ki.mee dooramlo bhartia paschimateeramlo unna Uttar qannada surakshita naukaashrayamgaa peruu pondindi. 1649loo cortein associetion eestindia companyto vileenam ayindhi. taruvaata Uttar qannada kompany factoriga marindi. Kingdom of Mysore 1784loo tippu sulthan, eestindia kompany madya jargina oppandhamlo uttarakannada, sadasivagad (carver, sadasivgude) prasthavana Pali. . british saamraajyam 1882loo british saamraajyam. uttarakannadanu vaari jillakendramga chesaru. 1862 nundi bombay preseidenseeloo vileenam cheyabadina taruvaata bombay - kolambola madya uttarakannada pradhamashreni naukaashrayamgaa gurthinchabadindi. Geography and climate jillaaloni pradhaana bhougolikaamsam paschima kanumalu leka sahyadri parvatavali. jillaaloo ivi uttaradakshinaalugaa vistarimchi unnayi. sahyadri, arabian samudram naduma sannani samudrateera bhoobhaagam Pali. dheenini payanghat antaruu. idi vedalpulo 8-24 ki.mee vaividhyamlo umtumdi. samudrateera maidaanaala venta unna sahyadri parvatavali 60-100 mee vaividhyamyna etthulo untai. thuurpuloo unna sahyadri parvathaalanu Balaghat eguva bhoomulu vistaaramaina dhakkan peethabhoomilo bhaagamgaa Pali. varshapaatam paschimam nundi veestunna tematokudina gaalula kaaranamgaa 3000 mi.mee varshika varshapaatam labisthundhi. pasimamukhamgaa umdae sahyadri parvatasrenilo atyadhikamgaa 5000 mi.mee varshapaatam umtumdi. toorpumukhamgaa vistarimchi unna sahyadri parvathaalalo varshapaatam 1000 mi.mee umtumdi. juun- septembaru Madhya varshapaatam adhikanga umtumdi. nadulu sahyadri parvathaalalo janminchi paschimamgaa pravahisthunna nadulu arabian samudraaniki cherukuntunnayi. kaali, gungavali, aghanashini, sharawati nadulu pravahistunnaayi. yea nadula nundi palu jalapaataalu puttaayi. veetilo pradhaanamienavi jog jalapaatam nundi pravahisthunna neee poruguna unna Shivamogga jalla oddha sharawati nadhilooki chaerutunnaayi. itara pradhaana jalapaataalalo unchalli jalapaataalugurtinchatagi. aghaanaasini jalaalu 116 meetarla lothulo jalaalanu kummarinchadam valana yea jalapaataalu erpadutunnayi. magad jalapaataalu bedti nadhii jalaalu 180 meetarla lothulo jalaalanu kummarinchadam valana yea jalapaataalu erpadutunnayi shivaganga jalapaataalu sonda (shalmali) nadhii jalaalu 74 meetarla lothulo jalaalanu kummarinchadam valana yea jalapaataalu erpadutunnayi. lalguli jalapaataalu, mailmane jalapaathaalanu kaaliinadii jalaalu srushistunnaayi. yea nadulu diguvabhoomulalo samudrathiram venta palu ki.mee praanthamlo chitthadi bhuumulanu yerparustu unnayi. Ecology jalla andukuntunna adhika varshapaatam kaaranamgaa jillaaloo sumaaru 70% dattamaina aranyaalu aakraminchi unnayi. arabian samudram, 250 meetarla etthulo varku paschima kanumala konda dhiguva Madhya unna sannani paryavarana prabhaavita bhubhagamlomalabar thira chitthadi aranyaalu vistarimchi unnayi. yea adavulu dadapu purtiga vyavasaayam, teak chetla pempaka bhuumulugaa marchabaddayi. Uttar paschima kanumalaloni sahyadri]] nundi samudramattaanimi 250 - 1000 meetarla etthulo aardra akuralchu adavulu vistarimchi unnayi. anek chetlu podi maasaalalo aakulu ralchutuntayi. samudramattaaniki 1000 piena meetarla etthulo Uttar paschima kanumalaloni satataharita varshaaranyaalu untai. 250 cha.ki.mee vistarimchi unna dandeli sameepamloni anshi naeshanal park artha haritam aranhyam vistarimchi Pali. yea aranhyamloe puli, nalla chiruta, chiruta pilli, gaur, asiya aenugu, sambhar jimka modalaina jantujaalam Pali. palu pakshi jaathulu, palu sareesrupalu unnayi. 834 cha.ki.mee vistarimchi unna dandeli vanyapraani sanctuary artha haritam, kaali nadi, dani upanadulu kaneri, nagaz‌harry pariivaahaka veduru adaviki rakshana kaligisthundhi. bheengad abhayaaranyamlo rag‌tani freeteyil byaat (actopus rag‌tun) kanipisthunataayi. jalla saavana (ushnamandala pasarika maidanam), paluchani podaaranyaalu unnayi. vitini vamta cheraku, pasuvula mepadaaniki athiga upayogistunnaru. diguvabhoomulalo aranhyam adhikabhaagam vyavasaayamkosam nirmoolinchabadindi. nadeemaidaanaalalo man‌grove aranyaalu adhikanga unnayi. nadiiteeramlooni isuka bhoomulu calophylam, inophilam, kobbari chetlu, scroo pine (pandams) adhikanga unnayi. binga, arga, belekeri, tadaadi, ankola, kunda, dhareshwar, kasar‌kood, murdeshwar, bhatka, belke modalaina silaamaya samudrateeraalalo samudrapraanulato susampannamgaa unnayi. uttarakannada silaamaya samudrateeraalalo philam porifera, siyolenterata, annelida, artropoda, mollusca, echinodermita vento vrukshajaalam kanipistundhi. attiveri pakshulasaranaalayamlo 22 videsheepakshulatho kalisi 79 jatula pakshulu samrakshinchabadutunnaay. dandel vanyapraani abhiyaaranyam nallani chirutalaku, gaur, puli, chirutalaku prassiddhi. kavala guhalalo 5 adugula ettaina shivlingam Pali. 500 adugula ettaina sithery rallatho thayaaryna guhalu, jalapaataalu vincholi rapids, aakaasa veekshanhaa kendralu unnayi. abhayaaranyamlo kaalinadi, vrelaade vanthena modalaina paryaataka aakarshanha kaligina pranthalu unnayi. dattamaina aranyalalo parvataaroohana dwara yana cherukunte akada prakruthi saundaryam viikshkulaku matramugdhulanu chesthundu. idi zag‌rocked formationlaku, jalapaathaalaku prassiddhi. ikda bhairaveshwaralayam Pali. dandel‌ku kontha dooramlo anshi naeshanal park Pali. uttarakannada jillaaloo burude jalapaatam (siddapura nundi 20 ki.mee), unchalli jalapaataalu, sivagange, beenehole jalapaatam (sirsi nundi 25 ki.mee) magad jalapaataalu, satodi (yalapura sameepamlo) jalapaatam modalaina pramukha jalapaataalu unnayi. jillaaloo supa anicut, kodasalli anicut, kandra anicut modalaina aanakattalu unnayi. kaiga oddha kaali nadiiteeramloo prakyatha aanuvidyuttu kendram unnayi. Culture Language and religion jillaaloo pradhaanamgaa qannada bhaasha vaadukalo Pali. taruvaata sthaanaalaloo konkini kudaa adhikanga vaadukalo Pali. sanghika samaachara parimaarpidilo maraatii, urdoo, hiindi, aaglam kudaa vaadukalo unnayi. prajalalo hindus adhikanga unnare. sampradaayaparamgaa prajala jaabithaa:- Dance yakshagana sampradhaya nruthyam Karnataka rashtramlo prabalyam kaligi Pali. idi uttarakannada jillaaloo atyadhikamgaa prajaadaranha kaligi Pali. Shivamogga, udipi, dakshinha kanara, kshrala loni kasaragad jillalalo kudaa praabalyata santarinchukuni Pali. yea kalaloo sangeetam, nruthyam, natana, vachanam, katha, asamaanamaina vastraalankarana bhaagamai untai. sangeetam nrutyamtho sammisitamaina swalpamaina chakkani kathakuda umtumdi. idi bhartia sampradhaya nrutyaalalo okatiga gurtinchabadutundi. natana, vachana ucchaarana kalaakaaruni pratibhanu chaatutundi. sampradhaya, jaanapadha sammisritam yakshaganaanni bhartia nrutyakalaaroopaalalo asamana nrutyaroopamgaa chesthundu. paschima deeshaala dhrushtilo idi ooka operaga kanipistundhi. saadharanamga yakshagana ratri velalo (laet nyt) modalie raatrantaa konasaagutundi. nepathyagaayakudu bhagavatar kadhanu nadipistuu vedikameeda motham kaatyakramaanni niyantristuntaadu. bhagavatar‌thoo vaayidyakalaakaarulu maddela, chande vaayidyaalanu vaayistuntaaru. kalaakaarulu varnaranjitamaina vastradharana chesthuntaru. kalaakaarulu kathaamsamlo palu paatralanu dharistu nartistuntaaru. karnaatakaalo palu yakshagana brumdaalu unnayi. chalanachithraalu, ti.v shola pootiila Madhya yea brumdaalu tikket vasulu cheesukuntuu pradharshanalu isthu aadaayam podutuu unnayi. grameena utsavaalalo manchi praaveenyata pradarsinche brundaalanu pilipinchi pradharshanalu erpaatu chesthuntaru. veerilo " chittaani ramakrishna hegdae, kondaadkuli ramakrishna hegdae brumdaalu praamtiya kalaakaarulaku avaksam kalpistuu unnayi. yakshagana qannada, konkini bhashalalo aata (natakam)!ani kudaa antaruu. . yakshagana antey yakshula gaanam ani ardam. puraanaalaloo yakshulu gaanamlo prasiddhilani paerkonabadi Pali. gaanam cheeyadam vaari pradhaana vruttulalo okatiga undedi. vyavasaayam jillaaloo pradhaanamgaa vari, poka pandinchabadutundi. kobbari, cheraku, cocoa, jeedipappu, mamidi, arati, anaasa, garsinia, sapota modalaina pandlarakaalu pandinchabadutunnaayi. erragaddalu, mullangi, doosa, cauliflower, chilagada dhumpa (ganisi gadda), brinjal, amaranath modalaina kuuraagaayalu pandinchabadutunnaayi. nallamiriyalu, yalukalu, aloe, jazzy modalaina sugandhadravyaalu pandinchabadutunnaayi. paschima parwatta praantaalaloo millett, patthi modalaina mettapantalu pandinchabadutunnaayi. Industries jillaaloo chinnataraha parisramalu pradhaanamgaa tiles, naara utpattulu, aabharanalu, aahaara thayaarii, wood, furnicher, glaass, seramic, sea phud pradhaanamienavi. yess.yess.ai, chinnataraha parisramalu adhikanga upaadhi kalpistunnaayi. madyataraha, bruhattara parisramalaku avasaramaina panimutlu, vidibhaagaalu jillaanundi, velupali nundi labhistunnaayi. jillaaloni 8 madyataraha, bruhattara parisramala nundi paiper, duplexes bord, castic bord, ferro alloys, tramsmision giers, phud consentrates, muulikaa oushadhalu, oushadhalu utpatthi chaeyabadutunnaayi. pattanhaalu Demographics 2001 loo ganankaalu According to the 2011 census Uttara Kannada has a population of 1,436,847, roughly equal to the nation of Swaziland or the US state of Hawaii. This gives it a ranking of 346th in India (out of a total of 640). The district has a population density of . Its population growth rate over the decade 2001-2011 was 6.15%. Uttara Kannada has a sex ratio of 975 sthrees for every 1000 Karlis, and a literacy rate of 84.03%. pandugalu hindus deepawali panduganu kolahalamga jarupukumtaaru. deepaavalini dheepaala panduga ani kudaa antaruu. gruhaalu, dukaanaalu, kaaryaalayaalu pratyekamgaa alankarinchabadutuntaayi. jillaaloo muslimulu sampradhayakamgaa eedh- vul- fitr (ranjaan), eedh - vul- aadhaa (bakrid) pandugalanu utsahanga jarupukuntuntaaru. vamtakaalu uttarakannada jalla ruchikaramaina sea phud (samudra aadhaaritha aahaaram) prassiddhi chendhindhi. chepalakura, annam jillaavaasulaku pradhaana aahaaramgaa Pali. jeedipappu, kobbari aaharamloo pradhaanapaatra vahistuntaayi. aaharamloo pradhaanamgaa vandina annam, kooralu leka sea phud untai. samudram nundi pushkalamgaa aahaaram labhistunna kaaranamgaa aaharamloo sea fuds adhikanga bhaadwaamyam vahisthunnaayi. sea fuds‌ku sugandha dravyaalanu cherchi ghumaghumalade vamtalu tayyaru cheyabadutuntaayi. t kudaa prajala abhimaanapaaneeyamgaa bhaavinchabadutundi. yalukalu, pudina vaysi chese masaalaa t pratyekaruchito umtumdi. maadhyamam ravaanhaa vyvasta Public transport " north vest Karnataka trams‌Port corparetion " (ene.v.kao.orr.ti.sea) jillaaloo prajalaku prayaanasoukaryaalu andistundi. ene.v.kao.orr.ti.sea jillaaloni pattanhaalu, gramalannintiki avasaramaina prayana soukaryalu andistundi. jillaaloo chakkani trams‌Port nett‌varey panichestundi. rashtramloni pradhaana nagaralaku, pattanaalaku (bengalooru, mysuru, menguluru) kramaanusaara sarveesulu nirvahimchabadutunnaayi. menguluru nundi govaku prayaanasoukaryaalu unnayi. kunta, bhatka, sirsi modalainavi pradhaana prayana soukarya kendraluga unnayi. ikda nundi 24 gantalu basu saukaryam labhistuu Pali. palu privete trams‌Port basulu rashtramloni palu praantaalaku basulu nadupabadutunnaayi. privete trams‌Port basulaku bhatka pradhaanakendramgaa Pali. jaatiiyarahadaari 17 jalla gunda payanistundi. idi jillaanu pamvel, mumbai, poona, Kolhapur, belgaum, panaji, margo, udipi, menguluru, bhatkal, kasaragad, Kannur, kolikod modalaina nagaraalato anusandhanam chesthundu. rahadhaarulu kindhi Uttar qannada jillaaloo dwara poye naeshanal haivelu. jaatiiyarahadaari -17 sameepamlo edapalli kochee (oddha kaluputundi, panvel Mumbai (oddha kalustundi) jillaaloo idi uttaraana majali gramam oddha praarambhamie & bhatkal oddha mugusthundi. jaatiiyarahadaari -206 kalipa honnavar, Bengaluru kalipa jaatiiyarahadaari -63 ankola, hubballi jaatiiyarahadaari -17a kalipa dandeli, vaasko da ainama (Goa) railway kindhi railves jalla gunda: konkan railway Mangaluru kalipa, Mumbai karwar dwara, londa (Karnataka) cagel rock dwara poye vaasko railway Jalor kota dandeli railway Jalor rock. hubballi - ankola railway Jalor karwar Port, Uttar carnatic linc pratipaadinchabadindi. sevala orr-orr ( af roll roll) ku ankola railway staeshanu nundi suratkal railway staeshanu konkan railway dwara andincabadutundi. anek truckers mangaluruku ankola Madhya yea saukaryam upayoeginchavachchu. Ports uttarakannada samudrateera jillalalo okatiga Pali. jillaaloo 120 ki.mee podavuna samudrathiram Pali. jillaaloni paku naukaasrayaalu vyapara kendralu, naval beys, cheepala parisramalu itara methin ektivitylu abhivruddhi chendhaayi. karwar Port :- yea Harbour mahadamudra noukalu, samudrateera shipping, fissing jetti modalaina kaatyakalaapaalaku kendramga Pali. ekkadi nundi carver Port varku ship bankaring saukaryam kudaa labisthundhi. ai.ene.yess kadamba :- idi ooka naval beys‌gaaa Pali. idi carver loni arga gramam oddha Pali. idi naval wessels koraku vupayogapaduthundi. ikda naval ship maraamattu kendram (drai doxes) kudaa Pali. 'belkeri Port' ooka langaru Harbour. 'tadri Port' ooka phishing Port Pali. 'kunta Port' ooka phishing Port Pali. 'honnavar Port' ooka phishing Port Pali. 'bhatkal Port' ooka phishing Port Pali. sameepamloni vimaanaasrayaalu hubballi belgaum vimaanaashrayam Goa antarjaateeya vimaanaashrayam (panajee) Mangaluru antarjaateeya vimaanaashrayam suprasidda vyaktulu ramkrishna hegdae dr malpa ali (vyavasthaapakudu, adhyakshudu jamiyaa islamia bhatkal) aftab kolah: editer, oman themes Una.kao.hafija (laet): bhartiya raibari - soudi arabian 1977, bombaayi, adhyakshudu saasana sabyulu -b.p.sea.sea. rama raghoba raane ( mazer) paramaveerachakra award graheeta. jayasree gadkar maraatii cinma nati akbar ali anant nag dinakara des gurish kaikini narayan hose‌mane gurdas kamath jayant kaikini leena chandawarkar nandan nilekani pandari baayi pundit ramesh naadakarni shekar nag sundar naadakarni suresh heblicker vilas sarang yeshwant chittal pallavi subhsh chandran cinma, tv nati venkanna hetch nayak barrister sannappa parmeshwar goenkar keremane sivaram hegdae goppa yakshagana kalakarudu moolaalu bayati linkulu velupali linkulu Uttar qannada jalla belgaum deveeson bhaaratadaesam loni jillaalu Karnataka jillaalu
kodaggu () Karnataka rastramulooni jalla. kodaggu yokka aangleekarana ayina coorg paerutoe prasiddhamainadhi. nairati karnaatakaloni paschima kanumalalo yea jalla 4.100 chadarapu kilometres mera vistarimchi Pali. 2001 janaganhana prakaaram jalla janaba 5, 48, 561. andhulo 13.74% janaba jillaaloni pattanapraantaalalo nivasistunnaaru. kodaggu jalla yokka mukhyapattanam Madikeri. yea jillaku vayuvyaana dakshinha qannada jalla, uttaraana Hassan jalla, thuurpuna mysuru jalla, nairatina Kerala rashtramloni kannuru jalla, dakshinhaana vinad jalla sarihaddulugaa unnayi. idi Karnataka rashtramloni paschimateeramlo umdae kondalu, adavulatho nelakoni umtumdi. kanuchuupu meralo etuchusina coffey thotalu, miriyalu, yalakula thotalatho sumanoharamgaa untundee prantham. yea prantham nanchi etuvaipu choosinava coffey thotalu, aa thotala madyalo nivaasam erparuchu kunna prajalu agupistaaru. eeka e rutuvulo nayina sarae, ushnograta 20-25 degreelaku minchani kodaggu praanthamlo manaku teliyakundane kaalam itte haayiga gadachipotundi. ekkadikellinaa pacchadanam, neeli aakaasam daanikinda peddha peddha loeya lu, aa loyalalo pravahinchae andamina selayerlu, akkadakkadaa jalapaataalu paryataku lanu visheshangaa aakattukuntaayi. kodaggu prantham lonae kaavaerii nadi janminchindhi. kaavaerii nadhii pravaaham aadhaaramga cheesukuni aa praanthamlo yennenno vihaara yatra sthalaalu roopudidduku nnaayi.kaavaerii nadhiloo nouka vihaaram, enugula mandala shikaru, girijanulanu utsavaalu... moodhalayina vaatinannintinii kalagalipi chudalante, naalugaidu roojulaku minche samayam paduthundi. moolaalu velupali lankelu Karnataka Karnataka jillaalu paryaataka pradheeshaalu
Maharashtra 1960 mee 1na erpadindi. praarambhamlo 26 jillalundevi. 2014 aagashtuku mundhu 35 jillaalu undevi. 2014 augustu 1 na Maharashtra prabhuthvam, palghar‌nu 36va jalla erpaatunu prakatinchindhi, idi Thane jalla nundi vibhajinchabadindhi. palghar jalla uttaraana dahanu nundi modalie naigav oddha mugusthundi. jillaaloo palghar, vada, vikram‌gad, jawar, mokhada, dahanu, talasari, vasai-virar taaluukaalu unnayi. 2023 natiki rashtramlo 36 jillaalu unnayi. pranthalu, vibhagalu mahaaraashtralo 36 jillaalu, 6 divisionlu unnayi. pranthalu bhougolikamgaanuu, chaaritrakamgaanuu, rajakeeya sentimentla paramgaanuu Maharashtra aaru pradhaana vibhaagaalugaa vibhajimpabadi Pali. vidharba - (Nagpur , Amravati divisionlu) - (paata berar prantham) marathwada - (Aurangabad deveeson) khandesh - Uttar Maharashtra prantham - (nashik deveeson) Pune - (Pune deveeson) konkan - (konkan deveeson) vibhagalu jillaalu krindhi pattikalo 36 jillaalu chuupabaddaayi. indhulo janaba Datia 2001 janaganhana prakaaram ivvabadindi. ivi chudandi mahaaraashtraloni tahasheellu Maharashtra moolaalu velupali lankelu Census of India Maharashtra bharatadesa jillala jaabitaalu jaabitaalu bhaaratadaesam loni jillaalu mahaaraashtraku sambamdhinchina jaabitaalu
Osmanabad Maharashtra rashtramloni Osmanabad jalla mukhyapattanam. jillaaloni tuljapur loo kala tuljaabhavaanii maata bharatadesamantata prassiddhi chendhindhi. jalla vistiirnham 7512.4 chadarapu ki.meelu andhulo 241.4 cha.ki.meela meraku pattanapraantaalu unnayi. 2001 janaganhana prakaaram jalla motham janaba 14,86,586. andhulo 15.69% pattanaalaloo nivasistunnaaru uniki Osmanabad jalla Maharashtra raashtram dakshinabhaagamlo Pali. dhakkan peethabhoomilo bhagamaina yea jalla samudramattaaniki 600 meetarla ettuna Pali. manjeera , terna nadulu jillagunda kontabhagam pravahistunnaayi. jalla marathwada praantaaniki thuurpuna 17.35 nundi 18.40 degreela Uttar rekhaamsaalu , 75.16 nundi 76.40 degreela turupu akshaamsaala Madhya vistarimchi Pali. sheetoshnasthiti varshaakaalam juun madhyanundi praarambhamie septembaru nela chivarivaraku konasaagutundi. aktobaru , nevemberu nelallo vaataavaranam temagaanu, nevemberu madhyanundi janavari varku challagaa, podigaa umtumdi. phibravari nundi juun varku podigaa undi, ushnograta perugutoopotundi. veysavilo Osmanabad jillaaloo marathwada praantamlooni itara jillaalatoo polchithe ushnograta thakkuvaga umtumdi. salina sagatu varshapaatam 730 mimilu. taaluukaalu Osmanabad jillaaloo yenimidhi taaluukaalu unnayi. avi Osmanabad tuljapur omarga lohara kallamb bhoom paranda vashi paranda chaarithraka sdhalamu. ekkadi paranda kota prassiddhi chendinadi. manjeera nadi odduna unna kallamb jillaaloo pramukha vyaapaarakendramu. kallamb nundi 20 kilometres dooramulo unna yermalalo yedeshwari divi alayam Pali. tuljapuru pramukha taaluukaa kendram. idi Solapur nundi 30 ki.meelu, Osmanabad nundi 25 ki.meelu , haidarabadu rahadaaripai unna null‌durga nundi 40 ki.meela dooramulo Pali. tuljapur tulja bhavaani mandiram will prasiddhikekkindi. tuljaabhavaanii chathrapathi shivaajeeki khadganni ichindani chebuthaaru. shivajee koduku shambhaji yea alayanni punarnirminchaadu. omerga Osmanabad jillaaloo athantha janasaandrata kaligina taaluukaa. moolaalu velupali lankelu Maharashtra Maharashtra nagaraalu pattanhaalu
Aurangabad (auramgaabaadu) mahaaraashtraloni ooka Kota.idi Aurangabad jillaku kendram. auramgaabaadunu adhikarikamgaa chathrapathi shambhaji Nagar ani pilustharu.[8] chathrapathi sambhajinagar ani kudaa pilustharu. marathwada praanthamlo athipedda Kota. deccan trops‌loni konda praantaalaloo unna Aurangabad 11,75,116 mandhi janaabhaatho mahaaraashtralo aidava-athyadhika janaba kaligina pattanha prantham. sathavahana rajavamsam (usa.sha.poo okatava sathabdam-usa.sha. 2va sathabdam ) samrajya rajadhani paithaan, alaage yaadava rajavamsam (usa.sha.9va sathabdam–usa.sha.14va sathabdam) rajadhani devagiri, adhunika Aurangabad parimitullo unnayi. 1308loo sulthan allavuddin khalji paalanaloe yea prantham Delhi sultanet‌chee vileenam cheyabadindhi. 1327loo, sulthan muhammadu bin tughluq paalanaloe Delhi sultanet rajadhani Delhi nundi doulatabad‌ku (pratuta Aurangabad‌loo) marchabadindhi. athanu Delhi janabhanu doulatabad‌ku bhaareegaa taralinchaalani adesinchadu. ayithe, mohhamed bin tughluq 1334loo tana nirnayaanni marchukunadu. rajadhanini tirigi dhilliiki marchadu. 1499loo, Daulatabad ahamad‌Nagar sultanet‌loo bhaagamaindi. 1610loo ethiopian milataree nayakan mallik ambar ahamad‌Nagar sultanet‌ku rajadhaanigaa panicheeyadaaniki adhunika Aurangabad sthaanamloo khadki aney kothha Kota sthapinchabadindhi, athanu banisaga bharatadesaaniki teesukuraabaddaadu.ayithe athanu pramukha pradhanamantrigaa edigaadu. ahamad‌Nagar sultanet, mallik ambar tarwata atani kumarudu fath khan, Kota perunu fatenagar‌gaaa marchadu. 1636loo, deccan praanthamlo apati moghul viceroi‌gaaa unna ourangajebu yea nagaranni moghul saamraajyamloki cherchaadu. 1653loo, ourangajebu nagaranni "Aurangabad" gaaa marchadu. moghul saamraajyamloeni dhakkan praantaaniki rajadhaanigaa Akola. 1724loo, dhakkan moghul guvernor, nijam asaph jaa I, moghul saamraajyam nundi vidipoyi tana swantha asaph jahi raajavamsaanni stapinchadu. rajavamsam 1763loo thama rajadhanini Hyderabad nagaranaki badilee chese varku, modatlo Aurangabad‌loo thama raajadhaanitho Hyderabad raastranni stapincharu. briteesh raj kaalamlo Hyderabad raashtram racharika rashtramgaa marindi.aa taruvaata 150 samvastaralu (1798-1948) alaage konasaagindi. 1956 varku Aurangabad Hyderabad state‌loo bhaagangaane Pali. 1960loo, Aurangabad, maraatii matlade prantham Maharashtra rashtramlo bhaagamaindi. nagara praamukhyata yea Kota patthi vastraala pradhaana utpatthi kendramga prassiddhi chendhindhi. daa. babasaheb ambekar marathwada universitiitoe sahaa anek pramukha vidyaasamsthalu nagaramlo unnayi.ajantaa, ellora guhalu vento paryaataka pradheeshaalu dani shivaarlalo unnayi, yea Kota ooka prasidha paryaataka kendram. 1983 nundi yuneskoo prapancha vaarasatva pradesaalugaa gurtimchabaddaayi. Aurangabad guhalu, devagiri kota, ghrishneshwara deevaalayam, jama maseedh, beebee caa makbara, himaayath baugh, panchakki, salem ollie sarus vento itara paryaataka aakarshanalu unnayi. chaaritraatmakamgaa, Aurangabad‌loo 52 getlu unnayi, vatilo konni Bara prasthutham unnayi, deeni kaaranamgaa Aurangabad‌ku "city af gates" ani peruu pettaaru. 2019loo, Aurangabad industrial city (AURIC) flog‌ship smart cities mishan kindha bharathadesamlooni modati greene‌fiield paarishraamika smart cityga avatharinchindhi. Aurangabad pattanhaaniki sumaaru 106 kilometres dooramlo prakhtaati chendina ajantaa guhalu unnayi. charithra khadki anede gramam asalau peruu, dheenini ahamad‌Nagar sulthan murtaja nijam shaw II pradhaana manthri mallik ambar rajadhaanigaa chesar.aa taravtha ooka dasabdamlo, khadki janaba vruddhitho ooka ganbhiramaina nagaramga abhivruddhi chendhindhi. mallik ambar 1626loo maranhichadu. atani taruvaata atani kumarudu fath khan, khadki perunu fatenagar‌gaaa marchadu. 1633loo samrajya senalu devagiri kootanu swaadheenam chesukovadamto, fatenagar‌thoo sahaa nijam shaahee aadhipatyaalu moghalula aadheenamloki vacchai. 1653loo, moghul yuvaraju ourangajebu rendavasari dhakkan viceroi‌gaaa niyamitulainappudu, athanu fatenagar‌nu tana rajadhaanigaa cheesukuni danki Aurangabad‌gaaa peruu marchadu. Aurangabad‌nu konnisarlu ourangajebu paalanaku sambamdhinchina caritrakarulu khujista bunyad‌gaaa suchistaru. 1667loo ourangajebu kumarudu muazjam yea praavins‌ku guvernor ayadu. atani kante mundhu meerja raza gn sidhu konthakaalam yea praavins‌ku in‌chharge‌gaaa unaadu. 1681loo, chakravartigaa ourangajebu pattabhisheka tarwata, dhakkan‌loo tana seinika karyakalapalanu nirvahinchadaaniki athanu tana aasthaanaanni Delhi rajadhani Kota nundi Aurangabad‌ku marchadu. nagaramlo moghul pramukhula uniki pattanha abhivruddhiki dhaaritheesindhi, anek prabhutva, privete bhavanalu nirminchabaddaayi. 1684 tarwata ourangajebu nagaramlo nivaasam undakoodadani nirnayinchukunnappata, Kota moghul dhakkan praadhimika seinika kendram vale praamukhyatanu nilupukundi. sampadanu akarshinchindi.daanitho Aurangabad‌nu vaanijya kendramga marindi. embroidary sylks thayaarii yea kaalamlo udbhavinchindi.naetikii Aurangabad‌loo aacharinchabadutondi. Aurangabad ooka moghul samskruthika kendramga Pali.idi percian urdoo saahityaaniki mukhyamaina kendram. moghul yugamloo Aurangabad‌loo 2,00,000 mandhi janaba unnatlu anchana vaeyabadindi. varu 54 shivaaru praantaallo nivaasam unnatlu lekkalu teluputunnaayi. 1724loo, dhakkan praantamlooni moghul genaral, nijam all-mulk asaph jaa, dhakkan‌loo tana sonta raajavamsaanni sthaapinchaalane uddesyamto shidhilamaina moghul saamraajyam nundi vidipovalani nirnayinchukunnaadu. 1763loo atani kumarudu, varasudu nijam ollie khan asaph jaa II rajadhanini Hyderabad‌ku badilee chese varku, Aurangabad asaph jaa kothha rajyaniki rajadhaanigaa, tadupari 40 samvastaralu raajakeeyamgaa, saamskrutikamgaa praamukhyatanu santarinchukundi. Aurangabad vishesha sthaanam kolpovadam aardika kshinathaku dhaaritheesindhi.19va sathabdam prarambham natiki, Kota janaba takkuvuku digipoyindi. dani paripalana kuntupadindi. bhavanalu sithilaavasthaku cherukunnai.Hansi yemainappatiki, Aurangabad rajakeeya jeevitakaalamlo migilina nijam paalanaloe "rendava Kota"gaaa mukhyamainadigaa konasaagindi. 1816loo, briteesh varu Aurangabad velupala ooka cantonment‌nu stapincharu (varu nijam aadhipatyaalaloni itara praantaalaloo chesinatlu), conei nijam adhikaarulu nagaramloki praveshinchakundaa nirutsaahaparichaaru.briteesh adhinamlo ooka racharika rashtramgaa, nijam Hyderabad raashtram pakshika-swayampratipatti kaligi Pali. antey Aurangabad samskruthi kontavaraku valasavaada prabavam lekunda Pali. Aurangabad 19va sathabdam chivaraloo paarisraamikiikarananu praarambhinchindi. Kota modati patthi millu 1889loo praarambhinchabadindhi.1881loo nagara janaba 30,000, tharuvaathi remdu dasabdallo 36,000ki pergindhi. Aurangabad mukhyamgaa 1899-1900, 1918 - 1920lalo dhakkan karuvulache prabhaavitamaindi, dheenivalla neeraalu perigayi.bhartiya swatantrayam taruvaata, Hyderabad raashtram 1948loo eandian union‌loo vileenam cheyabadindhi. tatphalitamgaa Aurangabad eandian union Hyderabad state‌loo bhaagamaindi. 1956loo, idi kotthaga yerpadina dwibhasha bombaayi rashtramgaa marindi. 1960loo idi Maharashtra rashtramlo bhaagamaindi. bahl dhaakarae 1988loo nagaranni sambhajinagar‌gaaa maarchaalani pratipaadinchaadu. stanika paalaka samshtha 1995loo peruu maarpupai ooka teermaanaanni aamodinchindi. 2022 juun 29na, sivasena netrutvamloni Maharashtra caabinet maraataa saamraajyamloeni rendava chathrapathi shambhaji bhosale peruu medha Aurangabad perunu shambhaji Nagar‌gaaa marchadaniki aamodinchindi. janaba ganankaalu 2011 bhartiya janaba lekkala prakaaram, Aurangabad janaba 11,75,116, andhulo 6,09,206 mandhi purushulu Dum, 565,910 mandhi strilu unnare. 0 nundi 6 samvatsaraala vayassulopu janaba 1,58,779 mandhi unnare. Aurangabad‌loo motham aksharaasyula sanka 8,89,224, idi janaabhaalo 75.67%gaaa Pali. purushula aksharasyatha 79.34%, streela aksharasyatha 71.72%. Aurangabad 7+ janaba prabhaavavamtamaina aksharasyatha raetu 87.5%, indhulo purushula aksharasyatha raetu 92.2%, streela aksharasyatha raetu 82.5%. scheduled kulaalu janaba varusaga 2,29,223, scheduled thegala janaba 15,240 mandhi unnare. 2011loo Aurangabad‌loo 2,36,659 nivaasa gruhaalu unnayi. matham prakaaram janaba Aurangabad janaabhaalo ekuva mandhi hindus (51%), tarwata 30% muslimlu, 15.2% bauddhulu, 1.6% jainulu unnare. nagaramlo gananiyamaina sankhyalo sikku matham, kraistava matanni anusarinchevaaru unnare.[39] bauddhulu navayana sampradaayaaniki chendinavaaru, viiru ekkuvaga scheduled kulaalaku chendinavaaru. chithramaalika moolaalu velupali linkulu Aurangabad District website Telangana‌loo medhak jalla, medhak mandalamlo kudaa ooka Aurangabad aney gramam Pali. Maharashtra Maharashtra nagaraalu pattanhaalu
Kolhapur (maraatii:कोल्हापूर) Uttar mahaaraashtralo ooka pattanham , jalla pradhanakendram. yea pattanham bharathadesamlooni athantha puraathanamaina nagaralalo okati. deeni pratuta janaba inchuminchugaa 419,000 umtumdi. ekkadi pradhaana bhaasha maraatii. idi panchaganga nadi odduna Pali. ekkadi mahaalakshmi deevaalayam bagaa prasiddhichendinadi. yea pattanham Kolhapur cheppulaku kudaa prassiddhi. chudavalasina pradheeshaalu Kolhapur loo mukhyamgaa chudavalasinavi mahaalakshmi deevaalayam , maahaaraaja bhavanam. mahaalakshmi deevaalayam 'hemad panti' nirmaanasaililoo kattabadindi. idi chaaala visaalamaina praamganamloo chuttuu ettaina prahari godatho umtumdi. praamganam madyalo unna ammavaru alayam ooka adbhuta kalasrushti ani cheppavacchu. alayamanta manooharamaina shilpaalatho nindi umtumdi. paschimaabhimukhamgaa umdae garbagudi mundhuga sumaaru vandadugula podavu gala visaalamaina mandapam umtumdi. garbagudi chuttuu sannani pradakshina margam Pali. garbagudilo sumaaru aaradugula chadaramgaa unna ettaina vedhika medha rendadugula peetham, danimida mahaalakshmi vigraham kurchoni unna bangimalo umtumdi. moodadugula ettunna muurti chaaala andamgaa aakarshanheeyamgaa umtumdi. mahaaraashtreeyulaku Kolhapur mahaalakshmi athantha pavithra yaatraasthalam. viiru ammavaarini 'ambabai' ani pilustharu. ikda jarigee pradhaana utsavam navarathrai utsavam. mukhyamgaa aashvayuja sudhad panchami nadu visheshangaa goppa utsavam jarudutundhi. aa roejuna ammavaru utsavamoortini nagaranaki toorpugaa iidu ki.mee. dooramlo unnatemblaayi ammavaru alayam daggarki ooregimpugaa tesukoni veltaaru. idigaaka chaithra purnima roejuna jarigee utsavamlo ammavaarini nagaramanta ooregistaaru. gidi praamganamloo unna anek aalayalalo vitobaa alayam kudaa chaaala puraathanamainadhi. eeka maahaaraaja bhavanam sumaaru remdu vandala gadulato muudu anthastulatho chakkaga visaalamaina maidanam madyalo umtumdi. aaaat raajula aayudhalu, rajarikapu saamagri modalainavi indhulo pondhuparichaaru. Kolhapur samsthaanam Kolhapur british kaalamlo bombaayi preseidenseeloo ooka pramukha samsthaanam. aa kaalamlo nalaugu mukhyamaina samsthaanaalaloo okati; migilina muudu baroda, Gwalior , Indore. deeni paalakulaina bonsley raajyam 19-gunn selyoot ku arhulu. Kolhapur samsthaanam crinda 3,165 chadarapu maillu (8,200 cha.ki.mee.) undedi. yea samsthaanamloo 1901 janaba lekkala prakaaram dheenilo 910,011, prajalu nivasinchevaaru, veerilo 54,373 Kolhapur pattanhamloo undevaaru. deeni aadaayam £300,000. kolhaapuurunu paripaalinchina raajulu, Thanjavur , sataaraalanu paalinchina bhomsale vamsaala vale maraataa bhomsale rajavamsamu nundi udbhavinchaarani cheppukuntaru. maraataa samrajya vaarasatva vishyamai talettina vivaadhaala valana Satara , kolhapuru rajyalau 1707loo erpaddaayi. maraataa saamraajyaaniki vaarasudaina shahu sambhaajeeni mogalulu tommidella vayasuloe patti bandhinchi khaidulo unchaaru. shahu shambhaji thandri, maraataa saamraajyaanni sthaapinchina chathrapathi shivajee peddakoduku shambhaji. shambhaji maranam tarwata shivajee chinnakoduku rajaram chathrapathi ayadu. 1700loo anaaroogyamu valana rajaram maraninchaga aayana bhaarya mahaaraanhi tarabai tana koduku rendava sambhaajeeni maharajuga prakatinchi, thaanu pratinidhigaa paalinchindi. 1707loo megalulu konni sharatulatho shahunu vidudhala chesar. vidudalaina shahu tana vamsaanugatamaina raajyaanni tirigi pondhee prayathnam chesudu. khed oddha jargina yuddamlo shahu, tarabai odinchi sataaraapai tana adhikaaraanni stapinchadu. odipoina raanee tana kodukutho kalisi kolhapurulo sthirapadimdhi. 1710 kallaa remdu vaervaeru rajyaluga parinaminchaayi. dinni 1731loo kudurchukunna varna sandhi dhruveekarinchindi. briteeshu varu kolhapurupai 1765lonoo, 1792lonoo sienyaanni pamparu. 1812loo maraataa samrajya patanam tarwata kolhapuru raajulu briteeshu vaallatho sandhi kudurchukunnaru. 19va shataabdapu tolinaallaloo britishuvaaru tirigi kolhapurupai daadichesi, taatkaalikamgaa rajyavyavaharalu nirvahinchadaaniki ooka rajakeeya adhikarini neyaminchaaru. kolhapuru chivari paalakudaina maharaja chathrapathi rendava shahaji puvar 1947loo bhartiya swaatantryaanantaram kolhaapuurunu 1947, augustu 14na bhaaratadaesamloe vileenam chesudu. kolhapuru raajyam 1949, marchi 1na bombaayi rashtramlo kalisipoyindi. 1960loo bhaashaapraatipadikana bombaayi rastram Maharashtra, Gujarat rashtraalugaa vibhajinchibadinappudu, kolhapuru samstaanamu yokka sarihaddulu, kolhapuru jalla sarihaddulainavi. moolaalu velupali linkulu Maharashtra Maharashtra jillaalu
gondiya jalla (), bhaaratadaesamloe mahaaraashtraku chendina jalla. mukhyapattanam gondiya. jalla vistiirnham 5,431ki.mee.². 2001 janaganhana prakaaram jalla janaba 1,200,707. andhulo 11.95% pattanha praantaallo nivasistunnaaru (as of 2001). jalla nagapuru vibhaganlo Pali. yea jillaaloo (praanthamlo) gondiya bhaasha maatlaadevaaru adhikanga kaanavastaaru. gondiya pattanhaanni biyyapu nagaramga kudaa abhivarnistaaru. yea parisara praantaallo vari pandisthaaru. gondiya pattanham parisara praanthamlo 250ki paigaa biyyapu millulu unnayi. idi pramukha vyaapaarakendram. jalla gunda velutunna ekaika jaateeya rahadari Mumbai-nagapuru-qohl‌kataa roddu, jillaaloo 99.37 kilometres meraku Pali. gondiya nundi jabalpuru, nagapuru , Balaghat pattanaalaku baasu saukaryam Pali. jalla rudd carridarlo bhaagamgaa Pali. palana vibhagalu jalla remdu revinue vibhagalu, yenimidhi taaluukaalugaa vibhajinchabadindhi. avi gondiya vibhaagam , devudi vibhaagam. okkokka vibhaganlo nalaugu taaluukaala choppuna unnayi. gondiya vibhaganlo gondiya, goregao, tirora , arjuni moregao taaluukaalu, devudi vibhaganlo devudi, am‌gav, salekasa , sadak arjuni taaluukaalunnaayi. jalla motthamloo 556 graama panchaayiteelu, 8 panchayath samitulu, 954 revenyuu graamaalunnaayi. jillaaloo remdu purapaalaka sanghaalunnavi. avi gondiya , tirora. jillaaloo 4 vidhaana sabha niyojavargaalunnavi. avi arjuni-moregao (she,ku), gondiya, tirora , am‌gav (she.theama). modati muudu niyojakavargaalu Bhandara-gondiya lok‌sabha niyojakavargamlo bhagamaithe, chivaridi ghadchiroli-chimuru (she,theama) lok‌sabha niyojakavargamlo bhaagamgaa Pali. sheetoshnasthiti gondiya jalla sheetoshnasthitilo marpulu teevramgaa untai. veasavikalam chaalaavedigaanuu, chalikaalamlo chaaala challaganu umtumdi. ikda saraasari gaalilo theema 62 saatam. varshaakaalamlo pratisamvatsaram saadharanamga 1200 mi.meelaku paigaa varshanni namoodhu cheskuntundi. menelalo pagatipoota vushogratalu 42°se cheratayi. ratri vushogratalu 28°se oddha untai. mee nelaloe namoodhaina athyadhika ushnograta 48°C, atylpa ushnograta 20°C. decemberu nela chivarloo, janavari nelallo ushnograta saadharanamga garishtam 29°seku cherutundi. raatrillu ushnograta 13°seku padipotundi. edvala kaalamlo janavari nelaloe namoodhaina athyadhika ushnograta 38°se, atylpa ushnograta 0°se. umtumdi. aardhika rangam 2006loo bharathadesapu panchaitiraj saakha gondiya, desamlo kellaa bagaa venukabadina 250 jillalalo (motham 640 jillaalu) okatiga prakatinchindhi. mahaaraashtralo venukabadina praantaala granta funded karyakram (b.orr.z.epf)loo bhaagamgaa aardika sahayam andukuntunna pannendu jillalalo gondiya kudaa okati. janaba ganankaalu 2011 janaba lekkala prakaaram gondiya jalla motham janaba 1,322,331, idi marishas deeshapu janaabhaatho ledha americaloni newhamp‌shair raashtramtho sarisamanam.. bhaaratadaesamloe 640 jillaaloo janaba paranga gondiya 369vadi. jalla janasaandrata cha.ki.meeku 253 . 2001-2011 varku sagina dasabdamlo jalla janaba 10.13%. vruddhi chendhindhi gondiya jillaaloo prathi Churu mandhi purushulaku 996 mandhi strilu unnare. jillaaloo aksharasyatha saatam 85.41% gaaa Pali. sarihaddulu moolaalu velupali linkulu Maharashtra Maharashtra jillaalu gondia jalla
Chandrapur Maharashtra loni ooka pattanham , adae peruu gala jalla kendram. Chandrapur kotalu unna Kota yea nagaranni gondu raju ayina khandakya ballarshah 13 sathabdam loo stapinchadu darsaneeya pradheeshaalu jalla kendram , chuttupakkala chuudadagina pradheeshaalu tadoba jaateeya pulula samrakshana kendram anandavan kushturogula aashramamu (varora) ramala talav (Chandrapur) ghodajari talav (nag‌bhir) asola mendha talav (saloy) mahakali mandir (Chandrapur) anchaleshwar mandir (Chandrapur) bhadranag mandir (Bhadravati) jain mandir (Bhadravati) buuddha laeni (Bhadravati) guraala ganapathy mandir ( Bhadravati) gee mukh (tadodhi balapur ) paata mahedio mandiram vyshnu mandiramu (korpana) pramukha vyaktulu karamveer daadaasaaheb kannamwar - Maharashtra rendava mukyamanthri. balwant‌rao desh‌mukh - nyaayavaadi , baalagangaadhara thilak sahacharudu. mohun bhagavath -rastriya swayamsevak sangh adhyakshudu barrishter rajabhau khobragade - nyaayavaadi , bheemrao ramjee ambedkar yokka mitrudu. santaram pot‌dukhe - maajii kendra aardhikasaakha sahaya manthri. waman‌rao chatap - maajii saasana sabhyudu , 1997 utthama paarlamentu sabhyudu puraskara graheeta. suniel pal - haasya natudu manasi moghe - viswasundari 2013 thudhi potilaloo praveshinchina abhyardhi. huns‌raj gangaaraam ahir- narendera modi mantrivargamlo kendra homsakha, & rasayanalu, earuvula sahaya manthri. subhsh shindae - nagala vartakudu, samaja seevakudu ivi kudaa chudandi Chandrapur vimaanaashrayam moolaalu velupali linkulu Chandrapur jalla adhikarika websitu Chandrapur Information Portal Chandrapur Information Portal Maharashtra Maharashtra nagaraalu pattanhaalu Maharashtra paryaataka pradheeshaalu
nandurbar Maharashtra rastramulooni vaayavya muulana unna khandesh praantmulooni ooka jalla. jalla mukhyapattanam nandurbar. jalla 5055 ki.mee² mera vyaapimchi Pali. 2001 ganamkala prakaaram jalla janaba 13,11,709. andhulo 15.45% pattanapraantaalalo nivasistunnaaru. nandurbar pattanham nundi 30 ki.meela dooramulo suzlon energy aadhvaryamloo 1000 megawatla saamarthyam kala galimarala faarmunu nelakolputunnaru. idi prapanchamulone athipedda galimarala samudayamu. ikda sthaanikamgaa galimarala towerlanu , bledlanu tayaaruchesenduku suzlon ooka nirmaanasamsthanu nelakolpindi. taaluukaalu jillaaloo aaru taaluukaalunnavi. avi akkal‌kuwa, akrani mahal (dhad‌gav ani kudaa pilustharu. taloda, shahada, nandurbar , navpur. jillaaloo ooka lok‌sabha niyojakavargamu Pali. adi nandurbar lok‌sabha niyojakavargamu. yea lok‌sabha niyojakavargamlo dhule jillaku chendina sakri , shir‌puur niyojakavargaalu kudaa bhaagamgaa unnayi. jillaaloo nalaugu saasanasabhaa niyojakavargaalu unnayi. avi akkal‌kuwa, shahada, nandurbar , nawapur. nandurbar prathamikangaa aadivasulunde prantham. velupali linkulu Maharashtra Maharashtra jillaalu
Nagpur (maraatii: नागपुर) Madhya bhaaratadaesamloe athipedda Kota, Maharashtra rendava rajadhani. idi Nagpur jalla pradhaana pattanham. idi inchuminchugaa 2,420,000 janaabhaatho bhaaratadaesamloe 13va athipedda Kota. prapanchamloo 114va athipedda Kota. Maharashtra saasanasabha varshaakaalam samavesalu nagapurlo jaruguthai. yea raashtraaniki turupu praantamlooni vidarbhaku kendrasthanam. bhougolikamgaa Nagpur bharatadesaaniki kendra sthaanamloo Pali. idi metropalitan prantham. Nagpur nu gondu raju bhakth buland shaw stapinchadu . gondulache sthaapinchabadinaa tharuvaathi kaalamlo maraataa saamraajyamlo bhaagamgaa bhomsleleche paalinchabadindi. viiru british vaallhaku longi poyaru.19va sataabdamloo british eest india kompany dheenini central praavins , berar ku kendramga chesukundi. rastrala punarvastheekarana taruvaata mahaaraashtraku bombayini rajadhaanigaa, Nagpur nu rendava rajadhaanigaa marcharu. Nagpur hinduism jaateeya chethanaaniki, rastriya swayamsevak sangh , viswa hinduism parisht vento samshthalaku pradhaana kendram. turupu - padamara praantaalanu kalipa bhartiya jaateeya rahadari 6 Uttar - dakshinha praantaalanu kalipa bhartiya jaateeya rahadari 7 kudaliga maarna pramukha pradeesam Nagpur. pramukhulu subramanium ramadorai: bhartiya prabhutva jaateeya naipunhyaabhivruddhi corparetion pai pradhanamantri salahadaru. ivi kudaa chudandi nagpur loekasabha niyojakavargam bharathadesamlooni metropalitan praantaala jaabithaa nag‌puur‌ki chendina raghoji I raghujee bhomsale II sharad aravindh babde moolaalu velupali linkulu Maharashtra Maharashtra nagaraalu pattanhaalu bhaaratadaesam loni rajadhani nagaraalu
Nashik, bhaaratadaesam, maharashtralani Nashik jillaku chendina ooka Kota. idi Nashik jalla kendram. idi bombaayi , Pune laku 180 , 220 ki.mee. dooramlo padamati kanumalalo dakkanu peethabhoomiki padamati anchuna Pali. idi bharatadesa whine kapitle gaaa prasiddhichindinadi. nashik daggaralonunna trayambakeshwar godawari nadhiki janmasthanam. twaraga abhivruddhi chendutunna nashik pattanha janaba inchuminchu 1.4 millionlu (2006 anchana). prakyatha siniiramga pithaamahudu daadaa saaheb faalke ikade janminchaadu. trayambakeshwaralayam trayambakeshwarudu anagaa paramashivudu. 'ambaka 'mante 'netra' mani ardham. muudu netraalu gala Dewas trayambakudu. suryudu, chandrudu, agni - aney muudu tejassulu muudu netralugaa velasina Dewas. paalabhaagamloni mudava netrame agninetram. manmathunni yea nethragnithone sivudu bhasmam chesudu. svargam, aakaasam, bhuumii - aney muudu sthaanaalaku samrakshakudaina thandri sivudu ani kudaa tryambaka sabdaanni vivaristaaru. 'trayambakam yajamahe - sugandhim pushti vardhanam' mritunjay mahamantramtho mrutyuvu anagaa maranam nundi vidudhala cheymanu bhakthulu sivunni praarthistaaru. puraathana trayambakeshwaralayam nashik nundi 28 ki.mee.dooramloni trayambakam aney pattanhamloo Pali. shivuni aaradhana praamukhyamgaa gala dvadasha jyotirlingalalo okati. idi pavithra godawari janmasthanam. godawari nadi janminchina punhyakshetram trayambakeshwar. trayambakeshwar' loo poojinchee Dewas mahaa sivudu. dvadasha mahaarlingaalallo ooka punhyakshetram trayambakeshwar. itara devalayas ganges godawari deevaalayam: ganges godawari deevaalayam anede nashik loo Pali. nashik loo ramkund sameepamlo godawari kudigattuna unna prasidha deevaalayam. yea gudlo godawari maata koluvai Pali. yea nadhiloo snanam cheeyagaanee yea maatanu darsinchukuntaaru. balachandra ganapathy mandiram: balachandra ganapathy mandiraanni moreshwar deevaalayam aney antaruu. bhaaratadaesamloe 21 ganapathy peetaallo okati ayina yea kovela entho puraathanamainadhi. pravara sangaman: godawari pravara nadula sangamasthalamloni andamina pradaesamidi. auraamgaabaaduku 40 kilometres dooram. ramayanamlo mudipadi unna yea pradeesamloo siddeswaram, raameshwara, mukteswar alayalu unnayi. chung dev maharaj mandiram, punatamba, kopar gav: ikda sadhuvu vandev maharaj samadhi Pali. godawari oddune unna yea punatamba shirdiki daggarloo umtumdi. sundhara naryana mandiram: godaavariki sameepamlo unna yea mandiraanni 1756loo gangadara yashwanta chandrachudu nirmimchaadu. pradhaanamoorthi naaraayanhudu. ayanaku iruvaipula lakshmi sarasvatulu koluvai unnare. deeniki daggarlone badarika kolanu umtumdi. yea kolanunu pramukha Maharashtra sadhuvu sainte gnaneshwar tana ghnaaneshwariloo prastaavinchaadu. marchi21 nadu alayamloni vigrahaala medha suryah kiranaalu prasarinchadam visaesham. yea aalaya nirmaanasaililoo mogalula vaastusilpa prabavam kanipistundhi. ivi kudaa chudandi Nashik loekasabha niyojakavargam khandesh jalla bayati linkulu Web Portal of Nashik City and District-NashikDiary.com Official Website of Nashik Nasik Nashik @ Information Technology - Publish Local News of Nashik and Nashik Business Directory. NasikDiary - Online Web Portal of Nashik Programme Guide of Nasik Yellow Pages of Nashik Real Estate Information on Nashik Nashik City Overview of Nashik on Wikimapia Nasik district Gazetteers velupali linkulu Maharashtra Maharashtra punyakshethraalu Maharashtra nagaraalu pattanhaalu jyotirlingaalu godawari odduna velasina punhya kshethramulu prasidha shaivakshetraalu
Nanded, mahaaraashtraloni marathwada praanthamlo rendava athipedda Kota, Nanded jalla mukhya pattanham. Nanded sikkhulaku chaaala chaaritrakamaina sdhalam. antekaka Nanded anek suphi aalayalaku kudaa nelavu. yea Kota godawari nadi odduna Pali. idi rashtramlo padhava athipedda Kota, bhaaratadaesamloe athyadhika janaba kaligina debbhye tommidava Kota. maratwada praanthamlo rendava athipedda Kota.Nanded jillaku jillakendramga Pali. chivari sikku guruvu, guru govindh sidhu tana chivari rojulalo Nanded‌loo gadipaadu. 1708loo akada maranhinche mundhu tana gurutvaanni pavithra granthamaina guru granth saahib‌ku pampaadu bhougolikam Nanded pattanha prantham visteernamlo vistarimchi Pali. Nanded jillaku paschimaana latur jalla,Parbhani jalla, hingoli jalla, uttaraana yavatmal jalla sarihaddulugaa unnayi. jillaku thuurpuna Telangana rashtramloni nizamabad, kamareddi, nirmal, adilabad jillaalu, dakshinhaana Karnataka rashtramloni Bidar jalla sarihaddulugaa unnayi. Nanded remdu bhaagaalugaa Pali:paata Nanded godawari nadi Uttar theeraanni aakramimchimdi.nyuu Nanded,nadhiki dakshinamgaa waghala, parisara praantaalanu kaligi umtumdi. vyutpatti shaastram sumaaru pattanham washim‌loo kanugonabadina raagi phalakam saasanam nundi Nanded‌ku uttaraana, puraavastu shaasthravetthalu yea nagaranni gatamlo ( ani pilichevaaru.) maroka peruu "Nanded" aney peruu shivuni vaahanam nandy abhivruddhi chendindani jaanapadha kadhalu suchisthunnayi.sivudu godawari nadi odduna () thapassu chesadani cheppabadindi. yea " " taruvaata "Nanded" ayindhi. charithra Nanded mahabharathamlo Bharhut talli taatala pradaesamgaa perkonabadindi.saasa.1va sathabdam loo,yea praanthamlo adhikaaram aandhrabhrutyulu, satvaahanula oddha Pali. usa.sha.poorvam 5va, 4va sataabdaalaloo, Nanded‌nu nanda rajavamsam paripaalinchindi.usa.sha.poorvam 3va sataabdamloo (sumaaru 272 nundi 231 usa.sha.poorvam varku), idi ashokuni aadhvaryamloni maurya saamraajyamlo bhaagamgaa Pali. stanika neetipaarudala padhathulu, Nanded kudaa leila charithra (usa.sha. 1200l chivari) grandhamlo namoodhu cheyabaddaayi. Nanded muguru maraatii kavi-sanyaasula janmasthalam-vishnupant sesha, raghnatha sesha, waman pundit kandhar kota kandhar‌loo Pali.idi usa.sha. 10va sathabdam loo paalinchina rastrakoota raju malkhedaaku chendina krishna III ki aapaadinchabadindi. 1636 nundi Nanded nijam raashtram palana kendramga Pali.indhulo pratuta Telangana, karnaatakaku chendinapraantaalu unnayi.idi moghul badsha (chakraverthy) shahjahan samrajya praavins.1657loo Nanded bida subalo vileenam cheyabadindhi.gurunanak (usa.sha.1469 1539) srilankaku vellae margamlo Nanded gunda vellaaru. guru govindh sidhu (usa.sha.1666 1708) moghul chakraverthy bahadhur shaw I (usa.sha.1643 1712 ) thoo kalisi usa.sha.1707 loo augustu chivarilo Nanded‌ku cherukunnaaru.bahadhur shaw golkondaku vellhinappudu, gurugovind sidhu Nanded‌lonae unaadu.guru govindh sidhu thaanu chivari (padhava) sajiiva guruvu ani prakatinchaadu. pavithra granthamaina guru granth saahib‌nu saasvatamaina "jevana" naayakudigaa stapinchadu. guru govindh sidhu tana naluguru kumaarula balidanam kaaranamgaa vamsapaaramparya varasudu lekunda maranhichadu. 1725loo Nanded Hyderabad rashtramlo bhaagamaindi. sumaaru 1835loo maharaja renjith sidhu sikindar jaa (Hyderabad 3va nijam aardika sahayamtho Nanded‌loo gurdwara nirmaanaanni appaginchaaru.idi guru govindh sidhu dahana samskaaraala sthalamlo nirminchabadindi.gurdwara hajur saahib‌loo bhaagam. 1947loo bharatadesaaniki swatantrayam vacchina tarwata,bhartiya saayudha dhalaalu Hyderabad‌nu swaadheenam cheesukunnayi. aapareshan pololo nijam palananu muginchaayi. Nanded‌nu kothha Hyderabad rashtramlo bhaagamgaa chesindi.Nanded 1956 varku bombaayi preseidenseeloo cherchabade varku Hyderabad rashtramlo bhaagamgaa Pali. 1947loo bharatadesaaniki swatantrayam vacchina tarwata,bhartiya saayudha dhalaalu Hyderabad‌nu swaadheenam cheesukunnayi. aapareshan pololo nijam palananu muginchaayi. Nanded‌nu kothha Hyderabad rashtramlo bhaagamgaa chesindi.Nanded 1956 varku bombaayi preseidenseeloo cherchabade varku Hyderabad rashtramlo bhaagamgaa Pali. janaba ganankaalu 2011 janaba lekkala prakaaram, Nanded janaba 5,50,564.ling nishpatthi prathi 1,000 mandhi purushulaku 924 mandhi strilu unnare. janaabhaalo 12.4 saatam mandhi aarellalopu varu unnare. prabhaavavamtamaina aksharasyatha saatam 87.40, 81.74 saatam mandhi mahilhaa aksharaasyulu Dum, purusha aksharasyatha 92.68 saatam mandhi unnare. prayanam rahadari dwara Maharashtra roddu ravaanhaa samshtha buses Nanded nundi Maharashtra rashtramloni anek nagaralaku anusandaaninchabhadi unnayi.Telangana roddu ravaanhaa samshtha buses Telangana rashtramloni konni nagaralaku Nanded‌ nagaranaki kaluputaayi. railudwara hajur saahib Nanded railway steshion dakshinha Madhya railway zoan (yess.sea.orr) loni Nanded railway deveeson‌loni sikindraabaad-manmad Jalor‌loo Pali. Nanded railway deveeson bhartia railvelaloni dakshinha Madhya railway zoan paridhilooni aaru railway divisionlalo okati. yea steshion nundi prathi roeju dadapu 48 raillu vachi bayaludaerutaayi. maltekdy railway steshion Nanded nagaranaki sevalu andhinchay maroka railway steshion. vayu margam shree guru govindh sidhu g vimaanaashrayam, Nanded nundi Hyderabad, Mumbai mariyu jalgav‌laku roejuvaarii trujet vimaanaalu sevalu andistaayi. air india amruth‌sar‌ku vimanalanu naduputondi. aardhikam Nanded chuttuu pandee pantalalo patthi, arati, cheraku, mamidi, soeyaa bananas, teepi nimmakayalu, dhraaksha, boppai, jonna (jawar) unnayi. Nanded‌loo patthi-perugutunna parisramaku madduthugaa praamtiya patthi parisoedhanaa kendram Pali. parbhaanilooni krushi vidyaapeetam aadhvaryamloo ooka vyavasaya paatasaala Pali. ekkuvaga mathaparamaina yaatrikulu prathi savatsaram Nanded Kota 10 millionlu mandhi yaatrikulu sandarsistuntaaru. vidyaa saukaryam 1994 septembaru 17 na, Aurangabad‌loni maratwada university punarnirmaanham tarwata swamy ramanand theertha marathwada vishwavidyaalayam (yess.orr.ti.em.yu) Nanded‌loo sthapinchabadindhi. marathwada deveeson‌loni nalaugu jillalloni seniior kalaasaalallo vidyaa karyakalapalanu vishwavidyaalayam paryaveekshistundi. Nanded‌loni pramukha vidyaa samsthalalo dr shekar‌rao chavan prabhutva vydya kalaasaala, shree guru govindh sidhu‌g in‌stitute af inginiiring und teknolgy unnayi. paripalana Nanded nagaranni Nanded-waghala nagarapalaka samshtha nirvahisthundhi. corparetion‌loo 81 mandhi prajaasvaamyabaddhamgaa ennikaina sabyulu unnare. corparetion chieph egjicutive munisipal commissionaru vyavaharistaadu. paryaataka pradheeshaalu Nanded kota idi godawari nadi odduna Pali.dheenini nandagiri kota ani kudaa pilustharu. godawari nadi muudu vaipulaa kootanu chuttumuttindi. paryaatakulanu aakarshinchenduku kootanu udyaanavanamgaa marcharu. kotaloo vaatar tanks nirminchabadindi. godawari nadi ghaatlu oorvashi ghat, ramya ghat, goverdhan ghat vento godawari nadi ghat‌lapai vaidika aachaaralu kramam tappakunda nirvahistaaru. devalayas kaleshwara mandiram, vishnupuri shani mandir, monda yaagnavalkya vedapaatasaala sarasvathi mandiram, shree Nagar shree yadav ahir samaz mahamai maathaa mandir, devinagar ganapathy mandir, trikoot hanumanji mandir, trikoot datta mandir, trikoot raenhukaa maathaa mandir, mahur‌garh siddheshwar mandiram, hottal - chaalukyula kaalamlo nirminchabadindi, idi hamed‌panti aalaya nirmaana sailiki udaaharanha. sheva mandiram, tadkhel, deglur taaluukaa - hinduism raju senapathy grandhaanni pradarsinche peddha raallatho nirminchabadindi. jagadamba maathaa mandir, tadkhel shree narsimha mandiram, junna kautaa. gurdwara hajur saahib maharaja renjith sidhu chetha nirminchabadindi. idi punj takht‌loo okati, sikkulaku unnanatha adhikaaram unna iidu sdhaanaalu. idi guru govindh sidhu dahana samskaara sthalamlo nirminchabadindi. atani avasheshaalu, aayudhalu saitlo bhadraparachabaddayi. gurdwara nageenaa ghat saahib gurdwara bamdaa ghat saahib (bhabha bamdaa sidhu bahadhur) gurdwara shikar ghat saahib gurdwara bavoli saahib gurdwara heraa ghat gurdwara maathaa saahib gurdwara malls tekdy gurdwara sangat saahib gurdwara nanak‌puri saahib (gurunanak sdhalam) gurdwara bhajangar saahib charcheelu sint phrancis di sales kaadhalik charchi methodist charchi bethel eji charchi pentecostal mishan (church) bethesda ministeries charchi nagara pramukhulu bamdaa sidhu bahadhur, sikku seinika comander. datta bhagath, ambedkarite rachayita. ashoke chavan, Maharashtra rashtra maajii mukyamanthri, Nanded lok‌sabha niyoojakavarga maajii paarlamentu sabhyudu. shekar‌rao chavan, Maharashtra maajii mukyamanthri, maajii homem manthri. prataparao govindharao chikhalikar, pratuta paarlamentu sabhyudu, maajii saasanasabha sabhyudu sayed sadatullah husaini, jamathe islamy hindh (jich) adhyakshudu (amer) kimmel‌kishor kadam, maajii vidyaasaakha manthri. naganath lalujirao kothapalle, (bmu) maajii wise chansalar, vidyaavetta, rachayita. narhar ambadas kurundkar, pandithudu, vimarshakudu, rachayita. waman pundit, maraatii pandithudu, kavi. Nanded‌loo maranhinchina chivari sikku guruvu gurugovind sidhu. moolaalu Maharashtra Maharashtra nagaraalu pattanhaalu
Pune paschima bhaaratadaesam loni Maharashtra aney raashtamlo Pali. yea Kota Pune jalla rajadhani. 4.5 millionla janaabhaatho idi bharathadesamlooni enimidava athi peddha nagaramga, mahaaraashtralo rendava athi peddha nagaramga Pali. mumbaai mahanagaram nundi idi sumaaru 160 nunchi 180 kilometres dooramlo Pali. idi metropalitan prantham. idi maraateeyula samskruthika rajadhaanigaa viraajillutundi. idi anno goppa vidyasamsthalaku prasiddhigaanchindi. andhuke dheenini "aux faired af da eest" (aux faired af india) ani pilustharu. jaateeya virology parisoedhana samshtha ikda Pali. pramukhulu Pune nagaramlo janminchina kondaru pramukhulu: anandibai joshiy - paaschaatya vaidyamlo pattaapondina mottamodati bhartia mahilhaa vaidyuralu. kimmel ranadive - bhartiya deeshaaniki chendina kana jiva shaastraveettha, padmabhushan puraskara graheeta. kunal ganjavala - cinma neepadhya gayakudu. prabha aatre - kirana gharaanaaku chendina himdustaanii gaayani. baala gamdharva - yea paerutoe prasiddhudaina narayan sripad raj‌hums maraatii gayakudu, nataka kalakarudu. bahl dhaakarae - sivasena parti vyavasthaapakudu. moninder sidhu - bhartiya maajii cricket kridaakaarudu. radikaa aapte - bhartia nati. telegu, hiindi cinemalalo natinchindi. raenuu des - telegu nati, roopadarsi, castume desiner. telegu natudu povan kalyaanni vivaham chesukundi. rohinhee hattangadi - hiindi nati. richaard atten‌baro teesina ghandy chitramlo kasturiba paathralo natinchindi. vasanth gowariker - bhartia shaastraveettha, padamasiri, padmabhuushanha avaardula graheeta. vinodh khosla - eandian-amarican venture capitalist, shone microsystems vyavasthaapakullo okadu. vinodh dham - intel pentiam chipp yokka roopakartha. vai.v. chandrachud - 16va bharatadesa pradhaana nyaayamuurthi. sulochana/roobeemayrs - tholi taram hiindi cinma nati. "eandian gretagarbo"gaaa prassiddhi chendina aangloo eandian. smita patil - bhartia cinma, television nati. hansa nandini - natigaa, modal‌gaaa raanistunna vyakti. palu telegu cinemalalo natinchindi. ivikuda chudandi bharathadesamlooni metropalitan praantaala jaabithaa lenyadri hujurpaga velupali linkulu Maharashtra Maharashtra nagaraalu pattanhaalu
bandra (aamglam: Bandra) (maraatii bhaasha वांद्रे, vandre ) mumbaiki chendina ooka vupa-nagara prantham. icchata gala reclamation prassiddhi. yea praanthamlo balivudku chendina anek natulu, natimanula nivaasaalu galavu. paatasaalalu, kaalejeelu IES' nyuu english schul arya vidyaa mandir. bandra urdoo unnanatha paatasaala B. A. F. petit baalikala unnanatha paatasaala. phadtare agnel unnanatha paatasaala, kaalaeji learners akaademii mahaathmaagaandhi vidyamandir R. D. naeshanal kaalaeji. thadomal sahani inginiiring kaalaeji. rizvi collge af aarts, science, commerce. geo linkulu Ideally geo links should be integrated into the main article moolaalu velupali linkulu MyBandra.com — classifieds, blogs and events in Bandra Maharashtra Maharashtra nagaraalu pattanhaalu
Bhandara , Maharashtra loni Bhandara jillaku chendina purapaalaka sandha pattanham.idi Bhandara jalla kendram pratyekatalu Bhandara ooka vyavasaayakendram. ikda vari vistaaramgaa pandinchabadutundi. nagaramlo adhikanga maaraatii vaadukalo Pali. Kota nundi jaatiiyarahadaari- 6 pothundhi. nagaranni vainagamgaa, suur nadulu vibhajistunnaayi. aardhikam Bhandara nagaramlo ardinems, ashoke leyland, shone flog ayiram parisramalu unnayi. prajalu bhandaralo nogyaling tebetan settlement Pali. 1972loo sthapinchabadindhi. ikda dadapu 1000 madhie tibetanlu nivasistunnaaru. tibetanlu nivasisthunna nogyaling‌nu norgaling, norgaling anikuudaa pilustharu. bhougolikam Bhandara 21.17 degreela Uttar akshaamsam, 79.65 degreela dakshana rekhaamsamlo Pali. Kota samudramattaaniki saraasari etthu 244 mee. aardhikam Bhandara arthikamga vyavasaayam, parisramalu, aatavi vanarula medha aadhaarapadi Pali. bhandaralo vari vistaaramgaa pandinchabadutundi. chetito nesina pattuvastraalaku Bhandara prassiddhi. vitini halba koshti girijanulu tayaaruchestaaru. vaataavaranam nagaramlo vaataavaranam anni sijanlalo adhikanga umtumdi. ushnograta 45 degrees selsius umtumdi. sheethaakaalaalu kudaa atisheetalamgaa untai. ushnograta 8 degrees selsius umtumdi. ganankaalu 2001 ganankalanu anusarinchi vivaranalu. parisramalu ashoke laland samshtha ikda bhaaree vahanalu tayyaru chesthundu. Bhandara nagaramlo b.hetch.i.emle, shone‌lag ayiram & steele kompany, ardinems faktory, ellora mill, manganese ohr mimes unnayi. Bhandara oddha videocon internationale comsseumer electranics erpaatu cheyalana yochistundi. bhaasha maraatii adhikanga vaadukalo Pali. hiindi kudaa vaadukalo Pali. ivikuda chudandi mek in Maharashtra moolaalu velupali linkulu Maharashtra Maharashtra nagaraalu pattanhaalu
mumbai (), poorvam dheenini bombe ani pilichevaaru. idi bhartiya desamloni ooka mukhya Kota. idi Maharashtra rashtra rajadhani , bhartiya desamlo Delhi tarwata rendava athantha jana sammardham gala Kota. alaage prapanchamloo janabha paranga yedo sthaanamloo Pali. deeni pratuta janaba 13 millionlu (ooka koti muppai lakshalu ). idi mahaaraashtraloni paschima samudra teeramloni sashti dvipamlo Pali. adhunika bharatadesa vibhinnatanu yea nagaramlo chudachu. yea nagara sinii parisrama, rajakiyalu, neerasthulu kalasipoyi bavishyathu girinchi aamdolana kaligisthundhi adae samayamlo yea nagara vaasula sahasam aasha kaligisthundhi.dakshinha aasiyaalo mumbai athi peddha Kota. idi metropalitan prantham. peruu maraateeyula aaraadhyadaivamayina mumba divi peruu meedugaa yea pattanhaaniki Mumbai aney peruu vacchindi. paata perainatuvanti 'bombay' ku muulam, 16va sataabdamuloo portugeesu varu yea nagaranaki vachinapudu bombime aney paerutoe pilichevaaru. 17va sataabdamloo britishuvaaru dheenini 'bombay' ani pilicharu. mahaaraashtreeyulu dheenini 'Mumbai' ani hiindi urdoo bhaashalavaaru 'bambai' aney paerlato pilustharu. kanni mahaaraashtreeyulu , gujaraateeyulu inglishu bashalo sambhaashinchinapudu 'bombay' aney palukutaaru. 1995 loo adhikarikamgaa yea nagaranaki "Mumbai" aney perunu sthireekarinchaaru. peruu charithra Mumbai nagaranaki yea peruu mambadevi aney hinduism devatha peruu aadhaaramga vacchindi. mahaa amba aney peruu roopaantaranchendi mambaga marindi. aayee antey maraatii bashalo amma mumba, aai kalsi Mumbai ayindhi. deeniki mundari peruu bambeki muulam poorchugeesuvaari bombium. 16va sataabdamloo ikkadaku praveshinchina portugeesu varu yea nagaranni palu paerlato pilichi chivaraku vraata purvakamga baambiyamgaa sthiraparichaaru. 17va sataabdamloo yea nagaranni swaadheena parachukunna aangleyulu yea peruni kontha aamgla bhaashaantaram chessi bambega marcharu. maraatheelu , gujaraateeyulu dheenini mambai, mumbaai gaanuu hindeelo dheenini bambai gaand pilichinaa aanglamlo mathram dheenini bambega pilustharu. 1995 loo dheenini adhikaara purvakamga maraateela uchchaaranha ayina mumbaiga marcharu. nagara charithra Mumbai nagara Uttar bhagamlo kaandivaliloo labhinchina kalakhandala aadhaaramga ikda raatiyugam nundi nivasinchinatlu vishwasistunnaaru. cree.poo 250 nundi vraatapuurvaka adharalu unnayi. yea praantaanni greeku rachayita heptenesiaga (greeku bashalo:saptha dweepa samuham) vyavaharinchaadu. cree.poo 3 va sataabdamloo yea saptha dweepaalu buddhist matha avalambeekudaina mouryachakravarthi ashokuni saamraajyamlo bhaagamgaa maaraayi. modati konni sataabdhaala varku yea dveepaalapai aadhipatyamlo indo sitian straps , shaathavahanula Madhya vivaadaalu unnayi. tharuvaathi kaalamlo yea dweepaalu silhara saamraajyamlo bhagamainayi. 1343 varakuu yea dweepaalu Gujarat loo kalise varakuu silhara palanalone unnayi. konni puraathana nirmaanaalunna elephenta gruhalu, vakeshwar gudula samuham ikda unnayi. 1534 loo yea dweepaalu bahadhur shaah af Gujarat nundi portguese aadheenamloki vacchai. 1661loo yea dweepaalu inglaanduku chendina rendava charless‌ku katherine d braganjanu vivahamadina sandarbhamlo varakatnamugaa labhinchayi. 1963loo yea dweepaalu eestindia companyku 10 pouundla samvathsara lease kindha ivvabaddaayi. varu yea dveepaala turupu teeramlo bhartiya dveepakalpampamloni thama modati revuni nirminchaaru. 1661loo 10,000 janaba unna yea prantham janaba 1675 , 1687 natiki 60,000 janabhaga tvaritagatini abhivruddhi chendhindhi.dhi british eestindia kompany tana pradhaana kaaryaalayaanni surat nundi bambeku marchindhi. ettakelaku Mumbai Kota bombay presidenseeku pradhaana nagaramga marindi. 1817 nundi bruhattara nirmaana pranalikala dwara anni dveepaalanu anusandhaaninchaalani talapettaaru.1845 natiki horn‌by wallerd paerutoe nirmanakaryakramalu porthi ayyaayi. deeni falithamgaa motham dweepaalu 438 chadarapu kilometres pradesaaniki vistarinchaayi. 1853loo modati railu maargaanni bombay nundi Thane varku nirminchaaru. amarican sivil vaaa (1861-1865) kaalamlo Mumbai Kota nuulu vastraala vyapara kendramga marindi. falithamgaa nagara aardika paristhitulaloo penu maarpu sambhavinchindi. aa kaaranamgaa nagara roopurekhalalo vishesha marpulu vacchai. 1955loo bombay raashtram bhashaparamga maharashtra , Gujarat‌luga vibhajimpa badina taruvaata yea Kota svayampaalita praantamgaa marchalanna aalochanani vyatirekistuu mahaaraashtreeyulu bombay mukhyapattanamgaa maharashtra raashtram kaavalani koruthoo samyukta Maharashtra vudyamam levadeeyadamtho, pooliisu kaalpullo 105 mandhi maranhamtho vudyamam vijayavantamga mugisindhi. maharashtra raashtram bombay mukhyapattanamgaa velisindi. 1970 taruvaata nirmaana kaaryakramaalu tvarita gathini abhivruddhi chendhatam, valasa prajala sthiira nivaasam kaaranamgaa janasankhyalo bombay kalakattaanu adhigaminchindi. valasa prajala pravaaham munchettadam mahaaraashtreeyulanu kontha asanthiki guri chesindi. vaari nagarikatha, bhaasha , upaadhi paranga jarigee nastalanu oohinchi aamdolana padasaagaaru. yea kaaranamgaa balasaheb dhaakarae naayakatvamlo maahaaraashtreeyula payojanaala parirakshanha mukhyaamsamgaa sivasena parti prarambham ayindhi. 1992-1993loo nagara sarvamata soujanyam cheelikalaindi. dourjanyaalu vipareethamaina aasti, prana nashtaala kaaranamgaa maaraayi. konni nelala tharuvaathi kaalamlo marchi 12 va taareekhuna mumbaai maphia mutaala aadhvaryamloo pradhaana pradeeshaalaloo bomb pelullu sambhavinchaayi. yea sanghatanalo 300 mandhi thama praanaalanu kolpoyaru. 1995loo sivasena prabhutva paalanaloe yea Kota peruu puraathana naamamaina moombaigaa marchabadindhi. 2006loo Mumbai mro teevravaada daadiki guraindi yea sangatana 200 praanaalanu baliteesukundi. yea daadi Mumbai nagara railway piena jargindi. bhougolikam Mumbai bharathadesapu padamatibhaagamlo arebiyan samudra teeramlo ulhaanadii mukhadvaaramlo Pali.maharashtra rashtruaaniki chendina sashta dvipamlo Mumbai Kota adhika bhaganni aakraminchukuni vistarimchi Pali.idi kaaka yea dvipamlo thaane jillaalokontabhaagam kudaa Pali.Mumbai nagara adhika bhoobhaagam samudra mattaaniki swalpa etthulo Bara oontundi.nagaramanta samudra mattaaniki 10 nundi 15 meetarla ettula Madhya umtumdi. Uttar Mumbai Kota koda praanthaalatho nindi umtumdi.nagaramlokella ettaina pradeesam etthu 450 meters.Kota vistiirnham 603 kilometres. Mumbai nagaramlo sanjays gaandhi naeshanal park mathram nagaramlooni aaravabhagam bhuubhaagamloe vistarimchi Pali.ikda ippudu kudaa chiruthapululu unnatlu gurthinchabadindi. Mumbai vaasula manchineety avasaralu teerchadaaniki bhatsa kakunda aaru sarasulu unnayi.avi varasaga vihar, vaitarnaa, uppar vaitarnaa, tusi, tansa , poway.tlsi, vihar sarasulu borivili naeshanal park‌loo nagara sarihaddulo unnayi.nagara sarihaddulo unna poway neetini parisramalaku sarafara chestaaru.dahisar, poin‌sar , ohiwara aney muudu nadulu unnayi.tulsi nundi pravahinchae mithi nadi vihaaru , poway sarasulu pongi poralutunnapudu vacheneetini cherchukuni pravahistundi.padamati samudra theeram selaarlu neetimadugulu unnayi.padamati samudra theeram isuka , rallatho nindi umtumdi. vaataavaranam Mumbai Kota bhoomadhyarekhaku sameepa prantham , samudrateera prantham ayinandhuna ekkadi vaataavaranam remdu pratyeka marpulaku guroutundi.gaalilo theema adhikanga umdae jeejan , podigaalulu veechae seeson mumbailoo sahajamgaa umtumdi.tadigaalulu marchi , aktobaru madhyakaalamloonuu podigaalulu juun , septembaru madhyakaalamloo adhikam.juun , septembaru masala madhyakaalamloo veechae nirutu ruthupavanaalu nagaranaki neeti avasaraanni chaalaavaraku bhartee chesthundu.nagaramlooni varshika varshapaatam 2,200 millimeters umtumdi.1954loo namoodhaina 3,452 milleeliterla varshapaatam nagaramlo namoodhaina athyadhika varshapaatam.ooka roojuloo namoodhaina athyadhika varshapaatam 944 milleeliitarlu.podi galulu veechae nevemberu , phibravari madhyakalam mitamaina thaditho cherina vecchadanamtho koodina chaligaalulu kaligina aahlaadakaramaina vaataavaranam nelakoni umtumdi.uttaradisa nundi veechae chaligaalulu janavari , phibravari masala madhyakaalamloo konchemga chalini puttinchadaaniki kaaranamoutaayi.samvathsara athyadhika ushnograta 38degreela centigrade atylpa ushnograta 11degreela centigrade umtumdi. janaba 2001 janaba lekkala nanusarinchi Mumbai janaba 1,30,00,000. nagarapuraalalo nivasisthunna prajalanu cherchukunte yea sanka 1,60,00,000.5 Mumbai nagara purapaalaka vyavasthaki chendina velupali pradeeshaalaloo 10,04,000 prajalu nivasisthunnatlu anchana. 2008 loo jansankhya 1,36,62,885. purapaalaka vyavasthaku chendina velupali praantaala janaba 2,08,70,764. jana saandrata ooka chadarapu kilo meater‌ki 22,000. aksharasyatha saatam 86%, idi deesha saraasari kante adhikam. prathi 1000 mandhi rurushulaku 875 mandhi strilu. idi deesha saraasari kante konchem takuva. Mumbai janaabhaalo hindus 68%, muslimulu 17%, kristiyanlu 4%, jainulu 4%. migilina varu paaraseekulu, buddhist matasthulu, yudulu , athiyistulu.1991 janaba lekkala maharashtriyanlu 42%, gujaraatiyanlu18%, Uttar bharatiyulu21%, tamilhulu 3%, sindheelu 3%, kannadigulu 5% , Bundi. migilina peddha nagaralakante mumbailoo adhika bhashalanu matladakaligina prajalu adhikam. maharashtra raashtraaniki adhikarabhasha maraatii. maraatii rashtramlo adhikasankhyaakulu matlade bhaasha. itarabhaashalu hiindi, aamglamu (inglishu) , urdoo. ekkadi varu matlade hindheeni bambia hindiigaa vyavaharisthaaru. maraatii, hiindi , bhartia aamglamu ivi kaaka marikonni praamtiya bhashala kalagalupugaa ekkadi hiindi umtumdi. ekkadi prajalu adhikanga aanglamlone maatlaadutuntaaru. wyatt collar jab anabadee kaaryaalaya vudyogulu aanglabhaashanu ekkuvaga maatlaadutuntaaru. abhivruddhi chendutunna deeshalaloo saadharanamga edurkone samasya nagaaraalu vaati parisaraalalo perigee jansankhya. anni nanagaraala maadhirigaa mumbaai kudaa nagaraparisaraalalo vipareetamgaa perugutunna janaabhaatho ibbandulanu edurkontundi. yea kaaranamgaa nirudyoogam, anaarogyam, pedarikam lanty samasyalu nagaranaki parishkarinchavalasina pradhaana samasyalu. perugutunna janaba kaaranamgaa nivaasagruhaalu korata valana prajalu irukaina gruhaalalo nivasinchavalasi osthundi. nivaasaalaku chellincha valasina badugalu ekkuvae. nivaasa pradesaaniki panichaesae pradesaaniki dooraaluu ekkuvae. yea kaaranamgaa prayana vasatulu perugutunna janaba avasaralanu teerchadam kontha kashnamavutunnadi. city buses, lokal trainlalo jana samardham ekkuvainappatiki, chakkaga kaala pramaanaalanu anusarinchatamvalla prajalaku enthagaano soukaryavantamugaa unnayi. 2001loo janaba lekkalananusarinchi nagaramlooni 54% prajalu murikivaadalalo (slums) athithakkuva soukaryalu kaligina nivaasaalalo nivasistunnatlu anchana. 2004loo Mumbai 27,577 neraalanu namoodhu chesindi. 2001 loo namoodhu chosen 30,991 neralakante 11% taggina maata vastavam. itara raashtraalanundi 1991-2001 Madhya ikkadaku valasa vacchina prajalasankhya 11.2kootlu. . idi Mumbai janasankhyanu54%pemchimdi. . pattanha paripalana Mumbai nagaranni remdu pratyekavibhaagaalugaa vibhajistaaru.okati mumbainagar dveepam (ilaand city) remdu nagaraparisaralu.nagaranarvahana brihanmumbai munichipal corparetion (bm‌sea) adhwaryamlo jarudutundhi.dheenini poorvam bombay munisipal corparetion ani antaruu.munsipal kameeshanarnagara pradhaana adhikary.yea padhaviki ias adhikarini rashtra prabhuthvam niyamistundi.24 niyojakavargaala nundi 227 kounsilarlanu nagara paalana nimitham prajalu neerugaa 24 vaardula nundi votu vaysi ennukuntaru.veerukaaka pratipaadinchabadina aiduguru councillarlu ooka mayoru untaruu.mayoru maryaadapuurvaka adhikary.palanadhikaralu munsipal commissionar pdaviki vartistaayi.mahanagara mukhyaavasaraalu teerchavalasina badyatha bm‌sea vahistundi.sahaayaka commissionar prathi okka vaardu palana vyavaharaalu paryaveekshistuntaaru.yea ennikalallo praamtiya paartiilannii palupanchukuntayi.dhi Mumbai metropalitan regian loo antarbhaagamgaa edu munsipal carporationlu,13 munsipal councils untai.grater mumbailoo antarbhaagamgaa remdu jillaalu unnayi.jalla kalektarla aadhvaryamloo aastivivaraalu, aadaaya vyayaalu , jaateeya ennikala nirvahanhaa baadhyatalu nadustuntaayi. ips aafiisaraina polis commissionar aadhvaryamloo Mumbai polis tanabaadhyatalu neraverustuntundi.rakshakadalam hom‌mantritwa saakha adhikaaramloo panichestundi. Mumbai Kota edu plays vibhaagaalugaanuu, edu traaphic polis vibhaagaalugaanuu vibhajinchaaru.traaphic polis vyvasta pooli vyvasta adhvaryamlone unnaa kontabhagam swatantramgaane vyavaharinche veelukaligi umtumdi.naluguru sahaayaka agnimapaka dhala adhikaarulu, aaruguru vibhaagaala adhikaarula sahayamtho unnanatha agnimapaka adhikary adhwaryamlo nagaramlooni agnimaapakadalam Mumbai fire brigade panichestundi. Maharashtra, Goa , union pradaesaalaina Daman, diu, Dadra, Nagar haveleela nyaaya vyavaharaalu chakkadidde bombay haikort nagaramlopala undi nyaaya sevalandistundi.ivi kaaka remdu krindhi koortulu unnayi.okati sadarana vyavaharalakusmal kazes korat okati nerasambandhita vyavahaaralanu chakkadidde sessions korat unnayi.teevravaada samasyala nimitham pratyeka korat Pali dhaanini tda antaruu.Kota nalaugu parlament niyojaka vargaalugaanuu, muppai nalaugu vidhaana sabha niyojaka vargaluga vibhajinchabadindhi. vidya nagaramlo munisipal paatasaalalu leka privete paatasaalalu vidyaa sambandhitha sevalandistuu unnayi.yea paatasaalalu maharashtra state bord, central bord far cenkandary edjucation , dhi al eandian schul certification ecsaminationslalo edaina okadaanilo bhaagamai untai.privete paatasaalalaku prabhuthvam nundi kontha nidhulu aduntuu untai.prabhutva paatasaalalu anek sadupaayaalato panichestaayi.prabhutva pathasalalalo khareedaina privete paatasaalalo chadivinchaleni varu thama pillalanu chadivistuntaaru.adhika saatam prajalu thama pillalanu privete pathasalalalo chadivinchadaanike moggu chooputhuntaaru.privete paatasaalalu chakkani bhawna nirmaana vasatulu kaligi undatam ooka kaaranam. vidyaarthulu 10 samvatsaraala chaduvu poortichesina taruvaata vidyaarthulaku juunior kalashalaloo vidyanabhyasinchadaaniki arhulouthaaru.remdu samvatsaraala juunior kalaasaala vidyahalo vidyaarthulu aarts, commerce (vaanijyam) , science (vignaanam) vibhaagaalalo okadanini ennukuni vidyaabhyaasam konasaagistaaru.idi saadaarana patta leka vrutthi vidyalanu konasaaginchadaaniki soulabhyam kaligisthundhi.athyadhika kalashalalu Mumbai vishvavidyaalaya aadhvaryamloo panichestaayi.university af Mumbai prapanchamlothi peddakalaasaalalalo okati.ikda pattabhadrulaiyyevaari sanka atyadhikam.nagaramlo unna bhartiya desamlo praamukhyata kaligina dhi eandian in‌stitute af teknolgy , university in‌stitute af chemically teknolgy lu Mumbai nagara vidyaardhulaku saankethika unnanatha vidyalanu andistunnaayi.naeshanal institut af industrial inginiiring ,narsee manjee in‌stitute af manage‌ment stuudies , veeramaata jijiabay technological in‌stitute , yess‌ene‌dt mahilhaa vishwavidyaalayam, tata in‌stitute af social stuudies itara saankethika vidyaalayaalu.ivi kaaka nagaramlo jamnalal bajaz in‌sttyaut af manage‌ment stuudies, narsee manjee in‌stitute af manage‌ment und reaserch, yess‌p jain in‌stitute af manage‌ment stuudies und reserch laati aasiyaalo perennikaganna kalashalalu unnayi. samaachara rangam Mumbai Kota anek vaartaapatrikaa pracurana samsamsthalaku, dooradarshan , rdi kendraalaku puttillu.eandian ex‌presse, mid‌dee, den‌e , themes af india lanty pramukha aamgla vartha dinapatrikalu ikda nundi prachurinchabadi ammabadutuntaayi.lok satthaa, lok maathaa , maharashtra themes lanty praamtiya patrikalu prachurinchabadutunnaaya.itara bhartia bhaashalaloonuu anek varthapathrikalu nagaramlo labhyamouthuu unnayi.1822 nundi prachurinchabadutunna bombay samachar vaarthapathrika aasiyaalo athi prachina vaarthapathrika antastunu kaligi Pali.1832loo balasastri jambekar‌chee bombay darpan aney modati maraatii vartha pathrika prachurinchabadindhi. Mumbai nagavasulu swadesi , videsi dooradarshan prasaaraalanekam chuustuuntaaru.kebul conection dwara dadapu nooruku paibadina channels grhalaku andimbadutunnaayi. vividha mataalaku , bhashalaku chendina prajalaku yea prasaaraalavalana prayojananchekuurutundi. anek antarjaateeya vaartaasamsthalu vartha prasaaraalu , prachuranaa samshthalaku Kota pradhaana kendram. jaateeya dooradarshan prasaraladwara remdu uchita prasaaraalanu prajalaku andistundi. muudu pradhaana samshthalu anek grhalaku kebulla dwara prasaaraalanu andistunnaayi. veetilo etv maraati, g maraati, starr‌sports , ies‌pn, dide maraati, seshadri, mee maraati, jetackies, gtv, starr‌plous , nuuthana prasaaraalaina starr‌maja leka popuular prajala abhimaanaanni sampaadinchina prasaaraalu. popuular vaartaaprasaaraalu purtiga Mumbai , Maharashtra prajalanu dhrushtilo petkuni prasaaramoutuntaayi. starr‌maja, g24toss , shaharasamay popuular andhinchay mukhya prasaaraalu. adhika khareedaina popuular, tatasky , dish tv prasara kaaranamgaa Mumbai upgraha prasaaraalu satellite television prasaaraalu prajalangeekaaraanni sadhinchayi. pannendu aakaasavaani prasaarakendraalalo nalaugu kendralu epf‌emm prasaaraalandistunnaa.ivi kaaka muudu aakaasavaani prasaaraalu em barand prasaaraalandistunnaa.Mumbai nagaramlo commersial rdi andhinchay world spaces, sairat , ex‌emm prasaaraalu andistundi.2006 union gavarn‌ment chee praarambhinchabadina conditionally access vidhaanam dani anubandha vidhaanam deatihech‌thoo pootini edurkovadamlo viphalamaindhi. aardhikarangam bhaaratadaesamloe Mumbai athi peddha Kota.desam motthamloo paarishraamika udyogaalu 10% Mumbai Kota nundi labisthundhi.yea nagaramlo aadaayapu pannu desam motham labhichinchedaanilo 40%.desam mottamleeni kastams pannu 60% yea Kota nundi labisthundhi.deeshaaniki 20% egumati pannu Mumbai Kota nundi labisthundhi.desam motthamloo videsi varthakam , paarishraamika pannu ruupamloe 40% mumbainagaram nundi labisthundhi.Mumbai nagara talasari aadaayam 48,954 rupees.idi jaateeya talasari aadaayam kante moodintalu ekuva.bhaaratadaesam antha shaakhalu kaligina state Banki af india, emle‌aisi, godrej, relance lanty bhartia fortune 500 kampeneelaku chendina nalaugu parisramalu Mumbai nundi tamakaaryakalaapaalu saagistunnaayi.videsi byaankuluu , aardika samshthalu anekam yea nagaramlo kaaryaalayaalanu sthaapinchaayi.veetilo world trade senter(Mumbai)pradhaanamainadi.1980 varku mumbainagar pradhaana aadaayapu vanarulalo vastraala thayaarii , samudra repu (harbour) lu pradhaanamienavi. prajaadaayam inginiiring, vajralanu sanabettadam, helth kear , samaachara maadhyamam.Kota bhabha autamic reesearch senter , desamlo pratyekata kaligina saankethika parisramalu.yea kaaranamgaa nagaramlo atyaadhunika bhawna samudaayaalu abhivruddhi chendhaayi.vistaaramgaa human vanarulu labhyam kaavadam yea abhivruddhiki ooka kaaranam. nagaramlooni udyogulalo kendra , rashtra prabhutva udyogaalu adhikam.athyadhika naipunyam kaligina varu mitamaina napunyam kaliginavaaruu swayam upaadhi kalingiunnaru kudaa adhika sankhyalo unnare.viidhi vartakulu, taaxi driverloo, mcanique , sraamika jeevitamto tamajeevikaku kaavalasina dravyam sampaadinche prajalasankhya kudaa nagaramlo adhikame.pratyakshamgaanuu parokshamgaanuu repu , nouka parisrama udyogaalu kalpisthundhi.Madhya mumbailoni dhaaravilo unna bruhattara resicling parisrama nagaramlooni itara bhagamloni vyardhaala nundi palu parikaraalu tayyaru cheyabadathaai.ikda oche gadhiloo panichaesae laghu parisramalu 15,000 unnayi. Mumbai nagara pradhaana upaadhi vanarulalo prachar maadhyamam okati.anek dooradarshan , upgraha (satellite) nett‌varey‌lu, alaage pradhaana prachuranaa samshthalu ikkadanundi prarambham ayinave.hiindi chalana chithraalaku Mumbai pradhaana kendram. chandu ravaanhaa vyvasta Mumbai prajalu anekamgaa prabhutvanche nadapabadutunna raillaloonuu, city bassulalo prayaanaaniki upayoginchukuntaaru. 'Mumbai suubuurban railway'b i yess ti buses, karlu, autorickshalu , ferreelu lalo varu panichaesae pradheeshaalanu cherukuntu untaruu. Mumbai Kota remdu bhartia railway samshthalaku chendina pradhaana kaaryaalayaalaku kendram. 'chathrapathi shivajee terminuus'(CR)loo central railveki chendina pradhaana kaaryaalayam, 'vestran railway' (WR) pradhaana kaaryaalayam church‌get oddha unnayi. Mumbai suubuurban rel‌vee nagaramlo prayaanaaniki vennamuka lantidi. idi muudu bhaagaalugaa vibhajimpa badindhi.bhuumii lopala , velupala prayanam chese 'Mumbai metroe rel margam prasthutham nirmaana dhasaloo Pali. idi versova nundi andheri meedugaa ghat‌kopar varku prayaaneekulanu tesukoni velluthundhi. 2009loo dheenilo kontha bhaagam panlu puurthikaagaanae migilina bhartia bhuubhaagamthoo india railway dwara Mumbai chakkaga anusandhinchabadutundi. shivajee terminuus, daadarr, lokamanya terminuus (kurla), Mumbai terminuus , bandra terminuus nundi railla rakapokalu untai. 'suubuurban railway' raillaloo ooka samvatsaranike 2.20 kotla praayaaneekulanu thama gamyaalaku cheravestunnatlu anchana. baasu prayaanaalatoe poolchi chusthe trains chaarjeelu kontha takuva. yea kaaranamgaa prajalu dhoora prayaanaalaku raillaloo prayaaninchadaaniki praamukhyata istaaru. Mumbai prabhuthvam bias‌ti(BEST)paerutoe Kota lopala bassulanu naduputundi. yea baasu margalu nagaramantatinee kaluputuu nagaramlo epraataanikainaa cherukunela untai. yea margalu neevee Mumbai nundi taanee varku vistarimchi unnayi. dhi b.ye.yess‌.ti.(BEST) 3,400 bassulanu naduputundi. nagara prajalu takuva, Madhya rakam prayaanaalaku vitini upayoginchukuntaaru. ferrie (boats) lalo 45% prajalu prayaanistaaraniinchaanaa. ferrilalo saadaarana ferrile kaaka rendasthula ferreelu nadapadam pratyekata. 340 jalamargalalo ferreelu prajalanu atuu itoo cheravestuntayi. mahaaraashtraloni pradhaana nagaralanu kaluputuu air condition bassulanu emm‌yess‌r‌tisi (MSRTC) paerutoe naduputuntaaru. yea sarveesulu Kota lopaliki bhagalalo kudaa untai. ikadiki sandarsanaardham vachey prayaaneekulakosam 'Mumbai darshan' paerutoe bassulanu naduputuntaaru. viiti saayamtho anek Mumbai paryaataka aakarshanha pradheeshaalanu darsincha ochhu. nalupu, pasupu rangulatho meetarla sahayamtho nadichee karla baaduga vasulu chesukoni prayaaneekulanu cheravestu untai. nagarapuraalalo autorickshalu adhikanga untai. gaas cylinderla saayamtho nadipee rikshaalu baadugaku naduputuntaaru. ivi badugu vargaalaku andubatulo umdae choukaina vahanalu.veetilo muguru prayanam cheyavachu. modhata 'shahar air‌Port' gaanuu prasthutham 'chathrapathi shivajee air‌Port' gaand vyavaharistunna vimaanaashrayam theey bhartiya desamlo ekkuvamandhi prayanam chese vimaanaasrayaalalo okati. 'juhi aerodrome' bhartiya desamlo modati vimaanaashrayam.dheenilo ippudu phlaiying club, hely air kaaryaalayaalu kudaa panichestunnay.copra-pan‌vel loo'antarjaateeya naavikaadala vimaanaashrayam'nirmananiki prabhuthvam anumati manjuru chesindi.idi panicheyadam aarambhamaite 'chathrapathi shivajee air‌Port' loo prasthutham unna prayaanhiikula raddi kontha tagginchavacchani aaloochana.bhaarathadesamlo 25% desamlopala praaninche prayaaneekulu '38% amrjaatiiya prayaaneekulu Mumbai nundi prayaanistaarani anchana. prajalu samskruthi mumbailoo nivasinche pourulanu mumbaikar, mumbaiwala ani vyavaharistuntaaru. prayana soukaryamkosam panichaesae pradeeshaanni suluvugaa cheeradam kosamu prajalu ekkuvaga railway staeshanu sameepamlo nivasistuntaaru. ekkadi prajala samayam ekuva bhaagam prayaanaalake vecchinchavalasi raavadam deeniki kaaranam. Mumbai vaasula aahaaravidhaanampai ekkuvaga maraatii, gujrati prabavam umtumdi. ekuva poushtikamgaa untai masalalu konchem takuva. ekuva mandhi prajalanu aakarshinche alpaharalu kachodi, bhelpuri, panipuri, meenwala currie (cheepala curry) bombay masaalaa baatu. bajaarulalo chinna chinna dukanalalo wada pav, pav bhaji, bhel‌puurii ammakalu jaruguthuntaayi. bhartia chitrasiimaku Mumbai puttillu. daadaasaaheb faalke tana modati dhasha mooki chitraalatho chithranirmaanam praarambhinchi tharuvaathi dhasaloo maraatii bashalo chithraalu teesaadu. 20va sataabdhapu praarambhamlo Mumbai diyetarlo modati chalana chitram pradarsimcha badindhi. Mumbai nagaramlo adhika sankhyalo chithraalu nirmistuntaarum. antarjaatiiya prassiddhi pondina imax diyetarlu ikda unnayi. veetilo ekkuvaga hiindi, maraatii , hollywood chithraalanu pradarsistuntaaru. adhika sankhyalo prajalu diyetarlalo chithraalanu chudataniki aasakti kanabarachadam visaesham. hiindi, english, maraatii , anek praamtiya bhashalalo chithraalanu pradarsistuntaaru. samakaaleena kalaapradarsanalu ekkuvaga jaruguthuntaayi. ivi prabhutvapradarshanashaala kaaka vyapara pradarsanasaalalalo pradarsistuntaaru. 1883loo nirmimchina prabhuthvaaniki svantamaina 'jahangir art gallery' , 'naeshanal gallery af modren art'lu unnayi . asiatic 'sociiety af bombay'Mumbai nagara puraathana granthaalayam.'chathrapathi shivajee maharajs vastu sangrahalaya(vastu pradarsana shaala)' punaruddharimpabadina museums dakshinha Mumbai madhyabhaagamloo get vee af india sameepamlo Pali.ikda bhartia charthraathmaka vastuvulanu pradarsistuntaaru. jijia maathaa udyan aney janthu pradarsanasaala Pali. prajaavasaraalu sevalu dastram Mumbai apart‌mentlu Mumbai nagaranaki manchineeti sarafharanu bm‌sea andistundi.adhikanga thulasi vihar sarassulu yea neetini andistunnaayi alaage uttarabhaagamlo unna itara sarasulu konniti nundi yea neetini andistaaru.yea neetini aasiyaaloni athipedda filteration plant ayina bhandup daggara shubhraparaparustaaru. aakaasasoudhaalu ivikuda chudandi bharathadesamlooni metropalitan praantaala jaabithaa Mumbai metropalitan prantham mumbra divi alayam visul dadlani priyaa saarayya rajesh roshen raj kunwar eandian consul aect 1909 yusuff meheralli moolaalu velupali linkulu Maharashtra Maharashtra nagaraalu pattanhaalu mumbaai nagaraalu yea vaaram vyasalu
madhyapradesh loni jillalalo'Wardha jalla''' (hiindi:वर्धा जिल्हा) okati. Wardha pattanham jillakendramga Pali. 2011 ganankalanu anusarinchi jalla jansankhya 1,300,774. nagaralalo vivasistunna vaari saatam 26.28%. charithra Wardha charithra chaarithraka poorvam naatidi. eandian naturally hiistory telusukovadaniki idi saraina aadhaaram. Wardha jillaaloni sindhi railway staeshanu oddha austric eg- shale kanugonabadindi. jillaaloo okappati mouryulu, sungaalu, shaathavahanulu, okatakaalu, pravarpur, adhunika pavner (okappati okataka saamraajyaaniki rajadhani) rajaasthaanaalu paalita pranthalu unnayi. vatakaalu guptula samakaaleenulu. rendava chandraguptuni (vikramaadidtyudu) kumarte vataka paalakudu rudrasenudini vivaham chesukundi. vatakaa paalakulu usa.sha. 2-5 sabdhaalaku chendinavaarani bhavistunaaru. vaari saamraajyam pashchimamloo arebiyan samudram, thuurpuna bangaalaakhaatam, uttaraana narmade nadi dakshinhaana godawari krishna maidanam varku vistarimchi undedi. paalakulu taruvaata vaardhaanu chaalukhyulu, raashtrakootulu, devagiriki chendina seuna yadavlu, Delhi sulthanulu, bahmani sulthanulu, bearer‌ku chendina muslim paalakulu, goomdulu, maraatheelu paalincharu. gondu paalakudu raza buland shaha, bonsley paalakudu raghuji madhyayugamlo paalinchina paalakulalo praamukhyata kaligi unnare. 1850 natiki Wardha (appudu Nagpur‌loo bhaagamgaa undedi) british paalakula vasham ayindhi. varu vaardhaanu central provins‌loo vileenam chesaru. sevagramaniki Wardha sahodara graamamgaa undedi. ivi remdu bharataswatantrya vudyamamloo bhaagamgaa undedi. 1934 bharatjatiya congresses samavesaniki vaardhaalooni mahatmagandhi asramam kendramga Pali. british 1862loo Wardha Nagpur jillaaloo bhaagamgaa undedi. taruvaata palana soulabhyam koraku idi Nagpur jalla nundi vibhajinchabadindhi. pulgao sameepamloni kawatha Wardha jalla kendramga Pali. 1866loo jalla kendram palakwadi gramaniki marchabadindhi. prasthutham idi vaardhaanagaramlo bhaagamgaa marindi. Wardha jillaaloo aachaarya vinobhabhave janminchi nivasinchina pavanar gramam Pali. adhunika kaalam sameepakaalamlo Wardha raitulu aatmahatya kaaranamgaa vaarthalalo pradhaanyatha santarinchukundi. neeti paarudala korata, panta sarigaa andaka, caruvu kaaranamgaa appulu chellinchaleka paluvuru raithulu aatmahatya cheesukonna wasn pradhaana vaarthalalo chootu chesukundi. taruvaata pradhaana manthri dr manmohan sidhu vaardhaanu sandharshinchi paristiti avagaahana chedukuni aardika saayam prakatinchaadu. 2001 loo ganankaalu kendra, rashtra prathinidhi 'lok sabha seatu' Wardha ramadoss tadas (bijepi) '' 'Maharashtra legisletiv assembli seatlu' Wardha : dr pankaja bhoyar (bijepi) deoli : renjith combley (ai.ene.sea) arvi : amar kaale (ai.ene.sea ) hinganghat : shammer kunavar (bijepi) pramukhulu bhabha amte bhaaratadaesam yokka saamaajika, hinganghat ( 1914 decemberu 24 na janminchindhi) naitika nayakan jamnalal bajaz, swatantrya samarayodudu abhay byaang raanee byaang, social varkarlu, gadchiroli jalla paedha aadivasi prajalaku vydya sevalu andinchadam. moolaalu velupali linkulu Wardha district website Wardha Zilla Parishad velupali linkulu 1862 sthaapithaalu‎ bhaaratadaesam loni jillaalu Maharashtra Maharashtra jillaalu Maharashtra nagaraalu, pattanhaalu
Satara, mahaaraashtraloni Satara jalla mukhyapattanam. idi krishna nadi, venna nadula sangaman oddha Pali. yea nagaranni 16 va sataabdamloo stapincharu. idi chathrapathi shahuji-1 ki rajadhaanigaa undedi. edu (saat) durgala (tara) nagaramga deeniki yea peruu vacchindi. bhougolikam sataara pattanam oddha Pali. ajinkyatara durgapu valulo Kota nelakoni Pali. dakkanu peethabhoomiki paschima praanthamlo Pali. cas peethabhoomi Kota nundi 25 ki.mee. dooramlo Pali. idi yuneskoo vaari prapancha vaarasatva sthalaalloo okati. sthaanikamgaa dinni cas patthar ani antaruu. charithra dhakkan‌pai mottamodati muslim dandayatra 1296loo jargindi. 1636loo nijam shaahee rajavamsam antamaindi. 1663loo chathrapathi shivajee parali, Satara kotalanu jayinchaadu. shivajee maranam taruvaata, maraataa saamraajyaaniki vaarasudaina shahu shivaajeeni, edu samvatsaraala vayassuloe unnappudu moghalulu bandhinchaaru. 1700loo tana thandri maranhinche varku athanu vaari khaidee gaane unaadu. athadi savati thamudu, mahaaraanhi tarabai kumarudu ayina shahu sambhaajeeni aama chathrapathi maharajs‌gaaa prakatinchi thaanu raajapratinidhigaa paripalana chaepattimdi. 1707loo konni mundastu sharatulatho moghalulu shahuni vidudhala chesar. ourangajebu kumarudu muhammadu aajam shaw 6 nelala muttadi tarwata Satara kota ajinkyataranu swaadheenam chesukunadu. aa taruvaata 1706loo dinni tirigi parasuram prathinidhi chejikkinchukunnadu. 1708loo chathrapathi shambhaji kumarudu chathrapathi shahooku Satara kotaloo pattaabhishiktudayyaada. chathrapathi shivajee prathyaksha vaarasulu sataaraalo nivasistunnaaru. chathrapathi udayan‌raje bhomsle shivajee 13va varasudu. quit india udyama samayamlo sataaraalo shaadow prabhutwaanni stapincharu. janaba vivaralu 2011 janaganhana prakaaram, sataaraalo janaba 1,20,079. indhulo 61,129 mandhi purushulu Dum 59,066 mandhi strilu - purushulu 52%, strilu 48% unnare. Satara sagatu aksharasyatha 80%. idi jaateeya sagatu 74% kante ekuva: purushulalo aksharasyatha 84% Dum, streelaloo idi 76%. Satara janaabhaalo 10% mandhi 6 samvatsaraala kante takuva vayassu unnavaru. maraatii vistrutamgaa matlade bhaasha. janaabhaalo 1.5% mandhi hiindi matladutaru. Maharashtra rashtra ling nishpatthi 883 Dum, Satara loo idi 881. sheetoshnasthiti Satara nagaramlo ushnamandala thadi, podi sheetoshnasthiti umtumdi (koppen vaataavarana vargikarana: Aw). Kota chuttuu unna ettaina parvataalu nagara sheetoshnasthitini prabhaavitam chestaayi. nagaramlo yedadiki 900 mimee nundi 1,500 mimee varku varshapaatam umtumdi. ravaanhaa jaateeya rahadari 48 (gatamlo jaa.ra 4) Satara gunda pothundhi. paryaataka pradheeshaalu panchgani Mahabaleshwar pateshwar ajinkyatara (mangaladevi mandiram) yavateshwar cas sarus bamnoli sajjan gad toseghar jalapaatam chalkevadi vandagiri, kalyanagad kotalu mayani pakshi udhyaanavanam koyana anicut pramukha vyaktulu p.b. gajendragadkar: bharatadesa supreemkortu yedava pradhaana nyaayamuurthi. ivi kudaa chudandi Satara loekasabha niyojakavargam moolaalu bayati linkulu Satara jalla webb saitu charithra Satara jalla roadlu, railvelu Satara jalla bhaugoollika myaapu velupali linkulu Maharashtra nagaraalu pattanhaalu
sindhudurg (maraati:सिंधुदूर्ग ) Maharashtra rastramulooni jalla yokka mukhyapattanam. sindhudurg jillaanu Ratnagiri jillaanundi erparacharu. sindhudurg mahaaraashtralo athantha dakshinhaadina unna jalla. yea jalla yokka mukhyapattanam oros. yea jalla yokka visteernamu 5207 chadarapu kilometres, janaba 8,68,825. janaabhaalooni 9.47% saatam pattanha praantaallo nivasistunnaaru (2001 janaba lekkalu) jillaaloo aksharasyatha 80%. jillaaloni malwan pattanhaaniki samipana, samudramuloo ooka raatimayamaina tippapai unna sindhudurg kota paerumeedugaa jillaku aa peruu vacchindi. sindhudurg jillaku uttaraana Ratnagiri jalla, dakshinhaana Goa raashtram, paschimaana arabian samudram, thuurpuna paschima kanumalu ledha sahyadri shrenulaku avala Kolhapur jalla sarihaddulugaa unnayi. sindhudurg paschima mahaaraashtralo paschima kanumalaku arabian samudraaniki madyana ooka sannani pattila umdae konkan praantamlooni bhaagam moolaalu velupali linkulu Maharashtra nagaraalu pattanhaalu
solapur (सोलापूर) mahaaraashtralo ooka jalla, adae jillaku kendramaina pattanham. idi Karnataka raashtram sarihaddulaloo Pali. ikda maraati, qannada, telegu bhashalu matladutaru. desam Uttar, dakshinha railu margamlo idi ooka mukhyamaina staeshanu. idi pratthi millulaku, maramaggalaku pasrasiddhi chendina pattanham. solapur duppatlu, chaddar‌lu deeshamanthataa prassiddhi chendhaayi. ikda siddheshwar mandiram Pali. akada makara sankraantiki peddhayetthuna utsavaalu jaruguthai. yea jillaaloo akkal kotaloo akkal‌kota maharaju asramam Pali. janavarilo ikda jarigee "gadda tirunaalaku" chaalaamandi yaatrikulu porugu raashtraalanundi kudaa vastharu. ivi kudaa chudandi Solapur loekasabha niyojakavargam velupali linkulu Maharashtra nagaraalu pattanhaalu
hingoli (हिंगोली), mahaaraashtralo ooka jalla. yea jalla palanakendram hingoli pattanham. jalla vaishaalyam4,526 cha.ki.mee. 2001 janaba lekkala prakaaram jalla janaba 9,87,160. andhulo pattanha nagaravaasulu 15.60%. . prasthutham hingoli jalla paridhiloo unna praatam 1956loo bombaayi rashtramlo bhaagamainadi. 1960loo Maharashtra rashtramlo parbhani jillaaloo bhaagamgaa Pali. 1999, mee 1na parbhani jalla nundi hingoli jillaanu eerpaatucheeshaaru. jillaanu remdu vupa divisionlu, motham iidu taaluukaalugaa vyavastheekarinchaaru. hingoli sab divisionloo hingoli, kalamnuri , seen‌gav taaluukaalunnaayi. alaage, basmat sab divisionloo aundaa , basmat taaluukaalunnaayi. jillaaloo muudu vidhanasabha niyojakavargaalunnaayi. avi basmat, kalamnuri , hingoli. yea muudu niyojakavargaalu hingoli lok‌sabha niyojakavargamlo bhaagamai unnayi. itara visheshaalu jyotirlingalalo okataina naganadha lingam hingoli jillaaloo Pali. moolaalu bayati linkulu Hingoli NIC Maharashtra jillaalu
janavari 23, gregorian‌ calander‌ prakaramu samvatsaramulo 23va roeju. samvatsaraamtamunaku enka 342 roojulu migilinavi (leepu samvatsaramulo 343 roojulu). sanghatanalu 1565: tallikota yuddhamu 1556: chainaalooni shangji praanthamlo sambhavimchina gera bhookampamlo yenimidhi lakshala mandiki paigaa maranhicharu. 1950: ijrail paarlamentu nesset‌jerusalemnu thama rajadhani nagaramga prakatinchindhi. 1977: 'janasamgh‌', 'bhartia lok‌dal‌', congresses‌ (oa), 'swatanter parti', 'socialistu parti'lu kalisi 'janataparti'gaaa erpaddaayi. jananaalu 1719: jeanne landen, english ganita saastrajnudu. (ma.1790) 1863: vaavilikolanu subbaaraavu, aandhra panditulu, bakthi sanjvani maasapathrika sampaadakulu (ma.1936) 1890: hilda maeri lazarus, prasoothi vydya nipunhulu. (ma.1978) 1893: rallapalli anantakrishnasarma, telegu saahiteekaarulu. (ma.1979) 1897: subhsh chandrabose, swatantrya samarayodudu. (ma.1945) 1906: mudigonda viswanaadham, ganitasaastragnadu, shivapuja durandhurudu. (ma.1984) 1911: janampally kumudinee divi, wanaparty samsthaanapu raanee, rajakeeya nayakuralu, haidarabadu tholi mahilhaa mayoru. (ma.2009) 1915: arthur looyes, aardhikavetta, nobel bahumati graheeta. 1926: bahl dhaakarae, sivasena parti sthaapakudu. (ma.2012) 1971: nirosha , sinii nati 1977: abhinaya shreeniwas, Telangana udyama, sinii giitha rachayita, gayakudu. maranalu 1972: kao. achuthareddy, swatantrya samarayodhulu, saasanasabhyulu, mantrivaryulu. (ja. 1914) 1978: hilda maeri lazarus, prasoothi vydya nipunhulu. (ja.1890) 2015: em. yess. naryana, telegu cinma haasyanatudu, dharshakudu. (ja.1951) 2016: e.sea.jose maajii paarlamemtarii sabhyudu, maajii Kerala saasanasabha speker‌. (ja.1937) 2018: vempati ravisankar‌, kuchipudi natyacharyudu. (ja.1969) 2022: orr.nagaswamy, bhartia charitrakaarudu, puraavastu saastrajnudu, silaasaasana shaastraveettha. (ja.1930) pandugalu , jaateeya dinaalu subhsh‌chandrabose jainti, deshabhakti dinotsavam bayati linkulu bbc: yea roejuna t.ene.emle: yea roeju charithraloo charithraloo yea roeju : janavari 23 janavari 22 - janavari 24 - marchi 29 - mee 29 -- anni tedeelu janavari tedeelu 1565 1890 jananaalu 1893 jananaalu 1897 jananaalu 1915 jananaalu 1978 maranalu
sarvepally raadhaakrhushnhan (1888 septembaru 5 - 1975 epril 17 ; sthaanikamgaa radhakrishnayya ) 1962 nundi 1967 varku bharatadesaaniki rendava raashtrapatigaa panichaesina bhartia raajakeeyavetta, tatvavaetta, raajaneetignudu. athanu gatamlo 1952 nundi 1962 varku bharatadesaaniki modati uparaashtrapatigaa panichesaadu. athanu 1949 nundi 1952 varku soveit union‌loo bharatadesaaniki rendava rayabariga unaadu. athanu 1939 nundi 1948 varku benaras hinduism vishwavidyaalayaaniki naalgava wise-chansalar‌gaaa, 1931 nundi 1936 varku aandhra vishwavidyaalayaaniki rendava wise-chansalar‌gaaa kudaa unaadu. raadhaakrhushnhan tulanaatmaka matham, thathvashastram yokka 20va shataabdapu athantha prabhaavavamtamaina, vishishtamaina panditulalo okarigaa pariganinchabaddaadu. athanu kalakathaa vishvavidyaalayanloo king gorge v chair af mentally und moral science‌loo 1921 nundi 1932 varku, aux‌phard viswavidhyalayamloni spaulding chair af eestarn religion und ethics ku 1936 nundi 1952 varku tana sevalanandinchadu. bhartia taatvikachintanalo paaschaatya thathvani pravesa pettaarani prateeti. remdu paryayalu uparaashtrapati padavi chaepatti, taruvaata raashtrapatigaa ooka paryayam padavini chaepatti, bharathadesapu athantha klishtakaalamlo (chainaa, paakistaanlatoe yuddha samayam) pradhaanulaku maarganirdesam chesudu. raadhaakrhushnhan tana jeevitamlo 1931loo nyt‌hooda, 1954loo bhaaratadaesamloe athyunnatha pouura puraskaaramaina bharataratna, 1963loo british royale aurdar af merrit gourava sabhyathvamtho sahaa anek unnanatha puraskaralanu pondadu. athanu bharathadesamlooni venukabadina vruddhula choose labhapekshaleni samshtha helpage india vyavasthaapakulalo okaru. raadhaakrhushnhan "upaadhyaayulu desamlo atythama aaloochana galavaaru" ani viswasinchevaaru. 1962 nundi, bhaaratadaesamloe prathee savatsaram atani puttinaroju september 5 na upadhyay dinotsavamgaa jarupukumtaaru. jeevita visheshaalu balyam sarvepally raadhaakrhushnhan 1888 septembaru 5 na madraasuku eesaanyamgaa 64 ki.meela dooramlo unna tiruttanilo tamilanaaduku valasa vellina telugudampatulu sarvepally veeraswamy, siitamma dampathulaku janminchaadu. athanu tana muguru thobuttuvulalo rendavavaadu. atani kutunbam aandhra Pradesh loni nelluuru jalla sarvepally gramaniki chendinadi. atani baalya jeevitam tiruttani, tirupatilo gadipaaru. atani thandri stanika zamindaar (stanika bhuuswami) sevalo sabardinate revenyuu adhikary. atani praadhimika vidya tiruttaniloni kao.v. haiskool‌loo saagimdi. 1896loo aayana tirupatiloni hermans‌burg evangelical lutheron mishan paatasaalaku taruvaata valajapetaloni prabhutva unnanatha paatasaalaku maaradu.balyam nundi asaadaaranhamaina telivitetalu kalavadayana. vidya raadhaakrhushnhan tana vidyaabyasana jeevitamlo scholar‌ship‌lu pondadu. haiskool vidya choose athanu veluruloni woorheise collegeelo cheeraadu. epf.e (phast af aarts) tharagathi utteernudaina tarwata athanu 16 samvatsaraala vayassuloe madraas kristiyan collegeelo ( madraas vishwavidyaalayaaniki anubandhamgaa Pali) cheeraadu. athanu 1907 loo akada nundi pattabhadrudayyaadu. athanu adae kalaasaala nundi tana maastars degrey kudaa porthi chesudu. raadhaakrhushnhan thaanu vidyaabhyasanalo enchukune vishyaala kante yadruchikamga tatvasaastraanni abhyasinchadu. aardika sthomatha unna vidhyaardhi kaavadamthoo, adae kalashalaloo pattabhadrudaina banduvu raadhaakrhushnhan‌ku tana tatvasaasra paatyapustakaalanu andinchinappudu, adi atani vidyaa course tattvasaastramgaa swayamchaalakangaa nirnayinchabadindhi. sarvepally "dhi ethics af dhi vaedaanta und itzzz metaphysical pressopisions" aney amshampai tana byaachilar degrey thesis raashaadu. idi "vaedaanta vyavasthaloo naithikathaku chootu ledane aaropanalaku samaadhaanangaa uddeshinchabadindhi." atanaki bodhinche iddharu professorlu, rev. viliam meston, dr alfred gorge haug lu raadhaakrhushnhan chosen pravachananni mechukunnaru. raadhaakrhushnhan thesis kevalam iravai samvatsaraala vayassuloe prachurinchabadindhi. raadhaakrhushnhan "bhartia samskrithiki sambamdhinchina haug thoo paatu itara kraistava upaadhyaayula vimarsalu Mon viswaasaaniki bhangam kaliginchaayi. neenu aasrayimchina saampradaayaka aadhaaraalanu kadilinchaayi." ani telipaadu. vivaham, santhaanam raadhaakrhushnhan mee 1903loo 10 samvatsaraala vayassu gala sivakamamma (1893–1956) thoo tana 16 va yaeta vivaham jargindi aa dampathulaku padmavathi, rukmini, sushila, sundari, shakunthala aney aiduguru kumartelu unnare. variki sarvepally gopaul aney kumarudu kudaa unaadu. athanu charitrakaarudigaa cheppukoodagina vruttini konasaaginchaadu. raadhaakrhushnhan kutumba sabyulu, atani manumalu, manumaraallatho sahaa prapanchavyaapthamgaa aacaademia, piblic polici, medicin, laaw, byanking, businesses, puublishing, itara rangaalalo visthrutamaina vruttulanu abhyasimchaaru. bhartiya maajii cricqeter‌ vee.vee.yess‌. lakshman‌ aayana menalludu. sivakaamu 1956 novemeber 26na maraninchindi. appatiki vaari vivaahamai dadapu 53 samvastaralu ayindhi. udyogam epril 1909loo, raadhaakrhushnhan madraasu presidencee collegeelo phiilosophy vibhaganiki frofessor gaaa niyamitulayyaadu. 1918loo mysuru vishwavidyaalayam upakulapati hetch.v.nanjundayya raadhaakrhushnhan tatvasastramlo pratibhanu gurthinchi, pilipinchukuni profesarugaa neyaminchaadu. akada athanu mysur‌loni maharaja kalashalaloo boodhinchaadu. athanu upanyaasaalanu vidyaarthulu entho shraddhagaa vineevaaru. appatiki athanu dhi quest, journal af phiilosophy, internationale journal af ethics vento prasidha patrikalaku anek vyasalu vraasaadu. athanu tana modati pustakam "dhi phiilosophy af rabindranath thaaguur‌" ni kudaa porthi chesudu. atani rendava pustakam, "dhi rein af religion in kontemporary phiilosophy" 1920loo prachurinchabadindhi. kalakathaa vishvavidyaalayanloo aachaarya padavi chepattamani, ashustosh mukherjee, raveendranaatha tagur‌lu koraru. 1921 loo athanu kalakathaa vishvavidyaalayanloo king gorge v chair af mentally und moral science‌ loo tatvasastramlo professor‌gaaa niyaminchabaddadu. athanu juun 1926loo british saamraajyamlo vishwavidyaalayaala congresses‌loo kalakathaa vishwavidyaalayaaniki praatinidhyam vahinchaadu. septembaru 1926loo haarvaard vishvavidyaalayanloo jargina internationale congresses af philasaphiki praatinidhyam vahinchaadu. yea kaalamlo jargina mro mukhyamaina vidyaasanghatana aemitante , 1929loo aux‌phard‌loni manchester collegeelo hibert jeevita aadarsaalapai upanyaasaanni andinchadaaniki ahvanam andindi. idi "yuan idealist view af life‌"gaaa pustakam ruupamloe prachurinchabadindhi. kalakathaa vishvavidyaalayanloo aacharyudugaa vunnappudu athanu 'bhartia thathvashastram' annana gramtham vraasaadu. aa gramtham videsi panditula prasamsalandukundi. 1929loo manchester kalashalaloo principle j. estlin corpenter dwara khaalii cheyabadina padhaviki raadhaakrhushnhan aahvaaninchabaddaadu. dheentho aux‌phard universiti vidyaarthulaku tulanaatmaka matampai upanyaasaalu ichey avaksam labhinchindi. vidyaku aayana chosen sevalaku gaand juun 1931 janmadina vaedukalloe gorge V chetha nyt birudu pondadu. epril 1932loo bhartiya guvernor genaral, earl af willing‌dun dwara adhikarikamgaa birudunu pondinappatikii , athanu aa tarwata birudunu swaatantryaanantaram upayoginchadam manesadu. deeni badhuluga atani vidyaasambandhamaina 'dr' birudunu ishtapadevaadu. 1931loo daa. sea.orr.reddy tarwata raadhaakrhushnhan aandhravishvavidyaalayam wise chaansilar‌gaaa panichesaadu. 1931 nundi 1936 varku aa padaviloe unaadu. tana modati convakeshan prasangamlo, athanu tana stanika aandhra girinchi ila maatlaadaadu, "manam aandhrulam adrushtavasaattuu konni vishayallo sthitapragnulam. bharathadesamlooni e praantamainaa samardhavantamaina aikyata bhavanni pempondinchukogaligiti adi aandhraloonee ani neenu gattiga nammutunnaanu. sampradaayavaadam pattu balamga ledhu. mana audaaryata, manassu yokka bahirangata bagaa telisinavi. mana naitika bhawam, saanubhuuthi kalpana siddhaantam will pedaga taarumaaru kaledhu. maa mahilalu saapekshamgaa ekuva swechchagaa unnare. matrubhashapai prema manandarinee bandhistundi." apatlo raadhaakrhushnhan‌ pilupunanusarinchi professor hiren mukherjee vento medhavulu aandhra vishvavidyaalayanloo professorlugaa panichesaaru. 1931lonae raadhaakrhushnhan "leaguue af naeshans 'intellectual koo-aapareshan kamiti'" sabhyuluga ennukainaadu. 1936loo aux‌phard universitylo praachyamataala gouravaadhyapakudugaa panichesadu.. chainaa, America deshaallo paryatinchi pekku prasamgaalu chesudu. 1937loo, athanu saahityamlo nobel bahumatiki naamineet ayadu, ayithe yea nominetion procedure, graheetalandarikee, aa samayamlo piblic kadhu. awardee choose tadupari prathipaadanalu 1960l varku sthiramgaa konasagutayi. 1939loo Pt. madan mohun malavya tana varasudiga benaras hinduism vishwavidyaalayam (BHU) wise-chansalar‌gaaa ravalani ahvanincharu. athanu janavari 1948 varku dani wise-chansalar‌gaaa panichesaadu. 1946loo yerpadina bhartiya raajyaamga parisht ku sabhyuduga panichesadu. 1947 augustu 14-15tedeena madhyaratri 'swaatantryodayam' sandarbhaana raadhaakrhushnhan chosen prasamgam sabhyulanu entho uttejaparichindi. 1949loo bhaaratadaesamloe unnanatha vidyaasamskaranalu pravesapettaalanna lakshyamtho prabhuthvam ooka kamiti niyaminchindi. danki adhyakshudu raadhaakrhushnhan niyamitudainaadu raadhaakrhushnhan, pradhani nehruu korika meraku 1952-62 varku bhartiya uparaashtrapatigaa panichesaadu. sarvepally taatvikachintana ithanu paaschaatya tatvavettalu elaa thama bhaavanalanu thama samskrutilo appatike unna vaedaanta prabhaavaaniki elaa lonavutunnaro choopinchaadu. atani dhrushtilo tatvam anede jeevithanni ardam chesukovadaniki ooka margam, bhartia thathvani ardam chesukovatam anede ooka samskruthika chikitsagaa bhaavinchaadu. bhartia alochana dhukpadhaanni paaschaatya paribhaashalo cheppi, andhulo wisdom, tharkam imidi unnayani choopinchi, bhartia taatvikachintana yemathram takuva kadhani nirupinchadu. chepattina padavulu madraasu presidencee kalashalaloo thaathvika saastra upanyaasakudigaa, upapraadhyaapakudugaa, praadhyaapakudigaa vividha padhavulanu nirvahimchaadu 1918 nundi 1921 varku mysuru vishvavidyaalayanloo tatvasaasra praadhyaapakudigaa (professor) panichesadu. 1921loo, apati bharathadesamlooni kalakathaa vishvavidyaalayanloo mukhya thaathvika peethamaina, king gorge 5 cheyir af mentally und moral science ku raadhaakrhushnhan‌nu neyaminchaaru. 1926 juun‌loo britanulo jargina vishwavidyaalayaala congresulo kalakathaa vishwavidyaalayaaniki praatinidhyam vahinchaadu. taruvaata prapancha prakyatha haarvardu vishwavidyaalayam nirvahinche antarjaateeya thaathvika congresulo septembaru 1926loo kudaa kalakathaa vishwavidyaalayaaniki praatinidhyam vahinchaadu. 1929loo aux‌fardulooni manchestaru kalasalaku prinsipaluga panicheyutaku atanunu ahvanincharu. deenivalana aux‌fardu viswavidhyalayamloni vidyaarthulaku "tulanaatmaka matham" (Comparative Religion) aney wasn medha upanyaasam ivvagalige avaksam vacchindi. 1931 nundi 1936 varku aandhra vishwavidyaalayaaniki upakulapati (wise chansalar)gaaa panichesadu. 1936loo,spaulding frofessor af eestran religions und ethics aney peethamlo aux‌fardu vishvavidyaalayanloo 1952loo bharatadesa uparaashtrapati padavini alankarinche varku konasagadu. 1939 nundi 1948 varku benares hinduism vishwavidyaalayaaniki upakulapati (wise chansalar)gaaa panichesadu. 1949 nundi 1952 varku rashyaaloo bhartiya rayabariga panichesadu. 1946 nundi 1950 varku palumarlu bhaaratadaesam tharupuna yuneskoo sabhya brundaaniki adhyakshata vahinchaadu. 1948loo vishwavidyaalayaala vidyaa kamishanuku adhyakshudigaa bhartiya prabhutvanche niyamimpabaddaaru. 1948loo yuneskoo kaaryanirvaahaka brundaaniki adhyakshudigaa unaadu. 1952loo yuneskoo adhyakshuniga empikayyadu. 1962loo briteeshu ekaadameeki gouravasabhyunigaa ennukoobaddaaru. pondina gowrawalu vividha deeshaala gowrawalu upadhyay vruttiki athanu tecchina gurthimpu, gouravaanikigaanu prathee savatsaram athanu puttina rojunu septembaru 5 nu upadhyay dinotsavamgaa jarupukumtaaru. 1931loo briteeshu prabhuthvam varu ichey pratishtaatmaka sar birudu itanunu varinchimdi. 1954loo human samajaniki athanu chosen krushiki gurtimpugaa bharathadesamlooni athantha pratishtaatmakamaina bharataratna birudu pondadu. 1954loo mxico prabhuthvam aa desamloni athyunnatha pouura puraskara" aurdar af da az teck eegil" puraskaaraanni andinchindi. 1961loo geramny pustakam sadhassu shanthi bahumanam (Peace Prize of the German Book Trade) pondadu. 1963 juun 12na bucking‌haam paalaace‌loni aurdar af merrit‌ki gourava sabhyunigaa ennukoobaddaadu. prapancha prakyatha vishwavidyaalayaalayina aux‌fardu, kembridgi, modalayinavaati nundi vamdaku paigaa gourava puraskaralu, doctoratelu sampaadinchaadu. aux‌fardu vishwavidyaalayam sarvepally raadhaakrhushnhan samsmaranaardham raadhaakrhushnhan chevening scholar‌shipnu prakatinchindhi. itara gowrawalu raadhaakrhushnhan chitrapataanni bharatadesa raajyasabha chambar‌loo alankarinchaaru. 1933–37: saahityamlo nobel bahumatiki aidusaarlu naamineet cheyabaddaadu. 1938: british akaadami pheloga ennikayyadu. 1947: in‌stoot internationale di philasaphylo saswata sabhyunigaa ennika. 1959: franc‌furt Kota yokka gothe plake puraskara. 1961: jarman boq trade yokka shanthi bahumati. 1962: bhaaratadaesamloe upadhyay dinotsavam, prathi savatsaram septembaru 5na raadhaakrhushnhan puttinarojuna jarupukumtaaru, "upaadhyaayulu desamlo atythama aaloochana galavaruga vundali" aney raadhaakrhushnhan vishvaasaanni gouravistuu yea dinaanni jarupukumtaaru. 1968: sahithya akaadami felooship, ooka rachayitaku sahithya akaadami andhinchay athyunnatha gouravam (yea awardee pondina modati vyakti aayana). 1975: 1975loo tempul‌tun prizes andukunnadu. yea templeton prizes mothanni athanu aux‌phard universityki viraalamgaa icchadu. 1989: raadhaakrhushnhan ghnaapakaartham aux‌phard vishwavidyaalayam dwara raadhaakrhushnhan scholar‌ship‌l samshtha. scholar‌ship‌lu taruvaata "raadhaakrhushnhan chevening scholar‌ship‌lu"gaaa marchabaddayi. athanu saahityamlo nobel bahumatiki padaharu sarlu, nobel shanthi bahumatiki padakomdu sarlu naamineet ayadu. bhartiya thapaalaa saakha 1967, 1989 lalo smaraka thapaalaa stampulu vidudalachesindi. janaadarana pondina samskrutilo sarvepally raadhaakrhushnha (1988) anede raadhaakrhushnhan girinchi teliyajesina documentaary chitram, deeniki ene.yess. thapa darsakatvam vahinchaadu, dheenini bhartiya prabhutva chalanachitra vibhaagam nirminchindi. rachanalu The Ethics of the Vedanta and Its Material Presupposition (vedantalaloni niyamaalu, vaati upyogam ooka talampu) (1908) - em.e. parisoedhanaa vyasam. The Philosophy of Rabindranath Tagore (raveendruni tatvam) (1918). The Reign of Religion in Contemporary Philosophy (samakaaleena tatwampai matham elubadi) (1920). Indian Philosophy (bhartia tatvam) (2 sampuutaalu) (1923, 1927). The Hindu View of Life (hinduism jeevita dhrukkonam) (1926). The Religion We Need (manaku kaavalsina matham) (1928). Kalki or The Future of Civilisation (kalki ledha nagarikatha bavishyathu) (1929). An Idealist View of Life (aadarsavaadi jeevita dhrukkonam) (1932). East and West in Religion (prock‌ paschimaalalo matham) (1933). Freedom and Culture (swatantrayam, samskruthi) (1936). The Heart of Hindusthan (bhartia hrudayam) (1936). My Search for Truth (Autobiography) (Mon satyasodhana (aatmakatha)) (1937). Gautama, The Buddha (gauthama buddhudu) (1938). Eastern Religions and Western Thought (turupu mathalu, paaschaatya chintana) (1939, rendava kuurpu 1969). Mahatma Gandhi (mahathmaa ghandy) (1939). India and China (bhaaratadaesam, chainaa) (1944). Education, Politics and War (vidya, rajakeeyam, iddam) (1944). Is this Peace (idi santena) (1945). The Religion and Society (matham, sangham) (1947). The Bhagwadgita (bhagavadhgeeta) (1948). Great Indians (bhartia mahaaneeyulu) (1949). East and West: Some Reflections (turupu, padamara: konni chintanalu) (1955). Religion in a Changing World (maaruthunna prapanchamloo matham) (1967). itara visheshaalu raadhaakrhushnhan dhi chalapeda kutunbam. unnanatha vidya chadivinche stomata ledani thandri veeraswamy kodukunu poojary vrutthi cheyamannadu. conei raadhaakrhushnhan‌ku chaduvante praanam. andhuke unnanatha paatasaala chaduvukosam tirupatiloni missiony paatasaalalo cheeraadu. eeka appatinunchii ithanu chaduvanta upakaaravetanaalatoone saagipoyindi. bhojanam chesenduku aritaaku konaleni paristhitulloo athanu naelanu subhraparachukoni bhojanam chosen sandarbhaalu kudaa unnayi. madraasu kristiyan kalashalaloo tatvasastramlo em.e poortichesina raadhaakrhushnhan iravai ella vayasukoenae madraasu presidencee collegeelo bodhakudigaa cheeraadu. athanu patam cheppe theeru vidyaarthullo entho aasakti kaliginchedi. athanu roojuloo 12 gantala paatu pusthakaalu chaduvutune undevaadu. anno viluvaina vyasalu, parisoedhana pathraalanu rasevadu. raadhaakrhushnhan mysur vishwavidyaalayam, qohl‌kataa vishwavidhyaalayaallo professor padavulu chepattadame kadhu, andhra universiti, benares hinduism vishwavidhyaalayaallo upakulapati (wise‌chans‌lar) gaaa panichesaadu. rashyaaloo bhartiya rayabariga kudaa panichesaadu. athanu raasina 'eandian phiilosophy' pustakam prapanchavyaapthamgaa gurthimpu pondindi. pratyeka ahvanampai aux‌phard universitylo prasanginchaadu. 'universiti education commisison'loo sabhyudigaa undi, vidyaa vyvasta abhivruddhiki anno viluvaina salahaalu, suchanalu icchadu. 1952loo baaratadesa modati uparaashtrapatigaa, 1962loo bhartiya rendo raashtrapatigaa athyunnatha padavulu chepattaadu. 1954loo bharataratna puraskara dakkindi. yenadu etuvanti aadambaralaku poledu. raashtrapatigaa unnappudu vachey vetanamlo kevalam 25 saatam tisukuni migathaadi pradhaana manthri sahaya nidhiki tirigi icchadu. raadhaakrhushnhan upadhyay vruttilo unnappudu vidyaarthulaku shraddhagaa bodhinchadame kadhu, vaaripy, premaabhimaanaalu chupevadu. athanu mysuru nunchi kalakattaaku professor‌gaaa velleppudu gurrapu bandini puulathoo alamkarinchi, thama guruvunu kurchobetti, railvestation varku vidyaarthule laakkuntuu vellaarata. raadhaakrhushnhan raashtrapatigaa unnappudu athanu sishyulu, abhimaanulu puttinarojunu ghananga chestaamani kooragaa, danki badhulu aa rojunu upadhyay dinotsavamgaa cheyalana athanu korarata. aroju nunche athanu puttinarojunu upadhyay dinotsavamgaa jarupukovadam aanavaayitiigaa marindi. moolaalu vanarulu liveindia.comloo sarvepally raadhaakrhushnhan girinchi bhaaratadaesamloe upadhyay dinotsavam daa. sarvepally raadhaakrhushnhan jeevita charithra (samagramgaa) sify.comloo naastikatvampaina ullekhanaalu inthakmundu unna raashtrapatula girinchi bhartiya prabhutvamvaari adhikarika webb‌saitulo chudandi sarvepally raadhaakrhushnhan chethi raata , athanu gontunu kudaa ikda vinavacchu baahya lankelu Sarvepalli Radhakrishnan at the Internet Encyclopedia of Philosophy "Dr. Sarvepalli Radhakrishnan- The philosopher president", Press Information Bureau, Government of India "Sarvepalli Radhakrishnan (1888—1975)" by Michael Hawley, Internet Encyclopedia of Philosophy S. Radhakrishnan materials in the South Asian American Digital Archive (SAADA) sarvepally raadhaakrhushnhan sarvepally raadhaakrhushnhan sarvepally raadhaakrhushnhan sarvepally raadhaakrhushnhan prapancha prasiddhulu bhartiya uparaashtrapatulu TamilNadu tatvavettalu aandhra vishwavidyaalayam vupa kulapatulu aatmakatha raasukuna TamilNadu vyaktulu TamilNadu teluguvaaru tamilanaaduku chendina raashtrapatulu yea vaaram vyasalu
lall bahadhur shastry ( ) (1904 oktober 2, - 1966 janavari 11, ) bhartiya deesha rendava pradhanamantri , bharatadesa swaatantryoodyamam loo pramukha paatradhaari, bhartiya jaateeya congresses partylo seniior nayakan. athanu 1920lalo bhartiya svatantryodyamamlo tana snehithudu nitin eslavat thoo kalsi cheeraadu. mahathmaa ghandy prabhaavamtho athanu modhata mahathmaa gaandheeki, taruvaata javaharlal nehruu ku nammakastudaina anucharudayyaadu. 1947 loo bharatadesaaniki swatantrayam vacchina taruvaata athanu bharatadesa prabhutvamlocheri javaharlal nehruu prabhutvamloo modhata railway mantrigaa (1951–56), taruvaata hommantrigaane kaaka itara bhaadyatalanu kudaa chepattaadu. shastry nehruki vidheyudu. alaage nehruu, shaastriki entho ishtamainavaadu ayinappatikee partylo gatti pratipakshaanni edurkonnadu. conei nehruto saannihityam kaaranamgaa athanu taruvaata kaalamlo pradhanamantri kagaligadu. athanu 1965 indo-paakisthaan iddam kaalamlo deeshaanni nadipinchaadu. atani ninaadam "gn jawan gn kisaan" yuddha samayamlo bagaa praachuryamlooniki vachi pratuta kaalam varku prajala hrudayaallo gurtundipoyindi. yea iddam 1966 janavari 10na tashkent oppandam dwara iddam porthi ayinadi. oppandam jargina taruvaata dinum tashkentlo athanu gundepotutho maraninchinatlu cheppabadindi. conei yea maranaaniki anek kaaranaalu cheppabadinappatiki adi sea.ai.Una dwara jargina pranaalikaabaddhamaina hatyagaa cheppabadindi. praarambha jeevitam (1904–1917) shastry Varanasi loni ramnagar loo tana tallitarapuna taatha gaarinta kaayastha hinduism kutumbamlo 1904 oktober 2na janminchaadu. aa kutunbam saampradaayakamaina chaaala goppa administrators . sivil survents unna nepadhyam kaladi. atani thandri tharapuna puurveekulu Varanasi deggaralooni ramnagar loo jameendaarula oddha panichesevaaru. athanu janminchina modati samvatsaramlo ikda perigadu. shastry thandri sharadha prasad srivastava upadhyayuniga panichesadu. taruvaata alahaabaad revenyuu kaaryalayamlo gumastaagaa panichesadu. aama talli moghul saray loni railway paatasaalalo pradhaanopaadhyaayudu. aamgla upadyayuniga panichaesina munshi hazari lall kumarte. shastry rendava santhaanamga peddha kumaruniga janminchaadu. atani akka peruu kailash divi (ja.1900) 1906 epril loo shaastriki ooka yedaadhi vayassu unnappudu, atani thandri dipyooti tahasildaarugaa padoonnathi pondadu conei plaegu aney antuvyaadhiki gurai maranhichadu. aa samayamlo 23 samvatsaraala vayassu gala ramya‌dulari deeviki mudava biddatho garbhamto Pali. iddharu pillalanu chusukovadaniki aama tana kannavari intiki (moghal‌saray) vachi akada sthirapadimdhi. aa kutumbaanni lall bahadhur taatha aadukuni variki aashrayam kaliginchaadu. akada aama sundari divi aney kumarteku juulai 1906 na janmanichindi. aa vidhamgaa shastry aama sodareemanulato kalsi thaathagaaraina hazari lall inti oddha perigadu. ayinappatikee hazarilal 1908loo gundepotutho maranhichadu. taruvaata shastry kutumbaanni tana mamaiah darbari lall chusukunnadu. darbarilal ghajipur loni "nallamandu niyanthrana vibhaagam" loo pradhaana gumastaagaa panichestundevadu. taruvaata darbarilal kumarudu bindeshwari prasad, moghal‌saray loo upadyayuniga panichesadu. anni kaayastha kutumbala maadirigaane shastry kutumbamloni pillalaku urdoo bhaasha, samskrutilo vidyanu andhinchay aachaaram Pali. prabhutvamloo aamgla bhaasha raaka mundhu anek sataabdaalugaa urdoo/percian bhashalu vaadabadutunnanduna yea bhashalu neerchukoevaalanae aachaaram aanadu undedi. amduvalana shastry tana nalaugu samvatsaraala vayassuloe moghal‌saray loni turupu Madhya railway inter kalashalaloo budhan milan aney moulvi (muslim pandithudu) oddha vidyanu abhyasinchadu. akada 6va tharagathi varku chadivaadu. 1917loo tana kutumbaanni poshistunna mamaiah brundeshwara prasad ku Varanasi ki badilee ayindhi. anevalla kutunbam antha Varanasi vellavalasi vacchindi. aa kutumbamtho paatu ramya‌dulari divi tana muguru pillalathoo kalsi Varanasi cherindhi. shastry harish chandra highschool loo yedava taragatiloo cheeraadu. ikda athanu tana paeruloeni "srivastava" aney intiperunu vadilivesadu. niraadambarataku thoodu entho abhimaanavantudaina lall bahadhur scooluku vellataaniki prathi roeju gangaanadini daati vellavalasi undedi. nadi daatinche padava vaadiki prathi roeju kontha paikam yivvali. adi swalpame ayinava lall bahadhur daggara appudappudu undedikaadu. padava manishini adigithe urike nadi daatinchagaladu. ayinava abhimaanavantudaina lall bahadhur ola praadheyapadatam ishtamleka tana battalanu vippi, vatilo pusthakaalanu chutti mootalaa katti, tana veepunaku tagilimchukuni, praanaalanu saitam teginchi avathali odduku eedukuni vellevaadu. thaathagaarinta bhayabhaktulato perigina lall bahadhur tana paatasaalalo entho niraadambaramgaa untu upaadhyaayula premaabhimaanaalanu chuuragonnaadu. thoti vidyaarthulu tanuku thandri ledani gelichestu haelana chestunnappatiki aa du:khanni dhigamingi, upaadhyaayulaku phiryaadhu cheeyaka, vaarithoo paatu aadutuu, padutundevadu. adi gamaninchina teecharlaku lall bahadhur pai prema enka ekkuvaindhi. satyaagraham chese yuvakunigaa (1921–1945) shastry kuntumbaaniki yevidhamaina swaantryodyama nepadhyam lenappatiki athanu chadive harish chandra haiskool loni upaadyaayulalo okaraina nishmemeshwara prasad mishra dwara deshabhakti kaligindi. aa upaadyaayudu atani pillalaku shaasthrini sikshakunigaa neyaminchi aardika sahayam cheeseevaadu. mishra desabhaktini preranagaa pondina shastry, swaatantryodyamampai makkuva pemchukunnaadu. taruvaata swamy vivekaanandha, gandhiejie, anibisent anti vyaktula charithra, varu chosen sevalanu goorchi adhyayanam Akola. 1921 janavarilo athanu 10va tharagathi chaduvutunnappuudu pariikshalaku muudu masala vyavadhi unna samayamlo benares loo mahathmaa ghandy, pundit madan mohun malaviya dwara nirvahimpabadina sabhaku haajarainaadu. mahathmaa ghandy piluvuku preranha pondina vidyaarthulu prabhutva paatasaalalanu vadhali sahaya niraakaranoodyamamloo paalgonnaru. rendavaroje shastry harshith chandra paatasaalanu vadhali stanika congresses parti kaaryalayamlo kaaryakarthagaa cheeraadu. athanu churukugaa anek prabhutva vyatireka karyakramalalo palgonevadu. yea kaaranamgaa atanini arrest chesaru conei minoor ayinanduvalana ventane vidichipettaaru. benares hinduism vishwavidyaalayam loni adhyaapakunigaa panichaesina j.b.krupalani shaastriki suupar‌visor gaaa undevaadu. krupalani bhartiya svatantryodyamamlo gandheeni anusaristoo unna pramukha naayakulalo okadu. swaatantryodyamamlo chaduvunu vadili vacchina yuva kaaryakartalu thama vidyanu konasaaginchadaaniki krupalani tana snehithudu v.ene.sharmatho kalsi aniyata paatasaalanu sthaapinchi yuvakulu vaari jaateeya vaarasatvaanni konasaaginchadaaniki "jaateeya vaadha vidya" nu bodhinchevaaru. ooka sampanna paropakaram gala vyakti, congresses jaateeyavaadi ayina shivaprasad guptaa maddatuto 1921 phibravari 10 na benares loo unnanatha vidyaa samshtha (kaasi vidyaa peeth) sthaapinchabadi gaandheeche praarambhinchabadinadi. 1925 loo yea vidyapith loni modati batch vidyaarthulaloo shastry tattva shaastram, neethi shaasthraalalo modati shrenilo graduation Akola. atanaki "shastry" (pandithudu) aney birudunicchaaru. yea birudunu batchlers degrey andajese vidyapith estunde conei idi atani paeruloe sthirapadipoyindi. athanu lala lajapathiray sthaapinchina survents af da peeples sociiety (lok sevak mandal) loo jeevitakaala sabhyatvam teeskunnadu. athanu mujaphar puur loo gandhiejie adhwaryamlo harijanula manchi kosn vividha karyakramalalo palgonevadu. taruvaata athanu aa sosaiteeki adhyakshuniga panichesadu. svatantryodyamamlo patra shastry 1928loo gandhiejie piluputho congresses loo churukaina, paripkwatha gala sabhyunigaa maaradu. 1930 loo uppu satyaagraham loo athanu palgonnadu. dani falithamgaa remdunnara samvastaralu jail siksha anubhavinchadu. taruvaata 1937 loo Uttar Pradesh paarlamemtarii boardulo organising sekratareegaa panichesadu. 1940 loo athanu swaatatrya udyamaaniki madduthugaa vyaktigata satyaagraham nirvahinchinanduna ooka savatsaram paatu jail loo unaadu. 1942 augustu 8 na deesha vyaaptangaa aangleyulu bharatadeshm vidichi povalane demanded thoo gandhiejie Mumbai loni govilia taank oddha quit‌ india vudyamam goorchi sandesaannichaadu. shastry ooka samvathsara kaalam jailusiksha anubhavinchi vidudalaina ventane alahabaduku prayaanamayyaadu. jawar lall nehruu gruhamaina anandbhavan‌loo unna swatantrya udyamakaarulaku suchanalanu ooka vaarampaatu pampaadu. koddhi rojula taruvaata athanu arrest kabadi 1946 varku jail siksha anubhavinchadu. shastry swaatantyodyamamlo motham 9 samvastaralu jail shikshanu anubhavinchadu. athanu jailuloo unnakaalaanni pusthakaalu chadavadamto gadipaadu. paschima deesha tatvavettalu, viplavakarulu, sanghika samskartala krushini bagaa telsukunnadu. rajakeeya jeevitam (1947–64) rashtra manthri bhartiya deeshaaniki swatamtram vacchina taruvaata shastry tana swantha raashtramaina uttarapradesh loo paarlamemtarii sekratareegaa niyaminchabaddadu. 1947 augustu 15 na govindh vallabh pant mukhyamantrigaa unna mantrivargamlo pooliisu, ravaanhaa saakhalaku mantrigaa vyavaharinchaadu. rafee ahamad kidwai nishkramana taruvaata kendramlo mantrigaa cheeraadu. athanu ravaanhaa saakhaa mantrigaa unnappudu modati saarigaa mahilhaa kandaktarlanu neyaminchaadu. pooliisu saakhaa mantrigaa athanu pooliisulu ekkuvaga unna jana samuuhaalanu paaradroletanduku laathee charges ku badhuluga vaatar jett lu vaadaalani adesinchadu. pooliisu mantrigaa (taruvaata kaalamlo 1950 nundi homem manthri) aayana padhaveekaalamloo 1947 loo saranaarthula valasalu, punaraavaasam loo jargina matha sangharshanhalanu vijayavantamga anachivesadu. caabinet manthri 1951loo shastry jawar lall nehruu pradhanamantrigaa unna al india congresses kamiteeki pradhaana kaaryadarsigaa unaadu. athanu prcharam, ennikala karyakalapalu, abhyardhula empikaku porthi badyatha vahinchaadu. atani mantrivargamlo ratilal pramem chandh mehta vento utthamamaina bhartia vyaapaaravaettalu undevaaru. athanu 1952, 1957, 1962 loo jargina saarvatrika ennikalallo congresses parti vision saadhinchadamlomukhya patra poeshimchaadu. 1952 loo Uttar Pradesh loni soran Uttar (phoolpur paschima) vidhaana sabha niyojaka vargham nundi pooti chessi 69% otlatho vision saadhimchaadu. uttarapradesh homem mantrigaa padavinalankaristaadani nammadu conei kendra prabhutvamloo nehruu pilupu meraku tirigi kendraaniki velladu. nehruu atanaki 1952 mee 13 na tana modati kebinet loo railway manthri bhaadyatalanu appaginchadu. bhartiya pradhanamantri (1964–66) 1964loo apati pradhani jawar lall nehruu maranam taruvaata atani sthaanaanni poorinchadaanikai, lall bahadhur shastry, morarjidesay siddamgaa undaga, apati congrsu parti presidentu kamaraj socialistu bhavalunna lall bahadhur shaastriki maddatupaliki pradhaanamantrini cheyadamlo safalikruthudayyadu. lall bahadur shastry pradhanamantri ayyenatiki desamlo tiivramaina aahaara sankshoebham nelakoni Pali. yea sankshobhamunu taatkaalikamgaa parishkarinchadaanikai videshaala nundi aharanni dhigumathi Akola. taruvaata deerghakaalika parishkaranikai desamlo vyavasaya viplavaanikai (greene revalution) bataluparichadu. 1964 juun 11 na pradhanamantrigaa athanu cheppina modati matalu prasaramainayi. avi: dhesheeya vidhaanaalu jawar lall nehruu mantrivargamloni anek mandhi manthrulanu shastry konasaaginchaadu. ti.ti krushnamaachaarini aardika mantrigaa neyaminchaadu. yashwantarao chavan ku rakshanasaakhanu appaginchadu. athanu swaran sidhu nu videsi vyavaharaala saakhanu appaginchadu. athanu jawar lall nehruu kumarte endira gaandheeki samaachara prasaaraala saakhaa mantritwa saakhanu, gulzarilal nandaaku homem saakhanu appaginchadu. atani paripalana kaalamlo 1955loo madrasulo hiindi vyatireka aamdolana jargindi. bhartia prabhuthvam chaaala kaalamgaa bharatadesa ekaika jaateeya bhashaga hindheeni stapinchadaniki prayathnam chesindi. yea vidhanaanni hiindi bhashetara praantaalaina mukhyamgaa madraasu raashtram vyatirekinchindi. paristhitini saantimpajeyadaaniki shastry hiindi bhaasha matladani raashtraalalo english adhikarika bhashaga upayoginchabadutundane haamii icchadu. yea sandarbhamlo jargina vidyaardhi aandolanalu, shastry haamii taruvaata saddumanigaayi. aardika vidhaanaalu kendra pranaalikato nehruu socialistu aardika vidhanalanu shaasrti nilipivesaadu. athanu wyatt viplavaanni(wyatt revalution) protsahinchaadu. yea wyatt viplavam mukhya uddhesyam plu utpatthi, sarafara penchadaaniki ooka jaateeya prcharam cheeyadam. Gujarat loni anand praanthamlo unna amool milk koo-operative sahakaramtho "naeshanal dairee develope‌mentu boardu" erpaatu cheyadamaindi. 1964 aktobaru 31 na athanu Gujarat loni anand praantaanni sandharshinchi kanjari oddha erpaatu chosen amul pasugrasa factoriiki sankusthaapana Akola. yea koo-operative vijayaanni telusukovadampai aasakti kaligina athanu ooka gramamlo raitulatho ratriputa basa chessi ooka rautu kutumbamutho vindhu kudaa Akola. athanu kaira jalla koo-operative paala utpattula union lemited (amool) genaral manger ayina varghees kurian thoo yea vishayamlo charchaloo jaripanu. athanu ituvante namunalanu desamlo raitulu sanghika-aardika paristhithulanu merugu parachadaaniki desavyaaptamgaa itara praantaalaloo kudaa nelakolpaalani varghees kurian thoo charchinchadu. yea sandarsana falithamgaa 1965 loo anand oddha naeshanal dairee develope‌mentu boardu (NDDB) sthapinchabadindhi. desavyaaptamgaa deerghakaalika aahaara korata girinchi maatlaadutuu, prajalu swachchandamgaa ooka bhojanaanni ivvaalani koraadu. deeni falithamgaa aahaara korata gala prajalaku kudaa aahaaram dorukundani teliyajesadu. ayithe deeshaaniki vijnapti chese mundhu athanu modhata tana sonta kutumbamlo yea vyavasthanu amalu chessi dhruvikarinchadu. ooka varamloo ooka bhojanaanni vadilivese abyardhananu prajalaku teliyajeyadaaniki athanu deshamantha paryatinchaadu. atani vignaptiki visheeshamaina pratispandana vacchindi. deeni falithamgaa restaurants, tinubandaaraala dukaanaalu prathee soomavaaram saayantram moosiveyabadinavi. desamloni anek pranthalu "shastry vrat" nu parisilincharu. newdilli loni tana adhikaara nivaasamlooni pachika mydaanaanni dunnadam dwara aahaara dhaanyaala utpattini penchadaaniki deesha prajalaku preranha kaliginchaadu. 1965 aktobaru 19 na paakisthaan thoo jargina yuddamlo 22va roejuna athanu alahabaduloni urwa loo prabhaavaseelamaina "gn jawan gn kisaan" (sainikulaku abhinandanalu, raithulaku abhinandanalu) ninaadaannichaadu. athi taruvaata jaateeya ninaadamainadi. bharatadesa aahaara utpattini pemchae avasaraanni teliyajestu, deerghakaalika parishkaranikai desamlo vyavasaya viplavaanikai (greene revalution) athanu baatalu vesaadu. athanu saamyavaadi ayinappatikee, bhaaratadaesam kramamyna aardika vyvasta kaligi undaraadani perkonnaadu. 1964 phud corparetion chattam advaryamlo phud corparetion af india erpadinadi. taruvaata naeshanal agriculturally products bord chattam kudaa erpadinadi. videsi vidhaanaalu shastry nehruu vidhanaanni nirantharaayangaa konasaginchadamto paatu soveit union thoo marinta daggari sanbandhaalanu yerparuchukunnadu. 1962 saino-eandian iddam taruvaata, chinas peeples republik, pakistan Madhya sanbandhaala choose seinika erpaatu choose bharatadesa seinika dhaalaala rakshana budgett‌nu vistarimchaalani shastry prabhuthvam nirnayinchindhi. 1964loo silon loni bhartia tamilula hodhaku sambandhinchi srilanka pradhanamantri sirimao bandaranaike thoo jargina oppandhampai santhakam Akola. yea oppandaanni "sirima-shastry odambadika" gaaa vyavaharisthaaru. yea oppandam prakaaram, 600,000 mandhi bhartia tamilulanu tirigi swadesaniki pampinchagaa, 375,000 mandhi srilanka pourasatvaanni teeskunnaru. yea parishkaaram 31 aktobaru 1981 natiki jargindi. ayithe, shastry maranam taruvaata, 1981 natiki, bhaaratadaesam 300,000 tamilulanu Bara swadesamloki teeskunnaru. srilanka pourasatvaanni 185,000 paurulaku (1964 taruvaata mro 62,000 mandhi janminchaaru) Bara icchindi. taruvaata, bhaaratadaesam pourasatvam choose e itara darakhaastulanu pariganinchakundaa thiraskarinchindi, 1964 oppandam gadichinatlu perkondi. 1962 loo jargina seinika tirugubatu tarwata barmatho bharat sambandhaalu balaheenapaddaayi, 1964 loo anek bhartia kutumbaalanu barma chetha swadesaniki pampinchadam jargindi. nyuu dilliilooni kendra prabhuthvam swadesaniki vasthunna pourulanu tirigi badilichese motham prakriyanu paryaveekshistuu, barma nundi tirigi vacchina bharathiyula gurthimpu, ravaanhaa koraku erpaatu chesindi. idi bhartia nela medha neraasaku gurainavaariki aashrayam kalpinchadaniki, tagina soukaryalanu andinchadaaniki stanika prabhuthwaala badhyatlaku lobadi Pali. mukhyamgaa madraasu rashtramlo aa samayamlo unna mukyamanthri, minjur kao.bhaktavatsalam, tirigi vacchina varini punaraavaasam cheeyatamloo shradda choopinchaadu. 1965 disebarulo barmaloni rangoon ku tana kutumbamtho paatu adhikarikamgaa paryatinchaadu. genaral "ne winn" seinika prabhutvamtho sahajamaina sanbandhaalanu tirigi punahstaapinchaadu. paakisthaan thoo iddam 1965 augustulo, pakistan tana seenalanu prayoginchi Jammu kaashmeerulooni kach praantaanni aakraminchukundi, tadwara zammu kaashmeerulooni prajalu udyaminchi, bhaaratadaesam nundi vidipotaarani aasinchindi. conei atuvanti vudyamam puttaledu. pakistan akramana girinchi thelusukunna lall bahadhur shastry ventane trividha dalalaku niyanthrana rekhanu daati lahorunu aakraminchukoovadaaniki pranaalika siddham chesar.bhartiya sainyamtho vijayadundubhiki cheruvalo undaga shastry gaari pai America teevra ottillu thechindi. 1965 iddam teevrasthaayiki cherina samayamlo paakisthaan- America, bharat- America Madhya jargina palu dautya kaaryakramaalu jarigaay. yuddamlo pock ootami dasaku cherina samayamlo aati pock adhyakshudu aayub‌khan, videsangamantri zulfikar ollie bhuttolanu pock‌loo America raibari walter patric meck‌kote kalisi yuddha viramanakosam charchaloo jaripaaru. appatike bhartiya senalu pock bhuubhaagamlooki pravesinchatamto pock paalakulu thaamu yuddha baadhithulamani americaaku, aikyaraajyasamiti kudaa phiryaadhu chesenduku prayatninchaaru. ayithe, pock vaadananu America kottiparesinatlu doutyapatraala dwara velladayindi. Kashmir‌loki dongachaatugaa senalni pampi yudhaaniki kaaranam kaavatame kakunda nepanni itarulapai moputunnarantu America raibari teevra agraham vyaktamchaesaaru. adeekaaka thaamu ichina aayudhaalatho bharat‌pai iddam chestunnaarani mandipaddaaru. daamtoe pletu firaayinchina pock 1948loo airasa chosen teermaanaanni anusarinchi jammukashmeer‌loo prajaabhipraayasekarana jarupaalani America, airasanu korindi. adae samayamlo aati bhartiya pradhani lall‌bahadhur shastry America adhyakshudu lyndon johnson‌ku laekha raashaaru. airasa teermaanaaniki enado kaalam chellipoyindani, kashmir‌loo prajabhipraya sekaranaku avakasameledani karakhandiga cheppaaru. besharatugaa kaalpula viramananu paatimchaemduku thaamu siddhamenani teliparu. daamtoe paakisthaan‌nu kaalpula viramanha paatinchaalani America teevra ottidi techhinatlu doutyapatraala dwara telisindhi. shastry tana pradhanamantrigaa padav kaalamlo rashyaa, yugoslavia, inglaand, kanada, nepaul, eejiptu, barma dheshaalanu sandarsinchaadu. athanu kairolo jargina ahimsa samavesam nundi tirigi vachinapudu apati paakisthaan adhyakshudu mohd aayub khan tananu vindhu koraku aahvaaninchinapudu athanu karakhi vimaanaashrayamlo protocal prakaaram aayub khan vyaktigatamgaa aahvaaninchakapovadamtho konni gantalapatu nireekshinchaadu. 1965 loo paakistaantoo kaalpula viramanha prakatinchina taruvaata, shastry, ayub khan tashkent loo jargina ooka sikharaagra samaveshamlo paalgonnaru. dheenini alexi kosaijin nirvahimchaadu. 1966 janavari 10 na shastry, aayub khan tashkent oppandhampai santakaalu chesaru. aikyaraajyasamiti madhyavartitvam meraku soveit loni tashchentlo oppandam pai santhakam chessi akkade mrutichendaadu. maranam tashkent oppandam pai santhakam chosen roejuna 02:00 gantalaku athanu tashkent loo gundepotutho maraninchinatlu prakatinchabadinadi. conei prajalu maranam venuka kutra aaropinchaaru. athanu videsamlo chanipoye bharatadesa modati pradhaana manthri. atanini jaateeya naayakunigaa slaaghistuu atani ghnaapakaartham vijayaghat loo smarakam erpaatu chesaru. athanu maranhinchina taruvaata bhartiya congresses parti nuuthana pradhanamantri abhyarthiga endira gandheeni ennukone varku gulzarri lall nanda aapaddharma pradhanamantrigaa unaadu. kutrapurita siddhaamtaalu pock‌thoo jarugutunna yudda viramanha oppandhampai santakaalu chesenduku. tashkent‌ (idi prasthutham ujbekisthan‌loo Pali) loo 1966 janavari 10na oppandaalapai santakaalu chosen marnade janavari 11na aayana hrudrogamtho akkade maranhichadu. oa deshadhinetha adhee mro deeshaaniki atidhigaa oppandaalapai santakaalu chesenduku velli akkade asahaja, anumaanaaspadamgaa mruti chendhadam charithraloo antaku mundeppaduu ledhu. yea maranam hrudrogam will sambhavinchindani soveit‌ prabhuthvam prakatinchindhi. bhartiya prabhuthvam dheennee dhruveekarinchindi. conei adharala meraku shastry boutikakhaayaaniki postmortem nirvahinchaledu. antakumundeppuduu shaastriki yelanti anaarogyam ledhu. vishaprayogam olle shastry maranincharanna aropanalu velluvettaayi. dheenipai kendram raj‌narayan‌ kamiteeni niyaminchindi. yea committe adhyayanam nivedika ippativaraku veluguchudaledu. aakhariki idi bhartiya parlament‌ laibrariiloe kudaa andubatulo ledhu. vaasthavaaniki pock‌thoo iddam chivaridasakochindi. bharat‌ vijayamvaipu doosuku potondi. yea dhasaloo aikyaraajyasamiti pock‌thoo viramanha oppandaanni pratipaadinchindi. appatike shastry yudda veerudigaa desamlo jejelandukuntunnaru. yea dhasaloo oppandhaniki angikarinche vidhamgaa saastripai tashkent‌loo teevra ottillocha yanna aaropanalunnaayi. bharat‌ku tecchina shastry bhouthikakaayam neelamranguloki maari Pali. sariirampai konni gaatlu kudaa gamaninchinatlu aayana bhaarya lalitasastri gurtincharu. shastry aakharuga aayana kumarte suman‌thoo maatlaadaadu. fone‌loo maatlaadutuu paalutaagi padukuntaanani cheppaadu. eeloogaa fone‌Jalor‌ disconnect‌ ayindhi. tarwata dadapu padihenunimishaalaku paigaa suman‌ Jalor‌ choose prayatninchindhi. aa tarwata Jalor‌ dorkindi conei shastry ettaledu. soveit‌ku chendina oa adhikary fone‌ ettadu. mee tandrigaaru ippude maraninchaarani suman‌ku cheppaadu. antavaraku yelanti arogyakara ibbandulleni vyaktiki okavela gundepootu sambhavinchinaa kevalam padihenunimishaallo mrutyuvaata padatada annana sandehalu ippatikee ventaadutuunae unnayi. shastry venta atani vyaktigata vaidyudu orr‌ene‌ chugh‌ kudaa tashkant‌ velladu. athanuu pakkagadilone unaadu. kanisam shaastriki gundepootu vachindanna vishayanni aayana vyaktigata vaidyudiki kudaa soveit‌ adhikaarulu velladinchaledu. maranhinchina tarvate aa vishayanni cheppaaru. 1977loo shastry maranampai daryaaptuku oa kamiteeni neyaminchaaru. yea committe mundhu vaangmuulam ichenduku dr‌ chugh‌ bayaludaeraaru. kaarulo Delhi vaipu prayaanistundagaa edhurugaa oa lawrie vachi dhee kottindhi. chugh‌ akkadikakkade maranhichadu. alaage shastry vyaktigata seevakudu ramya‌nadh‌ kudaa aayanatho paatu tashkant velladu. mrutadeham vente ayanna tirigochadu. atanini kudaa committe sakshiga pariganinchindi. vaangmuulam namoduku pilchindi. motilaal‌nehruu marg‌loni tana nivaasam nunchi aayana okkadugu bayatakeyagaane edhurugaa oa vaahanam vachi dhee kottindhi. yea pramaadamloo ramya‌nadh‌ rendukaalluu nujjunujju ayyaayi. thalaku balamaina gaayaalayyaayi. aayana gataanni marchipoyaadu. shastry visha prayoogam valana maraninchaadani atani bhaarya lalita shastry aaroepinchimdi. 1978 loo kranth em.emle.verma hindeelo "lalita kao aamsu" paerutoe pusthakaanni rasi prachurinchaadu. yea pustakamlo shastry maranam girinchi vishaadha katha atani bhaarya lalita saastriche vyaakhyaaninchabadindi. atani maranam chuttuu ippatikee tiivramaina sandehalu unnayi. atani kumarudu suniel shastry lall bahadhur shastry maranaaniki venuka unna marmanni teliyajeyavalasinadigaa prabhutwaanni koraadu. 1966 loo atani maranam taruvaata bharatadesaaniki teesukuvacchina bhautika kaayampai neelan rangu machhalu, konni gaatlu unnatlu anumaanaalanu vyaktikarinchaadu. postu maartam cheyabadanappatiki sariirampai gaatlu erpadaniki kaaranaanni goorchi adigadu. tashkent oppandam goorchi shastry rashyaa vellina taruvaata paakisthaan adhyakshudu aayub khan nundi paakisthaan bhavishyathulo bharat pai balagaalanu yeppudu prayogincharaadane vaagdaanaanni koraadu. conei charchaloo konasagaledu. taruvaata roeju shastry maranhichadu. bhartiya prabhuthvam atani maranam girinchi etuvanti Datia andinchaledu. appudu media nissabdangaa Pali. bhaaratadaesamloe yea kutra jarigee saadhyaasaadhyaalanu "avut ucc magagin" prachurinchindi. 2009loo dakshinaasiyaapai cia drhushti paerita anuj‌dhar‌ aney rachayita pustakam rasenduku upakraminchaadu. indukosam shastry maranaaniki sambamdhinchina patraalu kaavaalantuu samaachaarahakku chattam crinda bhartiya pradhani karyalayaniki darakhaastu cheskunnaru. viiti jaareeki pm‌oa nirakarinchindi. paigaa yea patraala jaarii bhartiya saarvabhoumatvaaniki, amtargata bhadrataku, aardika prayojanaalaku vighaatam kaligistundani atanikicchina raatapoorvakalekhalo pm‌oa adhikaarulu perko nnaaru. paigaa vitini oa dokument‌gaane pariganistunnatlu pm‌oa velladinchindi. bhartiya pradhani asahaja, anumaanaaspada maranaaniki sambamdhinchina athantha viluvaina samaachaaraanni sadarana dokument‌gaaa pm‌oa pariganinchadam kudaa anek sandehalaku tavistondi. shastry maranam naatike bharat‌, soveit‌l Madhya visthrutamaina maitribandhamundi. dheentho maranam venuka soveit‌ hastanni yevaru sandehinchaledu. appatike yuddamlo pock‌ otamidasaku chaerukumdi. nibandhanalu adduraavadamtoe pratyakshamgaa saayam cheyakapoyina America parokshamgaa pock‌ku amdaga nilchindi. yea kaaranamgaa cia pramaeyaanni kudaa thakkuvaga anchanaveyalem. paigaa aa samayamlo cilo dirctor‌ af‌ plans‌gaaa unna roberd‌ crolley americaaku chendina gregariedaglas‌ aney jarnalist‌ku intervio isthu shaasthritho paatu bhartiya anhu pithaamahudu dr‌ homibaba maranaalaku cia pranalikalu rachinchi amalu chesindani velladincharu. ayithe tana marananantarame yea interviewnu prachurinchaalani aayana douglas‌nu koraru. shastry, homibaba maranalu oche nelaloe jarigaay. rendintiki Madhya remdu vaaraala vyavadhe Pali. paigaa yea remdu deeshaaniki velupale chootu cheesukunnayi. shastry maranamlo hrudrogaanni sakuga choopithe bhabha maranaaniki pilet‌ tappidaanni kaaranamgaa prcharam chesar. 60va dasakamlo americaaku sahakarinchani vividha deeshaala netalni hatamaarchadam cia paniga pettukindi. kutunbam, vaarasulu 1928 mee 16 na shastry mirjapur ku chendina lalita devini vivaahamadaadu. yea vivaham peddalache saampradaya paddhatilo cheyabadinadi. variki naluguru kumaarulu, iddharu kumartelu, vaari perlu: kusuma saasri, peddha kumarte harikrishnan shastry, peda koomarudu. atani bhaarya vibha shastry suman shastry, rendava kumarte, aama vijay nath sidhu nu vivaahamaadindi. vaari kumarudu siddendranath sidhu prasthutham bhartia janathaa parti adhikaara praatinidhi, Uttar Pradesh prabhutvamloo vaidyasaakhaamantri. aneel shastry. aama manju shaasthrini vivahamadadu. athanu congresses parti sabhyudu. atani kumarudu aadars shastry apple kompany thoo corporate jeevithanni praarambhinchi 2014 saarvatrika ennikalallo aam‌aadami parti tharapuna alahaabaad nundi pooti chessi odipoyadu. suniel shastry. athanu miran shaasthrini vivahamadadu. athanu bhartia janathaapaarteelo sabhyudu. ashoke shastry. chinna kumarudu. athanu corporate prapanchamloo panicheystuu 37 samvatsaraala vayassuloe maranhichadu. atani bhaarya neira shastry, kumarudu sameep shastry lu bhartia janathaa partylo sabyulu. vaarasatva sampadha 1960 nundi 1964 Madhya kaalamlo kuladip nayyar, shaastriki salahadaruniga undevaadu. quit india vudyamam samayamlo atani kumarteku jabbu chesindi. athanu jail nundi perol pai vidudalayyaadu. ayinappatikee vaidyulu khareedaina mamdulu suuchimchina kaaranamgaa amenu rakshinchukoleka poyarani nayyar tana ghnaapakaalanu telipaadu. 1963 taruvaata, kebinet nundi baytiki vacchina taruvaata athanu tana grhamlo cheekatilo kurchunnada. danki kaaranam adigithe athanu ikapai mantrini kadhu kanuka anni kharchulu swayangaa chellinchavalasi untundani telipaadu. ooka paarlamentu sabhyudu, mantrigaa athanu avasaramaina samayam choose aadaacheyadaaniki thaginantha sampaadinchaledu ani telipaadu. athanu 1950lalo anek samvatsaraalapaatu kebinet mantrigaa unnappatikee maranhinche natiki pedarikamlo unaadu. chivariki atanaki ooka paata karunu, prabhuthvam nundi vaayidaala paddhatitoe konugolu Akola. danki vaayidaalu chellistuu undevaadu. athanu servants af india societylo sabhyudu. sabhyunigaa privete aastulanu vruddhichaeyadaanni visarjinchi praja sevakulugaa undaalani sabhyulanu koraadu. athi peddha railway pramaadam jariginappudu naitika bhaadyata vahisthu railway mantrigaa raajeenaamaa chosen modati vyaktiga charithraloo nilichaadu. 1964 nevemberu 19 na atani pradhanamantri kaalamlo Lucknow loo baala vidyamandir ku sankusthaapana Akola. nevemberu 1964loo chennailooni taramani oddha central inistityuut af technologyni praarambhinchaadu. athanu 1965loo plutonium reee prosessing plaantunu praarambhinchaadu. homei jahangir bhabha salahapai anhu peludu padaardhaala abhivruddi cheyalana nirnayinchadu. bhabha anhu peludu padaardhaala rupakalpana brundanni erpaatu cheeyadam dwara krushi praarambhinchaadu. athanu 1965 marchi 20na haidarabadulo AndhraPradesh vyavasaya vishwavidyaalayaanni praarambhinchaadu. danki aachaarya ene.z.rangaa vyavasaya vishwavidyaalayamgaa 1966loo naamakaranam Akola. Telangana rashtra vibhajana taruvaata idi rendu vishwavidyaalayaalugaa vidipoyindi. Telangana loni vishwavidyaalayaaniki juulai 2014na professor jayasankar vyavasaya vishwavidyaalayamgaa naamakaranam chesaru. shastry alahabadulo naeshanal inistityuut af technologyni praarambhinchaadu. smaarakaalu shastry nijaayitii parudu, maanavataavaadigaa perondaadu. maranaanantaram bharataratna puraskaaraanni pondina vyaktulalo modativaadu. nyoodhillo loo "vijay ghat" paerutoe atanaki smaraka sthalamundi. atani paerutoe lall bahadur shastry akaadami af administration vidyaasamsthanu Mussoorie, uttarkhand loo nelakolpaaru. 1995 loo "lall bahadhur shastry education trustee" dwara "lall bahadur shastry inistityuut af maenejimentu" stapinchabadinadi. idi bhartiya desamlo athi peddha businesses skoolu. dhelleeloo lall bahadhur shastry memooriyal nu lall bahadur shastry naeshanal memorial trustee praarambhinchindi. 2011loo shastry 45va vardhanti sandarbhamgaa Uttar Pradesh prabhuthvam ramya‌Nagar loo shastry nivasinchina puurveekula bhawanaanni punaruddharinchi atani jeevita charithra museumgaa malachaalani prakatinchindhi. Varanasi antarjaateeya vimaanaasrayaaniki atani perunu pettaaru. ujbekisthan, tashkent nagaramlo ooka veedhiki atani perunu pettaaru. konni stadialaku atani peruu pettaaru. udaa: haidarabaduloni lall bahadhur staediyam. adae vidhamgaa Ahmadabad, Kollam, Kerala, bhawanipatna lalo yea paerutoe staediyam lu unnayi. krishna nadhipai Uttar karnatakalonirmichina almatti dyaam ku "lall bahadur shastry Sagar" gaaa naamakaranam chesaru. caargo ship ku "em.v.lall bahadur shastry" gaaa naamakaranam chesaru. bhartia rijarvu byaangu iidu rupees naanenni atani chitramtoo vidudhala chesindi. 1991 nundi prathee savatsaram al india lall bahadur shastry haka tornamentu jarudutundhi. AndhraPradesh loni nagarjuna Sagar edama kaluvaku "lall bahadur shastry kaluva" gaaa paerupettaaru. deeni podavu 295 ki.mee. atani porthi vigrahalu Mumbai, Bengaluru(vidhaana soudha), newdilli(sea.z.o samudaayam), almatti anicut sthalamlo, ramnagar (yu.p), Hisar, vijagapattinam, nagarjuna Sagar anicut sdhalam, Warangal lalo unnayi. atani sagam bhaagam gala bust vigrahalu Thiruvananthapuram, poonhe, Varanasi (vimaanaashrayam), Ahmadabad (sarus prakkana), kurukshetra, shimla, kasaragod, Jalandhar, lalo unnayi. newdilli, Mumbai, poonhe, pandicherry, Lucknow, Warangal, alahaabaad lalo mukhyamaina rodlaku peruu pettaaru. lall bahadhur shastry medically kalaasaala, mandi, himachala Pradesh loo vundhi. shastry bhavanalu newdilli, Chennai, laknolalo vunnayi. 2005loo bhartiya prabhuthvam aayana paerutoe Delhi vishvavidyaalayanloo prajaasvaamya, paripalana adhyyana vibhaganlo adyaksha sthaanam kalpinchindhi. itara vishayalu deesha pradhani kaakamundu lall‌ bahadur‌ shastry garu uttarapradesh‌loo alahaabaad munisipal ennikalallo gelichadu. daanitho sahajamgaa ‘‘alahaabaad improve‌ment trustee’’ku kudaa trustee ayadu. appudu akada ‘tagur‌Nagar’ aney paerutoe 1/2 ekara bhumini platluga vibhajinchi velaaniki pettaaru. shastry vullo laeni samayamlo, aayana antarangika mitrudokayana commissionar‌nu kalisi ‘shastry’ gaariki sonta illuledu. kabaadi trustee sabhyulandaruu okko plaatu dakkinchukonelaga oppinchi, tanuku, shaastriki okko plaatu sampadinchagaligadu. aa vishayanni shastry gaari bhaarya lalitasastri thoo chepithea ‘‘ponilendi, annayyagaaruu, mee prayathnam kaaranamgaa innellaku "swantha illu" aney maa kala neraverabotundi ani santoshinchaarata. rendurojula taruvaata alahaabaad tirigochina shastry gaariki yea wasn telisindhi. aayana chaaala baadhapaddaadu. tana aantarangika mitrudini pilichi ‘‘anaku yea wasn telisinappatinundi raatrillu nidrapattadam ledhu. manam prajaapratinidhulam. prajalamundu nijaayiteegaa nilavaalsina vaallam. neenu Mon plaatunu vaapasu ichestunnanu. meerukuda vaapasu icheyandi. ledha rajinamachesi, sadarana pourudigaa velampaatalo paalgoni, kavalsi vunte plaatunu dakkinchukondi,’’ ani cheppi plaatunu trustuke vaapasu icchesaarata. jeevithaantham swantha illulekundane jeevincharu. lall‌ bahadhur‌shastry deesha pradhanamantri ayina taruvaata kudaa aayana kodukullu city bassullone prayaaninchaevaaru. kondaru snehitulu yea vishayamga komchem gelicheyadamtho, caaru konamani vaallu thandri (shaastrigaaru) medha ottidicheste ishtamlekapoyina, aayana akkadakkada appuluchesi ooka fiat‌caaru konnadu. caaru konenduku chosen appu enka 4600 roopaayalundagaa shastry maranhichadu. yea wasn dinapatrikallo vachindata. desavyaaptamgaa shastry abhimaanulu, aayana bhaarya lalitasastri ki maniarder chesarata. remdu samvatsaraalapaatu aama maniarder‌lu andukonnarata. conei aama, dabbulu pampina prathi okkarikee krutagnatalato Surat vraastoo, dabbunu kudaa vaapasu pampinchesaarata. lall‌bahadhur‌shastry pradhaniga unna samayamlo vaari peddakoduku harikrishnan shastry ashoke leyland samsthaloo udyogam chestundevadu. aa samsthavaaru harikrushnasaastriki seniior genaral manger‌gaaa pramoshan icchaaru. santoshinchina harikrishnasastri marusatiroju, lall‌ bahadhur‌ shastry gaariki yea wasn telipaadu. ooka nimisham alochinchi, ‘‘harry, aa samshtha, aakasmaattugaa nikendhuku pramoshan ichindo nenuhinchagalanu. konnirojula taruvaata, aa companyvallu aedo ooka sahaayamcheyandani naadaggaraku vastharu. neenu vaarikaasaahaayam cheestee deesha prajalu dannela ardhamchesukuntaaro anaku thelusu, neekoo thelusu. paalakula nijaayitiini prajalu sankinchelaagaa jeevinchadaaniki neenu vyatiraekam. kabaadi neevu ventane aa samsthaloo ny udyoganiki raajeenaamaa cheeyi. neenu pradhaniga vunnantakaalamuu neevu aa samsthaloo udyogam cheyadanki ledhu’’ annarata. moolaalu itara pathanaalu Pavan Choudary and Anil Shastri. Lal Bahadur Shastri: Lessons in Leadership. Wisdom Village Publications, 2014 John Noyce. Lal Bahadur Shastri: an English-language bibliography. Lulu.com, 2002. Lal Bahadur Shastri, 'Reflections on Indian politics', Indian Journal of Political Science, vol.23, 1962, pp1–7 L.P. Singh, Portrait of Lal Bahadur Shastri (Delhi: Ravi Dayal Publishers, 1996) (Sir) C.P. Srivastava, Lal Bahadur Shastri: a life of truth in politics (New Delhi: Oxford University Press, 1995) (Sir) C.P. Srivastava, Corruption: India's enemy within (New Delhi: Macmillan India, 2001) chapter 3 India Unbound From Independence to Global Information Age by Shri Gurucharan Das chapter 11 The spiritual master of Sri Lal Bahadur Shastri was Sri Sri Thakur Anukul Chandra Chakravarty. bayati linkulu Why has history forgotten this giant? Lalita Ke Aansoo on en.wikisource Government of India - PM India Book Review - Lal Bahadur Shastri : A life of truth in politics by C.P Srivastava |- |- |- 1904 jananaalu 1966 maranalu bharataratna graheethalu 1va lok‌sabha sabyulu 2va lok‌sabha sabyulu 3va lok‌sabha sabyulu Uttar Pradesh vyaktulu uttarapradesh raajakeeyanaayakulu
potti sreeramulu (1901 marchi 16 - 1952 decemberu 15) aandhra raashtram erpaatu koraku aamarana niraahaaradeeksha chessi, praanaalarpinchi, amarajeevi yeyna mahapurushudu. aamdhrulaku praata:. bhaashaaprayukta rastrala yerpatuku kaaranabhuutudainavaadu. mahathmaa ghandy boodhinchina sathyamu, ahimsa, harijanoddharana aney aasayaalakoraku jeevithaantham krushichesina mahaneeyudu. jeevita visheshaalu potti sreeramulu 1901 marchi 16na madraasu, georgitown, annapille veedhilooni 165va numberu intiloo guravaiah, mahalakshmamma dampathulaku janminchaadu. vaari puurveekuladi pratuta prakasm jalla loni kanigiri praantamlooni padamatipalle gramam.(apatlo prakasm jalla erpadaledu. kanigiri,padamatipalle nelluuru jalla loo undevi.) iravai yolla varku sreeramulu vidyaabhyaasam madraasu lonae jargindi. taruvaata bombaylo saanitaary engineeringu chadivaadu. taruvaata "greeat eandian peninsular railway"loo cry dadapu naalugellu akada udyogam Akola. atani jiitam nelaku 250 rupees. 1928loo variki kaligina bidda chanipooyaadu. taruvaata koddhi rojulake atani bhaarya kudaa chanipoyindi. 25 yendla vayasu kaligina sreeramulu jeevita sukhaalapai virakti chendi udyoganiki raajeenaamaa Akola. aastipaastulanu thalliki, annadammulaku panchipetti, gandhiejie anuyayiga sabarmati asramam cheeraadu. svatantryodyamamlo palgonnadu. swaatantroodyamamloo patra potti sreeramulu 1930loo uppu satyaagrahamloe paalgoni jailusiksha anubhavinchadu. tarwata malli 1941-1942 samvatsaaraallo satyagrahalu, quit india udyamaallo palgonadam will moodusaarlu jailusiksha anubhavinchadu. 1985loo prachurimpa badina aandhra vudyamam committe (Committee for History of Andhra Movement) adhyyanamlo potti sreeramulu - mahathmaa gaandheela Madhya anubandam girinchi ila vraayabadindi. - "sabarmati asramamlo sreeramulu seva charitraatmakamainadi. prema, vinayam, seva, niswaardhata lu moortheebhavinchina swaroopame sreeramulu. atani guruvu prapanchaanike guruvu, satyaanni ahimsanu aaraadhinche premamurthy. daridra naaraayanula uddhatiki ankitamaina mahaanubhaavudu..... sreeramulu tana kartavya deekshalanu utsahanga nirvahisthu asramamlo andari mannanalanuu, kulapathi (ghandy) aadaraannii chuuragonnaadu." Gujarat rashtramloni raj‌quote‌loanu, aandhraloo krishna jillaaloni komaravolulonu graama punarnirmaana karyakramallo palgonnadu. komaravolulo yerneni subramanya nelakolpina ghandy asramamlo cheeraadu. 1943-1944 loo nelluuru jillaaloo charakha vyaaptiki krushichesadu. kulamataala pattinpulo lekunda evari intlonaina bhojanam cheeseevaadu. 1946loo nelluuru moolapetaloni venugopalaswamy aalayamloo harijanula pravesamkosam niraahaaradeeksha buuni, saadhimchaadu. marosari niraahaaradeeksha chessi, madraasu prabhuthvam chetha harijanoddharana saasanaalanu aamodimpajesadu. deeni falithamgaa varamloo kanisam okarooju harijanoddharanaku krushi cheyyavalasindigaa prabhuthvam collectorlaku uttaruvulu icchindi. gaandheejeeki sreeramulu antey pratyekamaina abhimaanamtho paatu atani mankutanam medha kasta chirak kudaa undevi. sreeramulu vento kaaryadeekshaaparulu padhimandhi vunte okka samvatsaramlone swatamtram saadhinchavachchunani gandhiejie anaevaadu. 1946 nevemberu 25na yea ghandy shishyudu madraasu provinsulooni anni devalayalalonu harijanulaku pravesam kalpinchalani aamarana niraahaaradeeksha praarambhinchaadu. koddhi rojullone swaantantryam ravachunanna aasaabhaavamto kaangresu naayakulu, sabhyulandari drushtii aa swaatantryodyamampai Pali. kanuka sreeramulu dheekshanu maanukovaalani varu suuchinchinaa athanu vinakapoyesariki eeka varu gandheeni aasrayinchaaru. elago ghandy sriraamuluku nachajeppi dekshith viramimpajesaadu. appudu mahathmaa ghandy tangutoori prakaasanku ila vraasaadu - "hammaiah. sreeramulu dekshith nuvu cheppinatlu viraminchukovadam anaku santosham. dheekshanu maanukonnaaka anaku athanu teligram pampaadu. athanu entho deekshaaparudaina udyamakaarudainaa gaani kasta tikkamanishi (eccentric)". - 1952loo sreeramulu dekshith maanpinchadaaniki gandhiejie jiivinchi leedu. unnaagaani aandhrodyamampai atanikunna drudatvam achanchalamainadi. jeevitam chivaridasalo nelloreloo untu, harijanoddharanaku krushichesadu. deenigurinchina ninaadaalanu attalaku rasi, medaku veladesukuni prcharam cheeseevaadu. kaallaku cheppulu, thalaku gudugu lekunda mandutendallo tiruguthu prcharam chese aayannu pichivaadanevaaru. aa pichiwade aamdhrula chirakala swapnamaina pratyeka raastranni saadhinchenduku praanatyaagaaniki puunukuni, amarajeevi ayadu. aandhra rashtrasadhana dekshith madraasu rajadhaanigaa vunde pratyeka aandhra rashtra saadhana koraku madrasulo 1952 oktober 19na bulusu sambamurthy intloo niraahaaradeeksha praarambhinchaadu. chaaala maamoolugaa praarambhamiena dekshith, kramamga prajallo alajadi repindi. aandhra kaangresu committe mathram dheekshanu samardhinchaledu. prajalu mathram sriraamuluku madduthugaa sammelu, pradharshanalu jaripaaru. prabhuthvam mathram raashtram erpaatu disaga vispashta prakatana cheyyaledhu. rojurojukoo aaroogyam ksheenastuu unnaa, sriraamululo manodhairyam mathram marinta perugutundedi. tana aaroegyaaniki aemee dhokaledani aayana uttaraallo padhe padhe cheppaevaaru. nevemberu 27va tedee natiki sreeramulu intloone koddikoddigaa tiruguthu avasaraanni batti matladutundevadu. aa tarwata atani aaroogyam kramamga ksheeninchasaagindi. vartha pathrikalloo aayana aarogyampai aamdolana vyaktamayyedi. daakarlu vachi rakta parikshalu kudaa chesar. nidrapoye samayamlo tappithe ayanaku allappuduu notlo lalajalam kaarutundedi. nimisha nimishaniki chonga kaarutundedi. tarachu vanthulu ayyevi. ekkillu, tummulu vachhevi. appatike aayana alasipovadam... paigaa vanthulu, tummulatho marinta kashtangaa undedi. decemberu 5va teedeenaatiki ekkillu, tummulu taggina sheethavirochanaalu moodalayyaayi. daamtoe marinta neerasinchaaru. sibiramloni andaruu gabarapaddaru. niraahaaradeekshaku koorchunemunde aayana rojuku moodusaarlu neetiloki nimmakayarasam, komchem tehene kalipi teesukuntaanani prakatinchaaru. ippudu avi kudaa vanthulu aipoyevi. konnikonni sandarbhaallo netthuru paddadi. eeka aathmaarpana vaaram roojulu undanagaa sreeramulu purtiga levaleni, maatlaadaleni sthithiki vachcharu. decemberu nela kaavadamthoo vipareetamgaa chali. daamtoe, aayana vanukutunte yeppudu chokka vesukoni sriraamuluku chokka todigaaru. aayana bagaa neerasinchipovadamto glucoz ivvaalani daakarlu cheppaaru. appatike maatlaadalani sthithilo unna sreeramulu vaddhani cheeyi ooputhoo suuchinchaaru. vudyamam udhrutam kaavadam; prabhuthvam spandinchakapovadam; aayana rojurojukoo neerasam kaavadamthoo oroju bulusu sambamurthy, narasimhalatho matladaru. kramakramamgaa deeyam balahinam ayyi, spruha thappi poina dekshith nirvignamga konasaagaalani korukonnaru. spruha lenappudu yevaru balavantamgaa injekshanu dwara aahaaram ekkincharaadani aayana cheppaaru. appatike rashtramlo jarugutunna allarunu aayana vyatirekinchaaru. akharu roeju dissember 15 sreeramulu aathmaarpana roeju!! vudayam nunche aayana spruhalo laeru. kallu terichaaru. anthalone moothalu padapoyevi. chetullu kadipenduku kudaa sakta ledhu. 15.8 kglu baruvu taggaru. noddi kadalika, swaasatiirullo maarpu vacchindi. 16 gantalapatu muuthram stambhinchindi. notimata kashtamaindi. appudappudu apasmaarakamloki vellevaaru. sandarshakulanu nilipiveshaaru. saayantram vacchina prakruthi chikitsakulu vegiraju krishnamaraju, aayana sateemanulato matladalekapoyina... chirunavvutho swagatam palikaaru. apati nunchi kramamga shareeram challabadipoyindi. ratri 11.23 gantalaku potti sreeramulu aandraraashtram choose tananu thaanu balidanam cheesukonnaadu. potti sreeramulu garu chanipoyetappati inti mundhu godameeda boggu thoo " potti sriraamulanu pottana pettukuna rajajini uriteeyaali" ani raseru. aandhra raashtram vachchaevaraku adi yevvaru cherapaledu.apatlo manam madraasu ummadi raashtram lonae untunnam. prakasm pantulu garu mukhyamantrigaa panicheesi raajaajii raajakeeyaaniki, tana ahankaaraaniki padaviichyutudayyaadu. teluguvaarante aaramba shoorulu Bara nani pukaaru puttinchaaru. tamilula helanalu dourjanyaalu mitimeerinaa manalni teluguvaaru ani kakunda madraaseeyulu aney pilichevaaru . swatantrayam vacchaaka kudaa manaku gurtimpuledu. madraasu modhal Thanjavur varku teluguvaarito nindipoyindi. conei teluguku praadhaanyata ledhu. 1952 vachchinaa aandhraavaallante theliyadu madraasu vallame motham prapanchaniki. yea baadha barinchaleka swamy seetharam aney aayana guntoorulo aamarana niraahaara dekshith chepattaaru. raajaajii prabhuthvam shibiraanni anichivesi sitaram dheekshanu bhagnam chesindi. paigaa teluguvaaru aarambhasurulu ani malli haelana chesindi. digamingukoleni yea avamananiki potti sreeramulu garu spandinchaaru. sorcar ex presse loo gudivadalo ekki madrasulo digi bulusu saambamuurtigaari inta dekshith praarambhinchaaru. raajaajii kopamto oogipoyaadu. raashrtaanni mukkalu kaanivvanu ani sawal chesar evarainaa congrace varu aa vaipuku vellara vaari anthu chuustaanannaaru. deenitho congresses vaadaina pottisriiraamulu ontarivadaipoyadu. yerneni saadhu subramanya tappa aayana venta yevaru laeru. ayinava tana dheekshanu pottisriiraamulu vadalledu. 9va roeju nehruki thelisi rajajiki pone chesaru. avanni udatha oopulenani thaanu anichivestaanani raajaajii nehruu ku nammabalikaru. teluguvaaru lakshala mandhi unna madraasu nagaramlo aadarana labhisthundhani ankunte okkaroo atuvipu raaledhu. adhee teluguvaari aikyata. samasya congresses dhi kadhani, teluguvaari athmagouravam kosamani grahinchatamlo antha raajaajii buttalo paddaru. telugunaayakulantaa mukham chaatesaaru. 58 roojulu ooka humanity aahaaram theesukookundaa dekshith chestunta e teluguvaarikii jaalii dhaya kalagaledu. tangutoori prakasm pantulugaaru rajajiki vyatiraekam ganuka aayana velli maddatu prakatinchi vellaaru. kevalam tana badhanantha mitrulaku lekhallo vellabosukunnaru pottisriiraamulu. vaariloo mukhyulu saadhu subramanya gaari alludu musunoori bhaskararao. kuuraalla bhujangam taditarulu. pottisriiraamulu saareeraka sthiti niraahaaramto eppudo aduputappindi. aa baadha barinchaleka aayana gavukekalu pettevaaru. peegulu pundlupadi purugula noti venta vachhevi. kallu chevulu nunchi kudaa vachhevi. jeernavyavastha tiragabadi malam kudaa notinunchi occhedi. varninchataniki veelulenanta daarunamaina saareeraka daashteekamtoo nindukunda vento sreeramulu nirjeevudavyataaniki 58 rojulupattindi. entha daarunamaranavedana anubhavinchi teluguvaari choose aayana asuvulu basaro cheppataaniki maatale leavu. eeka maraninchaaka mareee dharunam eduraindi. teluguvaari heena dheena hainya chaatakaanitanam etuvantidante aayana shavaanne muttukovadaniki kudaa naluguru teluguvaallu raaledhu. aayana mana teluguvaari kosamey chanipoyarani thelisinaa kudaa spandinchaledu. chivari varku deekshalo toduga unna saadhu subramanya kanisam mana gudivaada vallavaina sahayam adigi savadahanam cheddamani aashayanni champukuni vyaktigata bhikshagadiga gudivaadaku chendina sineegaayakudu ghantasaala dhaggaraku velli wasn cheppi mana gudivaada nundi vachadu ganuka manamaina saganampudam ani oppinchi techhaaru. ghantasaala venta moparru dhaasu aney kalakarudu neenu gudivaada vaadine kada neenuu vastaanani vachcharu. telugujaati choose tana praanaalu danam chosen aa mahaneeyudi shavaanne evariki theliyakunda teesukuvellatam sababukaadu ani teluguvaalla kallu teripinchadaaniki yea shavame dikku kaavalani ooka eddulabandi maatladi shavaanne anduloki ekkinchaaru. appatikappuudee aashuvugaa ghantasaala tana veerakantaanni elugetti telugujaati powrusham chachindani, cheemu netthuru laeni telugujaati choose asuvula basina sreeramulu nuvu anatu gontetti paadatuu shavayaatra praarambhinchaaru. yerneni saadhu subramanya garae amarajeevi sriraamulaku dahanakriyalu karmakanda jaripaaru. paryavasanalu potti sreeramulu, praanaalarpinchatamto aagrahaavesulaina prajalu himsaatmakacharyalaku palpaddaru. madraasu loo jargina aayana amtima yaatralo ninaadaalatoo prajalu aayana tyaaganiratini koniyaadaaru. tadupari jargina parinaamaalalo madraasu nundi Visakhapatnam varku aandolanalu, himsa chelaregaayi. pooliisu kaalpullo prajalu maranhicharu. chivariki dissember 19na pratyeka raashtram erpaatuchestuu pradhanamantri jawar‌lall nehruu prakatana Akola. aandhra raashtram erpadite okka roeju kudaa andhrulu madrasulo rajadhani pettukootaaniki veelledani marunade vellipovalani chakravartula rajgopalachari tegesi cheppaadu. ayithe kakatiyulu paalinchina warangallu rajadhaanigaa baguntundani ambekar suuchimchaadu. Rajahmundry kudaa manchidenannaru. Vijayawada communistla kanchu kota kabaadi congresses vaallu voppukoledu. nelluuru, Chittoor naayakulu maaku madraasu daggaraka vunna saukaryam vadulukovala ani aligaaru. costa vallanu meemu nammam, rajadhani rayalaseemalone pettalani, lekapote aandhra rashtrame vaddhani neelan sanjivareddy taditarulu edurutirigaaru. gtyantaramleka Kurnool rajadhaanigaa 1953 oktober 1na bellary, barampuram, hospet, thiruvalluru lanty telegu pranthalu kudaa vadulukoni aandhra raashtram erparacharu. smaranalu madraasu mylapuru, rayapet hyroadduloo sreeramulu amarajeeviyaina 126 numberu intini aayana smruthi chihnamgaa AndhraPradesh prabhuthvam kaapaadutunnadi. yea mahaniiyuni ghnaapakaartham rashtraprabhuthvam potti sreeramulu telegu vishwavidyaalayam sthaapinchindi. nelluuru jalla perunu 2008loo shree potti sreeramulu nelluuru jillaga marcharu. amarajeevi potti sreeramulu gaari gouravaardam tapaala saakha varu 2000 marchi 16 loo ooka pratyeka tapaala billanu vidudhala chesaru. moolaalu theluguvaarilo swatantrya samara yoodhulu 1901 jananaalu 1952 maranalu niraahaaradeeksha maranalu nelluuru jalla swatantrya samara yoodhulu aandhra rashtra vudyamamloo paalgonnavaaru ooka sdhalaaniki tana peruu pettabadina AndhraPradesh vyaktulu yea vaaram vyasalu thama paerita smaraka postal stampu vidudalaina AndhraPradesh vyaktulu
nandmuri taaraka ramarao (mee 28, 1923 - janavari 18, 1996) ooka goppa natudu, prajaanaayakudu. teluguvaaru “annagaru” ani abhimaanamtho piluchukone ene.ti.ramarao garu telegu, tamilam, hiindi bhashalalo kalipi dadapu 400 chithraalalo natinchaaru. palu chithraalanu nirmimchi, marenno chithraalaku darsakatvam kudaa vahinchaadu. anek puranic, jaanapadha, sanghika chithraalalo vaividhyabharitamaina paatralenno poeshimchi meppinchaaru. ramudu, krishnudu vento puranic paatralatho telegu vaari hrudayalalo saswathamga,aradhya daivamgaa nilachipoyaadu. ramarao 1982 marchi 29na telugudesam paerutoe ooka rajakeeya paartiini sthaapinchi kevalam 9 nelallone aandhra pradeshlo congresses parti ekachchatraadhipatyaanika teradinchutuu adhikaaraanni kaivasam chesukunadu. aa taruvaata muudu daphaalugaa 7 samvatsaraala paatu aandhra Pradesh mukhyamantrigaa panicheesi, apati varku athyadhika kaalam panichaesina mukhyamantrigaa nilichaadu. balyam nandmuri taaraka ramarao 1923, mee 28 va tedeena, saayantram 4:32ki aandhra Pradesh rashtramloni krishna jalla, pamarru mandalamlooni, nimmakuru gramamlo lakshmiah, venkatarama ramamma dampathulaku janminchaadu. modhata krishna ani perupettaalani talli anukunnappatiki, menamama taaraka ramudayithe baguntundhi ani cheppadamtho aa paerae pettaaru. taruvaata adi kasta taaraka ramaravuga marindi. paatasaala vidya Vijayawada munisipalu unnanatha paatasaalalo chadivaadu. taruvaata Vijayawada yess.orr.orr. collegeelo cheeraadu. ikda vishwanatha satyanarayna telegu vibhaganiki adipati. okasari ramaravunu ooka naatakamulo aadavesham veyamannadu. ayithe ramarao tana misaalu teeyataaniki 'sasemira' annaadu. meesalathote natinchadam valana atanuku "miisaala naagamma" aney peruu tagilinchaaru. 1942 mee nelaloe 20 ella vayasuloe menamama kumarte ayina basava ramatarakanni pelli chesukunadu. vivaho vidyaanaasaaya anatlu pellayina taruvaata pareekshallo remdusaarlu tappaadu. tarwata Guntur andhra kristiyan kalashalaloo cheeraadu. akkadakuda nataka sanghala karyakalapalalo churukugaa palgonevadu. aa samayamlone naeshanal art thiatre groupe (NAT) aney nataka samshthanu sthaapinchi kongra jaggaya, mukkamala, naghabushan, kao.v.yess.sarma taditarulatho chosen papam vento anno naatakaalu aadaadu. tarvati kaalamlo yea samshtha konni chithraalanu kudaa nirminchindi. entaaa manchi chithrakaarudu kudaa. raashtravyaapta chithralekhana potilaloo atanuku bahumati kudaa vacchindi. kutunbam taaraka ramarao, basavatarakam dampathulaku 11 mandhi santhaanam. padakomdu mandilo eduguru kumaarulu, naluguru kumartelu. jayakrishna, saayikrishna. harikrishnan, mohankrishna, balkrishna, ramkrishna, jayasankar krishna kumaarulu Dum; lokeswari, daggubaati purandhareshwari, nara bhuvneshwari, kantamaneni umamaheshwari kumartelu. chalanachitra jeevitam ramarao garu collegeelo vidyaabhyaasam chestunnappudu vaari aasti motham yevo konnikaaranaala will harinchukupoyindi. appudu yuktavayasulo unna ramarao jeevanam choose anek panlu Akola. konni roojulu paala vyaapaaram, taruvaata kirana kottu, aapai ooka mudranaalayaanni kudaa nadipaadu. aardika ibbandulu unnappatikee appu cheeseevaadu kadhu. ramarao 1947loo pattabhadrudayyaadu. tadanamtaram athanu madraasu serviceu kamishanu pariiksha raasadu. pariiksha raasina 1100 mandhi nundi empika chosen edugurilo okadugaa nilichaadu. appudu atanuku mangalagirilo sab-registraru udyogam labhinchindi. ayithe cinemalalo cheralane aashayam kaaranamgaa aa udyogamlo muudu varalakante ekuva undalaekapoeyaadu. pramukha nirmaataa b.e.subbaaraavu entaaa photonu elvee prasaadu daggara chusi, ventane atanunu madraasu pilipinchi palletuuri pilla cinemalo kathaanayakudigaa empika Akola. deeniki gaand ramaraoku Churu nootapadaharla paaritoshikam labhinchindi. ventane athanu tana sab-registraru udyoganiki raajeenaamaa chesesadu. conei cinma nirmaanam ventane modalavaledu. eeloogaa manadesam aney cinemalo avaksam raavadamtho danilo natinchaadu. anchetha athanu modatisari kemera mundhu natinchina cinma manadesam ayindhi. 1949loo vacchina aa cinemalo athanu ooka pooliisu inns‌pector‌ patra poeshimchaadu. 1950loo palletuuri pilla vidudalaindi. adae savatsaram elvee prasaadu shavukari kudaa vidudalaindi. ola nandmuri taaraka ramarao chalanachitra jeevitam prarambhamaindi. remdu cinemala taruvaata entaaa tana nivaasam madraasuku marchivesadu. thousand‌ lights‌ praanthamlo ooka chinna gadhini addeku tesukoni andhulo undevaadu. aayanatho paatu aa gadhiloo yogananth (tharuvaathi kaalamlo nirmaataa ayadu) kudaa undevaadu. 1951loo kao.v.reddy paataalabhairavi, dani taruvaata adae savatsaram b.ene‌.reddy mallishwari, 1952loo elvee prasaadu pellichesi chuudu, aa taruvaata vacchina kamalakara kaameshwararaavu chitram chandraharam atanuku natudigaa goppa keerthini sampaadhinchi pettayi. yea sinimaalannee vijayavarive. prathee cinimaaku nelaku 500 roopaayilu jiitam, 5000 roopaayila paaritoshikamuu icchaaru. paataalabhairavi 10 kendraalalo 100 roojulu aadidi. 1956loo vidudalaina mayabazaar‌loo athanu teeskunna 7500 rupees paaritoshikam apatlo atyadhikam ani bhaawistaaru. 1959loo e.v.yam.prodakctions varu nirmimchi, vidudhala chosen bhukailas chitramlo ravanabrahma paathraku ramarao praanapratishta Akola. 1960loo vidudalayina shree venkateswar mahaathmyam bhaaree vision saadhinchindi. srimadviraataparvamula athanu iidu paatralu poeshimchaadu. aa vidhamgaa 1950lalo entaaa entho prajaadaranha pondina natudigaa edigaadu. samvatsaranike 10 cinemala choppuna natisthoo undevaadu. 1963loo vidudalaina lavakusa athi peddha vijayaanni namoodhu chesindi. entaaa sinimaalloki vacchina 22 samvatsaramula varku athanu paaritoshikam 4 ledha 5 ankellone undedi. 1972nunchi aayana paaritoshikam lakshalloki cherindhi. entaaa darsakatvamlo vacchina modati chitram 1961loo vidudalaina sitharama kalyanam. yea chitranni tana sodharudu trivikramarao aadhiinamlooni "naeshanal artu prodakshansu" pathakama vidudhala Akola. 1977loo vidudalaina daana viira suura karnalo athanu muudu paatrallo natisthoo swayangaa darsakatvam Akola. 1978loo vidudalaina shreeraama pattabhisheka cinimaaku kudaa athanu darsakatvam vahinchaadu. entaaa natinchina sanghika chithraalu adaviramudu, yamagola goppa boxoffice vision sadhinchayi. 1991 ennikala prcharam choose athanu natinchi, darsakatvam vahimchina brahmarishi vishwaamitra 1990loo vidudalaindi. entaaa kramasikshanalo chaaala kachitanga undevaadu. ganbhiramaina tana svaraanni kaapaadukovadaaniki pratiroju madraasu merina beechilo abhyasam cheeseevaadu. narthanasala cinma choose athanu vempati chinasatyam daggara kuchipudi neerchukunnaadu. vruttipatla athanu nibaddhatha atuvantidi. caamera mundhu entaaa tadabadina dhaakhalaalu laevani chebutuuntaaru, endhukante athanu dialogulanu mundugane kanthataa pattesevadu. viswa vikhyaata natasaarvabhoumudu gaaa birudaankitudaina athanu 44 ella cinma jeevitamlo ene.ti.orr 13 chaaritrakaalu, 55 jaanapadha, 186 sanghika, 44 puranic chithraalu chesaru. 1968 bhartiya prabhuthvam nundi padamasiri award andukunnaru. 1978loo andhra vishwavidyaalayam nundi gourava daaktaretu 'kalaprapurna ' sweekarincharu. rajakeeya ranga pravesam 1978loo aandhra Pradesh‌loo adhikaraniki vacchina congrsu parti amtargata kummulatala valana apakeerthi paalayyindi. tarachu mukhyamantrulu maaruthuu undevaaru. iidu samvatsaraala kaalamlo naluguru mukhyamantrulu maararu. mukhyamantrini dhelleeloo nirnayinchi, rashtramlo saasanasabhyulachaeta naamakaartham ennika cheyinchevaaru. yea paristiti kaaranamgaa prabhuthvam apradishta paalayindi. 1981loo ooteelo sardar‌ paparayudu chitram shuutingu viraamasamayamlo ooka vilekhari, meeku each 6 nelallo 60 samvastaralu nindutunnaayi kada, mari mee jiivitaaniki sambandhinchi edaina nirnayam teesukuntunnara? aani adigadu. danki javabuga neenu nimmakuru aney chinna gramamlo puttanu. telegu prajalu nannu enthagaano aadarinchaaru. variki neenemthoo runapadi unnaanu. kabaadi Mon tharuvaathi puttina rojununchi Mon vantugaa pratiinelaloo 15roojulu teluguprajala sevakosam ketayistanu ani cheppaadu. athanu cheyaboye rajakeeya prayaanaaniki adi modati sanketam. apati nundi entaaa thaanu natinchavalasina cinemalu tvaratvaragaa porthi Akola. 1982 marchi 21 na haidarabadu vacchinappudu abhimaanulu atanuku errativaachi parichi swagatam palikaaru. 1982 marchi 29 saayantramu 2:30laku kothha parti pedutunnatlu cheppaadu. aasamayamlone tana parti peruu telugudesamgaa nirnayinchi, prakatinchaadu. parti prachaaraanikai tana paata chevroletu vyanunu bagu cheinchi, dhaanini ooka kadile vedikagaa tayyaru cheyinchaadu. dhaanipai nunde athanu tana prasamgaalu cheeseevaadu. dhaanini athanu "chaitanyaratham" ani annaadu. aa rathampai "telugudesam pilustondi, raw! kadali raw!!" aney ninaadam rayinchadu. aa tharuvaathi kaalamlo bhartiya rajakeeyaallo parugulettina anno rathaalaku yea chaitanyarathame spurthi. prachar prabhanjanam entaaa prajalanu chaitan parustuu chaitanyarathampai aandhra Pradesh nalumuulalakuu prachar yaatranu saaginchaadu. chaitanyarathame prachar vedikagaa, nivaasamgaa maripoyinde. ooka sraamikudivale khaqi dustulu dharinchi, nirantharam prayaanistuu, upanyaasaalistuu prajala hrudayaalanu dochukunnadu. aamdhrula aatmagourava parirakshanha aney ooka udvegabharitamaina amsaanni tisukuni prajala manobhavalanu teevramgaa prabhaavitam Akola. kaangresu adhikaaraanni kookativellatho pekalinchivesina prachar prabhanjanamadi. entaaa prasamgaalu udvegabharitamgaa, udrekapuuritamgaa undi, prajalanu entho aakattukunevi. mukhyamantrulanu tarachu maarchadam.., adhee Delhi peddhala nirnayam prakaaramae tappa, saasanasabhyula mataku viluva lekapovadam vento vatini lakshyangaa cheesukuni tana prasamgaalanu malachukunnadu. kaangresu naayakulu kukkamooti pindelanee, kojjalani, dagakorulanee, dagulbajilani, adhishtaanam chetilo keelubommalani teevrapadajaalamto vimarshinchadu. kaangresu parti kaaranamgaa teluguvaari athmagouravam debbatinnadanii, daanni dhelleeloo taakattu pettarani vimarsistuu, aa aatmagourava punaruddharanake thaanu rajakeeyaalloki vachanani cheppaadu. kaangresu nirvaakaaniki appatike visugu chendina, prajalu athanu ninaadam patla aakarshitulayyaaru. 1983 janavari 7 na madhyanam ennikala phalithaalanu prakatinchaaru. telugudesam 199, kaangresu 60, sipii 4, cpm 5, bijepi 3 seatlu geluchukunnaayi. 97 ella sudeergha charithra unna kaangresu parti 9 nelala telugudesam parti cheethulloo oodipooindi. athanu vijayaaniki apati dinapatrikalu - entho todpaddaayi. rajakeeya utthaana pathanaalu 1970lalo edurkonna chinnapaati odidodukulu thappinchi, entaaa cinma jeevitam vijayavantamga, apratihatamgaa saagipoyindi. ayithe athanu rajakeeya jeevitam ola -nallerupai nadakala saagaledu. adbuthamaina vijayaalakuu, avamaanakaramaina apajayaalakuu Madhya toogutuyalalaa saagimdi. ennikala prachaarasamayamlo entaaa kaangresu naayakulapai chosen aaropanhaul kaaranamgaanuu, ennikallo telugudesam chetilo kaangresu pondina daaruna paraabhavam vallanuu, aa remdu paarteela Madhya vairi bhawam pergindhi. raajakeeyapaarteela Madhya umdae pathyarthi Bodh kaaka shatrutva Bodh nelakondi.idi telugudesam paalita aandhra Pradesh ku kaangresu paalita kendraanikii Madhya vivaadamgaa maare varku vellhindhi. kendram mithya anenthavaraku entaaa velladu. 1983 saasanasabha ennikallo athanu sadhinchina apuurva vision athanu rajakeeya jeevitamlo athyunnatha ghattam. adhikaaram chepattina taruvaata, anek vivadhaspada nirnayaalu teeskunnadu. prabhuthvodhyogula padav viramanha taggimpu veetilo pradhaanamainadi. yea nirnayaala kaaranamgaa chaaala vaegamgaa prajabhimanam kolposagadu. 1984 agustuu 16 na nadendal bhaskararao, apati gavarnaru ramlal, pradhanamantri endira gaandheela lopaikari sahakaramtho ramaravunu adhikaaram nundi tolaginchi, thaanu doddidaarina gaddenekkadamto tirigi ramarao prajalloki velladu. jargina anyaayaanni elugetti chaataadu. yea prajaasvaamya punaruddharana vudyamamloo mitrapakshaalu atanuku entho sahayam chesay. falithamgaa september 16 na ramaravunu tirigi mukhyamantrigaa pratishtinchadam kendraprabhutvaniki tappindi kadhu. nelarojullone, athanu prabha tirigi sikharaagraaniki cherina sandarbhamidi. aandhra Pradesh loo modati kangresetara mukhyamantrigaa pramaanasweekaaram chosen taruvaata athanu anno kaaryakramaalu chepattaadu. 1984loo sinimaarangamlo "slab vidhanamu"nu amaluparichaadu. prabhuthvaaniki karchu tappa endukuu panikiraadani saasanamandalini raddhu Akola (1985 juun 1 na adhikarikamgaa mandili raddayindi). haidarabadu loni husseen‌Sagar kattapai (tankuband nandhu) suprasiddhulaina teluguvaari vigrahalu nelakolpadu. nadendal kutra kaaranamgaa saasanasabhaloe tanuku taggina adikyatanu tirigi sampaadinche uddeshamtho marchi 1985loo prajalateerpu koruthoo madhyantara ennikalaku velladu. aa ennikalallo 202 sthaanaallo gelichi tirigi adhikaaramlooki vachadu. 1985-89 Madhya kaalamlo tana ekasvaamyapaalana valana entaaa entho apradishta paalayyaadu. paartiiloonu, prabhutvamlonu annii taanee ayi nadipinchaadu. prajallo nirasana bhawam kalagadaniki idi pradhaana kaaranamindhi. 1989loo ennikalaku koddhi nelala mundhu motham mantrivargaanni ekapakshamgaa radduparachi kothha mantrulni teeskunnadu. yea kaalamlo jargina konni kulagharshanalu kudaa prabhutva pratishtanu debbatisai. 1989 ennikallo idi teevra prabavam choopindi. kaangresu telugudesaanni chitthugaa odinchi tirigi adhikaraniki vacchindi. ennikallo odipoyinaa bhartiya desamloni praamtiya partilannitini, communistulatho kalipi kangresuku pratyaamnaayamgaa naeshanal phrant aney ooka sankiirnaanni erpaatu cheeyatamloo entaaa vision saadhimchaadu. 1991loo nandyal lok‌sabha vupa ennikalallo kaangresu tharapuna abhyarthiga apati pradhanamantri p.v.narasimharao nilabadaga, pradhanamantri ayina ooka teluguvaadiki gourava suuchakamgaa entaaa yevarini poteegaa nilabettaledu. 1989-94 madhyakalam entaaa rajakeeya charithraloo athantha nimnadasagaa cheppavacchu. prathipaksha naayakudigaa saasanasabhaloe adhikaara kaangresu paartiicheetiloo avamaanaalu pondadu. saasanasabhaloe adhikaara, prathipaksha paarteela Madhya gharshana esthaayilo undedante - yea kaalamlo prathipaksha telugudesam parti sabhyulanu 9 sarlu sabhanundi bahishkarincharu. yea kaalamlo nalaugu cinemalalo natinchaadu kudaa. tana jeevitakatha raastunna lakshmeepaarvatini 1993 septembarulo pelli chesukunadu. ramarao vyaktigata jeevitamlo idho keelakamaina malupu. athanu vyaktigata jeevitam, kutumba sabhyulato athanu sambandhaalapai yea pelli kaaranamgaa needalu kammukunnatlu kanipinchai. 1994loo kilo bhiyyam remdu rupees, sampuurnha madya nishaedham, vento haameelatho, munupennaduu apparty kudaa saadhinchananni sdhaanaalu gelichi malli adhikaaramlooki vachadu. prabhutva khajaanaaku entha bharampadina kudaa entaaa tana haameelanu amaluparichaadu. ayithe athanu rendava bhaarya lakshmiparvati parti, prabhutva vishayaalallo vipareetamgaa kalugajesukonnaru aney prachaaramtho pramukhulu abhadrata bhavanni edhurkonnaru.telegu desam emmelyelu chandrababunu mukhyamantrigaa ennukovadamto athanu mukyamanthri padhaviki dooramayyaadu . antatitoo entaaa rajakeeya jeevitam mugisinatlayindi. tarwata, 1996 janavari 18na 73 samvatsaraala vayasuloe gundepotutho entaaa maranhichadu. muppaimoodella tera jiivitamloonu, padamuudeella rajakeeya jiivitamloonu naayakudigaa veligina entaaa chirasmaraneeyudu. athanu maraninchinapudu eenadu patrikalo shridhar vaesina prajala hrudayaallo entaaa patla unna abhimananiki addam paduthundi. mahanadu mahanadu nandmuri taaraka ramarao janmadinam sandarbhamgaa prathee savatsaram mee 28na telugudesam parti chesukune utsavam. 2022loo telugudesam parti 40 ella aavirbhava vaedukalu haidarabadulo marchi 29na, mahaanaadunu vijayavaadalo mee 28na jaraganunnayi. yea parti vyavasthaapakudu ent ramarao shathajayanthi utsavaalu yea edaadipaatu vedukagaa jaraganunnayi. entaaa jaateeya puraskara entaaa paerita cinma pramukhulaku jeevita kaalamlo chosen sevaku gurtimpugaa entaaa jaateeya puraskaaraanni aandhra Pradesh prabhuthvam 1996 loo nelakolpindi. 2002 varku isthu vacchina yea avaardunu prabhuthvam taruvaata nilipivesindi. entaaa vardhanthi sandarbhamgaa 2006 janavari 18 na yea puraskaaraanni punaruddharinchaalani prabhuthvam nirnayinchindhi. smaraka naanhem vidudhala sinii, rajakeeya rangaalalo cheragani mudhra vaesina swargeeyanandamuri taaraka ramarao gaari shatha jainti sandarbangaa rastrapathi droupadi murmm garu, ene. ti. orr 100 rupees smaraka naanhem 28.auguste 2023 na vidudhala chesar. entaaa vishishtata sisalaina prajaanaayakudu entaaa‌. aandhra Pradesh loo, athanu samakaalikullo atanuntati prajaanaayakudu marokaru laeru. vatavrukshamlaanti kaangresu paarteeki aandhra Pradesh loo dheetaina pratyaamnaayaanni nilabettina goppadanam purtiga entaaa‌theey. pattudalakuu, kramasikshanaku maaruperaina vyakti athanu. yea kaaranaalavallanae kaangresu paartiini edurkoni sthiramaina prabhutvaannii, prabhaavavamtamaina pratipakshaanni rashtra prajalaku ivvagaligaaru. telugujaatikii, telugubhaashakuu desavyaaptamgaa gurthimpu tecchina vyakti entaaa. streelaku aastiloo vaataa undaalani chattam tecchina ghanata ramaraonade. balahina vargaalaku lakshalaadigaa illu kattimchina goppatanam atanuku dakkindi. remdu roopaayalake kilo bhiyyam vagdanam chessi, anno aardika ibbandulaku orchi, tana vaagdaanaanni nilabettukunnaru. teluguganga projectulo pattubatti royalaseema saguniti amsaanni chaerchina ghanata kudaa entaaa‌theey. desamlo pradhaana pratipakshaalanu okathaatipaiki tecchina naeta athanu. endaro kottavaarini, bagaa chaduvukunnavaarini raajakiyaalaku parichayam chessi, ontichetto varini gelipinchina prajaanaayakudu athanu. devendra gauud, kao.chandrasekhararavu modalaina neethalu athanu parichayam chesinavare. “naksalaitlu kudaa deshabhaktule bradarr” anatu samarthinchatam ooka visaesham. madaraasulo athanu vumdagaa Tirupati vellina telegu yaatreekulu mokkubadigaa madarasu velli atanunu darsinchukuni vachchaevaaru. konni saahasopeta nirnayaalu: mahilhalaku aasti hakku, venukabadinakulaala variki rijarveshanlu, purohitulugaa evarainaa undavacchunane amsham ramaaraavugaariki babala, maatala pichi ledhu. devunipatla bakthi Pali. buddhunipatla apaara gouravamunnadi. mukyamanthri kaagaanae suprasidda jarnalistu, editer narla venkateswararao gaarini samskruthika salahaadaarugaa vesukunnaru. ramaravu gaari naayakatvana jargina kaaryakramaala jabita: aandhra Pradesh rashtramlo congresses parti appatidaka reddy kulam variki Bara anni rajakeeya padhavulanu kattabettadamtho,entaaa‌ migta kulamula variki aasaakiranam laaga kanipimchaaru entaaa‌ motta modati saarigaa anni kulamula variki mukhyamgaa badugu balahina vargaalavaariki telugudesam partylo unnanatha padavulu kalpincharu ayana chosen krushi falithamgaa eenaatiki badugu balahina vargalu telugudesam paarteeki amdaga unnare. telamgaanaalo badugu balaheenavargaalani patti peedustunna patel patwari vyvasta lani raddhu chessi telamgaanaalooni badugu balahina vargalaki aaraadhyadaivamgaa maarinaaru. vimarsalu ekaswamya paripalana vyaktula girinchi, rajakeeya paarteela girinchi athanu vaadina bhaasha rajakeeyaallo ooka kothha oravadini srushtinchindi. itara partylu dinni marinta munduku teesukuvelladamto raajakeeyaneetalu wade basha stayi marinta padipoindi. e itara nethakuu labhinchani prajaadaranha pondina kevalam sveeya tappidaala kaaranamgaa daanni nilupukolekapoyaru. athanu palana kaalamlo kulaparamaina garshanalu jarigaay. atanuku prathyaksha sambandam lekunnaa, apati mukhyamantrigaa badyatha vahinchaka tappalaedu. cinemalu natudigaa darsakunniga sitharama kalyanam (1961 cinma) (1961) gulebakavali katha (1962) srikrishna pandaveeyam (1966) varakatnam (1969) talla pellama (1970) taatammakala (1974) daanaveerasuurakarna (1977) chaanakya chandergupta (1977) akbar salem anarkali (1978) shreeraama pattabhisheka (1978) srimadvirataparvam (1979) shree Tirupati venkateswar kalyaanam (1979) chandashasanudu (1983) srimadvirat pothuluri veerabrahmendra swamy charithra (1984) brahmarishi vishwaamitra (1991) saamraat ashoke (1992) nirmaatagaa saamraat ashoke (1992) srinath kavisarvabhouma (1993) daanaveerasuurakarna (1977) srimadvirataparvam (1979) shree Tirupati venkateswar kalyaanam (1979) chandashasanudu (1983) srimadvirat pothuluri veerabrahmendra swamy charithra (1984) brahmarishi vishwaamitra (1991) rachayitagaa prachuranalu pusthakaalu samskruthika prapanchamloo smaranalu nandmuri taarakaraamaaraavu jiivitacharitra aadhaaramga ene.ti.orr. kathanayakudu, ene.ti.orr. mahanayakudu, lakshmis ene‌tr cinemalu 2019 loo vidudalayyaayi. vamsavruksham moolaalu vanarulu ivikuda chudandi telugudesam parti chandrababau nayudu balkrishna lakshmi parvathy bayati linkulu nandmuri abhimaanula webb saitu (aamglam) ene.ti.orr girinchi : N.T. Rama Rao (1923 - 1995): dhi hinduism(english pathrika)kathanam shiraakadambam webb saitu loo nandmuri gurinchina vyasam telegu desam parti webb saitu telegu cinma natulu telegu rangastala natulu 1923 jananaalu 1996 maranalu padamasiri puraskara pondina AndhraPradesh vyaktulu krishna jalla rangastala natulu raajakeeyaalalo sineenatulu telugudesam parti telugudesam parti adhyakshulu telegu cinma darshakulu telegu cinma nirmaatalu telegu kalaakaarulu krishna jalla cinma natulu krishna jalla rajakeeya naayakulu krishna jalla nundi ennikaina saasana sabyulu Anantapur jalla nundi ennikaina saasana sabyulu krishna jillaku chendina prabhutva vudyogulu krishna jillaku chendina mukhyamantrulu krishna jalla cinma darshakulu krishna jalla cinma nirmaatalu kalaprapurna graheethalu yea vaaram vyasalu thama paerita smaraka postal stampu vidudalaina AndhraPradesh vyaktulu
gurazada appaaraavu 1862 september 21 - 1915 novemeber 30) pramukha telegu rachayita. gurazada appaaraavu tana rachanala dwara sanghika parivartanaku prayathninchina mahakavi. telegu saahithyaanni susampannam chosen goppa saahiteekaarulalo okaru. haethuvaadhi. 19va sataabdamloonu, 20 va shataabdi modati dasakamloonuu athanu chosen rachanalu enatiki prajala mannanalanu pondutunnaayi. athanu prajalandarikee ardhamayye vaadika bashalo rachanalu chesaru. viiri kanyasulkamu naatakaaniki sahiti lokamlo ooka pratyekamaina sthaanam Pali. yea naatakamlo athanu srustinchina gireesam, madhuravaanhi, ramappa pantulu modalaina paatralu prakhtaati pondaayi. abyudaya kavita pithaamahudu ani birudu pondina appaaraavu, telegu saahityamlo vaadika bhaasha oravadiki krushi chosen vaariloo mukhyudu. atanuku *kavi shekhara* aney birudu Pali. balyam-vidyaabhyaasam gurazada appaaraavu visaka jalla, ios.rayavaram loo, menamama intloo 1862 septembaru 21 na, venkatarama ramdasu, kausalyamma dampathulaku janminchaaru. atanaki shyamalarao aney thamudu unaadu. gurazada appaaraavu kutunbam vaari taatala kaalamlo krishna jalla, gurazada gramam nundi visaka mandalaaniki valasa vacchindi. appaaraavu thandri Vizianagaram samsthaanamloo peshkaarugaa, revenyuu suuparvaijaru gaand, khiledaru gaanuu panichesadu. tana padhava eta varku appaaraavu cheepurupallilo chaduvukunnadu. tarwata, vaari thandri kaalam cheyyatamtho, vijayanagaraniki vachcharu. ikda chaaala pedarikamlo varalu cheesukuntuu chaduvu konasaaginchaadu. yea samayamlo apati emm. orr. kalaasaala pradhaanaadhyaapakulu sea. chandrashekar shastry itanni chaeradeesi undadaaniki chotichadu. 1882loo metriculationu puurticheesi, tarwata 1884loo epf.Una Akola. idhey samvatsaramlo yem. orr. unnanatha paatasaala loo upadhyayuniga cheeraadu. vijayanagaramlo b.e chaduvutunaapudu vaadika basha udyama nayakan gidugu ramamoorthy atanuku sahadhyayi. vaariddharuu praanasnaehitulu. prathi etaa gurazada janmadina vaedukanu ios.rayavaram prajalu ghananga nirvahistaaru. vivaham-santhaanam 1885loo appaaraavu appala narasammagaarini vivaham chesukunadu. viiriki muguru santhaanam - iddharu kumaarteluu, ooka kumarudu. 1887loo modati kumarte oleti lekshmi narasamma janminchindhi. 1890loo kumarudu venkatarama ramdasu, 1902loo rendava kumarte puligedda kondayyamma janminchindhi. udyogaalu apati kalinga rajyaanga paerupondina vijayanagaramlone appaaraavu nivasinchaadu. vijayanagar samsthan pusapati gajapti raajulato atanuku manchi sambandhaalu undevi. 1887loo Vizianagaram congresses parti samaveshamlo athanu modhata prasanginchaadu. idhey samayamlo sanghika sevakai visaka voluntary sarveesuloo cheeraadu. 1889loo anandha gajapti debeting klabbuku upaadhyakshudigaa ennikayyadu. idhey samayamlo thamudu shyaamalaraavuto kalisi aanglamlo padyaalu raasadu. viiru raasina aamgla padyam sarangadhara, eandian leisher aver (Indian leisure hour) loo chadivinappudu andaruu mecchukunnadu. appudee kalakathaaloo unna reese und roit prachuranakarta sambhuchandra mukherjee viny, appaaraavunu telugulo rachana cheyadanki protsahinchaadu. aanglamlo yentha goppagaa vrasina adi parabhashenani, tana maatrubhaashalo varu enka goppagaa vraayagalarani atadannadu. eandian leisher aver editaru gundukurti venkatarama ramanaiah kudaa atanini idhey throvalo protsahinchaadu. 1891loo vijayanagar samsthaanamloo samsthan saasana parisoedhakunigaa gurazada neyaamakam pondadu. 1897loo maharaja anandha gajapti chinna vyaadhitoe kaalam cheesinappudu, reeva mahaaraanhi, appala kondamamba gaarlaku vyaktigata kaaryadarsigaa appaaraavu niyamitudayyaaru. 1884loo maharaja kaalaeji vaari paatasaalalo upadhyayudiga cheeraadu. 1886loo dipyooti kalektaru kaaryalayamlo hd‌ clerku padavinee, 1887loo kalashalaloo addhyapaka padavinee nirvahimchaadu. 1886loo raza vaari aasdhaanamloe cheeraadu. 1911loo madraasu universiti bord‌ af‌ stuudies‌loo sabhyatvam labhinchindi. kanyasulkam gidugu raamamoorthitho kalisi vaadika basha vyaaptiki udyaminchaadu. prapancha prakhtaati gaanchina kanyasulkam naatakaanni 1890 praantaallo porthi vaadika bashalo rachinchadu. (kacchitamaina savatsaram teliya raaledhu). aa roojulloo prabalangaa vunna kanyasulkam, vaesyaavrutti vento duracharalapai vimarsa yea naatakaaniki kathaavastuvu. 1892loo natakapu tholi pradarsana jargindi. 1897loo kanyasulkam tholi kuurpunu maharaja aanandagajapatiki ankitamicchaadu. ippudu manaku dorukutunna kanyasulkam rendava kuurpunu 1909loo rachinchadu. 1892loo gurazada vaari kanyasulkam naatakaanni tolisariga pradharshinchaaru. modati pradarsanake entho peruu vacchindi. deenitho saahityamlo vaadika bhaasha prayogaaniki ooka rakamgaa naamdi palikindi ani cheppavacchu. sanghika upayogamto paatu rasagnula aanandaaniki kudaa vaadika bhaasha vaadavacchani yea natakam nirupinchindi. deeni vijayamtho, appaaraavu yea aaloochana saralini avalambinchi itara saahityakartalanu vedakasaagaaru. yea saraliki atani chinnanaati snehithudu cheepurupallilo tana sahadhyayi ayina gidugu ramamoorthy mukhyudu. vaadika bhaasha prayogaaniki vyatireki ayina kashibhatta brahmaiah shastry kudaa yea natakam sahiti viluvalanu prasamsimchadamtoe appaaraavuku entho peruu vacchindi. 1896loo prakaasika annana pathrikanu modhalupettaadu. 1897loo kanyaasulkaanni vaavilla ramaswami saastrulu und sons, madraasu varu prachurincharu. appaaraavu dinni maharaja anandha gajapatiki ankitham icchadu. 1909 aaroogyam kuduta padadaaniki niilagiri kondallo vishraanti teesukuntunna samayamlo kanyasulkam tiraga raasadu. 1910loo raasina desamunu preminchumanna aney deshabhakti gitam entho prassiddhi pondindi. 1911loo madraasu vishwavidyaalayam boardu af studieslo neyaminchabaddaaru. adae samvatsaramlo, snehitulato kalisi aandhra sahithya parishattu praarambhinchaadu. astamayam 1913loo appaaraavu padav viramanha Akola. appatinundi anaaroogyamtoo baadhapaddaaru. idhey samayamlo madraas vishwavidyaalayam varu "pheloe" thoo gowravinchaaru. chivariki, 53 samvatsaraala vayasuloe 1915 nevemberu 30 na gurazada appaaraavu maranhicharu. vyavaharika bhashodyamamlo 20va shataabdi tholinaalhlhaloo jargina vyavaharika bhashodyamamlo gurazada appaaraavu tana sahadhyayi gidugu ramamoorthy pantulutho kalisi poraatam saliparu. vaariddharuu kalisi pathrikalloo, sabhalloo, madraasu vishvavidyaalayanloo graandhika bhaashaavaadulatoe alasata eragakundaa talapaddaaru.gidugu vaadanaabalaaniki, gurazada rachanaashakti vyaavahaarika bhaashoodyamaaniki viniyogapaddaayi.. sahiti charithra kanyasulkam gurazada rachanallo kanyasulkamu (natakam) agraganyamaindi. kanyasulkam duraacharanni vimarsistuu gurazada rachinchina yea natakam bhartia bhaashallo velupadina atyuttamamaina rachanalaloo okati. 1892loo prachurinchina modati kuurpuku anno marpulu chessi 1909loo rendava kuurpunu prachurinchaadu. vaadika bashalo, vijayanagar praanta yaasalo raasina yea natakam 100 samvatsaraala taruvaata kudaa yea naatikee paathakulanu alaristhoo Pali. yea natakam kannadam, phrenchi, rashyan‌, inglishu (2 sarlu), tamilam, hiindi (2 sarlu) bhaashallooki anuvaadamaindi. gurazada maranam taruvaata kanyasulkam pai anno vivaadaalu regaayi. adi asalau athanu rayaneledanee, verevaro rasthe, tana peruu vesukunnarani okati; athanu inglishulo rasthe, vaerae okayana dhaanini telegu loki anuvadinchaarani marokati, ilaga konni vivaadaalu regaayi. chivariki aa vaadanalannii asatyaalani telipoyayi. yea vivaadaalannii gurazada maranam taruvaata vachinave. inni vivaadhaala madhyaa kanyasulkam konni vandala pradharshanalu porthi chesukundi. 100 pradharshanalu porthi cheskunna modati telegu sanghika natakamade! puttadi bommaa puurnamma aney suprasidda gayam athanu rachanallo marokati. deeni ithivruttham kudaa kanyasulkamu duracharame. karuna rasaatmakamaina yea gayou kaavyamlooni chivari padyam idi: kannula kaantulu kaluvala cherenu melimi jerenu meni pasal‌ hamsala jerenu nadakala bedagulu durganu jerenu puurnamma puttadi bommaa puurnamma desamunu preminchumanna athanu raasina pramukha gayam loni ooka bhaagam idi: porthi gayaanni kudaa chadavandi. desamunu preminchumanna manchi annadhi penchumanna votti matalu kattipettavoy gattimel‌ talapettavoy‌ paadi pantalu pongiporale daarilo nuvu paatu padavoy timdi kaligithe kandakaladoy kandakalavadenu manishoy eesuromani manushulunte desame gati bagupadunoy‌ jaldukoni kalalella neerchuku dheshi sarakulu nimpavoy‌ anni deshal krammavale noy dheshi sarukula nammavalenoyi; dabbulu telenatti narulaku keerti sampadha labbavoi venaka chusina karyamemoyi manchi gatamuna konchemenoyi mandaginchaka mundhu adugeyi venukapadithe venake noyi puunu sparthanu vidyalande vairamulu vaanijyamande; vyartha kalaham penchabokoy kaththi vyram kalchavoy desabhimanam anaku kaddani votti goppalu cheppukokoy‌ pooni edainaanu ooka mel‌ kuurchi janulaku chupavoy‌ orvalemi pisachi desam moolugulu peelche senoy; orula meluku santasistuu ikyamathyam nerchavoy parula kalimiki porli yedche paapi kekkada sukam kaddoy; okari mel tana melanenche nerpariki mel kollaloy sonta laabham kontha maanuku porugu vaniki todupadavoy‌ deshamante matti kadoy‌ deshamante manushuloy‌ chettapattal‌ patkoni deshasthulanthaa naduvavalenoy‌ annadammula valenu jaathulu matamulanniyu melagavalenoy‌ matham veraithenu yemoy manasu lokatai manushulunte; jaatamannadi lechi perigi lokamuna raninchunoy desamaniyedi dodda vruksham premalanu poolettavalenoy; narula chamatanu tadisi muulam dhanam pantalu pandavalenoy aakulanduna anagimanagee kavita kovila palakavalenoy; palukulanu viny desamandabhi manamulu molakettavalenoy itara rachanalu sarangadhara (inglishu padhya kavya-eandian leisure aver (Vizianagaram) lonoo reese und rayyat (bengal) pathrika lonoo prachurinchabadindhi) poornammakondubhattyi paatalumutyaala saraalukanyakasatyavarti satakambilhaneeyam (asampoornam)subhadralangarettumudi lavanaraju kalakasulusadamini (rayalanukunna navalaku toliroopam) kathaanikalu meeperemiti (Dewas chosen manshulu chalanachitra peruu deeni nundi grahinchinde)diddubatumetildas hrudayammatamu vimatamupushpaalavikalu prabavam saanukuulaamsaalu vivaadaalu, vyatiraekata gurajadanu vyatirekinchinavaaru pradhaanamgaa athanu bhavala vishayamlo kondaru, saahityaparamgaa athanu vaadika bhaasha vishayakamgaa marikondaru vyatirekinchaaru. athanu samskaranhalanu samardhistoo, saanghikaamsaala vishayamlo atani abhipraayaalanu vyatirekinchinavaaru bhavala vishayamlo vyatiraekulu Dum, graandhika bhaasha samarthakulu atanni vaadika bhaasha vishayamlo vyatirekinchaaru. 1955 marchi 13 na (appaaraavu maranhinchina dadapu 40 ella taruvaata) jainti kumarswamy aandhra patrikalo raasina ooka vyaasamtho ooka peddha vivaadham chelaregindi.porthi vivaralanu kanyasulkam (natakam) pageelo chudandi.itara linkulu chilume gurazada rachanalu teluguparisodhana webb cyte loo evarevaru emannaru "kanyasulkam naatakaaniki sati ragala rachana bhartia saahityamlo mruchchakatikam tappa maroti ledhu" - srisree "kanyasulkamu beebhatsa rasa pradhaanamiena vishaadaanta natakam"-shree shree "kavitrayamante thikana, vemana, gurazada" - srisree "gurazada 1915 loo chanipoledu, appudee athanu jeevinchadam praarambhinchaadu" - devulapally krishnasastri chithramaalika moolaalu itara linkula tanku banda pai vigrahalu telegu kavulu 1862 jananaalu 1915 maranalu telegu nataka rachayitalu Vizianagaram jalla sangha samskartalu Vizianagaram jalla nataka rachayitalu theluguvaarilo inglishu rachayitalu Vizianagaram jalla hetuvaadulu yea vaaram vyasalu
ranganaayakamma suprasidda maarkistu, streevaada rachaitri. eeme rachanallo raamaayanaanni marxistu drukpadhamtho vimarsistuu raasina raamaayana vishavruksham okati. streevaada rachayita kaavadam will 'purusha vyatireki'gaanuu, raamaayana vishavruksham raadam will 'braahmanha vyatireki' gaanuu eemeki peruu.aama vraasina navala sweet homem. jeevitam ranganaayakamma, paschima godawari jalla bommidi gramamlo 1939loo janminchaaru. eeme tadepalligudemlo unnanatha paatasaalalo chadhivi 1955loo yess.yess.emle.sea uttiirnuraalaindi. eeme tallitandrulu unnanatha chaduvulakoraku doorapraantamlooni kalasalaku pampinchi chadivinchaleni kaaranamgaa eeme vidyaabhyaasam antatitoo aagipoindi. ranganaayakamma 1958loo saampradaayakamgaa peddalu kudirchina pelli chesukonnaru. conei viruddha bhavalatoo konasagaleka 1970loo aa vivaham nundi bayatapaddaaru. apati nundi tana kante vayasuloe padi samvastaralu chinnavadu, tana abhimaani, paatakudu bee.orr.bapuji (aaliaas ghandy) thoo kalsi nivasistundi. inti peruu tana modati rachanallo thandri inti paerutoe 'daddanaala' ranganayakammaga paatakulaki parichayam. 1958 nunchi 1970 Madhya kaalamlo 'muppala' ranganayakammaga parichayam. modati vivaham nunchee bayatapadina taruvaata tana peruu nunchee 'muppala' theesesi kevalam 'ranganaayakamma'gaaa parichayam. rachayitrigaa vimarsakuraaligaa eeme anek vishyaala pai anek vimarsalu chesthuntaru. gaandhi lanty paerondhina vyaktulni kudaa vimarshinchindi. varavararaavu chetakani vallani kojja vaallathoo poolustuu ooka kavita vraasinappudu streelani, kojjaavaallani kinchapariche bhaasha vadudam yenduku tappo vivaristoo ranganaayakamma vyasam vraasimdi. aa vyasam chadhivi varavararaavu ventane tana tappuni angeekarinchaadu. asamaanatvam nunchi asamaanatvam lkke eeme vraasina vimarsanaatmaka rachanalaloo okati. vivaadaalu eeme vraasina navala 'janaki vimukthi' aandhrajyoti vaarapatrikalo seeriyal gaaa vastuu unna rojullone vivaadaaspadam kaavadam will madhyaloonee aagi poindhi. taruvaata aa navala pustakam ruupamloe vidudhala ayyindi. needathoo iddam pustakamlo gaura, jayagopal, sea.v., emm.v. rama muurti vento naastika rachayitalni vimarsistuu eeme vyasalu vraayadam will Visakhapatnam naasthikulu yea seeriyal ni nilipi veyyaalani koruthoo pathrika editarlaki uttharalu vraasaaru. adhunika telegu saahityamlo teevra samchalanam kaliginchina yandamoori veerendranath navala 'tulasidalam' ni vimarsistuu 'tulasidalam kadhu ganjai dhammu' aney vyasa sankalanam vraasimdi. vatilo yandamooritho baatu aa navalaku mundhumata vraasina dr kommuri venugopalaraonu kudaa vimarsinchadam will athanu paruvu nashtam davao vaysi gelichadu. "jana saahithi" samsthaloo ranganaayakamma marinni vivaraalakosam jana saahititoe maa vibhedaalu pustakam gurinchina vyasam chudandi. navalale janaki vimukthi rachayatri balipeetam krushnaveni pekamedalu koolinagodalu sthree idhey Mon nyayam chaduvukunna kamala kala yenduku sweet homem andhakaaramlo itara rachanalu raamaayana vishavruksham idandi mahabharatham!-rachanakaalam 2014 asamaanatvam nunchi asamaanatvam lkke needathoo iddam nisita pariseelana, dagaakoru pariseelana? jana saahititoe maa vibhedaalu kapitle -2 (pustakam) moolaalu bayati lankelu http://www.avkf.org/BookLink/book_link_index.php vaari soujanyamtho ranganaayakamma webb saitu telugupeepul.kaamlo ranganaayakamma parichayam Complete works of Ranganayakamma on Kinige 1939 jananaalu streevaada rachayitalu maarksistulu telegu rachayitrulu telegu navalaa rachayitalu paschima godawari jalla rachayitrulu
aachaarya aatreyagaa siniiramga pravesam chosen kilambi venkatarama narasimhaachaaryulu (mee 7, 1921 - september 13, 1989) telugulo nataka, cinma paatala, matala rachayita, nirmaataa, darshakulu. dadapu 400 cinemalaku matalu, paatalu raasina kavi. atreyaki natudu kongra jaggaya aaptamitrudu. atrya vraasina paatalu, naatakaalu, natikalu, kadhalu modhalagu rachanalanni edu samputaalalo samagramgaa prachurinchi jaggaya tana mitrudiki goppa nivaali arpinchaadu ani cheppavacchu. aachaarya atrya telegu cinma geyarachayitagaa, sambhaashanakartagaa paerupomdinaa nijaniki athanu maatrurangam natakale. nataka rachayitagaa athanu sthaanam susthiram. manasukaviga cinma varu piluchukune atrya naatakaalloo chakkani prayoogaalu chessi nataka rangaanni maluputippaaru. jeevita sangraham 1921 mee 7 na shree potti sreeramulu nelluuru jillaaloni sullurupeta mandalamlo gala mangalampadu gramamlo janminchaadu. thandri krishnamaachaaryulu. talli siitamma. chinnappatinundi naatakamlooni padyaalanu raagayuktamgaa chadivevaaru. samaakamloe Madhya tharagathi kutumba samasyalanu tisukuni manooharamaina natakaluga malicharu. viiri 'pravartana', 'ene.z.wow' naatakaalu aandhra nataka kalaa parisht avaardulanu geluchukunnaru. visheshangaa rashtravyaaptamgaa vandala sankhyalo pradharshanalu jarigaay. alaage 'kappalu' bagaa praacuryam pondina natakam. royalaseema kshaama paristhithulanu vivarimchae 'maaya' natakam, swaatantryaanantaram desamlo cheregina hinduism muslim himsaakandanu 'eenadu' aney moodankaala natakam, viswasaantini kankshinche 'vishwashaanti' naatakaanni rachincharu. vishwashaanti naatakaaniki kudaa rashtra stayi bahumati labhinchindi. 'saamraat ashoka','gauthama buuddha', 'bayam' naatakaalu kudaa vraasaaru. atrya palu chalana chithraalaku sambhaashanhalu, paatalu raashaaru. viiri paatalalo ekkuvaga manasuku sambamdhinchina prasthavana undatam valana athanu manasu kavi, mana sukavi ayadu. dekshith (1950) chithraaniki tolisari giitha rachana, adae samvatsaramlo vidudalaina sansaram chithraaniki tolisari kathaa rachana chesaru. vagdhanam (1961) chitranni nirmimchi, darsakatvam kudaa Akola. tiny tiny padaalatoe spastamaina bhavanni palikinchadamlo atrya ghanapati. telegu paatanu aasvaadinche andari manasulanu dochukunna yea manasu kavi 1989,september 13 na swargastulayyaaru. jeevita thathvani guttuvippe sambhaashanhalu atrya thaathvika dhoranitho raasina sambhaashanhalu jeevita thathvani guttuvipputaayi. jeevithanni kaachi vadabosina nagnasatyaalu. prathi vyakti jiivitaaniki maarga darsakaalu. "velugu needalu" chitramlo ituvante oa adbhuta sambashana tanadaina style rasi oa sanniveshaaniki atrya jeevam posaru. centimental aney padhaniki bhaavagarbhitamaina, karuna rasamugala, srungara bhaavamulugala arthalunnayi. cinma paribhaashalo centimental dilags antey paraspara premaanuraagaalanu, aatmeeyaanubandhaalatho, karunarasa bharitamgaa okarikokaru sambhaashinchu kovadam. centimental dilags rayadamlo atreyadi andevesina cheyyi. aatreyaku ladys sentimentlu lekapoyinna ladys centiment dilags bagaa raastaarani cheppukuntaru. goppa vedanti atrya goppa vedanti. prativishayaanni vastavika drushtitoe alochinchi sambhashanalanu samakuurustaaru. "vedantam, vyragyam ontapadithe chaaala pramaadam. vaati jolikipokunda vunte chaaala manchidhi. avi manishilooni karya dheekshanu, gatti viswaasaalanu debbateestaayi" ani atrya antaruu. srungara rasam shruthi minchithe asleelam avuthundi. ituvante konni sannivesaalaku rachayita pachchigaa rayaka tappadu. neenu raayanu ani madikattuku koorchunte sinii rachayitagaa chitra parisramaloe e rachayita nilabada leedu. yea kaaraname aatreyanu bootreya ani kudaa peruu moota gattukunela chesindi. atrya paatalu girinchi 'dekshith' (1950) chithraaniki tolisari athanu paatalu raashaaru. "pora badu poe.." anatu saage paata praekshakulanu, sinii makers‌ni bagaa aakattukovadam atrya paatalloni madhuryam ento cinma parisramaku telisindhi. adae edaadilo vidudalaina 'sansaram' chithraaniki tolisari kathaa rachana kudaa chesar. dheentho dharshaka, nirmaatalantaa aatreyatho paatalu raayinchenduku queue kattaaru. 'arthaamgi' chitramlo 'raaka raaka vacchaavu chandamama..', 'toedi kodallu' chitramlo 'kaarulo shikarukelli...', 'shree venkateswar mahaathmyam'loo 'sheesailavasaa shree venkatesha...', 'manchi manasulu'llo 'silalapie siplaalu chekkinaaru...', 'muuga manasulu' chitramlo 'muddabanti puvvulo...' 'dr‌ chakraverthy'loo 'neevuleka viinha ...', 'antastulu'loo 'thella chiira kattukunnadi evari kosamu...', 'prame‌Nagar‌'loo 'neenu puttanu yea loekam mecchindi. neenu edchanu yea loekam navvindi. neenu navvanu yea loekam edchindi...', 'marocharitra'loo 'e theega puvvuno e komma thetino...', 'indradhanassu'loo 'nenoka prema pipasini neevoka asrama vasivi...', 'antuleni katha'loo 'kallallo unnadedo kannulaku thelusu...', 'marocharitra'loo 'vidhi chaeyu vintalannee...', 'idi katha kadhu'loo 'sarigamalu galagalalu...', 'swaatimutyam'loo 'chinnari ponnari kittayya...' thopaatu 'tene manasulu', 'privete‌ mister‌', 'brahmachari', 'mattilo maanikyam', 'badi pantulu', 'papam pasivadu', 'baktha tukaaram', 'badu', 'jyothy', 'andamina anubandam', 'guppedu manasu', 'akali raajyam', 'abhilasha', 'kokilamma', 'abhinamdana', 'prema' vento chitralloo 1400lakupaigaa paatalu rasi telegu prekshakula manasuloe cheragani mudhra vesukunnaru. patalanni bhavodvegala samaharamga undatamtho aatreyanu 'manasu kavi'gaaa preekshakulu, abhimaanulu abhivarnincharu. entati baruvaina bhavalanaina ardhavantamaina thelikaina padaalatoe palikinchadamtho atrya ditta. muudunnara dasaabdaala sinii jeevitamlo anno odidudukulanu chavichusaru. patallo tana anubhavaalanu podigi, gunde baruvunu dinchukunevaarani athanu sannihitulu palu sandarbhaallo cheppaaru. atrya girinchi rachanalu cheyadanki chaaala samayam teesukunevadu atrya. nirmaatalanu tippukunevadu. rayaka nirmaatalanuu rasi prekshakulanuu edipistadani atanupai oa chhalokti. conei athanu emane warrante raasthuu nenentha edusthano endariki thelusu anevaru. tana patallo athyunnatha bhaavaalanu palikinchinatle, dwandwaarthaalanuu, chavakabaaru ardhaalanuu pratiphalinchaadu. anchetha atanunu bootreya aney annatu. okasari aedo chithraaniki paata rayavalasivachchinappudu chaaala samayam teesukovadamto nirmaataa gollumannadu. tanu aa paata choose basa chosen hottal peruu "chola" andhuke "pallavi" tattadamledani cheppi vaerae hottal ki maarpinchukuni ventane aa paatanu porthi chesaru. entaki vishayamemitante cholulakee, pallavulakee padadu. idhey vishayanni shleshagaa cheppaaru. telegu cinma patalanu mamulu vaadika maatalathone rayagaligina ghanapati atrya. udaaharanaki, tehene manasulu cinemalo yea remdu paatalu "evamma ninnenamma yela unnaavu," "ny eduta neenu vaareduta neevu, maa eduta oa mumma eppuduntavu." alaage premnagar cinemalo "neenu puttanu eelokam mecchindi,, neenu edchanu yea loekam navvindi, neenu navvanu yea loekam edchindi." paata,, "theta theta telugulaa tellavaari velugulaa" paata. ila cheppukuntu pothe yea chitta anantame avuthundi. marocharitra cinemaki raasina paatalu e theega puvvuno...e komma thetino...padahaarellaku...neelo nalobale balae magadivoy ...ny ana ny daninoy...aney paatalu ippayiki srotalani alaristune unnayi. krishna, saaradalu natinchina "indradhanussu" cinemaloni paata "nenoka prema pipasini neevoka asrama vasivi" aney paata aatreyaku athantha ishtamaina paatagaa chebuthaaru. athanu okasari aedo sandarbhamlo yea paata Mon jiivitaaniki sambamdhinchina paata ani cheppaaru. atrya vastavika jeevitamlo bhagnapremikudayyanta. andukane athanu raasina patallo vishaadha gitalu, mukhyamgaa manasunu goorchi raasina patallo amtati vishaadham gocharistuu undevemo. entaki manasunu goorchi atrya rasinanni paatalu vaerokaru rasi undaledu. andukane aatadini manasu kavi anevaru. bahusa anduchetane ayyuntundi, dr chakraverthy cinemaloni "manasuna manasai bratukuna bratukai" paatani aatreyane rasarani anukunevaaru. conei yea paatani rasinadi vaasthavaaniki srisrigaa labdhapratishtudaina shrirangam srinivaasaraavu. veeriddarikee sambandhinchinade inkoka sangatundi. ademante ...... cinemalo "kaarulo shikarikelle palabuggala pasidichaana" paatani shree.shree. rasaremo anukunevaaru. kanni eepaatani rasindi mathram atrya. atrya paatala rachayita Bara kakunda, anek cinemalaku matala rachayitagaa kudaa unnare. mukhyamgaa premnagar cinma vijayamlo atrya raasina paatalu, matalu mukhyabhoomika vahinchindante atisayokti kadhu. andhulo, machchuku prame Nagar cinimaaku raasina matalu konni : doont see dyuutii. see beeuty. byuutiini chedagottede dyuutii. nilakada choose, e mathram nilakada laeni waa daggara kochara ? (intervio sannivesam) ikkadanunche maa adhikaaram prarambham avuthundi. ahamkaram vijrumbhistundi. ekkadi vandala vaela ekaraala sdhalam antha maadhe. kanni, chivaraku manishiki kaavalasindi atu aaradugulu. itu rendadugulu. chitra samaharam sinii rachayita muddhula moguddu (1983) (rachayita) yess.p.bhayankar (1983) (sambhaashanhalu) guppedu manasu (1979) (sambhaashanhalu) jevana taramgaalu (1973) skreen play, sambhaashanhalu) kannemanasulu (1966) (skreen anusarana) dr chakraverthy (1964) (sambhaashanhalu, skreen anusarana) muralikrushna (1964) (sambhaashanhalu) velugu needalu (1964) (rachayita) muuga manasulu (1963) (rachayita) aaradhana (1962) (sambhaashanhalu) vagdanam (1961) skreen play, sambhaashanhalu) pelli kanuka (1960) (sambhaashanhalu) shree venkateswar mahaathmyam (1960) (anusarana) (sambhaashanhalu) jayabheeri (1959) (katha and sambhaashanhalu) mangalya balm (1958) (sambhaashanhalu) toedi kodallu (1957) (anusarana) (sambhaashanhalu) ardhaangi (1955) (rachayita) gumasta (1953/II) (sambhaashanhalu) (katha) kannatalli (1953) (rachayita) nirmaataa:dharshakudu vagdanam (1961) atrya rachanalu, ayana paatalatho koodina pusthakaalu manasu gati ente (2007) puraskaralu telegu saahityaramgaaniki chosen sevalaku gurtimpugaa b.orr.ambekar universiti varu gourava daaktaretu pradhaanam chesaru moolaalu itara linkulu atrya vraasina yavaru donga natakam mana "su" kavi - aachaarya atrya 1921 jananaalu 1989 maranalu telegu cinma paatala rachayitalu telegu nataka rachayitalu telegu kalaakaarulu nelluuru jalla cinma paatala rachayitalu kalam paerutoe prasiddhulaina AndhraPradesh vyaktulu nelluuru jalla nataka rachayitalu nelluuru jalla cinma nirmaatalu nelluuru jalla cinma darshakulu nelluuru jalla cinma natulu yea vaaram vyasalu
kovuru aandhra Pradesh raashtram, shree potti sreeramulu nelluuru jalla, kovuru mandalam loni gramam. idi Mandla kendram. idi sameepa pattanhamaina nelluuru nundi 9 ki. mee. dooramlo Pali. 2011 bhartiya janaganhana ganamkala prakaaram yea pattanham 8585 illatho, 32082 janaabhaatho 628 hectarlalo vistarimchi Pali. pattanhamloo magavari sanka 15640, aadavari sanka 16442. scheduled kulala sanka 5111 Dum scheduled thegala sanka 4750. pattanham yokka janaganhana lokeshan kood 592113.nelluuru nagaranaki 5 ki.mee l dooramlo, paykana nadi tiiraana Pali. kovuru sahakara panchadaara karmagaram, nelluuru dharmal staeshanu yea pattanha paridhiloo unnayi. muudu nyaayasthaanaalu, muudu sinimaahaallu kaligi Pali. yea pattanham nelluuru pattanaabhivruddi samsthaloo ooka bhaagam. ganankaalu 2001 va.savatsaram janaba lekkala prakaaram, janaba 28782, andhulo purushula sanka 14244, streela sanka 14538, nivaasagruhaalu 7074, vistiirnham 628 hectarulu sameepa gramalu pothireddy paalem 3 ki.mee, north rajupalem 3 ki.mee, padugupadu 4 ki.mee, inamadugu 4 ki.mee, veguru 5 ki.mee, gangavaram 5 ki.mee vidyaa soukaryalu gramamlo ooka praivetu balabadi Pali. prabhutva praadhimika paatasaalalu 23, prabhutva praathamikonnatha paatasaalalu 11, praivetu praathamikonnatha paatasaalalu remdu, prabhutva maadhyamika paatasaalalu nalaugu, praivetu maadhyamika paatasaalalu edu unnayi. ooka prabhutva juunior kalasalaka praivetu aarts / science degrey kalaasaala unnayi. ooka praivetu inginiiring kalaasaala Pali. sameepa vydya kalaasaala, maenejimentu kalaasaala, polytechnic nelloreloo unnayi. sameepa vrutthi vidyaa sikshnha paatasaala, aniyata vidyaa kendram, divyangula pratyeka paatasaala nelloreloo unnayi. vydya saukaryam prabhutva vydya saukaryam kovurulo unna ooka saamaajika aaroogya kendramlo muguru daaktarlu, 10 mandhi paaraamedikal sibbandi unnare. remdu praadhimika aaroogya vupa kendrallo daaktarlu laeru. iddharu paaraamedikal sibbandi unnare. ooka dispensarylo ooka doctoru, iddharu paaraamedikal sibbandi unnare. ooka pashu vaidyasaalalo ooka doctoru, okaru paaraamedikal sibbandi unnare. sameepa praadhimika aaroogya kendram gramam nundi 5 ki.mee. lopu dooramlo Pali. samchaara vydya shaala gramam nundi 5 ki.mee. lopu dooramlo Pali. maathaa sisu samrakshana kendram, ti. b vaidyasaala gramam nundi 5 nundi 10 ki.mee. dooramlo unnayi. alopathy asupatri, pratyaamnaaya aushadha asupatri, kutumba sankshaema kendram gramam nundi 5 nundi 10 ki.mee. dooramlo unnayi. praivetu vydya saukaryam pattanhamloo 10 praivetu vydya soukaryaalunnaayi. embibies daaktarlu muguru, degrey laeni daaktarlu eduguru unnare. 13 mandula dukaanaalu unnayi. thaagu neee gramamlo kulaayila dwara rakshith manchineeti sarafara jargutondhi. kulaayila dwara shuddi cheyani neee kudaa sarafara avtondi. bavula neee kudaa andubatulo Pali. gramamlo edaadi podugunaa chetipampula dwara neee andutundi. borubavula dwara kudaa edaadi podugunaa neee andutundi. cheruvu dwara gramaniki taguneeru labisthundhi. paarisudhyam gramamlo bhugarbha muruguneeti vyvasta Pali. muruguneeru bahiranga kaaluvala dwara kudaa pravahistundi. muruguneeru bahiranganga, kaccha kaaluvala dwara kudaa pravahistundi. muruguneetini neerugaa jalavanarulloki vadulutunnaaru. gramamlo sampuurnha paarishudhya pathakam amalavutondi. saamaajika marugudoddi saukaryam ledhu. intintikii tirigi vyarthaalanu sekarinche vyvasta ledhu. saamaajika biogyas utpaadaka vyvasta ledhu. chettanu veedhula pakkane paarabostaaru. samaachara, ravaanhaa soukaryalu kovurulo postaphysu saukaryam Pali. sab postaphysu saukaryam gramaniki 5 ki.mee. lopu dooramlo Pali. poest und telegraf aphisu gramaniki 5 nundi 10 ki.mee. dooramlo Pali. laand Jalor telephony, piblic fone aphisu, mobile fone, internet kefe / common seva kendram, praivetu korier modalaina soukaryalu unnayi. gramaniki sameepa praantaala nundi prabhutva ravaanhaa samshtha bassulupraivetu buses thiruguthunnai. sameepa gramala nundi auto saukaryam kudaa Pali. vyavasaayam koraku vaadenduku gramamlo tracterlunnayi. railway steshion gramaniki 5 ki.mee. lopu dooramlo Pali. jaateeya rahadari, rashtra rahadari, jalla rahadari gramam gunda potunnayi. pradhaana jalla rahadari gramam nundi 10 ki.mee.ki paibadina dooramlo Pali. gramamlo tharu roadlu, kankara roadlu, mattirodloo unnayi. marketingu, byaankingu gramamlo atm, vaanijya banku, sahakara banku, vyavasaya parapati sangham unnayi. gramamlo swayam sahaayaka brundam, pouura sarapharaala kendram, vaaram vaaram Bazar, vyavasaya marcheting sociiety unnayi. aaroogyam, poeshanha, vinoda soukaryalu gramamlo sameekruta baalala abhivruddhi pathakam, angan vaadii kendram, itara poshakaahaara kendralu, aashaa karyakartha unnayi. gramamlo cinma halu, granthaalayam, piblic reading ruum unnayi. gramamlo vaarthapathrika pampinhii jarudutundhi. saasanasabha poling kendram, janana maranala namoodhu kaaryaalayam unnayi. aatala maidanam gramam nundi 5 nundi 10 ki.mee. dooramlo Pali. vidyuttu gramamlo gruhaavasaraala nimitham vidyut sarafara vyvasta Pali. rojuku 7 gantala paatu vyavasaayaaniki, 10 gantala paatu vaanijya avsarala choose kudaa vidyut sarafara chesthunnaaru. bhuumii viniyogam kovurulo bhu viniyogam kindhi vidhamgaa Pali: nikaramgaa vittina bhuumii: 628 hectares vividha vanarula nundi saguniru labhistunna bhuumii: 628 hectares neetipaarudala soukaryalu kovurulo vyavasaayaaniki neeti sarafara kindhi vanarula dwara jargutondhi. kaluvalu: 483 hectares baavulu/boru baavulu: 75 hectares cheruvulu: 68 hectares utpatthi kovurulo yea kindhi vastuvulu utpatthi avtunnayi. pradhaana pantalu vari, cheraku chetivruttulavaari utpattulu vastraalankarana rajakiyalu kota gramaniki chendina nallapareddi vamshasthulu raajakeeyamgaa edhuruleni maharajuluga yea saasanasabhaa niyojakavargaaniki niraatamkamgaa 18 samvatsaraala paatu ennikainaaru. kovuru saasanasabha niyojakavargam devalayas shree kodandaramaswamivari alayam:- yea aalayamloo varshika brahmotsavaalu, prathi savatsaram vaisakhamasamlo athantha vaibhavamgaa nirvahinchedaru. shree kamakshi sameta mallikarjunaswamiva alayam:- yea aalayamloo, swaamivaari brahmotsavala sandarbhamgaa, 2014, juun-9, soomavaaram vudayam aalayapraamganamlo utsavamoorthulaku vishesha pujalu nirvahinchi, dhvajarohana aaryakramaanni athantha vaibhavamgaa nirvahincharu. mahilaabhaktulaku kodimuddalanu andajesinaru. pramukha vyaktulu jetti sheshareddy - nelluuru ramachandrareddi prajaavaidyashaalalo prajaavaidyunigaa prajalaku uchita vaidyaanni amdimchina vyakti. padaala balakotaiah moolaalu
rajajiga paerondhina chakraverthy rajgopalachari (decemberu 10, 1878 - decemberu 25, 1972) (Chakravarthi Rajagopalachari) swatantrya samarayodudu, raajakeeyavetta. swatanter bharathadesapu modati, chivari guvernor genaral. athanu samyukta madraasu rashtra mukhyamantrigaa 1937loo panichesaadu. bharathadesapu athyunnatha pouura puraskaaramaina bhaarataratnanu pondina tolivyaktulalo okadu (1954loo). raajaajii TamilNadu rastramulooni Salem jalla, thorapalli gramamlo 1878, decemberu 10na janminchaadu. balyam raajaajii 1878 decemberu 10na saampradaya vaishnava braahmanha kutumbeekulaina chakraverthy ayangar, singaramma dampathulaku janminchaadu. athanu svasthalam TamilNadu, Salem jillaaloni dorapalli agrahara aney gramam. idi paarishraamika pattanhamaina hosuruku daggarloo umtumdi. athanu thandri chakraverthy ayangar thorapalli gramaniki munasabu. athanu paatasaala vidya hosuru lonoo, kalaasaala vidya Chennai, Bengaluru lonoo jargindi. 1897loo Bengaluru loni central kalaasaala nunchi aarts loo pattabhadrudayyaadu. 1899 loo madrasulo presidencee kalaasaala nunchi nyaaya shaasthraanni abhyasinchadu. 1900loo nyayavadiga praaktiisu praarambhinchaadu.selamlo undagaane athanu saamaajika, rajakeeya sthithigathulapai aasakti chupevadu. bhartiya swaatantryodamam rajakeeyaallo raajaajii prastanam Salem pattanhaaniki pratinidhigaa ennikavadamtho prarambhamaindi. 1900 modati dasabdamlo jaateeyavaadi baalagangaadhara thilak patla aakarshitudayyaadu. 1917loo Salem pattanha munisipaalitiiki chhyrman gaaa ennikayyadu. Salem prabhutvamloo mottamodati dhalitha prathinidhi kudaa athanu choravathone ennikayyadu. taruvaata athanu bhartiya jaateeya congresslo cry svatantryodyamamlo palgonadam praarambhinchaadu. 1908 loo varadaraajulu nayudu aney swatantrya poraata yodhudi tharapuna prabhutva dhikkaram caseku vyatirekamga nyaayastaanamlo vadinchadu. 1919loo rowlatt chattaniki vyatirekamga jargina poraataallo palgonnadu. jaateeyavaadi voe Chidambaram pillay itanuku manchi snehithudu. anibisent kudaa rajajini abhimaaninchedi. 1919loo mahathmaa ghandy swaatantryodyamamlo pravesinchinapudu raajaajii kudaa atanu anusarinchaadu. sahaya niraakaranoodyamamloo palgonnadu. nyayavadiga praaktiisu kudaa manesadu. 1921 loo congresses varking kamiteeki ennikayyadu. aa paarteeki genaral sekretareegaa kudaa vyavaharinchaadu. 1923loo congresses vidipoyinapudu raajaajii sivil decobidiance kamitilo sabhyudu. gandhiejie antaraanitanaanni roopumaapadaaniki chepattina vaikom satyaagrahamloe atanuku kudibhujamgaa unaadu. aa samayamlo periar eevee ramaswami raajaajii naayakatvamlo ooka sabhyudigaa unaadu. veeriddaroo tharuvaathi kaalamlo raajakeeyamgaa vaervaeru paarteelaku chendinaa manchi snehitulugaa unnare. 1930loo TamilNadu congresses loo raajaajii naayakudayyaadu. adae samayamlo mahathmaa ghandy dandiyaatra nirvahinchinapudu raajaajii Nagappattinam daggarlooni vedaaranyam aney praanthamlo uppu pannunu vyatirekinchi jailuki velladu. taruvaata raajaajii TamilNadu congresses kamiteeki adhyakshudigaa ennikayyadu. 1935 loo bhartiya prabhuthvam amalloki vachinapudu bhartiya jaateeya congresses nu sadarana ennikallo palgonela cheyadamlo kriyaseelaka patra poeshimchaadu. jiivitacharitra pustakam raajaajii swaatantryaaniki poorvam, swaatantryaanantaram koddhi dasaabdaala paatu deesha rajakeeyaallo mukhya patra vahimchina raajaneetivetta. prathamikangaa kaangresuvaadi ayinava paristhithula praabhalyam will konni partylu maari, swaatantryaanantaram nehruu socialistu vidhaanala patla vyatiraekatatoe swantamgaa parti kudaa nelakolpaaru. madraasuku mukhyamantrigaa vyavaharinchadame kaaka, deeshaaniki aakari guvernor genaral‌gaaa charitrakekkaaru. athanu jeevita charithra will ayah parinaamaalapai manchi avagaahana kaliga avakaasamundi. ayithe yea pustakam orr. naryana muurti 1944loo rayagaa aapiena dhaadhaapugaa remdu dasaabdaala varakuu deesha charithraloo churukugaa vyavaharinchaaru. dheenini nelluuru vardhamaana samaajamu prachurinchindi. moolaalu bharataratna graheethalu 1878 jananaalu 1972 maranalu bharatadesa guvernor generallu TamilNadu mukhyamantrulu paschima bengal governorlu tamila rajakeeya naayakulu tamila rachayitalu guvernor genaral
sea.v.raman‌FRS (novemeber 7, 1888 - novemeber 21, 1970) bharatadesaaniki chendina bhautika shaastraveettha. raman‌ affect‌nu kanipettadu. 1930 decemberulo raman‌ku nobel‌ bahumati vacchindi. 1954loo bhartiya prabhuthvam aayananu bharataratna puraskaramto satkarinchindi. aayana parisoedhana falithaanni dhruvaparichina rojunu (phibravari 28) jaateeya science dinotsavamgaa prabhuthvam prakatinchindhi. balyam, vidyaabhyaasam chndrasekhar venkataramanan 1888 nevemberu 7 va tedeena tiruchinapalli sameepamloni ayyan petay aney gramamlo janminchaadu. thandri chndrasekhar aiyer, talli parvathy ammal. vaaridhi Madhya tharagathi kutunbam. vyavasaayam chesthu jeevanam saagistundevaaru. visakhapatnamlo praadhimika vidyaabhyaasam puurticheesaaru. sea.v.raman chinnathanam nunchi vijnana saastra vishyaala patla amithamaina aasaktini pradarsinchevaaru. aayana thandri bhautika adhyapakulavadam, atanini bhautikasastram vaipu marinta kuthuhalam penchukunela chesindi. chinnathanam nunchi telivaina vidyaarthigaa peruu techukunna raman tana 12va eta matriculation (fysics‌loo goald‌medal sadhinchi) porthi chesudu. 1907loo em.ios.sea (fysics)loo universityki pradhamudigaa nilicharu. tana 18 va etnae kaantiki sambamdhinchina dharmalapai eeyana parisoedhanaa vyasam landon nunchi veluvadae philosophical megazin‌loo prachuritamaimdi. aayanalooni parisoedhanaabhiruchini pariseelinchina adhyaapakulu prothsahinchi inglandu velli parisoedhana cheyamannaru. conei prabhuthvam nirvahimchina vydya parikshalo ooka vaidyudu aayana inglandu vaataavaranaaniki saripadadani thelchadamtho athanu inglandu prayanam viraminchukunnadu. nannu an‌fitt annana aa daaktaruku neenemthoo runapadi unnaanu ani tarwata raman paerkonnaaru. emme chadhivi finances‌ depart‌ment‌loo udyogam chesar. udyogam 1907loo udyogareethyaa kalakattaaku badilee ayaru. akada eandian‌ science‌ associetion‌ku roejuu velli parisoedhanalu chesukunevaaru. raman‌ aasaktini gamaninchina kalakathaa vishwavidyaalayam upakulapati ashustosh‌ mukherjee briteesh‌ prabhuthvaaniki laekha raasthuu... raman‌ science‌ parisoodhanalanu porthi kalaniki viniyoginchukunte baguntum dani suuchinchaaru. conei, briteesh‌ prabhutvamaangeekarinchala. udyoganiki raajeenaamaa chessi parisoedhanalu konasaaginchaadu. aa tarwata tallidandrula korika meraku icsb pasai kalakathaa prabhutva aarthikasaakhalo dipyooti akountent genaral‌gaaa cheeraaru. udyogamlo chaerae mundhu lokasundari ammal‌thoo pellayindi. okasari kalakathaaloo prayanam chestunnappudu boubajaru street oddha eandian associetion far cultivation af science aney boardu chusi parugu paruguna velladu. aa samshtha gourava kaaryadarsi dr amritalal sorcar‌nu kalisi parisoedhana cheyadanki anumatini pondadu. parisoedhanalapai unna aasakti valana tellavarujamuna aidunnarake ics‌ku velhlhaevaaru. tarwata vudayam 10 gantala nunchi saayantram 5 gantala varku udyogam, tirigi saayamkalam 5 gantala nunchi ratri 10 gantala varku parisoedhana, aadivaaraalu, selavu dinaalu parisoedhanaloonae gadichevi. atani talli parvathy ammal‌ku sangeetamlo manchi abhiruchi undedi. aama veenanu adhbhuthanga vaayinchedi. andhuke raman tholi parisoedhanalu vayolin, viinha, mridangam vento sangeethavaayidhyaala girinchi saagaayi. vijnana parisoedhana trushna valana tanu cheestunna udyoganiki raajeenaamaa chessi kalakathaa universiti fysics profesarugaa cheeraaru. 1921loo landon‌loo tanu adhyayanam chosen sangeeta parikaraala sabda rahasyampai upanyaasaalu icchadu. appudu shrothalloni okaru ilanti amsalatorayal sociiety sabhyudavu kavalanukuntunnava antu navvulatagaa annappudu aayanalo parisoedhanalapai marinta aasakti pergindhi. sabdasastram nunchi tana parisoodhanalanu kanthi shaastram vaipu marchadu. tana thirugu prayaanamloo oodaloo prayaanistunnappuda aakaasam, samudram neee rendintiki neelirangu undatam aayananu aalochimpachesindi. appatidaka anukuntunnatlu samudrapu neeli ranguku kaaranam aakaasapu neelirangu samudram medha pratiphalinchadam kadhu. samudrapu neeti gunda kanthi pravahinchetappudu kanthi parikshepanam chendadame kaaranam ani uuhinchaadu. kalakathaa cheeragaanee tana oohanu niroopinchadaaniki dravaalu, vayuvulu, paaradarshaka ghanapadaarthaalu kanthi parikshepanam girinchi parisoedhanalu chesar. ndhuku yuvasaastravettalaina kao.orr.ramanadhan, kao.ios .krushnann ayanaku amdaga nilicharu. 1927 decemberulo okarooju saayantram kao.ios.krushnann raman vadaku parugettukoni vachi compton (bhautika shaastraveettha)ku nobel bahumati vachindani aanandamto cheppagane raman excellent nyuss ani santoshapadda, compton phalitham ex(X) kiranaala vishayamlo nijamainapudu, kanthi vishayaalallo nijam kavaali kada aney alochanalo paddadu. aa aalochane raman effectuku dhaaritheesindhi. thaginantha adhunaatanamaina parikarallekapoyina, raman tana aalochanaku prayooga ruupamloe javabu labhisthundhani nammakamgaa unaadu. athanu anukunnatle 1928 phibravari 28 na raman effectu antey paaradarshakangaa unna ghana ledha drava ledha vayu maadhyamam gunda kantini prasarimpachaesinappudu adi tana swabhavanni marchukuntundi. yea drugvishayaanni 1928 marchi 16 na bengulurulo jargina saastrajnulasadassula choopinchaadu. andhuke briteesh prabhuthvam 1929loo nyt‌hooda birudutho satkarinchindi. yea raman effectu asaamaanyamainadani, andhulo 200 rupees kudaa dharacheyani parikaraalato aa drugvishaya niruupana jargadam adbhutamainadani prapancha saastrajnulandaroo raman‌nu abhinandinchaaru. eeyana parisoedhana yokka viilevanu gurthinchi 1930loo nobel bahumati pradanam chesar. aa mahaniiyuni sevalanu bhartiya prabhuthvam gurthinchi 1954loo 'bharataratna' awardee bahukarinchina samayamlo sandeshaathmaka upanyaasam isthu 'vijnana saastra saransham, prayogasaalala parikaraalato vikasinchadu. nirantara parisoedhana, swantantramgaa aalochinche pravvrhutthi ivae vignaanasaastra saagaraanni madhinchi vestaayi' annana matalu netiki aalochimpachesevi. aayana naajeevitamlo ooka viphala prayoogam. endhukante neenu Mon maatrubhoomilo nijamaina science nirmaanam cheyagalananukunnanu. anatu chivari varku bhaaratadaesamloe science abhivruddhikai patupadda aa mahaneeyudu 1970 novemeber 20 na boutikangaa kannumusina prathi savatsaram phibravari 28na jaateeya science dinotsavamgaa prakatinchukoni aayananu chiranjeevigaa manamadhye nilipela konni samshthalu aayana peruu medha tolent test‌lu, science‌ku sambamdhinchina kaaryakramaalu chepadutunnayi. vidyarthini, vidyaarthullo aayana spoorthini nimputuu science antey makkuva kaligela chestunnayi. 1928loo phibravari 28na eeyana raman effectunu kanugonna sandarbhaanni puraskarinchukuni bhaaratadaesamloe phibravari 28va taareekhunu jaateeya vijnana dinotsavamgaa (naeshanal science dee) jarupukontaaru.https://youtube.com/@LEOSTORY-hz3sk subscribe please for this channel jaateeya vijnana dinotsavam 1928loo phibravari 28na eeyana raman effectunu kanugonna sandarbhaanni puraskarinchukuni bhaaratadaesamloe phibravari 28va taareekhunu jaateeya vijnana dinotsavamgaa (naeshanal science dee) jarupukontaaru. moolaalu bayati linkulu raman gaaripai vyasam - britannica nundi nobel bahumati vijethalu nobel bahumati grahinchinappati upanyaasam bharataratna graheethalu bhautika shaasthramlo nobel bahumati graheethalu prapancha prasiddhulu sar birudaankitulu bhartia shaasthravetthalu 1888 jananaalu 1970 maranalu
bhagavan daas (janavari 12, 1869 - september 18, 1958) bhartia tatvavaetta. kontakaalamu eeyana avibhajita bharathadesam yokka kendra saasanasabhaloe panichesaadu. eeyana himdustaanii samskruthika samaajamuto anubandhithudai gharshana ooka aandolanaa paddhatiga vupayoginchadanni churukugaa vyatirekinchaadu. swatantrya samarayodhunigaa britishu paalanaku vyatiraekamugaa poraadutuu saamraajyavaada prabhuthvamu nundi tarachu muppunu edurkonnadu. varnasiloo janminchina eeyana paatasaala taruvaata kaleksan beurolo deputiga panichesaadu. aa taruvaata unnanatha chaduvulakosamu udyoganni vadilaadu. annii beesentto kalisi eeyana kendra hinduism kalaasaala stapinchadu. idiyee aa tarwata kaalamulo benares hinduism vishwavidyaalayamu ayinadi. daas aa taruvaata jaateeya viswavidyaalayamaina kaasi vidyaapeetamunu sthaapinchi praadhaanopaadhyaayuniga panichesaadu. bhagavan daas samskrutha pandithudu. eeyana samskrutamu, hiindi bashalalo dadapu 30 pusthakaalu rachinchadu. bhagavan daas ku bhartiya prabhuthvamu 1955 loo bhartiya rathna puraskaramu pradhaanamu chesindi. eeyana vaaranaasilooni ooka vibhinnamaina sampanna shaw kutumbaaniki chendinavadu. tana koduku shree prakaasa nyaaya vidya abhyasinchadaaniki britton vellaalani anukunnappudu samudramu daatadamu valana kulaanni aemee kolpomani samardhinchadamu valana eeyananu agarawal samaajamu nundi bahishkarincharu. 1869 jananaalu 1958 maranalu bhartia tatvavettalu bharataratna graheethalu britishu bharatadesa kendra saasanasabha sabyulu
purushottama daas tandon (पुरुशोत्तम दास टंडन) (agustuu 1, 1882 – juulai 1, 1962), Uttar Pradesh raashtraaniki chendina bhartiya swaatantryasamarayudhuda. eeyana hindeeki bharatadesa adhikaara basha stayini saadhinchenduku visheshakrushi chesudu. eeyanaku rajarshi annana birudu Pali. tholi jeevitam purushottama daas tandon, alahabaduloni ooka khatri kutumbamulo janminchaadu. nyaayasaastramlo pattabhadrudai, charithraloo em.e degreeni pomdi, 1906loo nyayavadiga vruttijeevitaanni praarambhinchaadu. 1908loo tez bahadhur saprooku juunior nyayavadiga alahabadu unnanatha nyayasthanamu yokka bars loo cheeraadu. 1921loo prajaakaaryakramaalapai drhushti pettadaniki nyaayavaada vruttini tyajinchaadu. swaatantryoodyamam tandon 1899loo vidyaarthirojula nundi bhartiya jaateeya congrace sabhyunigaa unaadu. 1906loo akhila bhartiya congrsu kamitilo alahabaduku praatinidhyamu vahinchaadu. tandon, 1919loo jalian‌walia bhag udantaanni adhyayanam chosen congrsu kamitilo panichesaadu. lala lajapati ray sthaapinchina survents af da pipul sosaiteeki adhyakshuniga kudaa panichesaadu. 1920lalo sahayanirakaranodyamamlo, 1930lalo uppusatyagrahamlo paalgoni jailuku velladu. 1931loo ghandy londonlo jargina roundu table samavesamu nundi thirigiraaka munupe arrest cheyabadina vyaktulalo nehruto paatu tandon kudaa unaadu. rautu vudyamamloo eeyana poeshimchina paathraku gaand chirasmaraneeyudu. 1934loo Bihar praamtiya kisaan sabhaku adhyakshuniga panichesaadu. 1937, juulai 31 nundi agustuu 10, 1950 varku 13 samvatsaraala paatu Uttar Pradesh saasanasabha speekarugaa panichesaadu. 1946loo bhartiya raajyaamga sabhaku ennikainaadu. swatantrayam tarwata 1948loo congrsu parti adyaksha padavikai pattaabhi sitaramaya pai pooti chessi odipoyadu. conei clistamaina 1950 ennikalallo Nagpur sadassuku netrutvam vahinchadaniki aachaarya kripalaaneepai gelupondaadu. tandon 1952loo lok sabhaku aa tarwata 1956loo raajyasabhaku ennikainaadu. aa taruvaata ksheenistunna aarogyamu valana kriyaseelaka prajaajeevitamu nundi viraminchaadu. 1961loo bhartiya prabhuthvamu tandon nu athyunnatha pourapuraskaaramaina bhaarataratnato satkarinchindi. moolaalu velupali lankelu 1882 jananaalu 1962 maranalu bharataratna graheethalu bhartiya swatantrya samara yoodhulu Uttar Pradesh vyaktulu
daa. rajendra prasad (1884 dissember 3 – 1963 phibravari 28) bharathadesapu mottamodati rastrapathi. atadu 1950 nundi 1962 varku rastrapathi baadhyatalanu nirvahimchaadu. prajalu etanini premagaa, gouravamga 'babuu' ani pilichevaaru. atadu bhartia rajakeeya naayakunigaa bhartiya jaateeya congresses loo bhartiya swaantantryoodyama kaalamlo cheeraadu. atadu Bihar loo pramukha naayakunigaa edigaadu. mahaathmaagaandhi maddatudaarunigaa atadu 1931 loo jargina uppu satyaagraham, 1941lojarigina quit‌ india udyamaalalo paalgoni jailusiksha anubhavinchadu. 1946 ennikala taruvaata atadu aahaaram, vyavasaayam saakhaku bhartiya prabhutvamloo mantrigaa vyavaharinchaadu. atadu bhartiya raajyaamga nirmaana silpi. 1948 nundi 1950 varku bhartiya raajyaamga musaida thayaarii choose yerparachabadina sanghaaniki adhyakshata vahinchaadu. 1950loo bhaaratadaesam ganathanthra rajyaanga avatarinchina taruvaata atadu raagyaamga parishattu dwara modati raashtrapatigaa ennukoobaddaadu. 1951 saarvatrika ennikala taruvaata atadu modati bhartiya paarlamentu electoral collge dwara raashtrapatigaa ennukoobaddaadu. ooka raashtrapatigaa atadu pakshapaata dhoorani lekunda, unnanatha padavulaloo unnavaru swatantramgaa vyavaharinchendukugaanu congresses parti rajakeeyaala nundi vaidolagi kothha sampradaayanni nelakolpadu. yea padavi alankarapraya mainadainappatiki atadu bhaaratadaesamloe vidyaabhivruddhini prothsahinchenduku gaand apati pradhanamantri jawahar lall nehruu ku vividha sandarbhaalalo salahalanichevadu. 1957loo atadu rendavasari raashtrapatigaa ennikai, remdu sarlu bhartiya rastrapathi padavinalankarinchina ekaika vyaktiga charithraloo nilichaadu. balyamu, vidyaabhyaasam rajendra prasad Bihar rashtramlo shivan jillaaloni jerday gramamlo 1884loo decemberu 3 na janminchaadu. atani thandri madhav sahay samskrutam, parsiyanu bhashalalo pandithudu. talli kamaleshwari divi yeppudu raamaayanam nundi kadhalu vivarinchedi. aidava etnae percian bhaasha, hiindi bhaasha , ankaganitam nu neerchukoevadaaniki ooka moulvi (muslim pandithudu) dhaggaraku pampinchabaddaadu. taruvaata chapra prabhutva paatasaalalo praadhimika vidyaabhyaasam Akola. 12 samvatsaraala vayasukoenae raj‌vamshee devini vivaham chesukunadu. atu taruvaata vidyakai paatnaaloo tana annana mahender prasad oddha untu orr.kao.gosh paatasaalalo chaduvukunnadu. marala chapra prabhutva paatasaalalo cry kalakathaa vishvavidyaalaya pravesa parikshalo prathma shrenilo uttiirnudai nelaku roo.30 upakaaravetanam pondadu. 1902loo atadu kalakathaa presidencee collegeelo cheeraadu. modatlo sciencu vidhyaardhi. 1904loo kalakathaa vishwavidyaalayam nundi epf.Una uttiirnudayyaadu. akkade 1905loo modati sthaanamloo graduation Akola. atani adhyapakulalo jagadesh chandrabose, prafulla chandra ray modalaguvaaru unnare. athadi methaashaktiki ooka examiner (pareekshakudu) prabhaavitudai athadi pariksha javabu patrampai "pareekshakuni kante pareekshitudu goppavaadu" aney vyaakhya raasadu. taruvaata atadu sanghika saastrampai makkuva pemchukuni atuvipu tana drhushti maralchaadu.1917loo kalakathaa vishvavidyaalayanloo aardika shaasthramlo em.Una. pradhamashrenilo uttiirnudayyaadu. b.emle. aa tarwata em.emle. porthi chessi doctorete kudaa pondadu. rajendra prasad chaduvutunnappuudu tana annatho kalisi eden hinduism haastalulo nivasinchevaadu. annatho kalisi swadesi udyamaannee nadipaadu. atadu "dwan samajam" loo kreyaaseela sabhyunigaa sevalandinchaadu. atadu Patna kalashalaloo1906loo jargina beehari studets‌ conferensu yerpaatulo keelaka patra poeshimchaadu. bhaaratadaesamloe modatisari yerpadina yea samshtha camparan vudyamam, sahayanirakaranodyamamlo mukhya patra poeshimchina naayakulaina anugraha narayan sinha, krishna sidhu lanu desaanikandinchindi. . jeevitam upadhyayuniga atadu upadyayuniga anek vidyaasamsthalalo panichesadu. aardika shaasthramlo em.Una porthi chosen taruvaata atadu Bihar loni mujaphar‌puur langat sidhu kalashalaloo aamgla adhyaapakunigaa cheeraadu. taruvaata aa samsthaku pradhaanachaaryunigaa tana sevalanandinchadu. taruvaata 1909loo kalakattaalooni rippon kalashalaloo nyaayavaada vidyanu abhyasinchadaaniki gaand udyoganni vadili velladu. atadu aa kalashalaloo nyaayavaada vidyanu abhyasinche samayamlo kalakathaa city kalashalaloo aardhikasaastra adhyaapakunigaa panichesadu. 1915 loo "mister af laaw" pariikshalaku hajaray pradhamashrenilo uttiirnudai bagare pathakaanni pondadu. 1937loo alahabadu vishwavidyaalayam nundi nyaaya shaasthramlo doctorete degreeni pondadu. nyayavadiga 1911 loo, congresulo cheeraadu. conei atani kutumba paristiti emantha bagaledu. kutunbam tana sahayanikai yeduru choosthunna tarunamlo, swatantrya samaramlo paalgonenduku annagaarini anumati adigadu.atadu ndhuku oppukoka povatam valana 1916 loo, Bihar, odisha rastrala highcourtulalo cheeraadu. taruvaata 1917loo atadu Patna viswavidhyalayamloni sannat, sindiqet loo modati sabhyunigaa niyamimpabaddaadu. Bihar loo silk-toun gaaa prasiddhigaanchina bhagal‌puur loo nyaayavaada paakteesunu chepattaadu. edaina vichaarana jaruguthunnappudu, tana vaadhanaku vyatirekamga evarainaa udaaharanalu choopalekapoyinappudu, nyaayamoorthulu rajendra prasaadune udaaharanha ivvamani adigevaru. swatantrya samaramlo nyayavadiga jeevithanni praarambhinchina anatikaalamlone swatantrya poraatamvaipu aakarshitudayyaadu. rajendraprasad 1906loo modati saree kalakathaaloo nirvahinchabadina bhartiya jaateeya congresses varshika samaaveeshaala dwara sambandhanni pemchukunnaadu. aa samayamlo atadu kalakathaaloo vidhyaabhyaasam chesthu aa kaaryakramamlo swachchanda sevakunigaa cheeraadu. 2011loo rendavasari varshika samavesalu jarugutunna samayamlo atadu bhartiya jaateeya congresses loo cheeraadu. 1916 loo laknolo jargina bhartiya jaateeya congresses samaveshalalo mahathmaa gandheeni kalisadu. camparan loo jaraganunna nija nirdhaarana kamiteelooniki tanato paatu swachchanda kaaryakarthagaa ravalani mahathmaa ghandy atanini koraadu. mahathmaa ghandy ankithabhaavam, viswaasam, dhairyalanu chusi chalinchipoyadu. 1918 loo'sarch lyt'aney aamgla pathrikanu, aa tarwata 'desh' aney hiindi pathrikanu nadipaadu. 1920loo bhartiya jaateeya congresses dwara nirvahinchabadina sahaya niraakaranoodyamamloo palgonnadu. atadu tana laabhadaayakamaina nyaayavaada vruttini, alaage viswavidhyalayamloni addhyapaka vrutthi vidhulanu tappukunnadu. paaschaatya vidyaa samsthala sthaapanaku gandhiejie bahishkaranaku pilupunicchinanduna prasad atani kumarudu mritunjay prasad nu paatasaalanundi maaniveyinchi, bhartia saampradaya vidhaanaalalo vidyaabhyaasam andisthunna Bihar vidyapith loo cherpinchaadu. yea vidyaapeetaanni1921loo tana mithrabrundamtho kalisi sthaapinchi bhartia samskruthi uttipadela nadipaadu. .1921loo mahathmaa gaandheetoo okamaaru samavesam taruvaata, vishvavidyaalayanloo tana senator padhaviki raajeenaamaa chesudu. bhartiya svatantryodyamamlo atadu pramukha rachayita rahul sankrityayan nu kalisadu. rahul sankrityayan rajendraprasad methassuku prabhaavitudai ooka guruvugaa bhaavinchaadu. atadu raasina anek vyasalalo sankrityayan thoo jaripina samaaveeshaala girinchi perkonnaadu. atadu viplavavaada prachuranalanu "serch‌lyt" , "desh" patrikalaku rasevadu. yea pathrikala choose nidhini sekarinchevaadu. atadu deesha vyaaptangaa paryatinchi prajalaku swaatantryoodyamam vidhanalanu upanyaasaala dwara vivarinchaadu. 1924loo beeharu bengal‌lalo vacchina varadalalo annii kolpoyina abhagyulanu aadukovadamkosam thanavanthu sahayanni mundundi amdimchaadu. 1934janavari 15, na eharulo bhukampam vacchinappudu rajendra prasaadu jailuloo unaadu. rendurojula anantaram atanini vidichipettaaru. bayataku ragane athanu 1934 janavari 17 na Bihar central releaf committe loo cry nidulanu saekarinchadam modhalupettaadu. ola bhookampa baadithula sahaayaardhathamtanu saekarinchina nidhulu (38 lakshalu) apatlo vaisrai saekarinchina nidhulaku moodintalunnaayi. rajendraprasad 1934 octoberulo bombaylo jargina akhila bhartiya kaangresu mahasabhalaku adhyakshuniga ennikayyadu. alaage 1939loo netaji subhsh chandrabose raajeenaamaa chosen taruvaata, 1947loo inkosari, motham moodusaarlu aa padavini chepattaadu. 1942 augustu 8 na quit india teermaanaanni congresses bombaylo pravesapettindi. yea sandarbhamgaa anek mandhi svatantryodyama karulu arrest cheyabaddaaru. atanini paatnaalooni sadakhat asramam oddha arrest chessi, bankipur kendra kaaraagaaniki taralinchaaru. dadapu muudu samvatsaraala paatu jail siksha tarwata, 1945, juun 15 na vidichipettaaru. 1946 septembaru 2 na yerpadina taatkaalika prabhuthvam jawahar lall nehruu naayakatvamlo 12 mandhi manthrulanu empika chesindi. andhulo rajendra prasad aahaaram, vyavasaya saakhaku mantrigaa panichesadu. taruuvata 1946 decemberu 11 na raajyaamga sabhaku adhyakshuniga ennikayyadu. taruvaata z.p.krupalani congresses adyakshunigaa raajeenaamaa chosen taruvaata 1947 nevemberu 17 na congresses adhyakshuniga bhaadyatalu sweekarinchadu. bhartiya ganathanthra rajyaniki modati rastrapathi bhartiya swatantrayam vacchina remdunnara samvatsaraala taruvaata 1950 janavari 26 na swatanter bhartiya rajyangam aamoedimchabadimdi. rajendra prasaadunu modati raashtrapatigaa yennukunaru. anukookundaa bhartiya ganathanthra dinotsavaniki ooka roeju mundhu 1950 janavari 25 aati ratri atani soodari bhagavati divi prasad maraninchindi. atadu dahana samskaaraalaku erpaatlu Akola conei republik dinotsava vaedukalu perade grounded loo poortichesina taruvaata Bara puurticheesaadu. bharatadesaaniki adhyakshuniga rajyangam prakaaram bhaadyatalu nirvartistunna vyaktiga e rajakeeya paarteeki chendakunda swatantrudigaa vyavaharinchaadu. atadu prapanchavyaapthamgaa bhartiya ambasidaruga videsi deshaalatho dautya sambandhaalu penpondinchadam choose parayatanalu Akola. atadu rendavasari varusaga 1952, 1957 lalo tirigi ennukoobaddaadu. yea vidhamgaa empika kabadda modati raashtrapatigaa charithraloo sthaanam sampaadinchaadu. atani rastrapathi padav kaalamlo modati saree rastrapathi bhavan sameepamlo unna moghal gaardens ooka nela paatu sandarsakula choose anumatinchabaddaayi. deeshaaniki mottamodati raashtrapatigaa swatantramgaa meligi, pradhaanini gaanii paartiini gaanii raajyaamga nirmaanamlo jokyanchesukonivvale. ola tana taruvaata vacchina andaru raashtrapatulaku udaharanaga nilichaadu. "hinduism kood bill" chattam pai vivaadhaala taruvaata athanu rashtra vyavaharaalloe marinta churukaina paathranu poeshimchaadu. 12 samvatsaraalapaatu bhartiya raashtrapatigaa sevalandinchi 1962 na padav viramanha Akola. kaaryaalayaanni vidichipettina taruvaata 1962 mee 14 na Patna ku tirigi vachi Bihar vidyaapeetamlo undaalani korukunadu. 1962 septembaru loo, atani bhaarya raj‌vamshee divi chanipoyindi. 1963 phibravari 28 na aayana raam raam anatu kannu muusaadu. maranaaniki nelarojula mundhu tanakutane ooka Surat raasukunnaadu, andhulo ila cheppaadu, "neenu amtima dasaku cheruvainatlu anipistuundi, edaina chese sakta anthamavuthondi, Mon unike anthamavuthondi". anantara kaalamlo bhaaratadaesamloe athantha gouravaneeyamaina bharataratna puraskaaraanni rajendra prasaaduku prakatinchaaru. paatnaaloo " rajendra smruthi sangrahaalayam" nu atanaki ankitham chesaru. deesha prajalalo ayanaku unna achanchalamaina premaabhimaanaala valana aayananu desh rathna ani pilichevaaru. sahiti sevalu president af cohn‌stitunt assembli setyagraha ett camparan (1922) deveeson af india (1946, aan‌Jalor) aatmakatha (1946), banik puur jailuloo 3 samvastaralu unna samayamlo raasina sveeya charithra. mahathmaa ghandy und Bihar, sam reminicinses (1949) bapoo kao kadamom me (1954) sins independence (1960 loo pracurana) bhartia siksha at da feat af mahathmaa ghandy itara pathanaalu Rajendra Prasad, first President of India, by Kewalram Lalchand Panjabi. Published by Macmillan, 1960. Rajendra Prasad: twelve years of triumph and despair, by Rajendra Lal Handa. Published by Sterling Publishers,1979. Dr Rajendra Prasad, Correspondence and Select Documents, by Rajendra Prasad, Valmiki Choudhary. Published by Allied Publishers, 1984. . Excerpts (Vol. 1-Vol. 10) Dr Rajendra Prasad by India Parliament. Lok Sabha. Published by Lok Sabha Secretariat, 1990. Rajendra Prasad and the Indian freedom struggle, 1917–1947, by Nirmal Kumar. Published by Patriot Publishers, 1991. . Dr Rajendra Prasad: Political Thinkers Of Modern India, by V. Grover. Published by Deep & Deep Publications, 1993. First Citizens of India, Dr Rajendra Prasad to Dr Shanker Dayal Sharma: Profile and Bibliography, by A. B. Kohli. Published by Reliance Pub. House, 1995. . adharalu inthakmundu unna raashtrapatula girinchi bhartiya prabhutvamvaari adhikarika webb‌saitulo chudandi congrace parti webb‌saitulo rajendra prasad girinchi daa. rajendra prasad jeevita charithra moolaalu bayati linkulu Rajendra Prasad at Encyclopædia Britannica rajendra prasad rajendra prasad rajendra prasad aatmakatha raasukuna Bihar vyaktulu Bihar swatantrya samara yoodhulu raajyaamga parishattu sabyulu Bihar rachayitalu
aachaarya vinobaa bhavega paerondhina chendina vinaayak narhari bhave (september 11, 1895 - novemeber 15, 1982) swaatantryasamarayudhuda, gaandheyavaadi, mahathmaa gaandheeki aadyatmika varasudu. jananam vinobaa, mahaaraashtraloni gagodelo 1895, september 11na ooka saampradaya chith‌povan braahmanha kutumbamlo janminchaadu. baalyamulo eeyana bhagavadgeeta chadhivi spurthi pondadu. eeyana mahathmaa gaandheetoo paatu bhartiya svatantryodyamamlo paalgoni, briteeshu prabhuthvaaniki vyatiraekamugaa chosen poraataaniki gaand 1932loo jail kellaadu. jailloo saha khaidilaku, tana maatrubhaashaina maraatheelo bhagavadgeetapai konni upanyaasaalichaadu. athantha sphuurtidaayakamaina yea upanyasale aa taruvaata taxes aan dhi giitha annana pusthakamgaa veluvaddayi. yea pusthakamu deshavideshaallo anek bhaashallooki anuvadinchabadindi. vinobha yea upanyaasaalaku preranha maanavaatiitamainadani, tana itara rachanalu samasipoyina yea upanyaasaala prabavam mathram eppatikee undipotundani nammadu. sangha samskartagaa bharathadesamlooni pallelloo jiivinche sagatujeevi anubhavinche kashtalaku samasyalanu anveshinchadamlo chaaala krushini saliparu. konnintiki aadyatmika dhoorani samanjasam ani kudaa bhaavimchaaru. yea dhoorani krameynaa sarvodaya udyamaaniki dhaaritheesindhi. vinobaa bhavetho mamekam chendina maroka mahatthara karyakram bhuudaanoodyamam. nuuthana tarahaalo nadachina yea bhudanodyama prachaaramlo bhaagamgaa, desam nalumulalu padyatra chesudu. prathee bhookaamanduni vyaktigatamgaa, tananu kodukugaa bhaavimchi, kontainaa bhumini yivvaalani praarthinchaadu. ola saekarinchina bhumini paedalaku danam dwara panchi pettadu. ahimsa, premalanu melavinchina vidhaanam aayana tatvam. vinobaa antey ventane sphurinche amsham - gohatya vidhaana nirmuulanam. vinobaa tana jeevita charamankam, mahaaraashtraloni pounaaramo nirminchukunna asrama vaataavaranamlo gadipaadu. indiraagandhi vidhinchina atyavasara paristhitini samardhinchina vaariloo vinobaa okaru kaavadam, aa kollanni anusaasana parvamgaa abhivarninchi, kramasikshanaku sariyain samayam ani vyaakhyaanimchaaru. vidvattu unnachoota vivaadham, asuuyalu janistaayi. tarkamleni athi gandhivadam vinobadi ani pramukha saahiteevetta v. yess. naipaul vimarshinchadu. kanni, bhartia aardika, raajakeeyavidhaanamtho bhaagaswaamyam pomdadani naipaul nunchi yituvanti vimarsalu raavadam chaaala vidduram ani prathi vimarsalu kudaa vacchai. bhudanodyama prarambham 1951 epril 18 na yadadari buvanagiri jillaaloo vinobaa bhave poechampalli mandalamlo praveshinchadu. mottamodati saree bhuudaanoodyamam ikade nunde praarambhinchabadindhi. andhuke deeniki bhudan poechampalli ani pilustharu. yadadari buvanagiri jillaaloo pochampalliloki modati saree vinobaa bhave pravesinchinappudu atanni graamastulu swaagatinchaaru. kontha kaalam pochampallilo unaadu. aayana akada 75% kante ekuva mandhi bhoomileni paedha graamastulu unnaran telusukunnaru. graamastulu atanni kalavataniki vachi 80 ekaraala (sagam thadi bhoomulu, each sagam podi bhoomulu) bhuumii kaavalani adigaaru. appudu vinobaa bhave andaru graamastulaku prabhutvame yenduku sahayam cheyale. bhuuswamulu thoti paedalaku sahaya padavachukada ani annatu. appudu ventane vedire ramachandrareddi aney ooka bhuuswami neenu paedalaku 100 ekaraala bhuumii istaanu anni vagdanam chesudu. deenitho, bharatadesa bhuusamasyanu parishkarinche saamardhyam yea udyamaaniki undani vinobabhave ankunnadu. akada aa vidhamgaa bhudan vudyamam modalaiyindi. pratibhaku puraskaralu 1958 loo vinobaku saamaajika naayakatvampai raman magsaysay puraskara mottamodati sweekarta vinobaa kaavadam bharatadesaaniki dakkina gouravam. 1983loo bharataratna biruduni vinobaa maranantaram ventane bahuukarinchaaru. vinobaa bhavalu viplavaalaku aadhyaatmikabhaavaale muulam; maanavula hrudayaalani, manassulani yekikrutam cheyadanike Mon kaaryakramaalapai drhushti pettedam jargindi. prasaanthata anede maanasikam, aadhyaatmakam. yea dhoranulanunche maanavula vyaktigata jiivitaalloo pravesistaayi. prapanchagamanam veetipaine aadhaarapadindi. gn jagath! vishvaaniki vision! beedaprajala hrudayaalanu susampannamgaanu, sampannaprajala hrudayaalanu beedatanamtoonu bhagavantudu srushtinchadam vidduram, aashcharyakaram. prajashakthi, prajaabalam sankalpamgaa saadhinchaali. himsaayuta, balavantapu adhikarika rajyapalanam aahvaaninchadaggadi kadhu. e deeshamainaa, sainyamtho, yuddhasamagri balamtho kaaka, naitinabalamtho samardhinchukovali. paatapadina yuddhasaamagritho kothha yudhalu cheyagalagadam asadhyam. prabhuthwaala tappidaalapai vimarsincha valasina pania anaku ledhu. manchi panulani anukunnavatipai Mon vimarsa umtumdi. viplavavaadaanni prabhutvame prcharam chesthundu annana bhawam, Bodh ennatikee raneeyakudadu. ahimsa vidhaanaalapie nidaanadhoranini avalabinchakudadu. ahimsaamaargam dwara, anukuna lakshyalanu saadhinchaalante, kaalayaapana, jaapyam satruvulu aney anukovali. pattu entamaatram sadalakudadu. metakadanam, pasaleni, prabhaavamlaeni ahimsaavidhaanaalanu avalambinchinanduvalla pratuta stabdhata konasaagae pramaadamtopaatu, perugudala, abhivruddhi chatikilabadataayi. chivaraku parajayam, niraasa tappavu. samaajaseva, ahimsaamaargam, gorakshana, aadhyaatmakathorani, kushtivyaadhigrasthu sahayasahakaaraalu, bhuudaanoodyamam, yila anno sevalanu amdimchina vinobaa bhave vivaadham laeni paramaachaaryulu. bharatadesaaniki pradhaanaachaaryulalo okaru ani kachitanga cheppavacchu. maranam aachaarya vinobaa bhave 1982, novemeber 15 na, chivari roojulloo aahaaram, neee theesukodaaniki niraakarinchi, sallekhanamgaa bhaavinchagaa, keerthisheshulainaaru. moolaalu bayati linkulu telugujarnallo vinobha bhavepai vyasam vinobaa bhavepai joshyula suuryanaaraayanamoorti raasina gramtham bharataratna graheethalu 1895 jananaalu 1982 maranalu raman magsaysay puraskara graheethalu prapancha prasiddhulu bhartiya swatantrya samara yoodhulu Maharashtra vyaktulu
khan abdoul gafar khan (pashto/urdoo: خان عبد الغفار خان) (jananam : hasht Nagar (osmania jayee, peshaavar), vaayavya sarihaddu raashtram, britishu india, jananam 6 phibravari, 1890 – maranam peshaavar, NWFP, pakistan, 20 janavari 1988. badsha khan gaaa sarihaddu ghandy gaaa paerugaanchaadu. swatantrya samarayodudu, gaandheyavaadi. bharataratna puraskaaramunu pondina tholi bharatetarudu. "errachokkaala vudyamam" praarambhinchina pramukhudu. intani anucharulanu "khudayi khidmat‌gaar" (bhagavatsevakulu) ani pilichevaaru. ithanu pashto ledha paktuunistaan ku chendina rajakeeya, dharmika nayakan. bhartiya vibhajanaku teevramgaa vyatirekinchinavaadu. bhartiya raajakeeyanaayakulato kalsi swatantrya poratamlo palgonnadu. bharatadesa raajakeeyanaayakulato mareee mukhyamgaa ghandy nehruu, congresses paartiitoe kalsi poraatam salipaadu. sarihaddu praanthapu muslimlidarlu, ithanu muslimla droohi ani 1946 loo hathya prayathnam chesaru. deesha vibhajananu aapadaaniki congresses parti aakari prayatnalu cheyaladu. itu sarihaddu praantavaasulaku dveshi ayadu, atu deesha vibhajana aagalaedu. abdoul gafar khan paristiti agamyagocharamayyindi. badsha khan, anuyayulu, bhartiya pakistan lu mammalni teevramgaa drooham cheshaayani bhaavimchaaru. congresses paartiini, bhartiya rajakeeya nayakulanu uddeshinchi badshah khan annana aakari matalu, "meeru mammalni todella mundhu visiresaaru" . moolaalu Footnotes bayati linkulu security reesearch reviewloo khan abdoul‌gafar‌khan pai vyasamu 1890 jananaalu 1988 maranalu bharataratna graheethalu bhartiya swaatantryoodyamam bhartiya swatantrya samara yoodhulu jawar lall nehruu awardee graheethalu
bharathadesapu sahiti puraskarallo jnanpith puraskara atyunnatamaindi. dinni themes af india vartha pathrika vyavasthaapakulaina saahu jain kutunbam erpaatu chosen bhartia ghnaanapeetam varu pradanam chestaaru. vagdevi kamsya pratima, puraskara pathram, padakomdu lakshala rupees nagadu yea puraskaaramlo bhaagam.1964loo nelakolpabadina yea puraskara modhatisaarigaa 1965loo malayaala rachayita z sankara kurup‌ku vacchindi. bhartia adhikaara bhashalalo deniloonainaa raase bhartiya pourulu yea bahumatiki arhulu. aithe ooka bhaashaasaahityaaniki yea puraskara labhinchina tarwata moodellapaatu aa bhaashaasaahityaanni yea puraskaaraaniki pariseelincharu. 1982ku mundhu, edaina ooka rachanaku gaand sambandhitha rachayitaku yea puraskara ichhevaaru. appatinundi, bhartia saarasvataaniki chosen sevaku kudaa yea bahumatini isthu vasthunaru. ippati varku qannada rachayitalu atyadhikamgaa enimidisaarlu yea puraskara andukunnaru. hiindi rachayitalu aarusaarlu andukunnaru. awardee bayati linkulu adhikarika webb saitu. bhartia sahithya puraskaralu jnanpith awardee graheethalu bhartia puraskaralu‎
daadaasaaheb faalke awardee (aamglam: Dadasaheb Phalke Award) bhartia cinimaaku gananiyamaina seva chosen variki prathi savatsaram ichey puraskara. bhartia cinimaaku pitaamahudugaa bhavinchabade daadaasaaheb faalke satajanmadinam sandarbhamgaa 1969loo yea puraskara erpaatu cheyabadindhi. ooka samvatsaranike sambamdhinchina puraskara marusati edaadi chivarloo ichey jaateeya cinma avaardula thopaatu istaaru. charithra bhartia cinma parisrama prapanchamloonee athipedda parisramalalo okati. anno vaela kutumbaalaku jeevanaadhaaramgaa untu, kotla prajaaneekaaniki vinodaanni, aatavidupunuu andisthunna sadhanam cinma. ituvante bhartiya sinii pareesramaku aadyunigaa perugaanchindi daadaasaaheb faalke. athanu asalau peruu dhundiraj govindh faalke. Nashik pattanhaaniki 30kilometres dooramloni triyambakeshwaramlo janminchaadu. bombaayi loni j.j.schul af aarts, barodaloni kalabhavan‌lalo athanu vidyaabhyaasam chesudu. 1896loo athanu bombaayilooni watson hottal‌loo yesukristu charitam pai pradarsinchabadina cinemaanu chudatam jargindi. aa prabhaavamtho athanu highndava devatalanu chooputhoo cinemalu tiyyaalanna sankalpaaniki vachadu. 1913loo athanu teesina raza harishchandra cinematho modalaina athanu sinii jeevitam 19 samvastaralu saagimdi. sinii nirmaatagaa, darsakudugaa, skreen‌play-rachayitagaa yea kaalamlo athanu 95 chithraalanu, 26 laghuchitraalanu ruupomdimchaadu. thaanu entho dhanam sampaadinchinaa adhantha kudaa athanu sineeparishramaku tirigi kharchuchesadu. cinma parisramalooni vaanijya paramaina vishayalanu athanu pedaga pattinchukoledani cheppochu. bhaaratadaesamloe chalanachitra parisrama abhivruddhi chendadaaniki athanu entho krushichaesaadu. bhartia cinimaaku pitaamahudugaa bhavinchabade daadaasaaheb faalke shathajayanthi sandarbhamgaa 1969 loo daadaasaaheb faalke puraskaaraanni bhartiya prabhuthvam erpaatu chesindi. bhartia chitra vikaasamlo enalaeni krushi chessi, adbhuta prathiba paatavaalanu kanabariche athi koddhi mandhi vyaktulaku Bara labhinche gouravam yea daadaa saaheb faalke awardee. nateenatulu, sangeeta darshakulu, chayagrahakulu, nepatha gaayakulu, paatala rachayitalu, darshakulu, nirmaatalu ila okarani kadhu chalanachitraabhivrudhikai vishishtamgaa krushi chosen evarainaa yea avaarduku arhule. conei amtati vishisht seva chosen varu chaaala arudugaane untaruu. andhuke chaaala arudaina vyaktulu Bara pondhee birudu yea daadaa saaheb faalke awardee. awardee vivaralu 1969loo mottamodati saarigaa prakatinchina yea puraskaaraanni natiimani devika raaniki andachesaaru. aa tarwata kaalamlo prudhvee raj kapoor, rooby mayers, b.yan sorcar lanty vaallhaku yea award andachesaaru. conei mottamodataga yea awardee andukonna telegu varu mathram bian reddiga pilavabade bommireddi narsimha reddy. telegu vaare kadhu bhaaratadaesam garvinchadagga sinimaalaina “mallishwari”, “bagare paapa” lanty atythama cinemalu ruupomdimchina b.yan.reddy sodarudaina mro bian reddy kudaa yea puraskaaraanni pondadam visaesham. nijaniki bian ki daadaa saaheb faalke award ki aedo avinaabhaava sambandam unnattundi. iddharu telegu bian lu yea award andukoga mro bian ayina b yan sorcar, bian anadagina nitin boses kudaa yea puraskara andukonnaru. bian reddy lato paatu yea awardee andukonna telegu vaariloo pydi jairaj, elvee prasad, akkineeni nageshwararao, di.ramanayudu, kao. viswanatha unnare. darshakulu satyajit Rae, adoor gopala krushnann, mrinal seen, shyaam benegal, tapan sinha, shantaram, hrishikesh mukerjeelu yea puraskara andukonnaru. kevalam darsakule kakunda shivajee ganesan, delip kumar, raj kumar lanty natulu kudaa yea puraskaaraanni andukonnaru. nepathyagaayakulaina mannade, lathaa mangeshkar, aashaa bhomsle kudaa yea awardee graheetale. ippati varku awardee graheethalu 1969 - devika raanee, nati 1970 - b.ene.sorcar, nirmaataa 1971 - prithiviraj kapoor, natudu 1972 - pankaja mallick, sangeeta dharshakudu 1973 - sulochana 1974 - b.ene.reddy, darsakanirmaata 1975 - dhiren ganguulee, natudu 1976 - cannon divi, nati 1977 - nitin boses, dharshakudu 1978 - orr.sea.boral, skreen play 1979 - sohrab modi, darsakanirmaata 1980 - pydi jairaj, dharshakudu, natudu 1981 - naushad, sangeeta dharshakudu 1982 - emle.v.prasad, dharshakudu, nirmaataa, natudu 1983 - durga khote, nati 1984 - satyajit Rae, dharshakudu 1985 - v.shantaram, dharshakudu, nirmaataa, natudu 1986 - b.naagireddi, nirmaataa 1987 - raj kapoor, natudu, dharshakudu 1988 - ashoke kumar, natudu 1989 - lathaa mangeshkar, gaayani 1990 - Una.nageshwar raao, natudu 1991 - bhalji fendarkar, gayakudu, sangeeta dharshakudu 1992 - bhupen hazarica, gayakudu, sangeeta dharshakudu 1993 - majrooh sulthan‌puri, paatala rachayita 1994 - delip kumar, natudu, gayakudu 1995 - raj kumar, natudu, gayakudu 1996 - shivajee ganesan, natudu 1997 - pradeep, paatala rachayita 1998 - b.orr.chopra, dharshakudu, nirmaataa 1999 - hrishikesh mukherjee, dharshakudu 2000 - asha bhomsle, gaayani 2001 - yashs chopra, dharshakudu, nirmaataa 2002 - devanand, natudu, dharshakudu, nirmaataa 2003 - mrunal seen, dharshakudu 2004 - adoor gopalakrishnan, dharshakudu 2005 - shyaam benegal, dharshakudu 2006 - tapan sinha, dharshakudu 2007 - manna dee, gayakudu 2008 - v.kao.muurti, chayagrahakudu 2009 - di.ramanayudu, dharshakudu, nirmaataa, natudu, 2010 - kailasam balachander, dharshakudu 2011 - saumitra chaterjee, natudu 2012 - praan, natudu 2013 - guljar, natudu 2014 - sasikpur, natudu 2015 - manoej kumar, natudu, dharshakudu, nirmaataa 2016 - kao.viswanatha, natudu, dharshakudu, nirmaataa 2017 - vinodh khanna 2018 - amithaab bacchan 2019 - rajnikanth 2020 - aashaa pareek 2023 - vaheedaa rehaman daadaasaaheb faalke internationale fillm festival awaards - 2022 2022 phibravari 20na mumbailoo daadaasaaheb faalke awardee function ghananga nirvahincharu. yea vaedukaloe bhartia chalanachitra parisramaku chendina paluvuru pramukhulu hajarayyaru. 2021loo vidudalai vishesha aadarana pondina cinemalu, natulu avaardulu andukunnaru. aallu arjan heeroga sukumaar terakekkinchina pan india cinma pushpa : dhi raiz fillm af dhi iar gaaa nilichimdi. shersha  utthama chitramga ennikaindi. 83 cinemalo natinchina ranvir singku utthama natudu, mimee cinemalo natinchina krithi sananku utthama nati avaardulu dakkayi. ivi kudaa chudandi nandy puraskaralu vugaadi puraskaralu raghupathy venkaya awardee entaaa jaateeya puraskara anr jaateeya awardee moolaalu navatarangam webb loo cinma puraskaralu bhartia cinma bahumatulu daadaasaaheb‌ faalke awardee graheethalu
govindh vallabh pant, (1887 septembaru 10 - 1961 marchi 7) bhartiya svatantryodyama charithraloo nayakan. adhunika bharathadesapu vaastusilpilalo okaru. mahathmaa ghandy, jawar‌lall nehruu, vallabh bhay patel‌thoo paatu, pant bharatadesa swatantrya vudyamamloo keelaka vyakti , taruvaata bhartiya prabhutvamloo keelaka vyakti. athanu Uttarakhand rajakeeya naayakulalo agragami. (appudu uunited praavins ani pilustharu) bhartia union jaateeya bhashaga hindheeni stapinchadaniki viphalamaina vudyamamloo keelaka patra poeshimchaadu.nedu anek bhartia aasupatrulu, vidyaa samshthalu punaadulu atani perunu kaligi unnayi. ooka paedha kutumbamlo janminchina pant, vakeelu vruttini encukuni 1914loo moodhatisaarigaa british prabhuthvaaniki vyatirekamga ooka vyaajyamlo vision saadhimchaadu. 1921loo assembli ennikalallo potichesi gelavadam dwara prathyaksha raajakiyaalaloki adgu pettadu. 1937-39, 1946-50 lalo samyukta raajyaalaku (uunited provinces) mukhyamantrigaa, aa piena uttar Pradesh yerpadina tarwata 1950-54 lalo tholi mukhyamantrigaa panichesaadu. 1955 loo kendra prabhutvamloo hommantrigaa baadhyatalu chepattaadu. intaniki 1957loo bharataratna puraskara labhinchindi. jeevitam tolidasa pant 1887 septembaru 10 na Almora sameepamloni shyahi divi konda vaalupai unna khoont gramamlo janminchaadu. athanu kumoni braahmanha kutumbamlo janminchaadu. atani talli peruu govindi baayi. thandri manorat pant. ballabh pant thandri prabhutva adhikary.amduvalana udyogareethyaa nirantharam tiruguthu undevaadu. sthaanikamgaa unna ooka mukhyamaina prabhutva adhikary dwara, govindh‌ vyaktitvam, rajakeeya abhipraayaalanu roopondhinchadamloo atani taatha badhri dutt joshiy mukhya paathranu poeshimchaadu. pant alahaabaad vishvavidyaalayanloo chaduvukunnadu. taruvaata kashipur‌loo nyayavadiga panichesaadu. akada athanu 1914loo british raj‌ku vyatirekamga churukaina panini praarambhinchaadu. british adhikaarula lagejeeni sdhaanikulu uchitamgaa ravaanhaa cheyalsina cooley begar chattampai vijayavantamaina savalulo athanu ooka stanika parisht ledha graama mandaliki sahayam Akola. 1921loo athanu rajakeeyaalloki praveshinchadu.Agra udh uunited praavinsula saasanasabhaku ennikayyadu. swaatantryaporatam athantha samarthudaina nyayavadiga paerugaanchina pant 1920 l madyalo kakori kesulo paalgonna ramaprasad bismill, ashfaqullah khan, itara viplavakaarulaku praatinidhyam vahinchadaniki congresses partiche niyaminchindi. athanu 1928loo simon commisison‌ku vyatirekamga jargina nirasanalalo palgonnadu jawar‌lall nehruu tana aatmakathalo, nirasanala samayamlo pant tanuku amdaga nilichina vivaraala girinchi raasthuu, atani peddha vyakti, atadini pooliisulu teelikagaa lakshyangaa chesukunnarani perkonnaadu. aa nirasanalalo athanu teevra gayalapalayyadu.adi atani jeevithaantham tana veepunu nithaarugaa chaeyakumdaa nirodhinchindi. 1930 loo, ghandy munupati caryala nundi preranha pondina salt march nirvahinchinanduku atanni arrest chessi konni vaaraalapaatu jailuloo unchaaru. 1933loo, appudu nishedhinchabadina provincial congresses seshan‌ku haajarainanduku harsh dev bahuguna (choukot ghandy) thoo paatu atadini arrest chessi edu nelala paatu jailuloo unchaaru. 1935loo nishaedham raddhu cheyabadindhi. pant kothha saasana mandaliloo cheeraadu. rendava prapancha iddam samayamlo, pant vaari yuddha prayatnaalalo briteesh rajuku maddatunivvaalani suuchimchina ghandy vargham, subhsh chandrabose vargham Madhya taibrekar gaaa vyavaharinchaadu, briteesh raj‌nu anni vidhaaluga bahishkarinchadaaniki paristhitini sadviniyogam cheskovalani suuchimchaadu.1934loo congresses chattasabhala bahishkarananu muginchaaru. pant kendra saasanasabhaku ennikayyadu. asembliiloe congresses paarteeki dipyooti leader ayadu. 1940loo setyagraha udyamaanni nirvahinchadamlo sahaayapadinanduku pant jail paalayyaadu. 1942 loo quit india teermaanampai santhakam chesinanduku malli arest cheyabaddaadu.1945 marchi varku congresses varking kamiteeloni itara sabhyulato kalisi muudu samvastaralu ahamad‌Nagar kotaloo gadipaadu , aa samayamlo jawar‌lall nehruu pant aaroogyam debbatinnadane kaaranampai vidudhala choose vijayavantamga abhyardhinchaadu. uunited praavinsula premiyer 1937, Uttar Pradesh mukyamanthri 1950 pant 1937 nundi 1939 varku uunited praavinsula (Uttarakhand) mukhyamantrigaa baadhyatalu sweekarinchadu. 1945loo, british laber prabhuthvam provincial chattasabhalaku kothha ennikalanu aadaesimchimdi. uunited praavinsulalo 1946 ennikallo congresses majority saadhinchindi. pant malli pradhanamantri ayadu. 1947loo bharatadesaaniki swatantrayam vacchina tarwata konasagadu. Uttar Pradesh‌loo atani nyaayamaina samskaranhalu, sthiramaina paalana bhaaratadaesamloe athyadhika janaba kaligina rashtra aardika sthithini sthireekarinchindi. aa sthaanamloo athanu sadhinchina vijayaalalo jameendaree vyvasta raddhu Pali. alaage athanu hinduism kood billunu aamodinchaadu. hinduism purushulaku ekaswaamyaanni tappanisari chesudu. hinduism mahilhalaku puurveekula aastiki vidaakulu, vaarasatva hakkulanu kalpinchadu. pant 1955 janavari 3 na kendra mantrivargamlo Port‌folio lekunda kebinet mantrigaa pramana sweekaaram cheyadanki Lucknow nundi newdhilleeki velladu. bhartiya kendra hommantri pant‌nu kendra mantrivargamlo homsakha mantrigaa 1955 janavari 10na jawar‌lall nehruu neyaminchaadu.1955 nundi 1961 varku kendra homem mantrigaa panichesadu. basha paranga rastrala punarvyavastheekarana atani mukhya vision. kendra prabhuthvam, konni rastrala adhikarika bhashaga hindheeni stapinchadaniki athanu badyatha vahinchaadu. kendra hommantrigaa unna samayamlo pant‌ku 1957 janavari 26na bharataratna labhinchindi. maranam 1960loo athanu gundepotutho baadhapaddaadu. appatiki paschima bengal mukyamanthri, atani snehithudu bidhan chandra ray‌thoo sahaa bharathadesamlooni agra vaidyulu atanaki chikitsa andichaaru. atani aaroogyam ksheeninchadam prarambhamaindi. athanu 1961 marchi 7 na 74 samvatsaraala vayassuloe, cerebral stroc‌thoo maranhichadu. aa samayamlo athanu ippatikee bhartiya homem manthri padaviloe unaadu. atanaki santaapam teluputuu, apati bhartiya rastrapathi dr rajendra prasad ila perkonnaadu, "pundit govindh ballabh pant anaku 1922 nundi thelusu, yea sudeergha kaala vyavadhilo atani nundi pariganana Bara kadhu, aapyaayata kudaa pondadam Mon visaesham. atani shramanu, atani vijayalanu anchana veydaniki idi samayam kadhu.dunkhamlo matalu raavatamledu. neenu atanini praeminche, aaraadhinche vaari andari choose atani athmaku santini koruthoo praardhinchagalanu. " samshthalu, smaraka chihnalu govindh ballabh pant social science inistityuut, alahaabaad govindh ballabh pant vyavasaya, saankethika vishwavidyaalayam, pant Nagar govindh ballabh pant inginiiring kalaasaala, pourie garhwal, Uttarakhand govindh ballabh pant inginiiring kalaasaala, Delhi govindh ballabh pant Sagar, sonebhadra (uttarapradesh) moolaalu velupali lankelu bharataratna graheethalu Uttar Pradesh mukhyamantrulu bhartiya swatantrya samara yoodhulu 1887 jananaalu 1961 maranalu Uttar Pradesh raajakeeyanaayakulu Uttar Pradesh vyaktulu bhartiya thapaalaa billapai unna pramukhulu britishu bharatadesa kendra saasanasabha sabyulu
aachaarya panduranga waman kaane (1880-1972) mahaaraashtraku chendina pramukha bhartia charitrakaarudu, samskrutha pandithudu, upaadhyaayudu. 1963 loo eeyana bharataratna puraskaaraaniki empikayyadu. eeyanaku mahamahopadhyay aney birudu Pali. hiistory af dharamsastra eeyana rachinchina prakyatha gramtham. yea pustakam choose eeyana sataabdaalugaa velupadina anek taalhapatra gramddhaalanu parisoedhimchaadu. aseatic sociiety af bombay, bhandarkar orientel reesearch in‍stitute lanty samsthaloo unna vanarulaku indukosam vaadukunnadu. balyam, vidyaabhyaasam eeyana mahaaraashtraloni Ratnagiri jillaaloo ooka saampradaya chith‌pavana braahmanha kutumbamulo janminchaadu. prasidha prachuranalu hiistory af dharamsastra (dharamasastram charithra) anu udgrandhaanni rachinchinanduku daa. kaane peruu pondhaaru. anshent und mideeval religions und sivil laaw in india (bhaaratadesamuyandali prachina, Madhya tarupu mataviswaasamulu, vyavahara chattamu) anu upasheershikato yea pustakam prachurimpabadindi. sataabdaalugaa velupadina palu taalapatragranthaala modhal pusthakaala varku parisoedhinchina daa. kaane yea pusthakamu dwara bhaaratadesamuyandali prachina, Madhya taraalalo nyaayavartanayokka parinaamakramamu girinchi teliyajesenu. aseatic sociiety af bombay, bhandarkar orientel risarch institut vento prakyatha samsthalalo labhyamayina vanarulanu daa. kaane tana parisoedhanaloo upayoginchaaru. aaruvaela ayiduvandala putala paibadi unna yea granthamu iidu samputlalo prachuritamayyindi; modati samputi 1930loo prachurimpabadagaa chivari samputi 1962loo prachurimpabadindi. yea granthamu vishayavaisaalyamu, lothaina parisodhanalaku peruu pomdinadi - daa. kaane mahabharatham, puraanhaalu, chaanakyudu vento vibhinna drukpathaala rachanalanu sampradinchadame kaaka, appativaraku janasaamaanyaaniki teliyanu anno pusthakaalanu sampradinchaaru. yea gramtha vaishishtyamu aayana samskrutha basha praaveenyaaniki aapaadinchabadindi. puraanhaalu munnagu gramddhaalanu poojaabhaavamutho kaaka apekshaabhaavamuto parisodhinchinanduvalane aayana krutaarthulayyaarani ooka Bodh. vyavahaaramayuukha anu pustakarachanalo bhaagamgaa, chaduvarulaku upayuktamugaa umdutaku dharmasastracharitra girinchi ooka mundhumata vrayadaaniki kaane poonukunnaru. kalakramamlo aa beajam mahavrukshamai hiistory af dharmasastraga roopu diddukundi. yea udgrandhaanni aanglabhashalo rachinchinappatikii, "dharm" anu padhaniki sarisamaanamaina ardham ivvagala padamedii aanglabhashalo ledani kaane abhipraayapaddaru. aamgla, samskrutha, maraatiibhaashalalooni aayana rachanalu dadapu padihenuvelaputaladaakaa unnayi. gurthimpu aachaarya kaane "mahamahopadhyay" birudutho gurtimpabaddaru. aayana bombaayi vishwavidyaalayaaniki upakulapatigaa panichesaaru. bhaarateeyatva vidyakai (Indology or Indic studies: indology leka indic stuudies) nelakolpabadina kurukshetra vishwavidyaalayam sthaapanakai aayana sevalu viniyoginchukobadinaaya. 1956loo aayana parisodhanagrantham ayina hiistory af dharamsastra valume IVku (dharamasastram charithra naalgava samputi) samskrutaanuvaadam vibhaganlo kendra sahithya akaadami awardee labhinchindi. aayana bhartia vidyaa bhavanlo gouravasabhyunigaa unnare. vidyaaramgaaniki aayana chosen sevalanu gurtistuu bhartiya prabhuthvam aayananu raajyasabha sabhyunigaa niyaminchindi. 1963loo sarvottamamaina bharataratna avaardutoe aayana gowravinchabaddaaru. itharaalu prajalaku hakkule gaanii baadhyatalu leavu annana tappudu Dumka kalugajeyadam dwara bhartiya raajyaangamu deeshamulooni saampradaayika alochanalanu prakkana pettindani kaane abhipraayapaddaru. aayana udgrandhamuyokka saadhikaara pravvrhutthi valana, vijnana sarvaswamuvale vaisaalyamu kaligiyunduta valana, pekkumaarlu adi raajakeeyacharchalalo chotuchesukunnadi. atuvanti ooka sandharbhamu atala behari vajpeyi prabhutva hayamulo chotuchaesukundhi: prachina bharatiyulu gomamsamu bhujinchedivara, ledha anu amsamupai remdu vargaalavaaruu thama vaadananu balaparuchukovataniki kaane pustakaalaloni vividha bhagalanu utankinchaaru. saampradaaikamugaa hindus aavulanu gomataga poojinchuta valana gomamsamu variki nishidhdhamu; amduvalana yea vaadopavaadamulu mikkili praamukhyatanu santarinchukunnaayi. atulane inkoka sandarbhamulo yagnopaveetadhaarana avakaashamu nedu kevalamu purushulake labhyamayinappatiki puurvakaalamuloo mahilalu kudaa yagnopaveetam dharinchevara, ledha annana amsamu pai kaane rachanalanu pramanikamuga tisukuni vaadhana jargindi. smarana 1974loo kaane ghnaapakaardhamgaa praachyasaastra vidyalo (Oriental studies: orientel stuudies) parisoedhananu pempomdimchi, prothsahinchi, pooshinchee nimitham, aseatic sociiety af bombay varu mahamahopadhyay daa. p. v. kaane institut far poest graduyaet stuudies und risarchnu (mahamahopadhyay daa. p. v. kaane snaatakottara vidya, parisoedhanaa samshtha) nelakolpaaru. antegaaka, prathi muudu samvatsaramulaku ooka maaru, vaidika, dharamsastra, alankara saahityaalalo vishesha krushini kanaparichina ooka parisoedhakuniki mahamahopadhyay daa. p. v. kaane svarna pathakamu ivvabadutondi. moolaalu (aanglamulo) mahamahopadhyay daa. p. v. kaane pai ooka vyasamu hiistory af dharamsastra iidu samputila pracurana samvastaralu kendra sahithya akaadami awardee girinchi bhartia vidyaa bhavan gourava sabhyatvam girinchi mahamahopadhyay daa. p. v. kaane udgrantha parinaamakramamu bhartiya raajyaangamu - deeshamulooni saampradaayika aalochanlu ooka vaadhana: prachina bharatiyulu gomamsamu bhujinchedivaaru - daa. p. v. kaane pracuranala nundi rujuvulu ooka vaadhana: prachina bharatiyulu gomamsamu bhujinchedivaaru caaru - daa. p. v. kaane pracuranala nundi rujuvulu daa. kaane girinchi (vibhaagamu 2.2) (germanu saitu, daa. kaane girinchi aanglamulo) dharamsastra saahityamu - kaane kalakrama vargikarana (vyasamu chivaraloo ivvabadinadi) (germanu saitu, kalakrama vargikarana aanglamulo) moolaalu 1880 jananaalu 1972 maranalu bharataratna graheethalu kendra sahithya akaadami puraskara graheethalu yea vaaram vyasalu
endira priyadarshini ghandy (novemeber 19, 1917 – oktober 31, 1984) bharathadesapu mottamodati, ekaika mahilhaa pradhanamantri. aama 1966 nundi 1977 varku varusaga 3 paryayalu, 1980loo 4va paryayam pradhanamantrigaa panichaesimdi. aama bhartiya tholi pradhanamantri jawar lall nehruu ekaika kumarte. jawar lall nehruki modati saree pradhaana mantrigaa unnappudu pradhaanamantriki kaaryadarsigaa jiitam lekunda panichaesimdi. 1964 samvatsaramulo thandri maranam taruvaata raajyasabhaku ennika ayindhi. lall bahadur shastry manthri mandaliloo prasaarasaakha mantrigaa panichaesimdi. motilaal nehruu perumosina nyaayavaadi. sampadalaku nelavaina aa intiki motilaal inglishu snehitulu (british varu), swadesi snehitulu vastuu pootuu undevaaru. atani kumarudu jawar‌lall nehruu, kodalu kamalaa nehruu. kamalaa nehruu saampradaayaka kashmiiri braahmanha kutunbam nunchi raavadam will attavarintiki alvatu padataaniki modatlo komchem ibbandhi padindhi. motilaal kutumbamloni varu naveena sampradaayaaniki alvatu padinavaaru. endira priyadarshini 1917, novemeber 19 tedeena jawar lall nehruu, kamalaa nehruu l ekaika santhaanamga alahabaduloni anand bhavan loo janminchindhi. aama motilaal nehrooku manumaraalu. motilaal‌ku manumaralante chaaala istham. appatike aayana naeshanal congresses sabhyunigaa unaadu. ayinava tana vruttini vadalaledu. 1919loo Punjab loni vaisakhi panduga jarugutunna tarunamlo british varu jalian walia baugh‌loo jaripina maaranakaandalo konni velamandi balayyaru. yea sangatana motilaal hrudayanni kadilindi vesindhi. ventane tana vruttini vadilipettaadu. tana oddha unna khareedaina videsi vastulanannintini tagulabettadu. khddru dustulanu Bara dhirinchadam modhal pettadu. tana kumarteku convent skoolu maanipinchaadu. ilanti tarunamlo mohun‌daas karamchand ghandy vaari intiki vachadu. nehruto chaaala sepu maatlaadaadu. indiraku varu maatlaadukunnadi aemito ardham kakapoina intiloo jarigee marpulaku ooka tiny prekshakuraaligaa Pali. adi modhal vaari illu swatantrya poratamlo paalgonae veerulaku thama karyakramalanu roopondinchukune kendramga marindi. aama talli, thandri iddaruu swaantantryam choose kadanarangamloki dookaaru. chinnari imdira saitam tana videsi bommalanu vadilivesindi. ippati dhaaka bhoga bhaagyaalaku alvatu padina nehroolu kashtaalanu kori aahvaaninchinaa aa kashtaalanu dhairyamga edureedi swatanter bhartiya charithraloo variki ooka sthaanaanni sampaadinchukunnaaru.vaari vamsaaniki enalaeni keerthini sampaadinchukunnaaru. balyam imdira tholi peruu priyadarshini imdira. thandri jawar lall nehruu raajakeeyaalalo aaritherina vyakti. taatha motilaal nehruu kudaa alahabadulo paerupondina nyaayavaade kakunda jaateeyoodyama naayakulalo pramukhudu. imdira puttesariki bharatadesamanta aangleyula paalanaloe aarthikamgaanu, saamaajikamgaanu anek samasyalato allakallolamgaa Pali. prathee okkaroo vaari paalanaku vyatirekistunnaaru. vaariloo samaikyatanu teesukuraavalasina avsaram erpadindi. jaateeya bhavanni pempondinchaalsina avsaram vacchindi. deeniki sareeramloni prathee avayavamloonuu deshabhakti nindina naayakulu kavaali. baala gangadhar thilak, gopalkrishna gokhle, sarojini nayudu, jawar‌lall nehruu, mahathmaa ghandy vento naayakulu yea paniki poonukunnaru. jawar‌lall nehruu, kamalaa nehruu swatantrya poraata samayamlo kaaraagaaraaniki vellavalasi occhedi. atuvanti samayamlo chinnari indiraku aama thaathagaaraina motilaal nehruu toduga undevaaru. motilaal kudaa kaaraagaaraaniki vellavalasi vachinapudu aameku thoodu yevaru leka ontaritanaanni anubhavinchedi. ooka chinnari tana edhurugaa jarigee sanghatanalanu batti tana vyaktithvaanni maluchukuntundi. thaanu aadukone aatalu saitam aa sanghatanalaku anugunamga undevi. imdira thaanu aadukune prathee aatalo british varini yedirinchi porade ooka deshabhakturaaligaane tananu oohinchukuntuu aadukonedi. aama aatalu aamelo desabhaktini entha bagaa nimpayante aama swatantrya poratamlo chinnathanamlo tanatoti vaarithoo kalsi palgonela chesay. vanara saena swatantrya poraata samayamlo naayakulaku british varu tamani e kshanaana arrest chestaaro telisedi kadhu. congresses kaaryakartala medha eppudi daadi chestaaro kudaa telisedi kadhu. okari nundi okariki varthalu cheeratam kashtangaa undedi. atuvanti samayamlo imdira tana snehitulato kalsi "vanara saena"nu erpaatu chesindi. varu vaartalanu cheraveyadam, jendaalanu thayaarucheyadam pooliisula charyalapai goodacharyam cheeyadam vento panulanu cheeseevaaru. yea vaanarasenaku imdira naayakatvam vahimchi cheyyavalasina panulanu variki nirdesistuu undedi. "manam pillalamainaa swatantrayam choose manavanthu krushi cheyyali". ani thoti pillalaku cheptoo undedi. gandhiejie niraahaara deekshalo unnappudu aayana pakkane kurchuni thama pellala maddatu aayanakundani teliyajeppedi. aama vidyaarthinigaa unna samayamlo tana tallidamdrulu, gandhiejie modalaina congresses naayakulu unna kaaraagaaraalaku velli varini chusi occhedi. imdira vayasuloe chinnadynaa bharathadesapu charitranu, swatantrya poraatam girinchi kshunnamgaa telusukundi. aama thandri nehruu tana biddaku lokagnaanam girinchi teliyajeppavalasina samayamlo ekuva kaalam karagaramulo undatam valana indiraku aemee nerpe avaksam ledani alochinchi karagaramu nunde aameku bharatadesa samskruthi girinchi, bharatadesa charithra girinchi, prapancha charithra girinchi uttaraalanu rasevaru. aayana tana kumarte indiranu priyadarshini ani pilichevaadu vidyaabhyaasam, talli mruti Pune vishwavidyaalayam nundi metrik parikshalo aama utteernuraalayindi. rabindranath thaaguur sthaapinchina saantiniketanlo cherindhi. akada kramasikshanato koodina jeevithanni gadipindi. tarachugaa kaaraagaaraaniki velladam moolana kamalaa nehruu aaroogyam chedipoyindi. amenu chikitsa choose switzerlaand teesukuvellaaru. thalliki toduga aama akkade ooka badiloe cherindhi. entha chikitsa cheyinchinaa kamalaa nehruu aaroogyam kutudapadaledu. paigaa antakantakuu kshininchindi. indiraku padihedu samvatsaraala vayassu vachetappadiki aama entho abhimaninche talli maranam amenu ontarini chesindi . talli maranam valana yerpadina ontaritanam nundi aama twaraga kolukovalante aama airopalone chadavaalani nehruu nirnayinchadu. akada aama chaduvu aameku manodhairyaanni, vyaktithvaanni saraina riithiloo nirminchukuni nayakatva lakshanaalanu pempondinchukovadaanika sahaayapadutundani nehrugari aashayam thandri aasayaaniki anugunamga naduchukovalani imdira kudaa nirnainchukundi. paschima vidyanu abhyasistuu aama tanaloni sankoochaanni, ontaritanaanni vadilinchukundi. londonlo ekuva roojulu gadipindi. englandu loni aux‌phard vishwavidyaalayam loni somar will kalashalaloo chadivetappudu, swatantrayam sampadinchadamkosam landanulo sthapinchabadina indialeigh loo, 1930 loo, cherindhi. aa tarwata landon loni aux‌phard vishvavidyaalayanloo chaduvukune samayamlone, paathrikeeyudu fairoz gaandheetoo Kalaburagi erpadindi. fairoz thoo Kalaburagi aama ontaritanaanni pogottindi. vivaham fairoz thoo parichayamu kramamga parinayaaniki dhaari teesindi. fairoz ghandy nehruu kutumbaaniki telisinavadu Bara kadhu snehithudu kudaa. indiraku atani vyaktitvam bagaa nachindhi. athadine vivaham cheskovalani nischayinchukundi. fairoz puurveekulu paeshiya nundi bharatadesaaniki valasa vachi sthirapaddaaru. varu paarseelu. nehruu kashmiiri braahmanha kutumbaaniki chendinavaaru. anevalla mundhu nehruu viiri vivaahaniki angeekarinchaledu. nehruu imdira nischayaanni viny ghandy salahani teesukovalsindiga indiranu koraadu. ghandy viiri premanu ardham cheesukuni vaari vivaahaniki angeekarinchaalsindigaa nehroonu koraadu. mahathmaa ghandy oppinchadamtho 1942loo imdira, fairoz l vivaham jargindi. quit india vudyamam 1942loo quit india vudyamam modalayindi. jawar‌lall nehruu karagaram nundi vidudhala avtune malli arrest ayaru. gandhiejie kudaa arrest ayaru. arestuku nirasanagaa deshamantha sammelu jarigaay. ayithe british varu pooliisu balamtho sammelanu anachivesaaru. yea nepathyamlo aama arrest ayi kaaraagaaraaniki velli 1943 mee 13 na vidudalaindi. karagaramlo undagaane aama ooka maga pillavadiki talli ayindhi. aa pillavadiki rajiva ani peruu pettimdi. pelli jariginadi modhal arrest ayyi, vidadalaya ayyelopu aamelo jaateeya bhawam perigi peddayyindi. desam choose panicheyali aney thapana modalayindi. rajiva gaandheeki remdu samvatsaraala vayasu undaga varu Lucknow bayaludeeri veltaru. akada naeshanal heraldu pathrikaa sampaadakunigaa fairoz ghandy panichesevaadu. rajiva gaandheeki thamudu sanjays ghandy janminchaadu. bharthathoo kalisi alahabadulo umtunna samayamlo vibhedaalu raavadamtho alahabadunu vadhali Delhi cry tandritho jeevinchindi. tamdriki koothuru maadirigaane kakunda kaaryadarsigaa, snehitudigaa melagindi. 1951loo jargina modati saarvatrika ennikalallo jawar lall nehrooku poteegaa fairoz ghandy ray‌Bareilly niyojakavargamlo pooti chesinappudu imdira thandri tarafuna prcharam chessi gelipinchindi. fairoz ghandy, nehrooku vyatirekamga galametti avineeti akramaalanu mukhyamgaa beema kumbhakonanni bayatapettadu. tatphalitamgaa apati nehruu mantrivargamlo aardika manthri ayina ti.ti.krishnamaachaari raajeenaamaa cheeyavalasi vacchindi. rajakeeya jiivitaaniki sreekaaram imdira anno samvatsaraalapaatu nehrugari venukane unnaa, anukoni vidhamgaa tana rajakeeya jiivitaaniki sreekaaram chuttindi. idi aama prameeyam lekundane jarigipooyindi. congresses parti prachaaramloonu, thandri raleka poeyina sabhalaloe aama matladavalasi occhedi. aama upanyaasam, mukhyamgaa khangumani moghe kanthaswaram, saamaanyulalo kalasipoye aama swabhavam andarinee aakattukunevi. idi gamaninchina congresses kaaryakartalu amenu 1959 phibravari 2 na bhartiya jaateeya congresses adhyakshuraaligaa yennukunaru. septembaru 8na aama bharta fairoz ghandy maranhichadu. idi aamelo abhadrata bhavanni kalugajesindi. ayithe parti adhyakshuraaligaa baadhyatalanu nirvahimchadam, bharta maranam valana yerpadina ontaritanam aama mounaanni penchadamtho paatu, aameku jeevitam patla avagaahananu, aatmasthairyaanni kudaa pemchimdi. nemmadigaa nehrugari snehitulatonu, rajakeeya naayakulatoonuu sambhashanalalo palgonadam praarambhinchindi. tez‌puur yaatra 1962 chivarilo chainaa bhartiya sarihaddupai vivaadham chelaregi assamlo tez‌puur chainaa daadiki gurayyindhi. atuvanti samayamlo armi cheef heccharikanu gaanii, snehitula matalanu gaanii, thandri cheppinadi gaanii, vinakunda assaameelaku dhairyaannichi, varini kashtalaku vadili veyyamane nammakanni variki ivvadaniki endira Wokha tez‌puur prayanam chessi vellaaru. chainaa varu venakki taggedaka thaanu tez‌puur vadalanani vaari vennanti untaanani akkadi akkadi prajalaku dhairyam cheppaaru. ayithe aama vacchina rooje chainavaru vaari seenalanu upaharinchukovadam modhalupettaaru. chainaa samasya will nehruu chaaala alasataku, ottidiki guri ayadu. rajakeeya vargaalaloonuu, prajalaloonuu nehruu patla vyatiraekata moodhalayyiimdi. ayanaku vyatirekamga kontamandi prcharam cheyyadam modhalupettaaru. nehrooku viitiki pratigaa caryalanu chepattenduku saktigaanii, aasakti gaanii lekapoindi. imdira thandri paristhitini gamaninchindi. nehruu tana vadaku vachevaari samasyala parishkaaraaniki, konni kathinamaina vishyaala parishkaaraaniki imdira sahayam tiisukoevadam praarambhinchaadu. congresses parti adhyakshuraaligaa aama teeskunna caryalu, aama paddathi, pattudala nehruki aama naayakatvam patla, aama patla nammakanni penchaayi. kamaraj plan 1963loo kamaraj plan ku imdira maddatu telipindi. deeni prakaaram vayasu mudirina varu raajeenaamaa chessi yuvakulaku avakaasamivvaali. endaro seniior neethalanu raajeenaamaa cheyavalasinadigaa koraru. mottamodatigaa jawar‌lall nehruu thaanu pradhani padhaviki raajeenaamaa cheyyabotunnatlugaa prakatinchaaru. evaraithe nehruni padavini nundi tappinchaalani anukunnaro vaare rajinamaku angeekarinchaledu. nehruni padaviloe konasaginchavalasinadigaa koraru. 1963 augustu 25na padakomdu mandhi seniior neethalu parti nundi vaidolagaaru. kamaraj parti kothha adhyakshuniga ennikayyadu. entho pakadbandiigaa vyuham panni partylo vyatirekatanu edurkonnadu. indiraagandhi raajakeeyamgaa edagadaaniki idi ooka suvarnaavakaasam. nehruni antipettukuni, ayanaku thaanoka samrakshakuraaligaa maari, ayanaku avasaramaina vaelha tana yuktitoe tana shakthini niroopinchina goppa methavi, raajakeeyavetta indiraagandhi. oche ooka debbatho nehruni yeduru nilichina rajakeeya nayakulanandarini matti karipinchaaru. aama naayakatvaanni samarthinchevaaru rashtra prabhutvaalanu naduputunnaru. idi entha suvarnaavakaasamainaa aama dhaanini sampuurnamgaa viniyoginchukolekapoya. "kamaraj plan" amaluloeki teesukuvacchina konni naallakae nehruu aaroogyam bagaa dhebbathindhi. aama tamdriki saparyalu chesthu thandri vaddhee undipoyindi. 1964 janavari 6na nehruugaariki pakshavaatam vacchindi. appudu Bhubaneshwar loo 68va naeshanal congresses parti samavesalu jarugutunnai. nehruu aaroogyam medha namakam kudaraka kontamandi neethalu pradhani padhaviki pooti padatam modhalupettaaru. kontamandi sreyobhilaashulu nehruu vaarasudini prakatiste baguntundani suuchinchaaru. aa avsaram ledani, tanakem kadhani, tanuku swasthatha chaekuurutumdani tvaralo thaanu marala husharuga tiragagalugutaaniki variki nehruu cheppaadu. ayithe 1964 mee 27na jawar lall nehruu tudiswasa vidichaadu. kendra mantrigaa.. nehruu maranam taruvaata lall bahadur shastry pradhani padavini adhishtinchu. shaastrigaaru endira gandheeni pradhaniga undamani koraadu. ayithe nehrooku aakari dhasaloo yerpadina vyatiraekata tananu raajakeeyamgaa edaganivvadani telisina endira ghandy shaastrigaari pratipaadananu ventane thiraskarinchindi. shaastrigaaru aama e mantritwa saakhanainaa nirvahimchaalani mareee mareee kooragaa, kontha ayishtamgaanainaa ndhuku angikarinchindi. aama raajyasabha sabhyuraliga ennikai lall bahadhur shastry mantrivargamlo kebinet hoda kaligina samaachara, prasara saakha mantrigaa baadhyatalu chaepattimdi. dakshinha bhaaratadaesamloe godvalu jarigaay. balavantamgaa hiindi bhaashan vaaripy ruddaalani neethalu nirnayinchaaru. deeniki vyatirekamga dakshinha bhartiya prajalu sammenu modhalupettaaru. imdira taanee velli akkadivaariki hiindi balavantamgaa vaaripy ruddamani, ishtamaina vaare aa bhaashan cherchukovacchani prabhuthvam tharapuna variki haamii ichi varini santimpajesindi. pradhanamantrigaa 1964 loo pradhani padavini chepattina shaastrigaaru tashkent nagaramlo 1966 janavari 10na gundepotutho maranhichadu. gulzarilal nanda koddhi kaalam paatu taatkaalika pradhanamantrigaa padavi nirvahimchaadu. shastry taruvaata pradhani evaranna prasna partylo talettindi. mooraarjii des, gulzarilal nanda modalaina mahamahulanta indiraagaandheeki pratyarthulugaa pradhani padhaviki pooti padutunnaru. chivaraku mooraarjii des, indiraagandhi potilo migilaaru. apati congresses adhyakshudu kamaraj indiraagaandheeki tana maddatu telipaadu. atani maddatuku kaaranam - aama endaro swatantrya samarayodhula parichayaalanu kaligi undatame kaaka vaari madhyane peragadam, anek dheshaalanu chudadame kaaka, entho mandhi prapancha nethalatho parichayaalanu kaligi undatam, rashtra, kula, mataalaku ateetangaa naveena bhaavaalanu kaligina aama aadarsam. aama 1966 janavari 24na modhatisaarigaa pradhanamantri baadhyatalanu sweekarinchi deesha mottamodati mahilhaa pradhanamantrigaa charithra srushtinchindi. netivaraku kudaa mro mahilha aa sthaanaanni chepattaledu. imdira pradhanamantri ayee natiki congresses parti rajakiyalu emantha sajavuga leavu. amtargata kummulaatalu appudee prarambhamayyayi. partylo mooraarjii des lanty varu asammativaadulugaa thama galaanni vinipincharu. pradhaana manthri padhaviki jargina potilo endira ghandy mooraarjii des nu apati congresses parti adhyakshudu kumarswamy kamaraj maddatuto sindiqet sahayamtho 355-169 otlatho odinchi deesha 3va pradhaana mantrigaa padav baadhyatalu chaepattimdi. mooraarjii des indiranu muuga bomma (goongee gudia) gaaa abivarninchadu. ayithe adi sarainadi kadhani imdira munmundu tana caryala dwara niroopinchukundi. aama dhairyam, samayasphoorthitho caryalu gaikone riithi, amenu anno samvastaralu pradhani padaviloe undaetatlu chesay. aama pradhani padavini chepattevaraku aama tana caryalanu tana alochanalanu bahirangaparachaledu. sthree shakthini thakkuvaga anchanavese aa roojulloo ooka mahilha pradhanamantrigaa antha peddha deeshaanni, antamandi prajalanu, thanakunna takuva anubhavamtho elaa paripalistundo prapamcham motham gamanistondi. vaarandari anchanaalanu talakrindulu chesthu aama koddhi kaalamlone tana samarthatanu niroopinchukundi. aama pradhaniga baadhyatalanu svikarinchina kottalone adhikaara yantraamgamlo viplavathmakamaina marpulu teesukuraabotunnatlu prakatinchindhi. paata paddhatulaku swasthi cheppi, kothha paddhatulanu chepattabotunnatlu, idi paata saampradaya paddhatulaku, naveena bhavalu gala yuvataraaniki jarigee poraatamgaa aama cheppindhi. saamaanyuni anda raajakeeyaneetalaku entha mukhyamo aameku thelusu. andhuke thaanu karyalayaniki vellae mundhu desam nalumuulala nundi tananu kalavadaniki vachey entho mandhi prajalanu kalsi vaari samasyalanu vinedi. vaarichhe vinatulanu sweekarinchedi. vatini antatitoo vadileyyakundaa vatiki tagha caryalanu teesukovalsindigaa ventane aadesaalichedi. prapancha nethala gurthimpu sikkula korika meraku variki Punjab raastranni erpaatu chesindi. yea yerpatuku oppukoni kontamandi tirugubatu cheyyagaa dhaanini aama anachivesindi. desamlo caruvu kaatakaalu ekkuvaga undatamtho aama aahaara dhaanyaala digumatipai drhushti saarinchindi. paedarikaanni nirmulinchadaaniki aama nadum kattindi. viiti meedhey aama drhushtini kendrikarinchindi. paschima deeshaala sahaayamthonu, prapancha banku sahaayamthonu deesha aardika paristhitini chakkadiddaalani aama aasinchindi. andhuke aama America prayaanamayindi. madyalo paris loo aagi apati french adhyakshudu charles digaleni kalisindi. streela sakta saamarthyaala medha e mathram namakam laeni charles indiraagaandhiitoe matladaka, "streelaloo intati sakta samarthyaalu untaayani nenuhinchaledu. aamelooni saamarthyam chusina variki ascharyam kalugaka maanadu. aama emana saadhinchagaladu." ani vyaakhyaanchinchaaru. apati America adhyakshudu lyndon johnson‌nu, rashyaa pradhani alexi kosijin thonu, prapancha banku adhikaarulatoonu, antarjaateeya dravyanidhi adhikaarulatoonu charchaloo jaripindi. aa charchaloo chaaala praamukhyatanu pondaayi. aama bhartiya deesha gouravaaniki, unnatiki e mathram bhangam kalugakunda matladina theeru, aama kanabarachina rajakeeya paripkwatha, churukudanam andarinee aakattukundi. mooraarjii desaayni santrupthi parchadaaniki vupa pradhanamantri, keelakamaina aardika manthri padhavulanu prasadinchindi. amtargata poraataala falithamgaa 1967 ennikalallo congresses parti dadapu 60 sdhaanaalanu kolpovalsivachinda. aama mathram vision saadhinchindi. deeniki asalau kaaranam aama saamaanyuniki daggaraka undatam. marala pradhani padhaviki pooti erpadindi. oodinavaaru kudaa vyaapaaravaettalu. kontamandi jameendaree kutumbaalaku chendichavaari andaatho pradhani padavikai pooti paddaru. ayithe barilo chivariki indiraagandhi, mooraarjii des lu migilaaru. aama tana thelivithetalatho ayanani pooti nundi viramimpajesindi. aama pradhani ayindhi. mooraarjii des vupa pradhaniga baadhyatalu chepattaadu. antey kaaka aama netrutvamlo aardika saakhanu nirvahimchimdi. pradhaniga rendavasari aama pradhani peethaanni rendavasari alankarinchindi. apati adhyakshudu sarvepally radhakrishnan gaari padaviikaalam porthi kaavacchindi. congresses varu marala atanine aa padaviloe nilabettaalani anukunnaru. conei imdira apati upadhyakshudu jakir husseen nu adhyakshuniga padhaviki pratipaadinchindi. pratipakshaala varu pradhaana nyaayamuurthi subbaraogarini pratipaadinchaaru. jakir husseen ootami tanuku peddha dhebba avtundani telisi, aama ndhuku siddhapadindi. aama anchanalu yeppudu talakindulavvaledu. jakir husseen potilo neggadu. ijrail, arabbu dheshaalaku Madhya tagavulu vacchinappudu imdira arabbula patla tana saanubhootini velibuchhadam America taditara abhivruddhi chendina dheshaalaku agraham teppinchindi. ayinava aama veravaledu. tana paddhatulanu, alochana panthaanu marchukoledu. evarikeebhayapadani manastatvam aamedi. aarendu deeshaala Madhya iddam deenikainaa dhaari theeyavachani, prapancha yuddhame sambhavinchavacchani, mana deesha paristiti drashtyaa mana asiya khandamlo, shanthi susthirata avasaramani aama prajalanuddesinchi chosen prasangamlo theliyajesindhi. 1969loo jakir husseen maranam aameku sawal‌gaaa marindi. aama vyatiraekulu amenu elagaina gaddhe dinchaalane prayatnamlo AndhraPradesh maajii mukyamanthri neelan sanjeevareddini adyaksha padhaviki potilo pettaaru. conei, endira gaandheeche pratipaadinchabadda chaeyabadda v.v.giri potilo neggi adhyakshudayyaadu. mooraarjii nundi aardika saakhanu venakki teesukovadame kaaka 1969loo byaankulanu jaateeyam chessi okkasariga samchalanam srushtinchadam v.v.giri gelupuku kaaranam kaavachhu. mooraarjii des raajeenaamaa Akola. congresses loo cheelika byaankula jaateeyakaranam dwara prajala mannanalanandukunna imdira, partylo mathram shathruvula sankhyanu penchukundi. jarugutunna, jargina sanghatanalathoo nashtapoyina kontamandi naayakulu, aama naayakatvam sahinchaleni marikondaru aama parti nundi vellipovalani nischayinchukunnaaru. congresses aavirbhavinchina 100 samvatsaraala taruvaata danilo cheelika erpadindi. imdira netrutvamloni congresses nu congresses (orr) gaand, rendava cheelikanu congresses (oa) gaand gurtincharu. yea cheelika will indiraagaandheeki aadhikyam thaggadam jargindi. indirapai avishwaasa teermaanaanni praveshapettaaru. akada kudaa vaari prayatnalu vyardhamayyaayi. paarlamentuloo migilina chinna partylu, swatantrya sabyulu aameku maddatunicharu. idi aama dooradrushtiki chakkati nidharshanam. jameendaree vyvasta raddukai aama pravesapettina billu lok‌sabhalo neggina raajyasabhalo veegipoyindi. ayithe pattuvadalani aama rastrapathi dwara jameendaree vyavasthanu raddhu chestunnatlugaa adhikaara prakatana cheyinchindi. idi sahinchaleni jameendaarulu, congresses (oa) neethalu, konni paarteelanu kalupukoni, vyaapaaravaettalu, vaari maddatuto nadichee pathrikala sahayamtho indiraku vyatirekamga prcharam modhalupettaaru. idi gamaninchina endira ghandy prajala otlathone tana saamardhyaanni niroopinchi tana satruvulaku chuupimchadalachi, lok‌sabhanu raddhu cheyyavalasinadigaa raashtrapatiki sipharasu chesindi. 1971 phibravarilo ennikalu nirvahimchaalani nirnayinchindhi. 1969loo congresses parti cheelipoyinappatiki communistla sahayamtho alaage rendaellu paripaalinchindi. garibi hatavo elagaina indiraagaandheeni padaveechyuthuraalini cheyyaalani etthulu vese neethalu endira hatavo (indiranu tolaginchandi) aney ninaadamtoe prcharam modhal pettaaru. ettulakupai etthulu veyagala nerpari imdira "garibi hatavo" (paedarikaanni paaradrolandi) aney ninaadamtoe tana pracaaranni nirvahimchimdi. nalabhai muudu rojula paatu deshamantha paryatinchindi. muppai aaru vaela mailla paryatanaloo muudu vandala sabhalanu nirvahinchi konni lakshala mandhi prajalanu kalusukundi. amenu chusina prajala kallu aanandamto merisai. vaarandari drushtiloonuu ame vaari choose porade ooka goppa yodhuraalu. prajale aama balm. vaarichhe tiirpu tanuku anukuulamgaa untundani thelisinaa pratyakshamgaa varini kalsi congresses (orr) nu gelipinchavalasinadigaa korindi. marala pradhani padavi aama thiruguleni aadhikyatato gelichindhi. prabhutwaanni erpaatu chesindi. muudavasaari pradhani padavini chaepattimdi. yea padav kaalamlone bangladeshs aavirbhaavam jargindi. turupu pakistan‌loo, paschima pakistan‌ balagaalu srushtinchee allarlanu, araachakaalanu barinchaleka lakshalakoddii prajalu bharatadesamloki valasa raavadam modhalupettaaru. muukti bahini (turupu pakistan swaatantryasamarayodhula) turupu pakistan vimuktikai pooraadutunnaaru. idi 1970 nundi 71 varku jargindi. variki tana maddathunu teluputuu mana deesha sienyaanni variki amdaga pampinchindi. manadesha sainya sahakaramtho muukti bahini vision sadhinchi bangladeshs aavirbhavaaniki ankuraarpana chesaru. aaaat turupu pakistan neti bangladeshs. yea kaalamlo raajabharanaala raddhu, 1966loo rupai moolya nyooneekarana, 1969loo byaankula jaateeyakarana lanty nirnayaalatoepaatu desamlo pantala utpattini penchadaaniki harita viplavam, pedarika nirmulana kai garibi hatavo ninaadam, 20 suuthraala padhakamu lanty prajaakarshaka padhakaalu chaepattimdi. 1971 pakistan thoo yuddamlo nirnayaathmaka vision prapamcham drhushtini akarshinchindi. 1974loo Rajasthan adaari loni pokhraanlo anupatava pariiksha chessi America kannerraku guraindi. anthekaadhu, aa carya will bhartiya anhu karyakramaniki balamaina punaadi padindhi. 1971 decemberu 16na lok‌sabhalo aama yea charthraathmaka sangatana girinchi sagarvamgaa prakatistuu, manadesha vayu, navika, armi sevala shouryaaniki, saamardhyaaniki deesha prajala garvistunnarani abhinandinchindi. yea sandarbhamgaa aameku vyatiraekulu, prathipaksha neethalu saitam lechi nilabadi amenu abhinandistuu chappatlu kottaru. yea nirnayam, vision thanadhi kadhani deesha prajalandaridee ani aama cheppindhi. dheenivalla aama prajalalo marinta peruu techukovadame kaaka vaarandari dhrushtilo marinta edigindi. conei kaalam gadustunnakoddi prajalalo asahanam pergindhi. aardika vyavasthaloo pedaga maarpu raakapovadam, perigina lanchagonditanam, prajaajeevana sthithigathulalo maarpu raakapovadam vantivi prajala asahanaaniki kaaranaalayyaayi. atyayika sthiti/ atyavasara paristiti 1971loo amethi lok‌sabha niyojakavargamlo raj narayan pai gelchina imdira ennika chelladani indiraagandhi vijayaanni savalu chesthu raj‌narayan daakhalu chosen petition‌pai indiraagandhi ennika chelladani, taruvaata 6 samvatsaraala varku indiraagandhi ennikala karyakramallo paalgonaraadani alahabadu unnanatha nyaayastaanam 1975loo tiirpu icchindi. dheenipai indiraagandhi athyunnatha nyaayastaanamlo stay aurdar tecchukunnadi. prathipaksha naayakulu, aama vyatiraekulu kalisi indiraku vyatirekamga ooka peddha ryalini nirvahinchi, pooliisulanu, adhikaara yantraamgaanni indiraku thama avidheyatanu teliyajeyaalsindigaa koradalichaaru. yea sangatini pasigattina imdira paristhitini chejaaraneeyakundaa adupulooki thisukuravalani aalochindindi. varini ola vadilesthe desamlo shanthi bhadratalu debbatintaayani, santini sthapinchabadam choose thaanu entati kathinamaina charyakaina siddhamani niruupistuu imdira deshamantata atyayika sthiti (emergency)ni prakatinchenduku rangam siddham chesindi. apati adhyakshudu fakruddin ollie ahamad raajyaangamlooni 352 va artical prakaaram 1975 juun 25na atyayika sthithini prakatinchaaru. adae roeju ralli nirvahimchaalani prathipaksha naayakula vyuham. 1975 juun 26na deesha prajalanandarini uddeshinchi raediyoeloonu, dooradarshan‌lonoo, e mathram aavesapadaakundaa, mooraarjii des, jaiprakash narayan vento neethalu arrest cheyyabaddaarani cheppinapudu prajalandaruu okkasariga nirghaantapooyaaru. kaaranam arrest ayina vaariloo kondaru aama thandri nehruto kalsi panichesaaru. kontamandi swatantrya samarayodhulu. atyayika sthithini amalu cheyadamlo aama asalau antaryam prajalevvarikee bodhapadaledu. chattam kathinamgaa amalu parachabadindi. videsi patrikalaku sambamdhinchina vilekarulanu desam vadilipetti vellavalasinadigaa adhesinchaaru. mooraarjii des, jaiprakash narayan vento neethalanu arrest chessi karagaramlo pettaledu. griha nirbdandham gaavinchaaru. asanghika shakthulu, arachaka shakthulu evaithe prajala shanthi bhadratalanu bhangam cheyyaalani prayatnistunnayo, prajaasvaamyaanni thama swaprayojanaalaku vaadukoni aa prajaswamyanne bhrashtupattinchadaanika prayatnistunnayo aa saktulanu arrest chessi karagaralalo pettaaru. anni pouura hakkulanu raddhu chessi, vaelakoladhi prathipaksha nayakulanu, vilekarulanu cherasalapalu chesindi. atyayika sthithilo prabhutva kaaryaalayaallo vudyogulu samayapalana patinchi samayaaniki raavadam jargindi. lanchagonditanam maayamayindi. mahilhala patla asabhya pravartanalu, atyaachaaraalu jargadam ledhu. raillu samayaaniki nadichaayi. prajalalo neeraala patla bhayaamdolanalu taggai. 20 suuthraala pathakam puncha varsha pranaalikalatoe deeshaanni abhivruddhi cheyyaalani nehrugari aakaanksha. kanni, beedaprajalu conei, Madhya taragatiki chendina varu conei aa pranalikala falaanni sariggaa andukoleka poyaru. asalau aa pranalikala aashayam neraveradam ledhu. ghandy gaari suutraanni anusarinchi saamanyulaku ardhamayye riithiloo vaari choose iravai suuthraala padhakaanni ruupomdimchimdi. vetti chakirii chatta viruddhamani prakatinchindhi. 20 suuthraala pathakam dwara paedarikaanni nirmuulistaanani aama chosen pratignanu chellinchukovadame aama aashayam. iravai sutraala padhakaanni amalu cheyyaalani anni rastrala mukhyamantrulaku, kendramantrulaku suuchimchimdi. deesha aardika paristiti nemmadigaa merugupadasaagindi. prathipaksha naayakulu atyayika sthiti patla thama asantruptini vyaktaparistae, andhulo kondaru naayakulu dheenilo videsi hastam undani aaropinchaaru. videsallo undi swatantrya poraataaniki sahakarinchina endaro mitrulu kudaa imdira charyanu vyatirekinchaaru. yea vyatiraekata aameku manassaantini dooram cheyyadam Bara kaaka aama aarogyaanni kudaa komchem padu chesindi. tana bhaavaalanu edhuti vaarithoo pancukunee alvatu laeni aama ippudu marinta ontari ayyindi. antey kakunda 1975 augustu 15na bangladeshs adhyakshudu hatyakaavinchabadatam, aamelo anek sandehaalanu rekettinchindi. anduloonuu atyayika sthiti will yerpadina paristhithula will kudaa aameku sandehalu ekkuvayyaayi. prativaarini anumaaninchadam, namakam kolpovadam jargindi. aa samayamlo aameku amdaga aama rendava kumarudu sanjays ghandy nilichaadu. sanjays ghandy imdira nundi dhairyam, ootamini angikarinchani manastatvam, nirnayatmaka dhoranini punikipuchukunnada. viitiki adanamga thandri nundi anukunnadi saadhinchaalane gunam, snehatattvam modalainavi vaarasatvamgaa andukunnadu. sampradhaayalaku vyatireki. kaaryasaadhane mukhyamgaa bhavinchevadu. saadhanaa paddathi etuvantidainaa lekkachesevadu kadhu. yuvajana congresses nu sthaapinchi thama maddathunu indiraku prakatinchaadu. avasaramaina samayamlo tanuku sahakarinchina yuvajana congresses karkarthalaku tana krutagnatalanu, dhanyavaadaalanu theliyajesindhi imdira. imdira ootami sanjays ghandy iidu suuthraala padhakaanni praarambhinchaadu. kutumba niyanthrana, varakatnam, kulala medha aayana drhushti saarinchaadu. imdira aayanapai vishvaasaanni pemchukuni, avasaramaina velala rajakeeya vishaayaalapai tagu suchanalu cheyyavacchani abhipraayapadindhi. sanjays ghandy caryala will kontamandi indiraagandhi anucharulu konni vishayaalallo baadhapadina sandarbhaalunnaayi. vaariloo kondaru sanjays ghandy girinchi indiraku chuchayaga teliyajesaaru. conei, aama kotti paaresindi. mari kondaru aameku chepte thaamu aama abhimananiki dhooramavuthaamani bhayapadi minnakunnaru. sanjays ghandy paripaalanalo jokyam chesukovadam, atyayika sthiti girinchi sariyain pathrikaa prcharam lekapovadam vantivi prajalalo indirameeda abhimaanaanni tagginchaayi. 1977loo jargina ennikalallo indiraagandhi oodipooindi. sannihitulu amenu yennosaarlu atyayika sthiti will konni dushphalitaalu eduravutunnayani, prajalalo prabhuthvam patla vyatiraekata erpadutondani, atyayika sthiti mugimpunu prakatinchamani hechcharinchaaru. aama vinalee. atyayika sthiti mugeeyakundaane griha nirbandhamlo unna nayakulanta vidudhala cheyyabaddaru. 1977 marchi 19na ennikalu nirvahinchabadataayani prakatinchindhi. atyayika sthiti enka amaluloo unnanduna polingu samayamlo avineetiki askaram undadhu. tamaku anukula caryalu chepattenduku aama vyatirekulaku sariyain vyavadhi lekapoindi. 1977loo atyavasara paristhitini upasamharinchi ennikalanu prakatinchindhi. janavari 30na jaiprakash narayan, mooraarjii vento naayakulu uregimpu jaripi prajala vadaku vellaaru. varini chalakalam taruvaata chusina prajalu jayajaya dhvaanaalu chesaru. atyavasara paristiti parinaamam 1977 ennikalallo ootami ruupamloe bayatapadindhi. endira ghandy sonta niyojakavargamaina ray bareleelo kudaa janathaa paarteeki chendina raj narayan chetilo oodipooindi. marchi 22na indiraagandhi tana padhaviki raajeenaamaa chesindi. ootamini chavichusina, rajakeeyaala nundi viramanha teesukoledu. janataparti vijayaaniki mukhyakaaranam imdira medha jargina dushprachaarame. janathaa partylo varivi vibhinna dhyeyaalu, abhiprayalu. okarito okariki padadu. yenni bhedaabhipraayaalu unnaa indiranu padaveechyuthuraalini cheyalane sankalpamae varini okatiga panichesetatlu chesindi. indiranu konni kesulaloo irikimchi arrest cheinchaaru. conei e kesulu aama medha niluvaledu. ventane amenu vidudhala cheyalana nyaayastaanam aadaesimchimdi. prajalalo idi janathaa parti medha aviswaasaanni kalugajesindi. imdira medha abhimaanaanni pemchimdi. imdira vidudalavutune prajalaloki vellindhi. prajala abhimaanaanni chuuragonnadi. indiraagandhi tanuku anukuulamgaa unnavaarandarini koodagatti endira kangresga erpaatu chesindi. aa paarteeki imdira adhyakuraaligaa ennikayindi. AndhraPradesh, Karnataka, Maharashtra lalo endira congresses vijayabheri mroginchi rashtra prabhutvaalanu erpaatu chesindi. 1978 nevemberu 7 na imdira marala paarlamentu sabhyuraliga ennikayindi. Karnataka loni chick‌magaluru nundi lok‌sabhaku pooti chessi vision saadhinchindi. ayithe indiranu daarilonchi tolaginchukovalane varu chese prayatnalu aapaledu. aama padaviloe undaga adhikaarulanu peedinchinatlu aaropinchi amenu teehar karagaramlo unchaaru. ayinava aamelooni poraata patima taggaledu. akada umdae thaanu vidudhala ayina taruvaata cheyyavalasina pranhaalhikanu tayaaruchesindi. vidudhala avagaane tana pranhaalhikanu amalu parachindi. apati mooraarjii des paripaalanalo dharalu aakaasaannantaayi. neeraalu perigayi. adunu chusi pratipakshamaina congresses varu atanipai avishwaasa teermaanaanni praveshapettaaru. danilo neggalekapoyina des pradhani padhaviki raajeenaamaa Akola. endira congresses maddatuto caran sidhu pradhaniga padavini chepattaadu. nelalope athanu tana balaanni niroopinchukoovaalsi Pali. athanu pradhaniga prajala samasyala girinchi e mathram pattinchukoledu. 23 roojulu atani palananu gamaninchina imdira atanaki tana maddathunu upasamharinchukundi. gatyantaram laeni paristhitulaloo apati rastrapathi neelan sanjivareddy lok‌sabhanu raddhu cheyyavalasinadigaa koraadu. imdira prajalalo sudigalivale tiruguthu vaari samasyala parishkaaraaniki krushi chestaanani variki maata icchindi. indirapai prajalaku gala namakam marokasaari rujuvayindi. lok‌sabha ennikalallo 529 sthaanalaku gaand 351 sdhaanaalu geluchukuni thama sattaanu niroopinchukunnadi. pradhaniga marala imdira aama swayangaa telanganaloni medhak lok‌sabha niyojakavargam nunchi manchi aadhikyatato gelupondindi. 1980 janavarilo pradhaniga pramana sweekaaram chosen imdira tana mantrivargamlo yuvajana congresses sabhyulaku chotichindi. entamandiki manthri padavi ichchinaa tana kumarudaina sanjays gaandheeki mathram avaksam ivvaledhu. atadiki enka rajakeeyaanubhavam kaavalani aama uddhesam. appatiki deesha paristiti allakallolamgaa Pali. 1979 loo vacchina caruvu, bangladeshs nundi vacchina kaandiseekulu assamlo nivaasamerparachukoni akkade undipovadam vantivi desamloni paristhitini talakrindulu chesay. enka konni rastralu janataparti paalanaloe undipovadam deesha paristhitini chakka diddadaaniki aatamkamgaa marindi. anevalla 1980 phibravari 13na aa rashtra prabhutvaalanu raddhu chessi rastrapathi paalana vidhinchindi. tana mantrivargamloni mantrulaku anubhavam lekapovadam will ayah rangaallo anubhavam unnavaarini, medhaavulanu variki sahayakuluga erpaatu chesindi. nemmadigaa deesha paristhitini adupulooki teesuku raasaagindi. khalistan udyamaanni edurkovalasi vachundi. ugravaadulu Punjab swarnadevalayam nundi udyamaanni nadapalani nirnayinchaaru. bindran valle naayakatvamlo jarugutunna yea udyamaanni aapadaaniki bhartiya sainyamtho sahayamtho "aapareshan bluestar" paerutoe jaripinchina poratamlo bindran valetho paatu enka chaaala mandhi maranhicharu. conei swarnadevalayam dhebbathindhi. dheenivalla sikkula kopaniki imdira gurayyindhi. rajakeeyaalloki rajiva 1980 janavarilo pradhaniga padavini chepattina indiraku juun loo anukoni kastham eduraindi. juun 23na sanjays ghandy vimanam kuuli maranhichadu. aameku kaligina shokanni varninchadam evari taramuu kadhu. ayinava aama amtati kashtaanni kadupuloe daachukoni gaambhiiryaanni pradharshinchindi. aama peddha kumarudu rajiva ghandy pilat gaaa tana udyoganiki raajeenaamaa chessi, soedaruni maranhamtho kungina thalliki tana andadhandalu amdimchaadu. conei sanjays ghandy bhaarya (maneka ghandy) aameku dooramayyindi. 1983 loo aleenodyama deeshaala samaaveeshaanni bhaaratadaesamloe nirvahincharu. comon‌velth samaaveeshaanni kudaa bhaaratadaesamloe nirvahincharu. deeni dwara bhartiya deesha keerthini prapanchamloo athyunnatha sthaanamloo unchindi. bhartiya atythama vyaktiga empika 2012loo dhi hiistory channel, relance mobile  bhaagaswaamyamtho avut ucc magagin nirvahimchina dhi gratest eandian pol loo athanu yedava sthaanamloo empikaiyindi. amtima kshanalu aama tanapai hatyaayatnam jarugavacchani anumaanistuunee Pali. aama tana maranam himsa will vachchinaa, ascharyam ledani, evarenni prayatnalu chesinava aakari raktapu bottu inkipoyevaraku thaanu desam choose shramistaanani, prajalapai tanuku gala premanu yevaru champalerani pathrikalloo prakatinchindhi. aama annatlugaane 1984 aktobaru 31na aama anga rakshakule amenu kalchi chanparu. amenu chanpina iddharu anga rakshakuluu sikkule. swarnadevalayam debbatinadam valana yerpadina dweshaaniki balayipoyindi. 1984loo swarnadevaalayamlo sainikulanu pampi aapareshan bluestar nirvahinchi sikku nayakan sainte journail sidhu bhindran vaalenu hatamaarchindi. chivarikade aama pranamulaku muppu thechindi. chivari raktapu bottu dhaaka desam kosamey dharapostanane aama matalu 66va eta nijam ayyaayi. newzilaand‌loni athipedda gurudwaralo indiraagandhi hantakulu satwant‌sidhu, beant‌sidhu‌ lathopaatu kutradaarudu khehar‌sidhu‌ laku amara veerula sarasana chotukalpinchadam nirasanalaku kaaranamindhi. veerini 'shahid‌ bhay‌'luga abhivarnistuu ruupomdimchina chitrapataalanu sikku mataviswaasaala choose praanaalu vidichina vaari pataala pakkane prachurincharu. yea parinhaamamtho aak‌laand‌loni sikku matasthullo vibhajana erpadindi. itara vargala prajaluu hataasulayyaaru. endira ghandy jeevitamlo pradhaana ghattalu 1938: bhartiya jaateeya kaangresulo pravesam 1942-3-26na fairoz gaandheetoo vivaham jargindi. taruvaata indiragandhiga marindi. 1944-8-20na rajiva ghandy, 1946-12-14na sanjays gaandheelaku janmanichindi. 1955 : congresses parti karyacharana sangamlo pravesam 1955lonae akhilabharata kangresuki adhyaksharaaluga ennikainadi. 1966-01-10na pradhani lall bahudur maranhamtho aa sdhaanaaniki congresses paarlamemtarii parti nayakuraalugaa ennikainadi. 1966-01-24na bharatapradhaniga ennikai atichinnavayasulo tholi mahilhaa pradhaniga baadhyatalu chaepattimdi. 1966 : raajyasabha dwara pradhanamantri padavi chepatina vyaktulalo endira ghandy mottamodatidi. 1966-1977 ‍ 1980-1984 : jawar lall nehruu tarwata athyadhika kaalam paatu pradhanamantri padavi chaepatti rendo sthaanamloo nilchindi. 1967-03-13na kaangresu parti nayakuraaligaa ekagreevamgaa ennikai, pradhaniga 2vasari pramaanasweekaaram chesindi. tana paalanaloe goald control nu etthivesindhi. 1969 : endira congresses parti sdhaapana 1971loo 19 byaankulanu jaateeyam chesindi. 1971-03-18na ennikallo gelipondi, 3vasari pradhaniga pramaanasweekaaram chesindi. garibi hatavo aney ninaadamtoe deshaprajalani uttejaparichindi. 1971loo paakistaanutoe iddam jaragaga, oodinchindi. 1971 : turupu pakistan‌nu pakistan nundi vidadheesi bangladeshnu erpaatu chesindi. 1971 : bharataratna puraskaaraanni pondina mottamodati mahilha kudaa endira ghandy. 1973 mayloo samudramloni tailanikshepaalanu velikiteese Sagar saamraat ni erpatuchesindi. eeme hayamlo Rajasthan loni fokhran oddha bhugarba anupeludu prayoogam jaripindi. 1975-04-19na tolisariga krutrima upagrahamaina aryabhatta prayoogam eeme hayamlo jargindi. sikkulanu bhaaratadaesamloe antharbhagam chesindi. raajabharanaalanu raddhu chesindi. 1975-06-25na desamlo atyavasara paristhitini vidhinchindi. 1977 : ennikalallo odipoina moottamoodhata bhartiya pradhanamantri endira ghandy. 1980 : koddhi kaalam viramam tarwata malli bhartiya pradhanamantri padavi chepattina vaariloo mottamodati vyakti. eeme hayamlo aaliinodyamam kothha roopu santarinchukundi. 1983loo kaamanvelt pradhaanula sabhanu nirvahimchimdi. sikkula pavitradevaalayam swarnamandiraanni nivaasam cheskoni maranakanda saaginchina ugravaadi bindain walia. bindain valapai dadikosam swarnadevaalayamloki sienyaanni pampinchi, aa daadiloo athadithopaatu athadi anucharulu maranhicharu. yea dadiye aapareshan bluestarga prasiddhigaanchindi. eeme aardika kaaryakramampai 20 sootraalani kudaa amalaparichindi. 1983: aleena deeshaala sadassunu dhelleeloo nirvahimchimdi. 1984 : aapareshan bloo starr charyaku aadesam 1984-10-31na vudayam 9gantala 16 nimishaalaki eemenu eeme angarakshakule kalchaga, swantayintilone maranhinchenu. hathyaku guraina mottamodati bhartiya pradhanamantri kudaa endira ghandy. eeme samadhi nirmimchina pradesaaniki shaktisthal ani paerupettaaru. dhi ears af chaalenje 1966-1969, dhi ears af endiver 1969-1972, india 1975 modhalagu pusthakaalu rachinchenu. 1953loo eeme sevalaku America vaariche mothers award, 1960loo ell univershity vaariche hallend memorial award, 1965loo italian isabella dsta avaardulu varinchaayi. 1967, 1968lallo remdusaarlu eemeni french prajalu, mikkili abhimaana paatruraalaina nayakuraalugaa, yennukunaru. antharikshamlo unna vyoomagaamitoe matladina mottamodati bhartiya pradhanamantri endira ghandy americavari gallup pol loo prapanchaabhimaanigaa eeme yavat prapancha prajala abhimaanaanni pondindi. aktobaru 31na eeme vardhantini jaateeya samaikyataa dinotsavamgaa jarupukuntunnamu. 16 samvatsaraalapaatu pradhaana mantrigaa deeshaanni paripaalinchindi. pradhaanamgaa eeme hayamlo raajabharanaala raddhu, garibi hatavo, 20 suuthraala karyakram, harita viplavam, bangladeshs vimochana, 1971 paakistaantoo yuddamlo geylupu modhalagu sanghatanala will prajaadaranha pondinanuu 1975 aati atyavasara paristiti, svarna deevaalayamloo aapareshan bluestar vento vivadhaspada nirnayalavalla teevra vimarsala paalaindhi. chivaraku bluestar carya paryavasanamga aama tana angarakshakula tupac gullaku balaindi. santhaanam / vaarasulu endira gaandheeki iddharu kumaarulu - rajiva ghandy (1944 - 1991), sanjays ghandy (1946 - 1980) . sanjays gandheeni raajakeeyaalalo techi, atyavasara paristiti kaalamlo teevra vimarsalanu edurkondi. sanjays ni tana rajakeeya varasudiga tiirchididdaalanna samayamlo vimana pramaadamloo maranhichadu. aa tarwata 1981 phibravarilo pilat udyoganni vadhali rajiva ghandy raajakeeyaalalo praveshinchadu. imdira hathya anantaram rajiva ghandy pradhanamantri padavini chaepatti athantha pinna vayassuloe aa padavini chepattina recordu srushtinchaadu. ayithe bofforce kesulo irukkoni ennikalallo otamipaalainaadu. 1991 mayloo sriperambudurlo ennikala prcharam samayamlo tamila eelam human bomb daadiloo praanaalu kolpoyadu.rajiva ghandy bhaarya soina ghandy parti adyaksha padaviloe untu 2004 lok‌sabha ennikalallo uu.p.e. kuutamitoe kalisi congresses paartiini gelipinchindi. rajiva ghandy kumarudu rahul ghandy, kumarai priyaankalu kudaa raajakeeyaalalo praveshincharu. sanjays ghandy bhaarya maneka ghandy sanjays maranam tarwata inti nunchi gentiveyabadindi. vary kumpati petti sanjays vichar munch parti pettinanuu manchi aadarana pomdaledu. sanjays ghandy kumarudu varun ghandy prasthutham bhartia janathaa parti sabhyudu. birudulu 1971loo bhartiya prabhuthvapu athyunnatha pouura puraskara bhartiya ratnanu sweekarinchi yea puraskaaraanni pondina mottamodati mahilagaa sthaanam sampaadinchindi. 1983-84 loo rashyaa deeshapu lenin shanthi bahumati labhinchindi praacuryam 1971 loo bangladeshs vimochanaanni vijayavantamga sadhinchina sandarbhamlo aati prathipaksha naeta atala behari vajpeyi amenu durgaamaatagaa kirthinchadu. vimarsalu endira ghandy swatanter bhaaratadaesamloe palu raajyaamga vyavasthala patanaaniki naamdi palikina pradhaniga vimarsalu edurkondi. prachuranalu pusthakaalu 1. *Indira: The Life of Indira Nehru Gandhi By Katherine Frank Published by Houghton Mifflin Books, 2002 ISBN 0-395-73097-X, ISBN 978-0-395-73097-3 567 pages 2. *indira gandhi: Daughter of India By Carol Dommermuth-Costa Published by Twenty-First Century Books, 2001 ISBN 0-8225-4963-8, ISBN 978-0-8225-4963-5 128 pages ivikuda chudandi rajiva ghandy jawar‌lall nehruu motilaal nehruu congresses parti soina ghandy pradhanamantri moolaalu, vanarulu bayati linkulu endira ghandy endira ghandy maranam girinchi pramukha America english dhinapatrika nuyaark themes pratyeka samsmaranha-kathanam endira drukkonamulo bhartiya pradhaanamantrulu bharataratna graheethalu 1va lok‌sabha sabyulu 2va lok‌sabha sabyulu 3va lok‌sabha sabyulu bhartiya swatantrya samara yoodhulu prapancha prasiddhulu bhartiya jaateeya kaangresu adhyakshulu 1917 jananaalu 1984 maranalu mahilhaa pradhaanamantrulu nehruu-ghandy kutunbam bhartiya thapaalaa billapai unna pramukhulu shanthi niketan puurva vidyaarthulu hathya chaeyabadda bharatiyulu Uttar Pradesh vyaktulu bharatadesa pradhaanamantrula pillalu jawar lall nehruu awardee graheethalu yea vaaram vyasalu uttarapradesh nundi ennikaina lok‌sabha sabyulu
v.v.girigaa prasiddhudaina varahagiri vaekatagiri (agustuu 10, 1894 - juun 24, 1980), bharatadesa naalugava rastrapathi. eeyana apati madraasu presidencyloni ghamjam jillaku chendina berhampur pattanamlooni varahagiri venkatarama jogaiah ,subhadramma dampathulaku ooka telegu niyoogi braahmanha kutumbamulo janminchaadu. yea jalla, pattanham ippudu odisha rastramuloo unnayi. viiri thandri varahagiri venkatarama jogaiah prasiddhichendina nyaayavaadi. eeyana thandri toorpugodaavari jillaaloni chintalpudi nundi barampuraniki valasa velladu. 1913loo eeyana university kalaasaala dublin loo nyasastram abhyasinchadaaniki velladu conei irelnd loo hsien‌phen udyamamulo paalgoni giri deesha bahishkaranaku gurayyadu. yea udyamakaalamulone eeyanaku eemon di valera, maikhel collins, patrick pierse, desmond fitzerald, eeyon meck‌neal, james kaannalii taditarulatho sannihitamu yerpadinadi. bharathadesam tirigivachina tarwata kriyaaseelamugaa karmika udyamamulo paalgoni akhila bhartiya railway udyogula samakhyaku pradhaana kaaryadarsi, aa taruvaata adhyakshudu ayadu. remdu paryayalu akhila bhartiya trade union kangresuku adhyakshuniga kudaa panichesaadu. giri 1934loo imperially legisletiv asembliiloe sabhyudayyaadu. 1936loo madraasu rashtramlo jargina saarvatrika ennikallo giri congrsu abhyarthiga bobbili raza pai pooti chessi gelichadu. 1937loo madraasu provins loo raajaajii netrutvamlo yerpadina congrsu prabhutvamloo karmika, parisramala mantrigaa panichesaadu. 1942loo congrsu prabhutvaalannii raajeenaamaa cheesinappudu, giri tirigi quit india vudyamamloo bhaagamgaa karmika udyamaanni nadipi jailuku velladu. eeyananu Rajahmundry jailuloo khaideega unchaaru. ivi kudaa chudandi rastrapathi bhavanam moolaalu 1894 jananaalu 1980 maranalu bharataratna graheethalu bhartiya uparaashtrapatulu Uttar Pradesh governorlu 1va lok‌sabha sabyulu odisha teluguvaaru madraasu preseidenseeloo mamtrulugaa panichaesina AndhraPradesh vyaktulu AndhraPradesh muulaalunna vyaktulu madraasu preseidenseeloo saasana sabhyuluga panichaesina AndhraPradesh vyaktulu britishu bharatadesa kendra saasanasabha sabyulu
bheemrao ramjee ambedkar (daa. babasaheb ambedkar gaaa suparichitudu) (1891 epril 14 - 1956 decemberu 6) pramukha bhartia nyaayavaadi, aardika shaastraveettha, rajakeeya naeta, sangha samskartha. ithanu antaraanithanam, kula nirmulana choose entho krushi chesudu. athanu swatantrya bharathadesapu mottamodati kendra nyaayashaakha manthri, raajyaamga silpi. ithanu columbia vishwavidyaalayam nundi p.hetch.di., landon vishwavidyaalayam nundi di.yess.sea (doctorete) pattalanu pomdi chaaala arudaina gouravanni sampaadinchaadu. nyaaya, saamaajika, aardika shaasthraalalo parisoedhanalu chesudu. modatlo nyayavadiga, adhyapakudigaa, aardhikavettagaa pania chesudu. taruvaata bharatadesa swatantrayam, pathrikala pracurana, dalitula saamaajika rajakeeya hakkulu, bharatadesa raajyaamga vyavasthaapana choose krushi chesudu. 1956loo ithanu buddhist matanni sweekarinchadamto dhalithulu samuhikamga bouddhamloki matha marpidi cheskunnaru. 1990loo bhartiya prabhuthvam athyunnatha pouura puraskara bhartiya ratnanu intaniki maranantaram prakatinchindhi. bharatadesa charithraloo chirasmaraneeyamgaa nilichina nayakan. ithanu chosen vishesha krushiki intani puttinarojunu “ambedkar jainti” gaaa jarupukumtaaru. 2012loo dhi hiistory channel, relance mobile  bhaagaswaamyamtho avut ucc magagin nirvahimchina dhi gratest eandian pol loo athanu modati sthaanamloo empikaiyyadu. jeevita visheshaalu balyam bheemrao ramjee ambedkar 1891 epril 14 na apati central provinces‌loo seinika sthaavaramaina ‘mou’ annana gramamlo (ippati madhyapradesh loo) ramjee maloji sakwal, bhimabai dampathulaku chivari santhaanamga (14va) janminchaadu. intani asalau peruu bheemarao ranjee ambavadekar. atani kutunbam adhunika Maharashtra loni Ratnagiri jillaaloo antawada gramamlo nivasinchinanduna varu maraatii nepathyam kalavaru. viiri vamseekulu mahar kulaniki chendinavaaru. intani thandri briteesh eandian aarmiiloo subedaru gaaa panichesadu. aarella vayasukoenae ashraddha, avagaahana lekapovadam, aardika kastala kaaranamgaa talli chanipoyindi. motham 13 mandhi thobuttuvulalo tommidhi mandhi akaala mrutyuvaata padaga iddharu akkalu - manojlal, thulasi, iddharu  annalu- balarama, anandarao migilaaru. baalyamulo ambekar samasya meharlanu asprusyulugaa pariganinchadam valana ambekar chinnatam lonae antaraanitanaanni edurkonnadu. athanu vaerae pillalathoo kalavakunda, matladakunda paatasaala gadhiloo ooka muula koorchobettevaaru. migta kulam vallaki bhinnangaa asprusyulu neella tagalante pyoon (kaarmikudu) vachi ichhevaadu. athanu lekapote pillalu neella thage avaksam vundedi kadhu. yea dusthithini ambedkar kluptamgaa - “pyoon leedu kanuka neella leavu” ani vivarinchaadu. dabbul chellinche sthomatha vunna sevalu andichevaallu munduku raakapovadam valana (mangali maharlani, chaakali viiri battalanuu muttukunevaaru kadhu) atani sodarule intloo Dhar utakadam, jutti kattirinchukovadam chesukunevaaru. ambedkar tommidhi samvatsaraala vayasuloe masur nundi goregao ki prayanam cheyadanki edlabandi vaallu yevvaru (asprusyulani) mundukurakapote, masur steshion mister sahayamtho bandivaadiki rendintalu kirai ichi bandivaadu venuka naduvagaa ambedkar sodarule sontagaa bundy nadupukuni veltaru vidyaabhyaasam - udyogam - kula vivaksha baroda maharaju sayajirav gaikwad ichina 25 rupees vidhyaardhi vetanamto 1912loo b.e. pareekshallo uttiirnudayyaadu. pattabhadrudaina ventane baroda samsthaanamloo udyogam labhinchindi. kanni paichaduvulu chadavaalanna pattudala will udyogamlo cheraledu. mahaaraajuku tana korikanu telipaadu. videsamlo chaduvu poortichesina taruvaata baroda samsthaanamloo padeellu panichaesae sharathupai 1913loo rajagari aardika sahayam andukoni columbia vishvavidyaalayanloo cheeraadu. 1915loo em.e., 1916loo p.hetch.di. pattalanu pondadu. aaaat siddhaamta vyasame padeella tarwata "dhi evoluson af provintial finances in india" aney paerutoe prachuritamayyindi. 1917loo dr ambekar‍gaaa swadesham vachadu. appatiki atani vayassu 27 ellu. ooka dalitudu antha goppa peruu sampadinchukovatam aaaat agravarnaalavaariki ascharyam kalginchindi. maharaja sayajirav samsthaanamloo seinika kaaryadarsi ayadu. kanni kaaryaalayamulo noukarlu kagitalu atani ballapie ettivesevaaru. Kolhapur maharaju sahu maharaj asprushyataa nivaaranakento krushi chestundevadu. maharaja sahayamtho ambekar 'mooka nayak' aney pakshapatrikaku sampadakathvam vahinchaadu. saahu maharaju aardika sahayam chessi ambekar‌ni paichaduvula koru videshaalaku pampinchadu. 32 samvatsaraala vayasuloe daa.ambekar, bars-at-laaw, columbia vishwavidyaalayam nundi p.hetch.di., landon vishwavidyaalayam nundi di.yess.sea pattalanu pondadu. conei kaaryaalayamulo janulu kudaa atanini asprusyudugaa chuuchaaru. dhalitha mahaasabha 1927loo mahad‍loo dhalitha jatula mahaasabha jargindi. Maharashtra, Gujarat‍l nundi konni velamandi vachcharu. mahad cheruvuloni neetini traagutaku veelu lekapoyinna, antaraanivaariki aa cheruvulo pravesam lekundinadi. ambekar naayakatvamlo vaelaadimamdi cheruvu neee sweekarincharu. yea sangatana maharashtramlo samchalanam kaliginchindi. 1927loo ambekar 'bahishkruta bharati' aney maraati paksha pathrika praarambhinchaadu. aa patrikalo ooka vyasam vraastoo ambekar ila annaadu: thilak ganuka antaranivaduga puttivunte 'svaraajyam Mon janma hakku'ani undadu. 'asprushyataa nivaaranhe Mon dhyeyam, Mon janma hakku' ani prakatinchi undevaadani vraasaadu. antey aanadu ambekar kulatatva vaadulu pettina baadhalanu entagaa anubhavinchaado telustundhi. 1927loo chathrapathi shivajee trisati jainti utsavaalu Maharashtra antataa goppagaa jarigaay. ambekar‌nu saadaramgaa aahvaaninchaadu kolabaloni utsava sanghaadhyakshudaina braahmanudaina balaya shastry. aa utsavaalalo prasangistuu ambekar peeshwaala samrajya patanaaniki mukhyakaaranam asprusyatanu paatinchadame annaadu. parishkaaram bhartiya jaateeya congresses nadipee jaatiiyodyamulo antaraanitana nirmulana choose ghandy krushi chesthu vunte, aa krushiki congresses sabhyulanundi porthi sthaayiloo maddatu labhinchaledane cheppaali. gaandhi varna vyavasthanu bhartiya samaajapu pratyeka lakshanamani, evari kula vruttini varu anusarinchadam will etuvanti potileni aardika vyvasta bharatasamajamulo unnadan aayana samarthinchaadu. ayithe antaranivaarugaa bhavistunna kulala varu thama aatmagouravamunu tyaagamu chesthu samaja bagu choose thaamu chese vruttulanu chestunnaarani, atuvanti varini itara varnamula varandaruu gowravinchaalani perkonnaadu. ila kula, antaraanitana samasyaku ghandy saamaajika, samskruthika parishkaaramunu choopaga ambekar yea vishayamulo gaandheetoo vibhedhinchaadu. antaraani kulaalu aardhikamuga balapadanide, rajakeeyaadhikaaramu pondanide vaari samasyaku samagramaina parishkaramu dorakadani ambekar bhaavinchaadu. ghandy, ambekar‌l Madhya poona oppandam 1919 montague chames phard samskaranhalu bhaaratadaesamuloe elaa panichestunnayo adhyayanam cheyadanki, nuuthana rajyanga samskaranala choose suuchimchaemduku erpaatu chosen simon commisison bharatadesanni 1928 loo paryatinchindi. aa paryatana anantaram aa committe british prabhuthvaaniki amdimchina nivedikanu charchinchadaaniki british prabhuthvam muudu round table samavesalanu yerparachindi. yea samavesalu 1930, 1931,1932 lalo jarigaay. yea muudu samaaveeshaalaku ambekar haajaru Dum rendava samaaveeshamuloo bhartiya jaateeya congresses tharapuna ghandy haajaru ayaru. yea samavesamulone gaandheeki ambekar‌ku Madhya bhedaabhipraayaalu erpaddaayi. ambekar dalitulaku pratyeka niyojakavargaalu ivvaalani pattubattagaa, ola isthe hinduism samajam vichchinnamavutundani ndhuku gaandhi oppukoledhu. ekabhiprayam kudarakapovadamuto rendava round table samavesamu nundi ghandy bayataku vachesadu. 1932 loo ramse meck doonaald "communal awardee"nu prakatimchadam jargindi. deeni prakaaram dalitulaku pratyeka niyojaka vargalu pratipaadinchadam jargindi. yea prakatana veluvadae natiki ghandy sasanollanghana udyamamulo bhagamuga arest ayi erawada jailuloo unaadu. yea prakatana girinchi thelusukoni ghandy niraahaaradeeksha chepattaadu. ambekar‌pai naitika vattidi pergindhi. chivariki gaandheeki ambekar‌ku Madhya poona oppandam kudiri communal award kanna ekuva sdhaanaalu ummadi niyojaka varshaalalo ichenduku oppandam kudhirindhi. deeni tarwata gaandhi 'harijan sevak samaz' erparachi asprusyata nivaranaku krushi Akola. ambekar‌nu kudaa indhulo bhaagaswaamini Akola ghandy. kanni antaraanithanam nirmuulanaloo gaandheeki unna chittasuddhi migta congresses naayakulaku ledhu. deenitho ambekar ghandy vudyamam nundi bayataku vachi pratyekamugaa dhalitha samasyala parishkaaraaniki allindia dipre xx‌d klaas congresses, allindia shedule caaste feedeeration vento anek rajakeeya paarteelanu erpaatu chessi desavyaaptamugaa dalitulanu sameekarinche prayathnam Akola. yea sandarbhamulo quit india vudyamam, aa taruvaata deesha vibhajanato koodina swaatantryamu raavadam jarigaay. rajyanga parishattu, manthrivarga sabhyudigaa raajyaamga parishattu sabhyudigaa ambekar vishesha shram vahimchi rajyangam rachinchatam aayana sesha jeevitamlo pramukhamaina ghattam. ti.ti krishnamaachaari (kendramantri) okamaaru raajyaamga parishattulo maatlaadutuu "raajyaamga rachna sangamlo niyamitulaina edugurilo okaru raajeenaamaa chesar. marokaru maranhicharu. vaerokaru americaaloo undipoyaaru. inkokaru rashtra raajakeeyaalalo nimagnulayyaru. unna okkariddaru dhilliiki dooramgaa unnare. anevalla bhartiya raajyaamga rachna bharamantha daa.ambekar moyavalasi vacchindi. raajyaamga rachana athantha praamanikanga untundanatamlo yelanti sandeham ledhu". annaadu. kendra manthri mandaliloo nyaayashaakha mantrigaa vundi 1951 octoberulo manthri padhaviki raajeenaamaa chesudu. vyaktigata jeevitam ambekar tana 56 eta saraswata braahmanha kutumbaaniki chendina kumari sharadha kabir nu pelli chesukunadu. modati bhaarya 1935loo maraninchindi. buddhist dharm- sweekaaram 29 oktober 1956 nadu Nagpur loo talapettina buddhist dharm dikhsa sadassulo ambekar , 5,eay,eala anucharulatho buddhist darmamunu sweekarinchadu. mundhuga trisaaranam , panchaaseela sweekarinchi atanitho vunna 5 lakshala mandiki 22 prathignalatho buddhist dhammamuni upadesinchaadu. gaandheetoo anek vishayaalallo vibhedinchinaa thaanu matham maaradalachukunnappudu mathram deeshaaniki chaaala takuva pramaadakaram ayina daanine ennukuntaanani, bauddham bhartia samskrutilo bhaagamani, yea deesha charithra samskruthulu, tana marpidivalla debbatinakunda chuchanannadu. hinduvugaa puttina ambekar hinduvugaa maraninchaledu. nirantara krushitho sagina aayana jeevitam udyamaalaku vupiri poesindi. mukhyamgaa sanghika samskaranalaku. ambekar pekku grandhaalu vraasaadu. 'dhi problem af dhi roopy', 'provintial d centralization af imperially finances in briteesh india', 'dhi budda und kaarl marks', 'dhi buddha und hiz dharm' pradhaanamienavi. prasidha rachayita beverli nikolas dr ambekar bharathadesapu aaruguru medhaavulalo okaru ani prasamsimchaadu. mahamedhaviga, sanghasamskartagaa, nyaayasaastravettagaa, keertigaanchina dr bheem‌rao ambekar 1956 decemberu 6 na mahapari nirvaanam chendhaadu. bhartiya raajyaamga shilpigaa, prajaasvaamya parirakshakuniga, sanghasamskartagaa, mahamedhaviga vikhyaatudaina dr bheem‌rao ambekar smrutiki nivaalularpistuu, aa mahaneeyuniki ' bharataratna ' avaardunu bhartiya prabhuthvam ivvadam athantha abhinandaneeyam. abhyasinchina degrees b.Una. (bombay vishwavidyaalayam, 1912) em.Una. (columbia vishwavidyaalayam, 1915) emmessy ( landon schul af ekanamics, 1921) p. hetch. di. (columbia vishwavidyaalayam, 1927) d.yess.sea ( landon vishwavidyaalayam, 1923) barrishter ett laaw (grays in landon, 1923) emle. emle. di ( columbia vishwavidyaalayam, 1952, gowravapatta) di. litt. ( osmania vishwavidyaalayam, 1953, gowravapatta) bhaarataraajakeeyaalapai prabavam desamlo prathi rajakeeyapaarti pai ambekar prabhaavamundi. idi kevalam dhalitha votlu dakkinchukonataanike kanni samajabhyudayam jaragatamledane vimarsa Pali. babasaheb ambekar, rachanalu, upanyaasaalu south baro kamiteeki dr ambedkar ichina vaangmuulam aayana rajakeeya rachanallo modhatidhi. Maharashtra prabhuthvam (bombaayi), vidyasaakha babasaheb ambekar rachanalu, upanyaasaalanu vividha samputamlo prachurinchindi. 1994 loo aandhra Pradesh prabhuthvam yea samputaalanu telugulo anuvadinchi prachurinchindi. smaranalu ambekar nu dhahanam chosen praantaanni chaityabhoomigaa pilusthuu, aayana smaraka nirmaanaalanu eerpaatucheeshaaru. b.orr. ambedkar rajagruham anede b.orr ambedkar smaraka chihnam, illu. AndhraPradesh prabhuthvam konaseema jillaanu dr b.orr. ambedkar konaseema jalla gaaa 2022 epril 2 na peruu marchindhi. Telangana prabhuthvam nuuthanamgaa nirmimchina sachivalaya bhawananiki 2022 septembaru 15na dr b.orr. ambedkar Telangana rashtra sachivaalayam ani peruu pettabadindi. Telangana rashtra rajadhani haidarabaduloni tanks‌bund sameepamlotelamgaana prabhuthvam pratishtaatmakamgaa daa. b.orr. ambedkar smrutivanamlo nirmimchina 125 adugula ettaina ambedkar kamsya vigrahaanni 2023 epril 14na ambadecr 132va jainti sandarbhamgaa mukhyamuntri kalwakuntla chndrasekhar raao aavishkarinchaadu. yea kaaryakramamlo ambedkar muni manavadu prakasa ambedkar, rashtra manthrulu, empeelu, itara prajaapratinidhulalopaa anni niyojakavargaala nunchi 50 velamandi paalgonnaru. gallery ivi kudaa chudandi anailation af cast - ambekar raasina pustakam moolaalu bayati linkulu daa.bheemrao ramjee ambedkar chaayaachithraalu, veediyolu,rachanala website (aamglam) symbiasis ambekar memooriyal , museums , poona (aamglam) Ambedkar: The man behind India's constitution, BBC News Dr. B. R. Ambedkar: Timeline Index and more work by him at the Columbia University Exhibition: "Educate. Agitate. Organise." Ambedkar and LSE, exhibition at the London School of Economics and Political Science, which includes Ambedkar's "student file." Writings and Speeches of Dr. B.R. Ambedkar in various languages at the Dr. Ambedkar Foundation, Government of India Dr. Babasaheb Ambedkar's related articles 'Babasaheb' Dr. B.R. Ambedkar: Maker and conscience-keeper of modern India at the Ministry of External Affairs, Government of India bharataratna graheethalu 1va lok‌sabha sabyulu bhartiya thapaalaa billapai unna pramukhulu dhalitha rachayitalu 1891 jananaalu 1956 maranalu
nelson rolihlahlah mandela (18 juulai, 1918 - decemberu 5, 2013) dakshinaafrikaa maajii adhyakshudu. aa deeshaaniki porthi stayi prajaaswaamyamlo ennikaina mottamodati nayakan. adhyakshudu kaakamundu ithanu jaati vivaksha vyatireka udyama kaarudu, african naeshanal congresses (African National Congress) ku, danki saayudha vibhaagam ayina "unkonto visijwe"ku adhyakshudu. jaati vivakshaku vyatirekamga jaripina poratamlo jargina ooka maaranakaandaku sambandhinchi 27 samvatsaraala paatu "roben" aney dvipamlo kaaraagaara sikshananubhavinchaadu. 20va shataabdapu athantha prasiddhulaina prapancha naayakulalo okadu. nallajati suuriidu ani palu telegu vyasalalo eeyana girinchi varnincharu. jaati vivakshaku vyatirekamga jaripee poraataalaku, varna samaanataku nelson mandela sanketamgaa nilichaadu. 1990 phibravari 11loo karagaram nundi vidudhala ayina taruvaata nelson mandela raajakeeyamgaa tana lakshyanni saadhinchadaaniki, desamlo nelakonna jaati vairyanni nivarinchadaniki, andari Madhya sayodhya penchadaaniki krushi chesudu. tana puurvapu pratisparthula nundi kudaa prashamsalu andukonnadu. vamdaku paigaa puraskaralu, satkaaraalatoo vividha deshalu, samshthalu mandeelaanu gowravinchaayi. vatilo 1993loo labhinchina nobel shanthi bahumati mukyamainadhi. swadeshamlo mandeelaanu madiba ani vaari tegaku sambamdhinchina gouravasuchakamtho mannistaaru. mahathmaa ghandy boodhinchina saantiyuta vidhaanaalu, ahimsa, satruvunu samskaarayutamgaa edurkone paddathi tanuku entho sphuurtinichaayani mandela pekkumaarlu cheppaadu. bhartiya desam mandeelaanu 1990 loo 'bhartiya rathna', jawar‌lall nehruu antarjaateeya sayodhya bahumatulato satkarinchindi. bhartiya desam nundi mandeelaaku entho samarthana labhinchindi. prapanchavyaapthamgaa anachivetaku vyatirekamga porade kotla mandhi prajalaku mandela ooka prateekagaa maararu. paschima deshalu kudaa hakkula udyama kaarulaina abraham lincon‌, martian‌ luther‌king‌lato samaanamgaa aayannu gouravistunnaayi. himsa margamlo praarambhinchina udyamaanni gandheya maargamloki aayana malachukunna theeru ayanaku dakshinaafrikaa gandhiga peruu thechindi. nobel‌ shanthi bahumatito antarjaateeya samajam aayannu gouravinchukogaa, 1990loo athyunnatha pouura puraskara bharataratna ichi bhartia samajam gouravinchindi. mandela 2013 decemberu 5 na maranhicharu. mandela maanavatake spurthi pradaatani rastrapathi pranab‌ mukherjee koniyaadaaru. dakshinaafrikaa maajii adhyakshudu nelson‌ mandela mrutiki gouravasuuchakamgaa kendra prabhuthvam iidu rojula santaapadinaalu prakatinchindhi. jananam mandela kutunbam "tembu" vamsaaniki chendinadi. viiru dakshinha aafrikaalo "kep prantham"loo "transackeyan" bhaagaalaku saampradaaikangaa paalakulu. ithadu umata jillaaloo mavejo aney voorilo 18 juulai 1918na janminchaadu. intani taatalakaalamlo varu paalinche temboo thegala prantham british valasa paalakula paramayyindi. mandela thandri "gadla" hakkula prakaaram paalakudu kakapoina konni stanika tegalaku naayakudigaa gurthimpu kaligi undevaadu. stanika mandaliloo sabhyudu. gaadlaaku naluguru bharyalu. padamuudu mandhi pillalu. vaariloo gadla 3va bhaarya "nosekeni faanni"ki janminchina magabiddaku "rolihlahlah" (antey kommalu lagevadu -"duduku swabhavam kalavaadu" ) ani peruu pettaaru. mandela balyam talli kutumbaaniki chendina gudem ("umji")loo adhikanga gadichindi. chaduvu edavayeta rolihlahlah chaduvu prarambhamaindi. (vaari kutumbamlo badiki vellina modati vyakti atane.) ) badilooni ooka methodist upaadhyaayudu atanaki "nelson" aney peruu tagilinchaadu. (prasiddhudaina british naavikaadala nayakan horatio nelson peruu medha). endhukante aa upaadhyaayuniki rolihlahlah peruu palakadam raaledhu. rolihlahlah 9va yaeta atani thandri kshaya vyaadhitoe maranhichadu. taruvaata nelson mandela chaduvu vividha pathasalalalo saagimdi. temboo thegala aachaaram prakaaram privy consul‌loo atani thandri sthaanam atanaki sankramistundi. 1937loo mandela "phort beaufort"loo "healed‌toun" kalashalaloo cheeraadu. atanaki baksing, parugu patla aasakti pergindhi. matriculation taruvaata mandela phort‌hair vishvavidyaalayanloo b.Una.loo cheeraadu. akada atanaki parichayamaina olivier tambo atani jeevitakaalam mitrudainaadu. adae samayamlo atani tegaku vaarasatvamgaa nayakan kaavalasina keizer matanjima kudaa mitrudayyaadu kanni kalakramamlo vaariddharuu rajakeeya pratisparthulayyaaru. endhukante matanjima "bantustan" kaaryakalaapaala paksham vahinchaadu. ooka savatsaram taruvaata vishwavidyaalayam raajakeeyaalalo paalgonna falithamgaa mandeelaanu vishwavidyaalayam nundi teesesaru. taruvaata athanu karagaramlo unnapudu landon vishwavidyaalayam vaari dhoora vidyaa sadupaayamtho b.emle. porthi chesudu. johannes‌burg ku phort‌hair vadalina koddikaalaanike mandela samrakshakudaina jogintaba mandeelaaku pemdli nischayinchaadu. adae samayamlo jogintaba koduku (kutumba varasudu)ku kudaa vivaham nischayamaindi. idi istham leka yuvakuliddaruu thama sampanna kutumbaalanu vadhali johannes‌burg‌ku vellipoyaru. nagaramlo mandela chinna chinna udyogaalu chesudu. thaanu madyalo aapivesina b.Una. degrey korsunu duuravidya dwara porthi chesudu. taruvaata wit‌weters‌rand vishvavidyaalayanloo nyasastram chaduvasagadu. aa samayamlo atanaki parichayamaina kondaru mitrulu taruvaata jaativivaksha vyatireka kaaryaseelurayyaaru. rajakeeya karyakalapalu 1948loo africaner‌lu adhikanga unna dakshinaafrikaa nationalistu parti adhikaaramlooki vacchindi. nalla, thella jatula Madhya vivakshata, iddarinii veruverugaa unchadam vaari vidhaanam. aa paristhitulaloo 1952 defensu compain, 1955 peeples congresses karyakramalalo nelson mandela pramukhangaa palgonnadu. varu aamodinchina "swatantrya charter" vaari jaativivakshata vyatireka vidhanaaniki praadhimika dasaanirdesakamgaa roopondindi. yea samayamlo mandela, atani mitrudu kalsi sthaapinchina ooka laaw samshtha dwara anek paedha nallajati variki uchitamgaa nyaayavaada saukaryam kaliginchaaru. mandela kaaryakramaalapaina, itara dakshinaafrikaa jaati vivaksha vyatireka udyamaalapainaa jaateeya mahathmaa ghandy prabavam gaadamgaa Pali. mahathmaa ghandy dakshinaafrikaalo satyaagraham vidhanaanni pravesapetti 100 samvastaralu gadachina sandarbhamgaa dhelleeloo 29 janavari – 30 janavari 2007na jargina sammelanaaniki nelson mandela haajarayyaadu. modatlo mandela saantiyutamgaanae tana pratighatananu nirvahinchinaa gaani 5 decemberu 1956na mandela, mro 150 mandhi desadrohanerampai arrest cheyabaddaaru. 1956-61 kaalamlo sudiirghamgaa nadachina yea vichaarana anantaram varandaruu nirdoshulugaa vidudalayyaaru. ayithe 1952-59 kaalamlo african naeshanal congresses‌ (aa.naa.caa.)loo chaalaamandi asahanaaniki gurai thama aashayaalanu saadhinchidaaniki marinta tiivramaina caryalu chepattaalani vattidi chesar. antakumundu aa.naa.caa.loo unna mitavaada naayakula naayakatvaaniki savaallu edurayyaayi. dakshinha african communistu parti yea kaalamlo balm punzukundi. 1959loo ativaada africanistulu aa.naa.caa.nu samarthistunna "pan africanist congresses" nundi vidipooyaaru. ola vidipoyinavaariki ghana vento itara desalanundi maddatu kudaa labhinchindi. gerilla kalapalu 1961loo mandela aa.naa.caa.ku saayudha vibhaagaanni erparachi danki adhyakshudu ayadu. yea vibhaagam peruu "um‌khonto v sizwe" (anagaa deeshapu ballem). yea vibhaagam dhalaalu prabhutva, seinika sdhaanaalanu lakshyaluga cheskoni dhadulu nirvahimchimdi. jaati vivakshatanu antam cheyadanki gerilla poraatam koraku pranalikalu kudaa tayyaru chesukonnaru. 1980 dasakamlo viiri dhalaalu nirvahimchina gerilla poraataalalo anekulu maranhicharu. saantiyuta pratighatana will prayojanam lenanduna, prabhuthvam vichakshanhaarahitamgaa dhamana vidhanaanni amalu chestunnanduvalana, thathimma maargaalannii moosukupovadam vallaney thaamu saayudhaporaatam vaipu mallavalasivachindani mandela samarthinchukonnaadu. ayithe yea vidhamina saayudhacharlavalana aa.naa.caa. human hakkulanu ullanghinchindani taruvaatikaalamlo mandela angeekarinchaadu. tana yea angeekaaraanni tana paartiilooni kondaru sathya, sardubatu commisison reportulanundi tholaginchadaaniki prayatninchagaa ndhuku vyatirekinchaadu. arrest, revonia vichaarana 5 augustu 1962na mandela arrest cheyabaddaadu. antakumundu athanu 17 nelalu agnaatamlo unaadu. atani unikini gurinchina Datia prabhuthvaaniki andinchadamlo sea.ai.Una. hastam undi undavachhunu. muudu rojula taruvaata atanipai abhiyogaalu nyaayastaanamlo velladinchabaddaayi - 1961loo kaarmikulache samme cheyinchadamuu, anumati lekunda videshaalaku velladamuu. 25 oktober 1962na mandeelaaku iidu samvatsaraala siksha vidhinchabadindi. rendella taruvaata 11 juun 1964na, antakumundu aa.naa.caa.loo atani kaaryakalaapaala vishayamlo maroka tiirpu veluvadindi. mandela arrest ayina samayamlone prabhuthvam anek pramukha aa.naa.caa. nayakulanu arrest chesindi. mandelapaina, takkinavaaripaina tiivramaina neeraalu aaropinchaaru. deshadroha caryala abhiyogaanni, videshaalatho kuudi desampai daadijarapadaannii mandela niraakarinchadu. konni vidhvamsakara caryala badhyatanu mandela oppukonnadu. 20 epril 1964na pretorialo nyaayastaanam eduta mandela thama lakshyalanu saadhinchadaaniki aa.naa.caa. saayudha poraata vidhanaanni yenduku avalambimpavalasi vachindo vivarinchaadu. thama saantiyuta pratighatana elaa viphalamaindoo teliyajeppadu. prabhutva dhamana vidhaanam taruvaata kudaa thaamu alanay undipothe prabhutva vidhaanaalaku angikarinchi longipoinatle avtundani telchicheppaadu. prabhutva vidhaanaalu deesha aardika vyavasthanu elaa nirviryam chestunnayo vivarinchaadu. aa sandarbhamlo atani chivari vaakyaalu: ninditula pakshaana kudaa prasiddhulaina nyaayavaadulu vaadinchaaru. kanni okaru tappa migilinavaarandaruu doshulugaa teermaaninchabadindi. kanni uri siksha padaledu. jeevitakaalam khaidu siksha 12 juun 1964na vidhinchabadindi. kaaraagaara jeevitam tharuvaathi 18 samvastaralu nelson mandela roben deevilo kaaraagaarasiksha anubhavinchadu. atani 27 samvatsaraala kaaraagaara jeevitamlo 18 samvastaralu ikade gadichindi. "di"-grade khaidee (antadarikante takuva stayi khaidee)gaaa mandeelaaku chaaala takuva sadupayalu labhinchayi. aaru nelalakoka Surat (adhee sensar cheyabadindhi), ooka sandarsakudu. sunnapu kwaariiloo saareerika shram. athi takuva reshanulu. karagaramlo unna kaalamlone mandela landon vishwavidyaalayam vaari videsi karyakram dwara nyaayavaada pattanu saadhimchaadu. tharuvaathi kaalamlo 2009loo mandela peruu landon vishwavidyaalayam chansalar‌gaaa pratipaadimpabadindi. (kanni ennika kaledhu. raakumaari yanne aa ennikaloo vision saadhinchindi) 1981 thaanu vraasina Inside BOSS aney ghnaapika rachanaloo gordan winter aney goodachari udyoegi sanchalanaatmaka vishayalu vraasaadu mandeelaanu cherasala nundi tappinchadaaniki ooka pathakam vaeyabadindi. aa pathakam vese brundamlo (viswaasa paatrunigaa) dakshinha african goodachari gordan winter chorabaddadu. atani aaloochana yemante mandela kaaraagaaramloonchi paripoye paristhitulu kalpinchi, athanu paaripoyeetappudu aatanini kalchi champaalani. british goodachari samshtha dwara yea pathakam bhagnam cheyabadindhi.. marchi 1982loo mandela, marikondaru nayakulanu raben divi nundi polls‌mur kaaraagaaraaniki marcharu. bahasha itara yuva khaidilapai mandela prabavam padakundaa kaavachhunu. ledha hadavudi lekunda mandelaatho charchaloo jarapaalani prabhuthvam bhaavimchi undavachhunu. phibravari 1985loo mandela ganuka saayudha poraataanni tyajiste atanini vidudhala chestanani dakshinaafrikaa adhyakshudu pieter villion botha prakatinchaadu. ayithe mandela yea prabhutva pratipaadananu truneekarinchaadu. atani kumarte dwara athanu vidudhala chosen prakatanalo ila unnadi - "prajala samsthalanu nishedhinchinapudu naakicchina swechchaku ardham emunnadi? swatantrudaina vyakti Bara ichipuchukone charchaloo jarupavacchunu. khaidee ituvante oppandaalalo pravesinchaledu" 1985loo mandela, prabhutva prathinidhula Madhya modati samavesam (ooka aasupatrilo) jargindi. tharuvaathi 4 samvatsaraalalo anek samavesalu jarigaay. veetivalla marinni charchalaku avaksam kaligindi. kanni jargina pragathi chaaala alpam. mandela karagaramlo gadipina kalamanta dakshinaafrikaa prabhuthvaaniki bayati nunchi, lopaliki nunchi atanni vidudhala cheymanu ottillu ekkuvayyaayi. 1989 loo botha vaiphalyamtho frederic viliam clerk adhyakshudayyaadu. clerk phibravari 1990 loo mandela nu vidudhala cheyadanki uttarvulu jaarii chesudu. vidudhala phibravari 2, 1990na dakshinaafrikaa adhyakshudina frederic d clerk african naeshanal congresses, itara jaati vivaksha vyatireka poraata samsthala medha nishedhaanni etthi vestunnatlu, mandela tondaralo vidudalavabotunnatlu prakatinchaadu. daamtoe mandela wicter verster karagaram nunchi phibravari 11, 1990na vidudhala aavdam jargindi. yea drusyanni prapancha vyaaptangaa prasaaram chesar. mandela vidudalaina roejuna aayana jaatinuddesinchi prasanginchaaru. yea upanyaasamlo aayana tanu saantiki kattubadi unnaanani, indukosam shweta jaateeyulato oppandhaniki siddamanee prakatinchaadu. conei jaati vivakshaku vyatirekamga african naeshanal congresses saaginche poru mathram aagadani suchanapraayamgaa teliparu. antey kakunda nalla jaati vaari jeevithaalalo santini nelakolpadam, variki jaateeya, praamtiya ennikalallo votu hakkunu kalpinchadam tana praathamyaalalo bhaagamani perkonnaadu. charchaloo vidudalaina taruvaata african naeshanal congresses nayakatva paggalanu tirigi sweekarinchadu. 1990, 1994 madyalo bahulha pakshaalato samaaveeshaanni yerparichi desamlo moodhatisaarigaa anni jaatulavaarikii kalipi ennikalanu nirvahinchetatlu chesudu. african naeshanal congresses, dani medha nishaedham ettivesina taruvaata modhatisaarigaa 1991loo jaateeya samaaveeshaanni erpaatu chessi mandeelaanu adhyakshudigaa ennukundi. mandela karagaramlo unnapudu parti paggaalu chepattina paata snehithudu olivier tambo jaateeya adhyakshudayyaadu. mandela karagaramlo undagaane dakshinaafrikaa president di clerk‌thoo charchaloo saaginchaadu. 1993loo vaariddariki samishtigaa nobel bahumati ivvadam dwara vaari krushiki marinta gurthimpu, proothsaham labhinchayi. sudeergha kaalam jargina yea charchalaku anek avaantaraaledurayyaayi. boi‌patang uchakoeta taruvaata yea charchaloo nilipiveshaaru. malli 1992loo punahpraarambhinchaaru. 1993loo seniior aa.naa.caa. nayakan cris hani hathya jariginapudu desam antaryuddhamlo padipoye paristiti edurayyindi. appudu desamlo shanthi choose mandela ichina pilupu ooka deshadhyakshudi sandesamlaagaane Pali: koddipati alajadula taruvaata desamlo shanthi nelakondi. marala charchaloo voopandukonnaayi. 27 epril 1994loo saarvajanika ennikalu jargalani nischayinchaaru. swiya charithra mandela swiya charithra lang whack tu freedam 1994loo prachurimpabadindi. athanu karagaramlo undagaane rahasyamgaa idi vraayadam modhalupettaadu. kanni andhulo mandela di clerk duraagataala girinchi gaani, konni himsa karyakramalalo tana bhaarya vinnie mandela patra girinchi gaani aemee vraayalaedu. ivi, marikonni vivadhaspada vishayalu taruvaata mandela anumati, sahakaaraalato prachurimpabadina maroka jeevita charithraloo vrayabaddayi. mandela: dhi authorised biogeography. dakshinha african adyaksha padavi epril 27, 1994na dakshinaafrikaalo modhatisaarigaa porthi prajaasvaamyamto koodina ennikalu nirvahinchabaddaayi. yea ennikallo african naeshanal congresses 62 saatam otlanu saadhinchindi. 1994, mee 10 vatedeena mandela deeshaaniki nallajaatiki chendina mottamodati adhyakshudayyaadu. d clerk upadhyakshudigaanuu, thabo embeki rendava upadhyakshudigaanuu ennikayyaru. jaateeya sayodhya vidhaanam mee 1994 nunchi juun 1999 dhaaka adhyakshudigaa pania chosen mandela jaateeya, antarjaateeya vidhaanaalaloo aayana chepina choravaku prapamcham nalumuulala nunchi prashamsalu labhinchayi. 1995 loo dakshinaafrikaalo jargina ragbee prapancha kup pootiila sandarbhamgaa nallajaateeyulaina dakshinaafrikanlanu jaateeya jattulo cheeramani mandela protsahinchaadu. finally match loo dakshinaafrikaa jattu nyuujeeland jattupai gelichina taruvaata mandela dakshinaafrika jerseeni dharinchi aa jattu nayakudainatuvanti francois painar ku troophee andajesadu. yea sanghatananu dakshinaafrikaalo swetajaatiiyulaku, nallajaativaarikii kudhirina sayodhyalo mukhyamaina adhyaayamgaa abhivarninchavacchu. mandela adhyakshudina taruvaata aayana mukhyamaina sandarbhaalalo kudaa batic chokkaalanu vaadevaadu. viitinae madiba chokkaalantaaru. lisotho pai daadi dakshinaafrikaalo jaati vivaksha vyatireka poraataala anantaram jargina mottamodati sangatana lisothopai daadi. septembaru 1998 na mandela apati pradhani pakalita mosisili prabhutwaanni kaapaadadaaniki tana seenalanu lisotho pai daadiki pampinchadu. ennikala vivaadamtoe vyatireka pakshaalu prabhutwaanni kooladostamanna bedirimpe induku kaaranam. eds vyaadhi gurinchina vyaakhyalapai vimarsalu edvin cameron modalaina eds udyama karulu, vyaakhyaatalu, vimarsakulu eds patla mandela prabhuthvam chuuputunna nirlakshyanni vimarsinchaaru. mandela padav viramanha chosen taruvaata eds nivaaranalo tana prabhutva vaiphalyaanni oppukunnadu. apati nunchee ayanaku avaksam vachinappudalla yea vishayanni girinchi prastaavinchevaaru. lockerbie vichaarana liba president muhammadu gaddaafeeki, americaaku Madhya chirakalam nadachina lockerbie vivaadham parishkaaram koraku mandela chorava chuupaadu. 21 dissember 1988loo pan‌am vimanam 103 kuulipoevadaaniki kaarakulani nindimpabadina iddharu libyanulanu appaginchadaaniki liba nirakaranchadame yea vivaadhaaniki moolakaaranam. yea pramaadamloo 270 mandhi maranhicharu. yea vivaadamloo ninditula vichaarana dakshinaafrikaalo jarapamani mandela pratipaadinchaadu conei ndhuku amerikaa, britton prabhutvaalu angeekarinchaledu. . kanni malli mandela 1997loo "neraaropana cheeyadam, vichaarana jarapadam, tiirpu ivvadam - annii oche desam adhinamlo undadam nyayam kadhu" annana vaadanatho idhey pratipaadana chesudu. sudeergha charchala taruvaata nedarlaands‌loo scatish nyayachattam prakaaram vichaarana jargalani oppandam jargindi. taruvaata mandela gaddaafeeni kalisi 1999loo yea pratipaadanaku oppinchaadu. 9 nelala vichaarana taruvaata okarini vidudhala chesar. marokariki 27 samvatsaraala kaaraagaara siksha vidhincharu. anantara kaalamlo 2002loo jailuloo unna megrahini mandela paraamarsinchaadu. atani ontaritanampai vicharam vyaktham chesudu. vivaham, kutunbam mandela muudu sarlu vivaham chesukunadu. aaru mandhi santhaanam, 20 mandhi manumalu, manumaraallu, enka peddha sankhyalo muni manumalu unnare. intani manumadu mandla mandela ooka tegaku nayakan kudaa. modati vivaham mandela modati vivaham dakshinaafrikaalo nallajati varu ekkuvaga nivasinche transky aney pradeesam nunchi vacchina entoco mays aney mahilatho jargindi. viiru moottamoodhata kalusukonnadi johannes burg loo. viiriki iddharu kodukullu, madiba thembecali (1946 loo jananam), magaatho (1950 loo jananam), iddharu koothurlu. iddhari paerluu makajive mandelane. modati koothuru tommidhi nelala vayasukoenae kannu moosindi. kabaadi rendava koothuriki aama ghnaapakaartham adae peruu pettaaru. viiri vivaahamaina 13 samvatsaraala taruvaata, 1957 loo, nelson ekkuvaga viplavam vaipu moggu chooputhoo undata valana, aayana bhaarya rajakeeya thatasthathanu viswasinchadam valana, abhipraaya bhedaalatho vidipooyaaru. mandela karagaramlo undaga modati koduku 25 samvatsaraala vayasuloe caaru pramaadaaniki gurai maranhichadu. andaru pillalu vaatar faired camlaba aney chotane vidyanabhyasinchaaru. eveleen mays 2004loo chanipoyindi. rendava vivaham mandela rendava bhaarya vinnie madikijela mandela ledha vinnie mandela. aama johannes nagaramlo samaja karyakartha ayina modati nalla jaati vanita. variki iddharu kumartelu. yea vivahamlo kudaa dakshinaafrikaa nallajaativaaru edurkone rajakeeya, sanghika antahsangharshana chaayalu prabalangaa paddai. 1992loo varu vidaakulu teesukonnaaru. viiri kumarte jindjeeki joleka mandela 1980loo janminchindhi. aama rachayita, aaroogya samrakshana karyakartha. mudava vivaham 1998loo, tana 80va janmadinam sandarbhamgaa nelson mandela muudavasaari gracha machel‌nu pelli cheesukonnaadu. yea vivaahaniki mundhu anno nelala charchaloo (kanyaasulkaaniki sambamdhinchina berasaaraala vantivi) jarigaay. (yea pelli kudirchina peddamanishe antakumundu okamaaru mandeelaaku sambandam nirnayistae, ndhuku oppukoni kurra mandela illu vadhali vellipoyaadu.) padav viramanha, anantaram 1994 loo mandela 77 samvatsaraala vayasuloe adyaksha padavini chebatti aa padavini alamkarinchina vaariloo athi peddha vayaskudayyaadu. rendavasari marala ennikallo pooti cheyaraadani nischayinchukunnaadu. 1999loo padav viramanha chesudu. aayana taruvaata thabo embeki aa padavini sweekarinchadu. juulai 2001loo mandeelaaku prostate cancer vyaadhi unnadan nirdhaarinchabadindi. rediyeshan vydyam chesar. juun 2004loo thaanu piblic jeevitam nundi viramistunnatlugaana, adhikanga kutumbamtho gadapadalachukonnatlugaana mandela prakatinchaadu. kanni purtiga samajam nundi dooramgaa undaledu. "My appeal therefore is: Don't call me, I will call you." 2003 taruvaata tana sanghika karyakramalanu mandela bagaa tagginchukonnadu. paibadutunna vayasu kaaranamgaa atani aaroogyam kontha kshininchindi. 2003loo mandela maranam gurinchina santaapavaarta porapatuna sea.ene.ene. vaari vebsaitulo prachurimpabadindi. varu mandela vento pramukhula maranavaartala sandesalanu mundhuga vraasi unchukuntaaru. saamaajika kaaryalu padav viramananantaram mandela maanavahakkulaku sanbandhinchinavi, pedarikam nirmalanaku ankitamayinavi ayina vividha saamaajika karyakramalalo palgonnadu. 2006 sheetaakaalapu olympique creedala television prachaaramlo kanipichadu. 17 roojulu vaallu room mates 17 roojulu vaallu aatmabandhuvulu 22 seconlu varu pratisparthulu 17 roojulu samanulu, 22 seconlu virodhulu idi entha adbuthamaina prapamcham? idhey olympique aatalalo anaku kanipincha ashabhavam. enka konni saamaajika karyakramalalo mandela patra vahinchaadu. peddalu 18 juulai 2007na nelson mandela, gracha mackel, desmond tutu kalipi johannes‌burg‌loo vruddhulaina prapanchanaayakula swatanter samuuhaanni prapancha peddalu aney paerutoe stapincharu. prapamcham edurkontunna konni tiivramaina samasyala parishkaaraaniki vaari anubhavanni, vivaekaanni andinchi sahakarinchadame vaari aashayam. bishup tutu adyakshathana praambhamaina yea samoohamlo marikontamandi perennikaganna prapancha naayakulu unnare. vaari aashayanni girinchi mandela ila cheppaadu. eds niyanthranaku caryalu tana padav viramanha taruvaata eds vyaadhi nivaranaku mandela visheshangaa krushi chesudu. indhulo bhaagamgaa anek kaaryakramaalaku tana sahakaaram amdimchaadu. mandela kumarudu makaghatho mandela eds vyaadhitoe maranhichadu. iraq pai daadi girinchi 2003loo georgi bush adhwaryamlo America iraq pai chosen daadinee, America videshanga vidhaanaannii mandela nishithamgaa vimarshinchadu. ikya raajya samitini bush nirviryam chesthunnadani aripinchadu. yea vidhaanamlo America yokka jaati vivaksha bhavalu kanipistunnaayani kudaa vimarshinchadu. ooka desam prapanchampai pettanam saaginchadaanni vyatirekinchamani chaaticheppaadu. manavali manugadaku pramadakaramyna sanghatanalu andarikante adhikanga America vallaney jarigaayannaadu. ismayil ayyub vivaadham ismayil ayyub 30 samvathsaralaku paigaa mandeelaaku nammakamaina vyaktigata nyayavadiga pania chesudu. 2005 mayloo tanu santhakam chosen pratulanu ammavaddanii, intaku mundhu amminavati dabbul lekka chuupamanii ismayil‌nu mandela adesinchadu. yea vishayampai nelakonna vivaadham unnanatha nyaayastaanam varku vellhindhi. chaaala kaalam nadachindi. ayithe thaanu e vidhamina chattavirudda charya cheyaledani, tananu apakhyati paalujeyadaaniki kutra jarugutunnadani ismayil vadinchadu. 2005, 2006 samvatsaraalalo mandela anuyayulu ismayil kutumbampai daadi chesar. yea vivaadham racchana padi deshamantha charchaniyamsam ayyindi. ismayil ayyub kutumbaanni dadapu velivesaaru. 2007loo ayyub vivaadham parishkaaraaniki mandela kutunbam trustuku R700 000 viraalham ichi kshamaapana cheppaadu. ayithe mandelakunna unnanatha stayi valana ayyub paksham vaadananu nishpakshapaatamgaa pariseelinche avaksam lekunda pooindani kondaru vyaakhyaanimchaaru. aropanalu nelson mandela vaarasula choose erparachina nelson mandela trustee‌ku pramukha vaanijyavettalanundi peddha pettuna viraalaalu labhinchadam will vaari aardika lavadevila girinchi kudaa konni vivaadaalu jarigaay. mandela videsi banku khaataala girinchi, pannulu kattakapovadam gurinchina prastaavanalu kudaa yea vivaadaalaloo unnayi. vajraala vaanijyampai vivaadham dakshinaafrikaa aardika sthithiki vajraala ganulu ooka mukhyamaina vanaru. raktapu vajraala girinchi yea vishayamlo konni vimarsalunnaayi. aa vishayampai vajraala vyaapaaraanni parirakshinchae disaloo mandela chosen vyaakhyala girinchi pekku vimarsalu vacchai. tana mithrudaina vajraala vyaapaarini samarthistunnadani, sankuchitamaina swadesa aardika labhalanu kapadukontunnadani vimarsinchaaru. zimbabve, raabart mugabe 1980loo swatantrayam vachchinappati nunchi zimbabweku adhyakshudigaa vyavaharistunna raabart mugabe 1980lalo gukurahundi aney pradeesamloo 20,000 mandini vadhinchadamloonuu, avineeti, asamartha paripalana, raajakeeyamgaa anagadokkadam vento vishayaalapainanuu antarjaateeyamgaa chaaala vimarsalaku gurayyadu. antey kakunda arthikamga aa desam venukabaatu tanaaniki kaaranamayyaadu. mandela 2000 samvatsaramlo aa prabhutwaanni vimarshinchadu. conei 2003 nunchee zimbabve pai, itara antarjaateeya vishaayaalapai mandela mounamgaa unaadu. tana prabhavanni upayoginchi mugabe vidhanalanu sarididdukomani cheppadam maani mounamgaa undadam anek vimarsalaku dhaari teesindi. prashamsalu, sanmaanaalu puraskaralu mandela anno jaateeya, antarjaateeya puraskaaraalni andukunnadu. 1993 loo frederic viliam d clerk thoo kalisi nobel shanthi bahumatini andukunnadu. englandu raanee elizabeth -2 nunchi "venerable aurdar af sint jeanne", kaamanvelt kuutami pradhaanam chese "aurdar af merrit", georgi bush nunchi "presidential medal af freedam" gowravaalanu andukunnadu. juulai 2004 loo johannes burg nagaramlo ichey athyunnatha puraskara "freedam af dhi city" ni orlando loo jargina kaaryakramamlo pradhaanam chesar. 1998loo aayana paalgonna kanada paryatanaloo toranto loni skidome loo erpaatu chosen upanyasa sabhalo 45,000 mandhi skoolu vidyaarthulu mandeelaaku swagatam palikaaru. yea sangatana atanaki videsalalo entamandi abhimaanulu unnaro theliyajesthundhi. 1989 loo atanaki kanada gourava pourasatvaanni prakatinchindhi. jiivinchi unna vyaktiki kanada gourava pourasatvaanni ivvadam adae modatisari. antaku munupu maranaanantaram yea gouravanni pondindi ravul wallen burg. 1990loo bhartiya prabhuthvam mandeelaaku bharathadesapu athyunnatha puraskara bharataratna nu prakatinchindhi. adae savatsaram soveit prabhuthvam lenin shanthi bahumatini prakatinchi satkarinchindi. 1992 loo atanaki turqey "atatark shanthi bahumati"ni prakatinchindhi. dheenini modatlo apatlo tarkeelo human hakkula ullanghananu kaaranamgaa chuupi tiraskarinchinaa, 1999 loo mandela angikarinchadam jargindi. paatalu, chalanachithraalu, roadlu, vigrahalu pekku mandhi sangeeta kalaakaarulu thama patalanu mandeelaaku ankitham chesar. veetilo bagaa prcharam pomdinadi dhi specials 1983 loo ruupomdimchina nelson mandela aney gitam. stevy wander ku ai just called tu see ai lav yu aney gitaniki 1985loo labhinchina ascar puraskaaraanni mandeelaaku ankitham chesudu. daamtoe apati dakshinaafrikaa prabhuthvam aa desamlo atani sangeethaanni nishedhinchindi. 1985 loo eusou endur kudaa americaaloo nelson mandela medha albuum nu vidudhala chesudu. 1988 loo mandela 70va janmadinam nadu landon loni wembley staediyamloe ooka sangeeta pradarsana jargindi. jaati vivaksha vyatireka poraataaniki adi ooka kendra binduvugaa nilichimdi. yea pradarsanalo chaalaamandi kalaakaarulu mandeelaaku thama maddatu prakatinchaaru. nelson mandela aney pusthakaanni rachinchina jerrie damers netrutvam loeee karyakram jargindi. simply minds aney brumda pradarsana choose mandela dee aney geetaanni samakuurchagaa, santana mandela aney vaayidya sangeethaanni samkurchindi. tracey chop man mandeelaaku ankitamgaa freedam nau aney geetaanni aalapinchindi. yea geetaanni crosse roads aney albuum thoo kalipi vidudhala chesindi. maali nunchi vacchina saleef keata taruvaata dakshinaafrikaanu sandharshinchi 1995loo pholon aney albuum choose mandela pai ooka paatanu swaraparichaadu. enka mandeelaanu gouravistuu vividha deeshalaloo pekku paatalu, albuum‌lu, sangeeta kaaryakramaalu atanaki ankitham cheyabaddaayi. 1997loo vacchina mandela und d clerk aney chalana chitram mandela jail nunchi vidudalaina katha aadhaaramga ruupomdimchabadimdi. yea chitramlo mandela paathranu sidney poiter aney natudu poeshimchaadu. mandela jeevitam medha aadhaarapadi nirmimchina gd by bafana aney chitram phibravari 11, 2007na berlin fillm festival loo pradarsinchabadindi. dennis hasebert mandelaagaa natinchina ooka chitram, jail guardu james gregoreetho atani sambandhanni girinchi vivaristundi. 1992loo, 27 samvatsaraala jail jeevitam taruvaata, vacchina ooka chitram Malcolm X loo mandela ooka paatasaala upadhyayuniga kanipichadu. andhulo atani prassiddhi chendina upanyasalalo konni bhaagaalu mandela swayangaa cheppaadu. samaana hakkula choose meemu poradatam aney sandarbhamlo cheppina upanyaasamlo avasaraanni batti e vidhaanamlonainaa'' annana bhaganni aa chitramlo mandela chepatledu. endhukante aa padalanu atanipai neraaropana cheyadanki dakshinaafrikaa prabhuthvam vaadukovachchunemonani. mandela vigrahalu kudaa anekachotla nelakolpabaddayi. konni koodallaku, rodlaku mandela peruu pettaaru. dhelleeloo kudaa ooka "nelson mandela roed" Pali. nelson mandela antarjaateeya dinotsavam varna vivakshaku vyatirekamga, prapancha saantiki krushi chosen nelson mandela yokka jainti juulai 18na nelson mandela antarjaateeya dinotsavam jarupabadutundi. astamayam kontha kaalamgaa teevra swaasakosha sanbandha aswasthathatho baadhapadutuu 2013 decemberu 5 na 20:50 (dakshinaafrikaa praamtiya samayam)gantalaku johens burg loo maranhicharu. vividha desalanundi sumaarugaa 90 mandhi pratinidhulu aayana antyakriyalaku haajaru ayaru. ivi kudaa chudandi dakshinha african chaduva daginavi aanglamlo pekku referensulakoraku aamgla vikee vyasam :en:Nelson Mandela chudandi. bayati linkulu Nelson Mandela – Biography at Nobelprize.org Nelson Mandela Foundation Nelson Mandela Children's Fund Nelson Mandela Children's Fund (Canada) Time 100 profile Mandela: An Audio History Mandela: Son of Africa, Father of a Nation Documentary & Soundtrack Nelson Mandela: Helping Orphans in South Africa The Elders The Art of Nelson Mandela moolaalu dakshinha african bharataratna graheethalu nobel shanthi bahumati graheethalu prapancha prasiddhulu 1918 jananaalu 2013 maranalu dakshinha african rajakeeya naayakulu jawar lall nehruu awardee graheethalu yea vaaram vyasalu
em.z.orr gaaa prasiddi chendina marutur gopalan ramachandaran (1917 janavari 17 - 1987 dissember 24) TamilNadu rajakeeya nayakan, tamila chalanachitra natudu, 1977 nunchi 1987 madhyakaalamloo padeellapaatu TamilNadu mukhyamantrigaa panichesaaru. athanu daatha, samaja seevakudu. 1988loo mgr‌ku bharathadesapu athyunnatha pouura gouravamaina bharataratna maranaanantaram labhinchindi. tana yavvanamlo mgr, atani annayya engi chakrapaani thama kutumbaanni pooshinchadaaniki ooka nataka brundamlo sabhyulayyaru. gandheya adarshala prabhaavamtho mgr bhartiya jaateeya congresses‌loo cheeraadu. konni samvatsaraala paatu naatakaalloo natinchina taruvaata 1936loo sathee leelaavathi chitramlo ooka sahaya paathralo chalanachitraranga pravesam chesudu. 1940 dasakam chivarikalla athanu kathaanaayaka paatralu sampaadinchaadu. taruvaata muudu dasaabdaala paatu tamila chitra parisramaloe agra kathaanayakunigaa aadhipathyam sampaadinchaadu. cn annadurai netrutvamloni dravida munnetra kalagam (dmc parti)loo em.z.orr. sabhyudayyaadu. natudigaa thanakunna apaaramaina prajaadharananu bhaaree rajakeeya balm pempomdimchadaaniki upayoeginchaadu. tadwara dmclo tana sthaanaanni vaegamgaa penchukuntuu pooyaadu. annadurai maraninchaakaa parti naayakatvam chepattina tana okappati snehithudu karunaanidhithoo em.z.orr.ku rajakeeya virodham erpadindi. 1972loo annadurai maranhinchina moodellaku dmcne vidichipetti, tana sonta parti- al india annah dravida munneta kalagam (aidmka) nu erpaatu chesudu. iidu samvatsaraala taruvaata, 1977 TamilNadu saasana sabha ennikallo em.z.orr. tana netrutvamloni aidmka kuutamini vision vaipuku nadipinchaadu. ola athanu TamilNadu rashtra mukyamanthri kaavadamthoo bhaaratadaesamloe moottamoodhata mukyamanthri padavi sadhinchina sinii natudigaa charithra srushtinchaadu. aayana netrutvamlo aidmka 1980lonoo, 1984lonoo mro remdu paryayalu rashtra saasana sabha ennikallo vision saadhinchindi. 1980loo kendra prabhuthvam tana prabhutwaanni kooladosi rastrapathi paalana vidhinchina aaru nelalu minahaayiste, 1987loo maraninchevarakuu TamilNadu mukyamanthri padaviloonee konasagadu. natinchina cinemalu em.z.orr. natinchina telegu dabbing cinemala pakshika jaabithaa: sarvaadhikaari (1951) alibaba 40 dongalu (1956) saahasa veerudu (1956) rajaputri rahasyamu (1957) mahadevi (1958) veerakhadgam (1958) anaganaga ooka raju (1959) desinguraju katha (1960) bagdad gajadonga (1960) kattipattina rautu (1961) jebu donga (1961) iddharu kodukullu (1962) ekaika veerudu (1962) bhaagyavantulu (1962) veeraputrudu (1962) adrushtavati (1963) raanhee samyukta (1963) inti donga (1964) donganotlu (1964) donga bangaram (1964) donganu pattina dora (1964) hantakudevaru? (1964) kathanayakudu katha (1965) kaalam marindi (1965) gharaanaa hanthakudu (1965) muggurammayilu muudu hatyalu (1965) evarastri? (1966) evari papai (1966) kaalachakram (1967) dhaname prapanchaleela (1967) pellante bayam (1967) shabaash ranga (1967) antuleni hanthakudu (1968) aggiravva (1968) debbaka dhebba (1968) doopidii dongalu (1968) kondaveety simham (1969) drivar mohun (1969) Mon matante huddle (1969) prema manasulu (1969) sikindraabaad sea.ai.di. (1971) bamdipoetu bhayankar (1972) rikshaw ramudu (1972) loekam chuttina veerudu (1973) kaashmeeru bullodu (1975) manchi choose (1976) moolaalu madraasu vishvavidyaalaya puurvavidyaarthulu TamilNadu mukhyamantrulu bharataratna graheethalu 1987 maranalu 1917 jananaalu tamila cinma natulu
satyajit ray (mee 2 1921–epril 23 1992) bharathadesamlooni bengal raashtraaniki chendina sinii dharshakudu, rachayita. aatanu prapancha cinemalo 20va shataabdapu utthama darshakullo okadugaa peruu gadinchadu. kalakathaaloo bengali kalaakaarula kutumbamulo janminchina satyajit ray kalakathaa presidencee kaalejeeloonuu, rabindranath tagor sthaapinchina Shantiniketan loni viswabhaarati vidyaalayamu lonoo chadivaadu. vyapara kalakaruniga kereer praarambinchina ray, landon loo phrenchi nirmaataa jeanne renvaanu kalisaka, italian "neorialistu" cinma baisikil theves taruvaata cinemalu teeyadampai aasakti pemchukunnaadu. ray cinemalu, laghu chithraalu, documentarilu kalipi mottamu muppai edu chithraalaku darsakatvamu vahinchaadu. aayana modati cinma pather paanchaalii, canes chalanachitrotsavamulo 11 antarjaateeya bahumatulu geluchukundi. ayanaki darsakatvame kaaka, cinma theeyadamlooni itara vibhaagaala patla kudaa manchi pattu Pali. tana cinemalo chaaala vatiki skreen play (kathaagamanamu), casting (nata saarathyamu), sangeetamu, cinimatography, kalaa darsakatvamu, kuurpu, publicity design chesukovadamu - vantivi kudaa ayane chusukunevadu. cinemalu tiyadame kaaka ray anno pusthakaalu, vyasalu kudaa raasadu. alaage, aayana pracurana kartha kudaa. bengali pellala pathrika "sandesh"nu chaaala ellu nirvahimchaadu. anek avaardulu puchukunna ray 1992 loo ascar kudaa andukunnadu. 1992loo, akaadami af moshan picture aarts und science (ascar) satyajit rayki akaadami gourava puraskara (ascar awardee) andichaaru. gourava ascar puraskaanni amdukunna tholi bhaaratheeyunigaanuu, aapiena bharataratna puraskara pondina tholi chalanachitra rangapramukhunigaanuu nilicharu. thaanu maraninchenduku 23 rojula mundhu aa puraskaaraanni sweekarinchi, tana chalanachitra jeevitamlo idi athantha goppa vijayangaa prakatinchaaru.. tholi jeevithamu ray taatha upendrakishore ray chaudhary, ooka rachayita, tattvavetta, prachuranakarta, braham samajam nayakan. upendrakishore koduku sukumaar bengaaleelo nonsense kavithvamu (antey yatani praasalu lekunda vintagaa undi, navvu puttinche kavithvamu) srushtikarta, baala saahityavetta, vimarshakudu. satyajit sukumaar, suprabha dampathulaku 1921 mee 2na janminchaadu. ray‌ku 3 samvathsaramulu unnapudu sukumaar chanipogaa suprabha chinna aadaayamutho ray‌ni pemchimdi. ray kalala pai aasakti unnapatikee presidencee collegeelo ardhashaastramu chadivaadu. Shantiniketan pai chinna chepu unnappatikee talli prodbalamutho tagur kutumbamu pai gowravamutho vishwabhaaratiki velladu. akada praachya kalalu (orientel art) lanu aabhyasinchaadu. pramukha painterlu nandlal boses vinodh behari mukherjee nunchi neerchukunnaadu, ajantaa guhalu, ellora guhalu, elephanta guhalu darsinchi bhartia kalala pai makkuva pemchukunnaadu. satyajit ray maranaanantaram bhartiya prabhutva thapaalaa saakha aayana pai oa stampunu vidudhala chesindi. darsakatvam vahimchina cinemalu ithadu darsakatvam vahimchina konni cinemalu : pather paanchaali (1955) aparajito (1956) apur samsar (1959) divi (1961) kanchan‌janga (1962) mahanagar (1963) chaarulatha (1964) chiriyakhana (1967) taen kanya kapurush wow mahapurush gopi gaiy bagha bai (1969) seemabaddha (1971) sonar kella nayak ghare baire (1984) agantak rachayitagaa satyajit ray prapanchaniki satyajit ray ooka darsakudiga Bara thelisinaa kudaa aayana bengaaleelo anno rachanalu chesudu. tana taatha praarambinchina "sandesh" pathrika madyalo aagipothe satyajit ray tirigi praarambhinchaadu. idi chinna pellala choose praarambhimpabadina pathrika. induloonae satyajit ray pellala choose "feluda" annana detective ni srushtinchaaru. 1965 modalukuni 1994 dhaaka 35 feluda navalale raasaaru. indhulo - feluda, atani couzin tapesh, jatayu ani piluvabadu lall mohun ganguulee pradhaana paatralu. viiru muguru kalisi parishkarinche samasyala sankalaname feluda kadhalu. idi kaaka satyajit ray professor shonku annana mro paathrani kudaa srushtimchi navalale raasadu. bengali pellala saahityamlo yea remdu paatralaki oa vishisht sthaanam Pali. satyajit ray kathaa rachayita kudaa. aayana raasina kadhalu ayanaku vividha rangaalalo unna vishesha parijnaanaanni teliyajestaayi. aayana rachanallo chaaala varku gopa mazundar aanglaanuvaadam chesaru. satyajit ray pellala navala - "fatik chandh" telegu loki kudaa anuvaditamaindi. ivi kaaka, cinemalu teeyadam girinchi aayana anek vyasalu raashaadu. vatilo konni theluguloki anuvaditam ayyaayi kudaa. aayana kathaa sankalanaalalo konni: 1.20 short stories 2. Stranger and other stories (20 short stories above + Fotik chand) 3. The Best of Satyajit Ray - aayana kathalannee modhata pannendu kadhala sankalanaalugaa vacchai. pannenduki rakarakaala naamaantaraalato vidudhala kaavadam vaati pratyekata. udaharanaku - "dozen", "too aan tap af ten" vagaira. aayana feluda kadhala jabitani ikda chudavachu. grandhasuuchi satyajit ray – oa chinna upodhkaatam – eemaata rachayitagaa satyajit ray – Mon abhiprayalu – eemaata 'apu samsar ' – satyajit ray cinma – eemaata ontari gruhini – “chaarulatha” satyajit ray cinma – eemaata 'aparaajitho' – satyajit ray cinma – eemaata rahadari paata – 'pather paanchaali' satyajit ray cinma - eemaata moolaalu baahya lankelu daadaasaaheb‌ faalke awardee graheethalu bharataratna graheethalu prapancha prasiddhulu raman magsaysay puraskara graheethalu 1921 jananaalu 1992 maranalu paschima bengal vyaktulu cinma darshakulu qohl‌kataa rachayitalu bengali rachayitalu shanthi niketan puurva vidyaarthulu akaadami awardee vijethalu
j.orr.di.tata (juulai 29, 1904 - novemeber 29, 1993) bharathadesapu pramukha paarisraamikavetta. tholi vimana chodakudu. eeyanaku 1992loo bharataratna puraskara ivvabadindi. pyaris loo janminchina eeyananu "jeh" leka "jrd"gaaa sambodhistaaru. eeyana talli fraansu deshasthuraalu kaavadamthoo, eeyana phrenchi bhaashan modati bhashaga neerchukunnaadu. 1929loo eeyana bharatadesamulone mottamodati pilat lysensu pondadu. 1932 loo eeyana bharathadesapu tholi vaanijya vimaanasevalanu tata air linesas paerutoe praveshapettaadu. 1946loo adi "air india"gaaa roopaantaram chendhindhi. tarvaatikaalamlo aayana bharathadesapu pouravimaanayaana pitaamahudugaa prasamsimpabaddaadu. 34 ella vayasuloe aayana tata vyaapaarasamsthalaku pettubadidaaree samshtha (Holding Company: hooldimg kompany leka maatrusamstha) ayina tata sons samsthaku chairmanugaa baadhyatalu chaepatti 1991 varku aa padaviloe konasagadu. sudeerghamaina aayana hayaamloo tata groupu asthulu aravairendu kotla rupees nundi padivaela kotla rupees paibadi peragagaa, grupulo samshthalu padihenu nundi nutiki paigaa cherukunnai. balyam jahangir‌ rattan‌g dadabhai tata phraans‌ loni pyaris‌loo rattan‌g dadabhai taataaku aayana french‌ sateeyani ayina sujane brair‌kuu rendo biddagaa 1904 juulai 29 loo janminchaadu. aayana thandri bhaaratadaesamloe tholi paarisraamikavetta ayina genshet‌g taataaku daayaadi sodharudu. tata phraans‌loni beaches‌badduna unna hardelot‌loo tana balyanni gadipinappudu, ayanaku vimaanayaanam piena aasakti erpadindi. vimaanaalu nadapadamlo aadyudaina luyi blerio nundi aayana spurthi pondadu.1929 loo tata bhaaratadaesamloe moottamoodhata pilat‌ lysensu pondadu. tarvati kaalamlo aayana bhartiya pouura vimanayana pitagaa gurthimpu pondadu. bhaaratadaesamloe mottamodati vaanijya vimanayana samsdha tata air‌ linesas‌nu 1932 loo sdhaapinchaadu. adae tarwata 1946 loo air‌ indiaga marindi. aayana talli french‌ deeshaaniki chendinavaaravatam will aayana tana balyanni ekkuvaga phraans‌lonae gadipaadu. athanu nerchukunna modati bhaasha french‌. ayanaku anno ishtalundevi. cambridge‌loo chaduvukovalanukunnada. vaegamgaa velle kaarlapai moju padevadu, french‌ sainyamloe laaw safis‌ (sipai) aney regiment‌loo panichesaadu. mumbayiloni cathedral‌, jeanne‌cannon‌ paatasaallo chaduvukunnadu. vyaapaaram 1925 loo tata steele‌ companylo apati dirctor‌ in‌chaarji ayina jeanne‌ pietersen‌ daggara panicheeyadaaniki bombaayi houz‌ku vachadu.1938 loo tata sons‌ki chariman‌ ayina sar‌ nauroji saklat‌ walia chanipogaane 34 ella vayassunna j.orr‌.di desamlone athipedda paarishraamika saamraajyaaniki adipati ayadu. chaaala dasaabdaala paatu steele‌, enginerring‌ ellaktrical‌ kompany vento anno parisramunna tata groupe‌ samsdhanu unnanatha pramaanaalatoe, e raajakeeyavettakuu lanchaaluu mudupuluu chellinchakunda, nallabazaaru margam enchukokunda aayana vyaapaaram nadipinchaadani keerti pondadu.yea roojukuu viswaasaaniki maaruga tata peruu gadinchadu. 1939 loo desamlo malli malli yerpadutunna koratanu teerchadaanikai swayam aadhaaritamaina maulika karbanetara rasayana parisrama tata chemicals‌nu bhaaratadaesam choose praarambhinchaadu. 1945 tata steele‌ varu bhartiya railway shaakhalo locomotives‌nu utpatthi chese uddeshamtho tata inginiiring‌ und‌ locomotive‌ companieni (telco) nu sdhaapinchaadu. telconu tarwata tata motorsuga maarpu chessi bhaaratadaesamloonuu, videeshaalloonuu automotive‌ maarket‌loo atyantapradhaanamainadigaa tiirchididdaadu. jr‌di adyakshathana (chariman‌) tata groupe‌ kompany 15 nundi 100 ku abhivruddhi chendhaayi. 1932 loo tata vimanayana servicenu prarambhinchadam dwara ayanaku vimaanaapai unna aasha neraverindi. mottamodati bhartiya pouura vimanam karaacheelooni drig‌ roddu vimaanakshetram nundi 1932 aktobaru 15 na bhayuderi tatane swayangaa Wokha daanni niyantristundagaa Ahmadabad‌ku, akkadi nundi bambeku cherindhi. tata aviation‌ sarviis‌ praarambhamiena modati samvatsaramlo vamdaku vandha saatam samayapalana paatistuu 10,000 rupai labhanni pondindi. 1953 loo prabhuthvam vimanayana vyaapaaraanni jaateeyam cheyani nirnayinchi aa parisramaku adhyakshuduga taataanu aahvaaninchindi. desamloni vimanayana parisrama appudu aadhwaanna sdhitilo undidhi. tata aviation‌ tarwata 1946 loo air‌ indiaga marindi. tata antha:karana kaligina chaitanyavantamaina pourudu. jaatiki sevandinchadamlo yeppudu viphalam kaledhu.1941 loo aasiyaaloni modati kensar‌ aasupatrini tata netrutvamlo 1941 loo praarambhinchaadu. antarjaateeyamgaa kensar‌ku vyatirekamga jarigee poratamlo tata memooriyal‌ asupatri bhaaratadaesamloe mottamodatidi. desamlo saastra (sciencu) ranga parisoedhana choose daa॥homibabhaku, tata in‌stitute‌ af‌ pund‌mentally‌ riserch‌' sdhaapinchadaanikai tata goppa vitaranhatho grantu icchadu. homi bhabha matallo cheppante aa in‌stitute‌ mana automic‌ energy progranki naamdi anavacchu. janaba niyanthrana choose modatagaa krushi praarambhinchindi tatane.1951 janaba lekka prakaaram bhaaratadaesam 35 kotla janabhanu minchipoyindani aayana gurtinchadu. tata yea vishayanni apati pradhanamantri jawar‌lall‌ nehruu drushtiki teesukuvellaadu. conei aayana daanni pattinchukoledu. jr‌di prabhutva spandana choose agaledu, mises‌ aavaabaayi vaadiyaa praarambhinchina bhartiya kutumba niyanthrana associetion‌ku pakshika saayam amdimchaadu. 1970 loo faired‌ fouundation‌thoo kalisi kutumba niyanthrana samsdhanu sdhaapinchaadu.yea rangamloo aayana chosen krushikigaanu 1992 loo ayanaku uunited‌ naeshans‌ papulation‌ awardee pradanam chesar. bharatadesaaniki, vaanijya parisrama rangaaku amdimchina enalaeni sevaku gurthugaa 1992 loo taataaku, aayana jeevinchiundagaane idi entho arudaina sangatana bharathadesapu athyunnatha pourapuraskaaram bhaarataratnato gowravinchaaru. 1954 loo french‌ prabhuthvam ayanaku awardee nicchindi. vaanijya vimanayana samsdhaku ayana amdimchina vishishtasevaku gaand ayanaku tony jaanas‌ awardee labhinchindi.1988 loo aayana pratishtaatmakamaina gugen‌ hem‌ medal‌nu pondhaaru. jr‌di tata tana 89va eta 1993 loo switzerland‌loni jeneevaalo maranhichadu. aayananu paris‌loni per‌ shiz‌ shmashaanavaatikalo khnanam chesar. eandian‌ parlament‌, asaadhaaranamgaa e prabhutva raajakeeyapadavii anubhavinchani common pourudaina ayanaku nivaaligaa sabhanu vaayidaa vesindhi. Maharashtra muudu roeju santaapadinaalugaa prakatinchindhi. bhartiya atythama vyaktiga empika 2012loo dhi hiistory channel, relance mobile  bhaagaswaamyamtho avut ucc magagin nirvahimchina dhi gratest eandian pol loo athanu arava sthaanamloo empikaiyyadu. moolaalu bharataratna graheethalu prapancha prasiddhulu 1904 jananaalu 1993 maranalu padmavibhuushanha puraskara graheethalu tata kutunbam bhartia paarisraamikavettalu
moulaanaa abul kalaam aazaad (1888 nevemberu 11 - 1958 phibravari 22) (, urdoo: ابو الکلام آزاد ) swatantrya samara yodhudu, bhartiya prabhutva tholi vidyaasaakhaamantri, moulaanaa abul kalaam aazaad. athanu asaluperu "mohiuddin ahamad", 'abul kalaam' anede birudu, 'aazaad' kalamperu. aaliyah begam, khairuddin ahmmad laku 1888 nevemberu 11 na makkaalo janminchaadu. moulaanaa abul kalaam aazaad bhartiya swatantrya samara mukhya naayakulalo okadu. athanu prakyatha pandithudu, kavi. moulaanaa abul kalaam aazaad arabek, english, urdoo, hiindi, pertian, bengali modhalagu anek bhashalalo praavinyudu.bhartiya prabhutvamloo 11 samvatsaraalapaatu vidyaasaakhaamantrigaa panichesadu. balyam, vidya moulaanaa abul kalaam aazaad makkanagaramlo 1888 nevemberu 11 na janminchaadu. atani vamshasthulu bobber roojulloo herat (aafghanistaanlo ooka Kota) ku chendina varu. aazaad muslim panditulu, ledha moulaanaala vansha nundi vachadu. atani talli ooka arrab, shiekh mohd jaheer vatri, atani thandri moulaanaa khairuddin afghan moolaala unna ooka bengali muslim. khairuddin sipai tirugubatu samayamlo bhaaratadaesam nundi macca vellhi akkade sthirapaddaaru. 1890 loo ayana tana kutumbamtho kalakathaa velladu. aazaad sampradhaya islaamik vidya abhyasinchadu. atani vidya intloone saagimdi. modhata thandri, pidapa upaadhyaayulu intloone bodhimchaaru. aazaad modhata *arabek, pertian neerchukunnaadu. taruvaata *thathvashastram, rekhaganitam, ganitham, beejaganitam abhyasinchadu. sveeya adhyayanam dwara english, prapancha charithra, rajakiyalu neerchukunnaadu.aazaad moulaanaa agutaku kaavalasina matha sikshnha pondadu.athanu divya khurran pai bhaashyam vraasaadu.. yuvakudugaa jeevitagamanam athanu jamaluddin afghani pan-islaamik siddhaantaalalo, aligar sar sayed ahamad khan alochanalo aasakti chupevadu. pan-islaamik bhavalatoo athanu aafghanisthaan, iraq, ejypt, siriyaa, turqey sandarsinchaadu.iraq loo athanu iranian raajyaamga prabhutva sthaapanaku poraatam salputunna nirvaasita viplava kaarulanu kalusukunnadu. ejypt loo athanu shiekh muhammadu abduh, sayeed paashaa vento arrab prapanchamlooni itara viplavakaarulanu kalusukunnaaru. athanu constantinopullo young turks bhavalatoo parichayam pemchukunnaadu. yea parichayaalu anni atanini ooka jaateeyavaada viplavavaadigaa roopaantaram chendinchaayi. videshaala nunchi tirigochina anantaram aazaad, bengal ku chendina aravind gosh, shree shyaam sundar chakraverthy vento pramukha viplavakaarulanu kalusukunnaaru, british paalanaku vyatirekamga tirugubatu udyamaanni chepattaaru. viplavamathmaka caryalu bengal, Bihar laku parimitam aguta aazaad ku thelisi remdu samvatsaraala lopala, moulaanaa abul kalaam aazaad Uttar bhaaratadaesam, bombay lanty praantaalaloo rahasya viplava kendralu erpaatuchesaaru. aasamayamlo viplava vaadulu muslimla viplava vyatiraekulugaa bhaavinchasaagaaru endhukante british prabhuthvam bharatadesa swatantrya poraataaniki vyatirekamga muslim communityni upayogistundani bhaavinchaadu. moulaanaa abul kalaam aazaad tana sahacharulanu muslimla patla vaari paganu pogottataniki prayatninchaadu rajakeeya jeevitam 1912 loo moulaanaa abul kalaam aazaad urdulo ‘ all hilal’ vaara pathrika muslimla Madhya viplavamathmaka bhaavaalanu penchadaaniki praarambhinchaaru. all hilal morley-minto samskaranala falithamgaa remdu vargala Madhya cheregina sangharshanala tarwata hinduism matham-muslim vargala madya aikyata kudurchatamlo ooka mukhyamaina patra pooshinchindi. ‘all hilal’ ativaada bhavanala ooka viplavamathmaka dhwanigaa marindi. prabhuthvam vaerpaatuvaada bhavanala pracharakuniga “all- hilal”nu bhaavistindi. prabhuthvam dhaanini 1914 loo nishedhinchindi. aazaad bhartia jaateeya vadam, hinduism -muslim aikyata aadhaaramga viplavamathmaka aalochanalatho mro pathrikanu “all balagh” praarambhinchaaru.1916 loo prabhuthvam yea pathrikanu kudaa nishedhincharu, ranchilo aazaad nu nirbhandinchaaru. ataruvata modati prapancha iddam 1920 tarwata vidudhala chesaru. vidudhala taruvaata aazaad khilafat vudyamam dwara muslim communitylo british vyatireka bhavalu pencharu. khalipha vudyamam pradhaana lakshyam khalifanu tirigi turqey rajuga prakatimchadam. jaateeya kaangresulo cherika moulaanaa abul kalaam aazaad gandhiejie praarambhinchina "sahaya niraakarana" vudyamam nu samardhinchi 1920 loo bhartiya jaateeya congresses loo cheeraadu.ithadu Delhi congresses pratyeka seshan adhyakshudu gaaa (1923) ennikayyadu.moulaanaa abul kalaam aazaad 1940 (rangad) loo congresses adhyakshuniga ennikayyadu , 1946 varku aa padaviloe unaadu.athanu vibhajanaku vyatireki. vibhajana atani kalalanu nasanam chesindi. hindus , muslimlu kalsi sahajivanam cheestunna ooka yekikrita desam baddalu aguta atani kalanu nasanam chessi atanini vipareetamgaa baadhinchindi. jail jeevitam moulaanaa aazaad gandhiejie *uppu satyaagrahamloe paalgoni 1930 loo arrest ayadu. atanini ooka samvatsaramnnara paatu Meerut jailloo unchaaru.khilafat vudyamam, sahaya niraakaranodyamam, uppu satyaagraham, quit india udyamaallo paalgoni 10 samvatsaraalapaatu jailusiksha anubhavinchadu. maranam 1958 phibravari 22 na moulaanaa abul kalam aazaad maranhichadu. gowrawalu, birudulu gandhiejie ithadini bhartiya plato ani, ghandy , nehruu ithadini moulaanaa, miir-Una-caravan‌ ani pilichevaadu. bhartiya prabhuthvam maranaanantaram (1888-1958) 1992loo atanaki bharataratna ichi gouravinchindi. ethandi janmadinam nevemberu 11 nu jaateeya vidyaa dinotsavam gaaa jarupukumtaaru. sahityam tarjumanul khurran (khurran anuvaadham) "all-hilal" , "all-balagh" aney patrikalu stapinchadu. gubar-Una-khatir india wins freedam moolaalu velupali lankelu bharataratna graheethalu 1888 jananaalu 1958 maranalu khurran anuvaadakulu urdoo saahiteekaarulu urdoo rachayitalu bharatiyulu 1va lok‌sabha sabyulu 2va lok‌sabha sabyulu Delhi swatantrya samara yoodhulu
mooraarjii dheshaayi (1896 phibravari 29, – 1995 epril 10) bhartiya swatantrya samara yodhudu. janathaa parti nayakan. athanu 1977 marchi 24 nundi 1979 juulai 26 varku bharatadesa 4va pradhaniga tana sevalanandinchadu. athanu desamlo tholi kaangresetara prabhutwaanni erparachaadu. athanu bhaaratadaesam, pakistan deeshaala athyunnatha pouura puraskaaraalaina bhartiya rathna, nishane pakistan lanu pondina ekaika bharitiyudu. tana sudeergha rajakeeya prasthaanamlo prabhutvamloo anek keelaka padhavulanu chepattaadu. vatilo: bombaayi rashtra mukyamanthri, bhartiya hommantri, aardhikamantri padavulato paatu bharatadesa 2va upapradhaani padavini chepattaadu. antarjaateeyamgaa des tana shanthi vudyamam dwara keerti sampaadinchaadu. athanu dakshinha aasiyaalo pathyarthi deshaalaina pakistan, bhaaratadaesam Madhya santini praarambhimchadaaniki anek prayatnalu Akola. 1974 mee 18na Rajasthan‌loni pokhran loo jargina modati anupareeksha taruvaata athanu chainaa, pakistan lato snehapurvaka sanbandhaalanu punaruddharinchadaaniki sahayam Akola. 1971loo jargina bharat-pakistan l Madhya jargina iddam vento amsaalaloo saayudha poraatam nivarinchadaniki krushi Akola. maroovaipu bharathadesapu nighaavyavastha (raw)nu debbatheesi pakistan‌loo bhartiya nigha lekunda chosen vyaktiga atanipai palu vimarsalu unnayi. praarambha jeevitam jananam mooraarjii des bombaayi raajyamlo (pratuta Gujarat) bluster jillaku chendina bhadeli gramamlo 1896 phibravari 29 na braahmanha kutumbamlo janminchaadu. atani thandri upaadhyaayudu. paatasaala vidya athanu praadhimika vidyanu souraashtraku chendina savarakundlaloni kundla paatasaalalo (prasthutham j.v.moedii paatasaala) chadivaadu. taruvaata walsad loni bhay awa bhay unnanatha paatasaalalo chadivaadu. mumbailoni vilson kalashalaloo graduation chosen taruvaata athanu Gujarat loo sivil sarveesuloo cheeraadu. 1927-28 godraalo jargina allarla samayamlo hinduvulapie methaka vykhari avalambhinchaanane aparaadha bhaavamto 1930 maena athanu Godhra dipyooti kalektaru udyoganiki raajeenaamaa Akola. swatantrya samarayodudu athanu mahaathmaagaandhi adhwaryamlo jargina bhartiya svatantryodyamamlo cheeraadu. bhaaratadaesamloe british paalanaku vyatirekamga jargina sasanollanghana vudyamamloo palgonnadu. svatantryodyama kaalamloaneka samvatsaraala paatu jail siksha anubhavinchadu. tana telivaina nayakatva naipunhyaalu, kathinamaina chaitanyam kaaranamgaa athanu swatantrya samarayodhulandariki abhimaani ayadu. Gujarat praanthamlo bhartiya jaateeya congresses‌ku mukhyamaina naayakudayyaadu.1934, 1937 lalo praamtiya ennikalu jariginappudu, athanu bombaayi preseidenseeloo varusaga revenuyuumantri, hommantri baadhyatalanu chepattaadu. prabhutvamloo bombay mukyamanthri, remdu rastrala vibhajana bhartiya deeshaaniki swatantrayam rakamundu, athanu bombaayi samsthaanaaniki homem manthri ayadu. 1952loo bombaayi raashtraaniki mukhyamantrigaa ennukoobaddaadu. bombaayi raashtram dvi basha rashtramgaa undedi. bombaayi rashtramlo Gujarat, maraatii bhashalu matlade prajalu undevaaru. 1956 nundi samyukta Maharashtra samithi paerutoe ooka kriyaseelaka samshtha erpadi kevalam maraatii matlade prajala choose Maharashtra raashtram choose udyamaanni chaepattimdi. ooka drudamaina jatiyavadiga athanu atuvanti udyamaalanu vyatirekinchaadu. vatilo pratyeka Gujarat rashtra saadhana choose indulal yagnik adhwaryamlo mahagujarati vudyamam kudaa Pali. vividha basha, samskruthika, mathaparamaina nepathyaalatho anek tharaalugaa dheerghakaalam sthirapadina pourulu unnanduna des mumbai mahaanagaraanni kendrapalika prantham ledha saarvajaneena swabhavam gala pratyeka abhivruddhi praantamgaa maarchaalani pratipaadinchaadu. ghandy bhavalaku vyatirekamga phloraaa fountine oddha prabhuthvaaniki vyatirekamga pradharshanalu chesenduku chaerukunna " samaikya Maharashtra samithi" Mumbai saakhaku chendina pradarsanakaarulapai kaalpulu jaripenduku pooliisulu adesinchadu. nirasanakaarulanu "senapathy bapat" netrutvam vahinchaadu. des aadesamto jargina kaalpula sanghatanalo 11 samvatsaraala baalikatho sahaa 105 mandhi aandolanakaarulu maranhicharu. yea sangatana samasya thivrathanu marinta pemchi, bhaasha aadhaaramga remdu vaervaeru rashtralaku angikarinchadaniki fedearl prabhutvampai ottidi pemchimdi. Maharashtra raashtram yerpadina taruvaata bombaayi (prasthutham Mumbai) dani mukhyapattanam ayinadi. vudyamam jargina phloraaa founten prantham 105 mandhi udyamakaarula tyaagaalanu gurtistuu "hatatma choqe" (maraatii bashalo "martheers squware") gaaa peruu marchabadindhi. taruvaata des jawar lall nehruu pradhanamantrigaa unna kebinet loo hom manthri baadhyatalanu chepattaadu. homem mantrigaa homem mantrigaa des, cinemalu, thiatre productionlalo natistunna paatrala asabhyakara sanniveeshaalanu ("muddhu" sanniveeshaalathoo paatu) chatta paranga bahishkarinchaadu. dhrudhamaina gandheyavaadigaa des, pradhaana manthri jawar lall nehruu socialistu vidhaanaalaku vyatirekamga saamaajika sampradaayavaadigaa, anukula-vyapara, uchita samshtha samskaranalaku anukuulamgaa unaadu. congresses naayakatvamlo edigina athanu, avineeti vyatireka amsaalatoe teevra jatiyavadiga, pradhanamantri nehruu, atani mitrapakshaalanu vibhedhinchaadu. congresses partylo jaateeya nayakudaina pradhanamantri jawar lall nehruu thonu atani sahacharulatoonu vibhedalundevi. nehruu vayassureetyaa aaroogyam ksheeninchadamto pradhanamantri padhaviki pradhaana potidarudayyadu. 1964 loo nehruu maranantaramu tanu pradhanamantri resulo unnaa nehruu anucharudu lall bahadur shastry pradhanamantrigaa ennukoobaddaadu. 18 nelala taruvaata 1966l praarambhamlo oohinchani vidhamgaa lall bahadur shastry tashkent loo maranhinchina tadupari mooraarjii des agrasthaanamlo unna naayakunigaa pradhani resulo unaadu. ayinappatikee nehruu kumarte endira gaandheetoo neggaleka 169/351 otla thaedaatho venudiragavalsasi vacchindi. des indiraagandhi prabhutvamloo vupa pradhanamantrigaa sevalanandinchadu. athanu bhratha homem mantrigaa 1969 varku konasagadu. taruvaata aardika saakhaa mantrigaa baadhyatalu sweekarinchadu. aa kaalamlo endira ghandy 14 peddha byaankula jaateeyakarana jargindi. yea kaaranamgaa athanu endira ghandy kebinet ku raajeenaamaa Akola. congresses parti vibhajana taruvaata morarji, eandian naeshanal congresses (aarganyjeshan) partylo cheeraadu. endira ghandy bhartiya jaateeya congresses (ruuling) ani pilichey ooka nuuthana vibhaagaanni erpaatu chesindi. pratyaamnaayamgaa, des, endira gaandheela remdu vibhagalu sindiqet und sindiqet ani varusaga piluvabaddayi. 1971 saarvatrika ennikalallo endira ghandy vibhaagam koddhi siitla thaedaatho gelichindhi. mooraarjii des paarlamentu sabhyunigaa lok‌sabhaku ennikayyadu. mooraarjii Gujarat loni navanirmana udyamaaniki madduthugaa 1975 marchi 12 na jarugutunna niravadhika niraahaara deekshaku velladu. 1971 sadarana ennikalallo prcharam sandarbhamgaa prabhutva pouura sevakulanu (sivil surventlu), prabhutva parikaraalanu upayoginchinatlu aropanalu vacchina taruvaata, alahaabaad highcourtu yea ennikala mosampai endira gandheeni doshigaa nirdhaarinchindi. tadupari 1975–77loo atyavasara paristiti samayamlo bhaaree anichivetalo bhaagamgaa des, itara prathipaksha neethalanu endira ghandy prabhuthvam jail siksha vidhindindi. emergency kaalamlo lok‌nayak jaiprakash narayan naayakatvamlo jargina avineeti vyatireka vudyamam, 1977 emergency vyatiraekatatoe Uttar bhaaratadaesamloe congresses parti purtiga tana seetlanu kolpovalasi vacchindi. 1975 loo vidhinchabadina atyavasara paristiti 1977 phibravari - marchi nelalaloe jarigana ennikalallo teevra prabhavanni choopindi. 30 samvatsaraalapaatu nirantharaayangaa sagina congresses paalana antamayindi. kangrasetara prabhuthvam adhikaaram chaepattimdi. congresses (o), bhartia lok dal, janasamgh, socialistu partylu "janataparti" paerutoe okatayyayi. mooraarjii des aa parti adhyakshudayyaadu. maajii manthri jagajjivan ramya congresses paarteeki raajeenaamaa chessi demokratik congresses aney kothha parti stapinchadu. janataapaarteetho ooka avagaahanaku vachadu. phibravari 16 - marchi 10va tedee Madhya jargina ennikalallo janataparti dani mitrapakshaalu majority sadhinchayi. indiraagandhi- ray bereelo odipoyindi. marchi 21va tedee atyavasara paristiti pasamharinchukobadindi. marchi 24va tedi mooraarjii dheshaayi pradhanamantri padav baadhyatalu sweekarinchadu. bharatadesa pradhanamantri (1977-79) modati dhasha pradhanamantri endira ghandy marchi 21va tedee atyavasara paristiti pasamharinchukovadaaniki nirnayinchukunna taruvaata, jargina saarvatrika ennikalu jarigaay. janataparti dani mitrapakshaalu majority sadhinchayi. mooraarjii dheshaayi pradhanamantri padav baadhyatalu chepattaadu. 1962 iddam taruvaata modati saarigaa athanu irugu porugu deshaalaina paakisthaan, chainaalatho snaeha puurvaka sanbandhaalanu vruddhi Akola. athanu jiah vul hakto churchinchi snehapurvaka sanbandhaalanu erparachaadu. chainato dautya sambandhaalu kudaa punahsthaapana cheyabaddaayi. atyavasara samayamlo raajyaangaaniki chosen anek savaranalanu aayana prabhuthvam raddhu chesindi. edaina bhavishyath prabhuthvam jaateeya atyavasara paristhitini vidhinchadaanni kashtataram chesindi. yedemaina, janathaa parti sankeernam, vyaktigata, vidhaana gharshanalato nindipoyindi. amtargata gharshanalato aemee saadhinchaleekapooyindi. sankiirnha naayakatvamlo etuvanti parti lekunda, pathyarthi groupulu des nu padaveetyudini cheyadanki pooti paddaru. atyavasara-sakam durviniyogaalapai endira gaandheetoo sahaa pramukha congresses naayakulu vivadhaspada vimarsalaku gurainanduna tana paripalana marinta digajaarindi, modati anhu pariiksha 1974 loo bhaaratadaesam mottamodati anhu pariiksha jagiginappatiki, bharatadesa anhu reactorlanu "desamlo anhu bambula choose eppatikee upayogincharu, neenu sahayam cheyagaligithe dhaanini chustaanu" ani des telipaadu. 1977 loo, yu.yess adhyakshudu cartor palana yantrangam bharat‌ku bharajalam, euranium padhaarthaalanu bhartiya desamloni anhu reactors koraku ammiveyaalani pratipaadinchindi conei anhu padaardhaala viniyogamlo amarican aan-cyte tanikhii avsaram ani telipindi. dheenini des vyatirekinchaadu. 1974 loo aascharyakara anhu pariiksha nirvahimchina anantaram pradhaana anhu shakthulu lakshyangaa cheskunna taruvaata desheeyamgaa, athanu bhartia anhu kaaryakramamlo keelaka patra poeshimchaadu. mooraarjii des bharatadesa pradhaana guudachaara samshtha "reesearch und analysis wing" (R & AW) nu, dani budgett, karyakalapalanu tagginchadam dwara moosivesadu. athanu 1990 loo paakisthaan adhyakshudu gulam istaq khan nundi paakisthaan athyunnatha pouura puraskara 'nishan-i-paakisthaan" puraskaaraanni andukunnadu. yea paakisthaan puraskaaraanni amdukunna tholi bhaaratheeyunigaa gurthimpu pondadu. taruvaata, atani vidhaanaalu desamlo saamaajika, aaroogya,paripalana samskaranhalanu prothsahinchaayi. paakisthaan loo anupareeksha cheestunna kahuta nundi paakisthaan genaral muhammadu jiah-vul-haque ku jargina telephone sambashana girinchi R&AW ku telusunani athanu velladinchadu. 'raw' nu nasanam cheeyadam mooraarjii des bharatadesa baahya goodachari samshtha ayina "reesearch und analysis wing (RAW)" endira gaandheeki vyaktigata bhadrataa gaardulugaa vyavaharistundani vivarinchaadu. thaanu adhikaaramlooki vacchina taruvaata aa samshtha karyakalapalanu nilipi vesaadu. aa samsthaku nidhulu, karyakalapalu evakunda chessi dani praabhavaanni tagginchaadu. pakistan tholi anukendram kahuutaalo undani 1977loo raw agentlu vijayavantamga kanugoni samaachaaraanni bharatadesaaniki cheravesinappudu, ooka agentu tanavadda unna kahuutaa anukendrapu plan pataanni ivvalante padivaela dollars kaavalani demanded chesudu. yea demanded apati pradhani mooraarjii des‌ki vinnavinchagaa daanni tiraskarinchadame kaaka aa rahasya samaachaaraanni, adi tamaku telusanna sangatinee swayangaa pakistan adhyakshudu genaral jiah vul haque‌ki fone chessi cheppaadu. daamtoe raw egentunu pakistan‌loo kanipetti chanparu. padav viramanha 1979loo raj narayan, caran sidhu lu janataparti nundi vaidolagaaru. des pradhanamantri padhaviki raajeenaamaa chessi, rajakeeyaala nundi padaveeviramana pomdaalani ottidi techhaaru. "janathaa parti sabhyudu yekakaalamlo pratyaamnaaya saamaajika ledha rajakeeya samshtha sabhyudigaa undaradu" ani raj narayan, caran sidhu, vamapaksha naayakulaina madhu limaye, krishnakanth, georgi fernndez lu demanded cheeyadam valana koolipoyindi. "dwandwa sabhyatvam" pai daadiki janasamgh parti sabhyulayina janathaa parti sabyulu pratyekamgaa darsakatvam vahinchaaru. varu janasamgh saiddhaantika maatrusanghamaina rastriya swayamsevak sangh sabhyulayyaru. maranam mooraarjii des janathaapaarteeki 1980 saarvatrika ennikalallo seniior rajakeeya naayakudigaa prcharam chesudu, kanni ennikaloo pooti cheyaladu. padav viramanha taruvaata athanu mumbailoo nivasinchi tana 99va yaeta 1995 epril 10 na maranhichadu. athyadhika kaalam jiivinchina bhartiya pradhaniga gurthimpu pondadu. sangha seva mooraarjii des gaandheyavaadi, sanghasevakudu,sangha samskartha. athanu Gujarat vidyapith ku chansalar gaaa unaadu. athanu pradhanamantrigaa unna kalamlokuda yea vidyapith nu aktobaru maasamloo sandarsinchaadu. athanu sadarana jeevitam gadipaadu. pradhanamantri kaaryalayamlo unnappudu kudaa poest kaartulanu taanee vraasevaadu. kaira jillaaloo raitulatho samavesalanu nirvahinchadaaniki sardar patel atanini neyaminchaadu. ivi chivaraku amool koo-operative vudyamam sthaapanaku dohadapaddaayi. vyaktigata jeevitam kutunbam mooraarjii des 1911 loo tana 15va yaeta gujraben nu vivahamadadu. gujaran aama bharta pradhanamantri kaavalani chusindi conei antaku puurvamae maraninchindi. variki kanthi des aney kumarudu unaadu. jagdeep, Bharhut des anabadee manumalu unnare. jagadesh des kumarudu madhukeshwar des pai tana taatha vaarasatvam punaruddharinchee badyatha padindhi. madhukeshwar des prasthutham bharatiiy janathaa yuvamorchaaku upaadhyakshunigaa unaadu. Bharhut des kumarudu visul des rachayita, cinma nirmaataa. mootra chikitsa nyaayavaadi 1978loo "mootra chikitsa" deerghakaalika abhyaasakudaina des damerather thoo "60 minuutes" kaaryakramamlo maatlaadutuu muuthram traagadam valana kaliga prayojanalanu vivarinchaadu. vydya chikitsa pondaleni lakshala mandhi bharateeyulaku mootra chikitsa anede paripuurnha vydya parishkaaram ani des perkonnaadu. muuthram thaagadam dwara athanu tana deerghaayuvuni andukunnadani telipaadu - athanu dheenini "jeevajalamu" ani pilichadu. moolaalu bayati lankelu |- |- |- |- |- |- |- bharataratna graheethalu 6va lok‌sabha sabyulu Gujarat vyaktulu bhartiya pradhaanamantrulu 1896 jananaalu 1995 maranalu sanghasamskartalu
lathaa mangeshkar (maraatii: लता मंगेशकर; aamglam: Lata Mangeskar), (septembaru 28, 1929 - phibravari 6, 2022) hiindi sinimaaranga nepathyagaayani, nati. 1942loo tana kalaprayanam prarambhamaindi. tana modati hitt paata mahal cinemaloni aayegaa aayegaa aayegaa anewala.. naetikii sachetanamgaa Pali. eeme 980 cinemalanu tana gaanamto alankarinchindi. dadapu 20 bhashalalo 50 velaku paigaa paatalu padindi. eeme soodari aashaa bhomsle. lathaa mangeshkar ku bhartiya prabhuthvam bharataratna puraskara ichi satkarinchindi. hiindi cineepaatala gaayani antey modhata aama paerae sphuranakostundi. hiindi paatalapai, hiindi cinma jagattupai aama vaesina mudhra atuvantidi. jeevita sangraham latha 1929 septembaru 28 tedeena sangeetakaarudu deenanath mangeshkar ku peddha kumaartegaa (aiduguru sahodarulalo) janminchindhi. aama tarwata varusaga asha, hridayanath, ushaa, munia anevaru kaligaaru. aama balyam kashtalu kanneellatho gadichipoyindi. ayidava etnae tandrivadda sangeeta sikshnha praarambhinchina aameku sangeethaanni vinadam, paadadantappa marolokam undedi kadhu. thaanu chaduvukolekapoyina tana tarvaativaarainaa peddachaduvulu chadavalanukondi, conei varukuda chaduvukanna sangeetampaine ekuva makkuva chuupadamtho vaari kutumbamantaa sangeetamlone sthirapadipoyindi. latha tanuku nacchina gayakuduga kao. emle. saigal nu perkondi. deenanath aardika samasyalato aaroogyam ksheeninchagaa 1942loo maranhichadu. daamtoe padamuudeella vayasuke kutumba poeshanha badyatha latapai padindhi. amduvalana sineerangamloki pravaesinchi 1942loo maraatii chitram pahla mangala gourlo kathanayika chellelugaa natinchi remdu paatalu padindi. aa tarwata chimukla susar (1943), gajebhavu (1944), jeevan yaatra (1946), mandir (1948 modalaina chithraalalo natinchindi. aa kaalamlo khurshid, nurjahan, suraiyaalu gaayanilugaa velugutunnaaru. latha gayaniga 1947loo mazz buur chitramtoo modhalupettindhi. deesha vibhajanakaalamlo khurshid, nurjahan lu paakisthaan velladam, neepadhya sangeeta vidhanaaniki praadhaanyata peragadam valana aama gayaniga unnanatha sikharaalni cheradaaniki dhohadham chesaayi. lataku sangeeta dharshakudu gulam hydar gayaniga prothsaahamichaaru. sea.raamachandhra latha paatanu himalya sikharaalanta pyki cherchaadu. albela, chathrapathi shivajee, anarkali loni paatalu adbhuta vijayaalu chavichooshaayi. tarwata andaj, bady bahan, barsat, avara, shree 420, dulari chitraallooni paatalu amenu 1966 natiki hiindi nepathyagaana saamraagnini chesaayi. hiindi chithraseemalo orr.di.barman, lakhsmikanth-pyarelal, Kalyan g-anand g, tarwata bappilahari, ramlakshman, anantaram ippati e.orr. rehaman varku chaalaamandi sangeetakaarulu latha gaanamto thama sangeeta pratibhanu chatukunnaru. ayithe oa.p.nayyar mathram latapaata Mon sangeethaaniki panikiraadani aama soodari aashaanu dadapu lataku daggaraka teesukellaadu. latha sineenirmaatagaa maraatheelo vadal (1953), kanchan ganges (1954), hindeelo jhunjur (1954), lekin (1990) chithraalu nirminchindi. aama sangeeta darsakuraaligaa ramrampahuna (1950), mohityaanchi manojlal (1963), maraataa titukamel walia (1964), swaathuu man see (1965) modalaina konni chithraalaku panichaesimdi. gayakuraliga kereer modatlo (1940va dasakam) 1942loo aama thandri gundejabbuto chanipogaa, navayug chitrapat cinma kompany adhineta mister vinaayak lathaa kutumba bagogulu choosukunnaaru. gayaniga, natigaa latha kereer modhal pettadaniki aayana enthagaano krushi chesar. naachu ya gade, khelu sorry manii house bhaaree aney paatanu maraatii cinma kity hasal (1942) choose paadaaru latha. yea paata aama modati paata. sadasivarao navarekar yea paataku swaralu andichaaru. conei yea cinma vidudhala kaledhu. navayuga chitrapat baner loo teesina maraatii cinma pahali mangalaa-gaur (1942) cinemalo ooka patra poeshimchaaru. daadaa chandekar swaraparachina natalie chaitrachi navalayee paata kudaa paadaaru yea cinemalo. maratee cinma gajabahu (1943) loo matha ekk sapoot kee dunia badal theey tuu aama padina modati hiindi paata. 1945loo mister vinaayak cinma kompany mumbaiki maaripoyinapudu, lathaa kutumbamtho sahaa mumbaiku makaam marcharu. himdustaanii sampradhaya sangeethaanni usttad amant aleekhan daggara nerchukunnaru. vasanth jogalekar teesina hiindi cinma app kee seva mee (1946) loo data davjekar swaraparachina paa lagoon kar jorie aney paata padarame. yea cinemalo koriographer‌gaaa panichaesina rouhani bhathe aa taruvaata pramukha sampradhaya nruthyakalaakaarinigaa prassiddhi chendhaaru. vinaayak nirmimchina modati hiindi chitram bady maa (1945) cinemalo lathaa, ame cheylleylu aashaa kudaa chinna paatralu poeshimchaaru. yea cinemalo latha ooka bhajna paata paadutuu kanipisthaaru. maathe tere charano mee aney bhajna adi. vinaayak rendava hiindi chitram subhadra (1946) cinematho sangeeta dharshakudu vasanth des ku parichayamayyaaru latha. 1947loo paakisthaan bhaaratadaesam nunchi vidipooyina taruvaata usttad amant ollie khan paakisthaan ku vellipovadamto amant khan devaswale oddha sampradhaya sangeetam nerchukunnaru latha. usttad bade gulam ollie khan shishyudu pundit tulshidas sarma oddha kudaa nerchukunnaru. 1948loo vinaayak chanipoyina taruvaata gayaniga lataku gulam hydar ekuva avakasalu icchaaru. nirmaataa sasadhar mukerjeeki lathanu parichayam chesar hydar. latha gontu peelagaa undantuu mukherjee aameku avaksam ivvaledhu. yea wasn telisina hydar chaaala badhapaddarata. raboye roojulloo lathaa gontu shrotalni urrootaluugistumdi, nirmaatalu aama datees choose kallavella padatarani mukerjito annarata. dil maeraa toda, mujhe kahee caa Mon chora paatato lataku modati hitt icchaaru hydar. septembaru 2013loo tana 84va puttinarojuna, ooka interviewlo thanalo unna pratibhanu mundhu gurthinchi, tana pratibhapai porthi nammakanni unchina vyakti hydar ani talachukunnaru latha. modatlo lathaa pramukha gaayani nuur jahaan nu anukarinchevaarata. conei tarwata tarwata vipareethamaina saadhanatho tana swantha sailitoe shrotala madhilo tana mudhra vesarame. apatlo hiindi cinemalalo urdoo kavula prabavam will urdoo padealu ekkuvaga undevi. kathanayakudu delip kumar latha maharashtra yaasa will aama hiindi bhaasha sarigaa ledani aaropinchaaru. daamtoe urdoo sikshakudu shafito urdoo neerchukunnaaraame. mahal (1949) cinemaloni aayegaa anewala paatato modati hitt andukunnaru lathaa yea cinemaloni patalanu sangeeta dharshakudu khem chandh prakasa. yea paatalo nati madhubaala natinchaaru. 1950va dasakam 1950va dasakamlo mangeshkar vividha sangeeta darsakulato panichesaaru. aneel biswas sangeeta saarathyamlo tarana, heer cinemalu, shekar jaikisan, naushad ollie, yess.di.barman, pundit amar nath husan lall bhagath raam sangeeta darsakatvamlo bari behan, munia bazzar, afsana, aadhee roat, ansoo, choti bhabi, adal-Una-jahangir vento cinemalu, sea.raamachandhra, hemanth kumar, saleel chaudhary, khayyam, ravi, sajjad husseen, roshen, Kalyan g-anand g, vasanth des, sudhir phadke, huns raj bhel, madan mohun, ushaa khanna vento vaari sangeeta darsakatvamlo anno paatalu padarame.dhoon chitramlo kood adbutamaina paatalu paadaaru. vanaaradham (1956) thoo tamilamlo modati paata padarame. yea cinemalo entam kannalan aney paata paadaaru. yea cinma uran khotala aney hiindi cinimaaku tamila dabbing. naushad sangeeta darsakatvam vahinchaaru. deedar (1951), baiju bawra (1952), amar (1954), uran khotala (1955), madar india (1957) vento cinemalalo naushad sangeeta darsakatvamlo anno raaga pradhaanamiena paatalu paadaaru latha. naushad modati paata latha, z.em.duraaneela duate e chori kee jaath bady bewafa. bar saat, aah (1953), shree 420 (1955), chorie chorie (1956) cinemalalo lataatho ekuva paatalu paadinchaaru aa cinemala sangeeta darshakulu shekar‌-jaikishan. 1957 mundhu tana anni sinimaalalonuu latatho paadinchukunnaaru sangeeta dharshakudu yess.di.barman. sachiin dev swaraparachina saja (1951), house nem.44 (1955), devdas (1955) vento cinemalalo barman swaraparachina paatalu paadaaru. conei vaariddari Madhya godava jaragadamtho aama malli 1962 dhaaka sachiin sangeeta saarathyamlo paatalu paadaledu. 1958loo madhumathi cinemalo lathaa padina aajaa Rae paradeshee paataku aama philimfare award andukunnaru. yea cinimaaku saleel choudhary sangeeta darsakatvam vahinchaaru. 1950va dasakam modatlo latha sea.raamachandhra nirmimchina albela (1951), shin shinakayi bubla boo (1952), anarkali (1953), pehli jhalak (1954), aazaad (1955), aashaa (1957), amar deep (1958) vento cinemalalo paadaaru. madan mohun cinemalu aina bagi (1953), railway plaat faam (1955), packet mar (1956), dekh kabira roya (1957), adalath (1958), jailor (1958), mohar (1959), chaachaa zindabaad (1959) lalo padarame. 1960va dasakam moghul-Una-ajam (1960) cinemalo naushad sangeeta darsakatvamlo lathaa padina pyar qea thoo darna kya paata ippatikee chaaala praacuryam kaligina paata. yea paatalo madhubaala natinchaaru. dil apna our preeth paraayi (1960) cinemalo munia kumari natinchina, shekar‌-jaikishan swaraparachina aji dastan high yee paata kudaa chaaala hitt ayindhi. 1961loo barman sahaya dharshakudu jaydev swaraparachina pramukh bhajanalu allahah thero nam, prabhu thero nam paadaaru latha. 1962loo hemanth kumar swaraparachina beas saul bad cinemaloni kahee deep jale kahee dil paataku rendava philimfare awardee andukunnaru latha. 1962loo aamepai visha prayoogam jargindi. dr aameku slopoisin icharani nirdharincharu. 3rojula varku aama mrutyuvuto poraadaaru. aa taruvaata aama kolukunnaru. conei yea visha prayogamtho aama chaaala neerasapadipoyaru. 3nelala varakuu aama manchampaine unnare. yea 3nelaluu gayou rachayita majrooh sulthan puri amenu kolukovadaniki saayam chesar. pratiiroojuu saayantram aama intiki vachi saradagaa kadhalu, kavithalu cheppi navvinchevaarata. aama tiney prathee vantanuu mundhu aayana thini checq chesevarata. yea sangatana jarigaka aama intilone vantavaadu akasmikamga jiitam kudaa theesukookundaa mayamayyadata. aa taruvaata aa vantavaadu chaaala mandhi biollywood pramukhula illalo panicheesaadata. 1963 janavari 27loo cheenaa-bharat yuddha samayamlo apati pradhanamantri jawahar lall nehruu eduta aye mere vathan ke logo(Mon deesha prajalara) paata paadaaru latha. yea paata sea.raamachandhra swaraparachagaa, kavi pradeep raashaaru. yea paata vintuna nehruu kanneellu pettukunnaru. 1963loo mangeshkar yess.di.barman sangeeta saarathyamlo malli padatam modhalupettaaru. aayana kumarudu orr.di.barman modati cinma chote naawaab loo paadaaru latha. rahul dev migilina cinemalu bhoot bangla (1965), pathee pathnee (1966), baharon kee sapna (1967), abhilasha (1969) lalo kudaa paatalu paadaaru. yess.di.barman sangeeta darsakatvamlo vacchina guuide (1965) cinemaloni aj phirr jeene kee tammannah high, kishor kumarto kalsi gaataa rahaa maeraa dil , piah tuse paatalu paadaaru. 1967loo jyuel theaf cinemalo hoto pee esa baaa paata kudaa paadaaru latha. 1960llo madan mohun sangeeta darsakatvamlo anpadh (1962) loni app kee najaro naa sanja wow cown thee (1964) loo lug jaa gale, nayna barse rim jim, jahaan araa (1964) loni wow chup rahe thoo, maeraa saaya (1966) cinemaloni tuu jahaa jahaa chalega, chiragh (1969) loni theree aankho ke siva paatalu paadaaru. alaage shekar-jaikishan lato kudaa aama chaaala cinemalaku panichesaaru. 1960lalo lathaa tana kereer lonae athi peddha hitt paatalu ichina sangeeta darshakulu lakhsmikanth‌-pyarelal lato bhaagaswaamyam modaliendi. 1963loo modalain viiri bhaagaswaamyam 35 samvatsaaraalu konasaagindi. veeriddari sangeeta darsakatvamlo aama dadapu 700 paatalu paadaaru. veeriddari sangeeta darsakatvamlo vacchina parasmini (1963), mister. ex in bombay (1964), aaye din bahar ke (1966), milan (1967), anita (1967), shagird (1968), mere huum dam mee dosth (1968), intakam (1969), dhoo rasthe (1969), jeene g raah (1969) vento cinemalalo paatalu paadaaru lathaa. jeenekee raah cinemaki latha mudava philimfare awardee andukunnaru. maraatii sangeeta darshakulu hridayant mangeshkar, vasanth prabhu, shreeniwas khale, sudhir phadke vento vaari saarathyamlo palu maraatii cinemalalo paatalu paadaaru latha. konni maraatii cinemalaku anandaghan paerutoe aama swayangaa sangeeta darsakatvam vahinchaaru kudaa. 1960, 1970 dasakaalalo saleel chaudhary, hemanth kumar vento vaari sangeeta saarathyamlo palu bengali cinemalalo kudaa paatalu paadaaru. 1967loo kraantiveera sangolli rayanna cinemalo bellene belagaayitu paatato kannadaloo modati paata padareme. yea cinimaaku lakshman berlekar sangeeta darsakatvam vahinchaaru. yea dasakamlo apati tap gaayakulu mukhesh, manna dee, mahender kapoor, mohd rafee, kishor kumarlatho anno paatalu paadaaru lathaa. 1960va dasakamlo konni rojula paatu rafee, lathala Madhya remuneration vishayamlo konni godvalu jarigaay. 1961loo maaya cinemaloni tasweer theree dil mee paata taruvaata iddaruu kalsi paadakuudadanee nirnayam teeskunnaru. conei taruvaata sangeeta dharshakudu jaikishan vaariddari Madhya vibhaedaalanu parishkarinchaaru. 1970va dasakam natimeenaakumaari natinchina chivari chitram 1972loo vidudalaina pakija cinemalo gulam mohd sangeeta darsakatvamlo chalte chalte, inhe logo naa vento hitt paatalu paadaaru latha. yess.di.barman sangeeta darsakatvamlo vacchini chivari cinemalu pramem puujaarii (1970) loo rangila Rae, sharmeela (1971) loo khilte high gul yahan , abhiman (1973) loo piah binaa vento paatalu padarame. alaage swarakarta madan mohun chivari cinemalu ayina dastak (1970), heer raamshaa (1970), dil ke rahe (1973), hindustan kee kasamh (1973), hasante jakham (1973), mousam (1975), lyla majnoo (1976) lalo aama chaaala paatalu paadaaru. 1970lalo lakhsmikanth-pyarelal, rahul dev l sangeeta darsakatvamlo anno hita paatalu paadaaru latha. lakhsmikanth-pyarelal swaraparachina chaaala paatalni geyarachayita anand bakshi raashaaru. rahul dev sangeeta darsakatvamlo amar prame (1972), karavan (1971), kati patang (1971), anandhi (1975) vento cinemalalo paatalu paadaaru. yea cinemalalo geyarachayitalu majrooh sultampuri, anand bakshi, guljar anno paatalu raashaaru. 1973loo parichay cinma choose padina beethee Mon bitay paatato utthama neepadhya gayaniga jaateeya award andukunnaru latha. yea paatanu orr.di.barman swaraparachagaa, guljar raashaaru. malayaalamlo aama padina oche ooka paata kaadalii chenakadali. yea paata nellu (1974) lonidi. yea cinimaaku saleel chaudhary swaralu andinchagaa, vayalar ramavarma raashaaru. 1975loo cora kagaz cinemalo Kalyan g anand g swaraparachina roothe roothe piah paataku kudaa utthama neepadhya gayaniga jaateeya awardee andukunnaru latha. 1970l nunchi lathaa sangeeta kachereelu cheeyadam praarambhinchaaru. konni kachereelanu uchitamgaa chesar kudaa. 1974loo landon loni royale albert haaa loo modati videsi sangeeta kacherii chesarame. aama sodharudu hridayanath mangeshkar compose chosen meerabay bhajanalu, chaalaa vahi daas l bhaktigiitaalatoe ooka aalbamnu releases chesar latha. yea aalbamlalo san vaare rang rachi, udh jaa Rae Dum vento paatalu kudaa unnayi. 1970va dasakam modatlo aama galib gajallu, ganesh haaratulu, shanth tukaram raasina abhang lu, koli gete paerutoe ooka maraatii jaanapadha gayaalu vento privete aalbamlanu vidudhala chesarame. veetilo shanth tukaram abhang lu shreeniwas khale swaraparachagaa, migilinavi aama thamudu hridayanath swaraparichaaru. 1978loo raj kapoor darsakatvamlo vacchina "sathyam shivam sundaram" cinemalo taitil sang sathyam shivam sundaram aa samvatsaramlone athipedda hitt gaaa nilichimdi. 1970va dasakam chivarloo, 1980va dasakam modatlo aama rendava taram sangeeta darsakulato panichesaaru. 60l aati pramukha swarakarthala kumaarulatoe 80lalo aama anno hitt patalaku panichesaaru. rahul dev barman (sachiin dev barman koduku), rajesh roshen (raihan kumarudu), anu mallik (sardar mallik koduku), anand‌-millin (chitragupt kumaarulu) lato panichesaaru aama. assamy bashalo kudaa aama chaaala paatalu paadaaru. daadaa saaheb faalke awardee graheeta swargeeya bhupe hajarikato manchi Kalaburagi Pali lataku. aayana guidence loo aama padina dil hoom hoom kare paata aa samvatsaramlone ekuva ammudupoyina paatagaa recordu srushtinchindi. 1980va dasakam 1980va dasakamlo sangeeta darshakulu shiv-harilatho sil sila (1981), fasley (1985), vijay (1988), chaandinee (1989) vento cinemalalo anno paatalu paadaaru latha. ramya-lakshman l sangeeta darsakatvamlo ustaadii usttad see (1981), bezuban (1982), wow joo haseena (1983), yee kesa farz (1985), maine pyar qea (1989). ekk dhuje ke liae, sil sila, corge, prame rogi, pyar jhukta nahii, ramya theree ganga milee, heero naagina, chaandinee ramya lakhan vento peddha budgett cinemalalo paatalu padarame. 1985loo vidudalaina sanjog cinemaloni juu juu juu paata aa samvatsaramlone athipedda hitt. 1988loo mangeshkar varusaga tamilamlo paatalu paadaaru. illayaraja sangeeta darsakatvamlo anand cinemalo araro araro paata, sathya cinemalo valai osy paata paadaaru latha. 1980va dasakamlo lakhsmikanth-pyarelal biollywood sinii sangeeta prapanchaanni ooka oopu oopesaaru. vaari sangeeta saarathyamlo anno suupar hitt paatalu paadaaru latha. sheesha hoo thaa dil hoo asha (1980), thu kitne baras caa karaj (1980), kitna asan high dostana (1980), huum koo bhee gam aus passes (1980), mere naseeb mee saneeb (1980), zindagii kee Mon tootey kraantii (1981), sola baras kee ekk dhushe ke liae (1981), yee galian yee chaubra prame roog (1982), likhne valle naa likh dalearpan (1983), din maheene saul avathaar (1983), pyar karnewale, nindia see jaagi heero (1983), juu juu juu sanjog (1985), zindagii har kadam maeri jung (1985), baith mere passes yadonki kasamh (1985), ungalee mee angoty ramya avathaar (1988) oa ramya g tere lakhan naa ramya lakhan (1989) vento anno hitt paatalu paadaaru latha. various flaapula taruvaata avathaar cinematho rajesh khanna hitt andukunnaru. 80lalo rahul dev barman latatho anno hitt paatalu paadinchaaru. aayana sangeeta saarathyamlo vacchina aajaa sar-Una-bazzar alibaba our challies chor (1980), bindia tarse phirr oa roat (1981), thodii sea zaman sithara (1981), kya yahee pyar high rockie (1981), dekho maine dekha lav storei (1981), tune oa rangeele kudrat (1981), jeene kaise cub sakta (1982), zab ham jawan honge batab (1983), humain our jeene agar tum Mon hothe (1983), tuush see naraj nahii mousam (1983), kahee Mon jaa, jeevan ke din bade dil valle (1983), jaane kya baaa sunaina (1984), bhuri bhuri ankho arjan (1985), Sagar kinare Sagar (1985), din pyar ke aayenge savare vally gaadii (1986), kya bhalaa high kya, khamush usa afsana seeli hawaa chuu libus (1988), passes hoo thum magar karib loot mar (1980), sumansudha regina chhanda man pasand (1980), rafee, lataala duetlu mujhe chuu rahi high swayamvar (1980), kabhi kabhi bezuban johnnie ai lav uu (1982), tuush sang preeth kalm chor (1982), angreji mee kehata high khud daarr (1982), ankhiyo hi ankhiyo mee nishan (1983), dishman naa kare akhir queue? (1985), tuu wada Mon thod dil tushko dia (1987) vento paatalu aama kereer lonae classics gaaa nilichaayi. aa samayamlone puurtisthaayi sangeeta darsakunniga maaruthunna bappilahari dakshinha bhaaratamlo jitender-sreedevi-jayapradala cinemalaku diskoo-prabhaavita patalanu andichaaru. aade samayamlo biollywood loo bappilahari sangeeta saarathyamlo lathaa anno hitt patalanu paadaaru. dooria sab mitaa dhoo saboot (1980), baithe baithe aj aayee patita (1980), jaane queue mujhe aggrement (1980), toda resham lagta high jyothy (1981), dard kee raaginee pyas (1982), kishor kumar thoo padina duate naino mee sapana himmat walia (1983) vantivi vaariddari bhagaswamyamlo vacchina hitt paatalu. 80lalo khayyam sangeeta darsakatvamlo kudaa lathaa anno hitt paatalu paadaaru. kishor kumar thoo kalsi padina duate hazar rahi mud thodii sea bevafi (1980), simtee huyee chambal kee kasamh (1980), na jaane queue huwa dard (1981), nakauda (1981), lathaa-nitin mukhesh duate tumhari palakon kee, chaandinee roat mee dil-Una-nadan (1982), dikhayi diye bazzar (1982), chaandh ke passes aaye dil-Una-nadan (1982), bhar Jalor tumhe, aajaa nindia aajaa lore (1984), kiran kiran mee shokhia ekk neo rishta (1988) vento hitt paatalu padarame. juun 1985, uunited vee af grater torontoloni "mapal leaf gaardens "loo ooka sinii sangeeta kacherii chesarame. 12,000mandhi yea kachereeki vachcharu. yea kacherii nirvahimchina swachchanda samsthaku 150,000dollars vacchai. yea kachereeni paedala sahaayaardham uchitamgaa chesar lathaa. yea kachereeloo annah murre korika meraku uu need mee in da consort paata paadi shrotalni urrootaluuginchaaru lathaa. 1980va dasakamlo migilina biollywood sangeeta dharsakulaku kudaa aama anno hitt paatalu paadaaru. ravinder jain swaraparachina ramya theree ganges milee hogayee)1985) loo sun sahiba sun paata suupar hitt ayindhi. ushaa khannan ku padina chanda apna saffar shama (1981), shayad maeri shaadee, zindagii pyar caa soutan (1983), ham bhool gaye Rae soutan kee baty (1989) aame kereer lonae athi peddha hitlugaa nilichaayi. aama sodharudu hridayanath mangeshkar sangeeta darsakatvamlo lathaa kaale kaale gehare saaye chakra (1981), yee aankhe dekh kar , kuha log mohobbat koo dhann vass (1981), mujhe tum yaad karna mashaal (1984) vento paatalu paadaaru. swarakarthalu amar-utpal laku jaane dhoo mujhe shehen shaw (1989). utham jagadesh sangeeta saarathyamlo sajan maeraa us par ganges zamunaa sarasvathi (1988), mere pyar kee umer waris (1989) vento paatalu paadaaru. 1990 nunchi ippati varku 1990va dasakamlo anand-millin, nadeem-shravan, jatin lalith, delip sen-shammer sen, uttam sidhu, anu mallik, aadesh srivastava, Una.orr.rahamaan vento sangeeta darsakula saarathyamlo anno manchi paatalu paadaaru mangeshkar. yea samayamlone konni privete aalbamlalonu, gazals paadaaru. aappati pramukha gaayakulu yess.p.balasubramanian, udit naryana, hariharan, kumar sanu, suraes wadkar, mohd ajiz, abijeet bhattacharya, roop kumar rathode, vinodh rathode, gur daas man, sonu nigam lato anno hitt paatalu paadaaru latha. 1990loo lathaa hiindi sinii nirmaana samshtha praarambhinchaaru. modati cinimaga guljar darsakatvam vahimchina lekin cinemaanu nirminchaaru aama. yea cinimaaku aama thamudu hridayanath sangeeta darsakatvam vahinchaaru. yea cinemalo lathaa padina yara sili silei paataku utthama nepathyagaayanigaa jaateeya awardee geluchukunnaru. yashs chopra darsakatvam vahimchina dadapu anni sinimaalalonuu paatalu paadaaru lathaa. chopra nirmaana samshtha yashs raj philims baner loo vacchina chaandinee (1989), lamhe (1991), daarr (1993), yee dillagii (1994), dil valle dulhania le jayenge (1995), dil thoo paagal high (1997), aa taruvaata 2000 dasakamlo vidudalaina mohobbate (2000), mushse dosti karogi! (2002), weir-jara (2004) vento cinemalalo kudaa aama paatalu paadaaru. 90lalo mangeshkar ramya lakshman sangeeta darsakatvam vahimchina pattar caa phuul (1991), 100 days (1991), mehaboob mere mehaboob (1992), satwan asman (1992), ai lav yu (1992), dil kee baaji (1993), antim nyay (1993), dhi melodi af lav (1993), da laaw (1994), huum apke high cown! (1994), megha (1996), lav kush (1997), manchala (1999), dulhan bano mai theree (1999) vento cinemalalo paatalu paadaaru. yea samayamlone lathaa Una.orr.rahamaan sangeeta darsakatvamlo anno hitt paatalu paadaaru. jiah jale (dil see), khamushia gun gunane lagi(on 2 caa 4), ekk thu hee bharosa (pukar), pyara usa goon (zubeda), soo gaye high (zubeda), lukka chuppi (rang theey basanti), oa palan harry (lagan), ladley (ranak). pukar cinemalo yea paata paadutuu kanapadataru mangeshkar. 1994loo lathaa mangeshkar amara gaayakula hitt patalanu tana swantha gonthutho paadi rikard lu vidudhala chesar. kao.emle.saigal, rafee, hemanth kumar, mukhesh, pankaja mallick, kishor kumar, gtaa dutt, johrabai, amer baay, paraul gosh, cannon divi vento gaayakula paatalu paadi variki tana style nivaali ichwaaru aama. rahul dev barman sangeeta darsakatvamlo vacchina modati paata, aakari paata kudaa lathaa mangeshkar padatam visaesham. 1994loo rahul dev aakari cinemaloni aakari paata kuch Mon kho (1942:Una lav stoeri) paadaaru lathaa. 1999loo aama peruu medha lathaa eyu de perfume aney sugandha utpatthi vidudhala chesar. adae samvatsaramlo aama raajyasabha sabhyuraliga empikayyaru. conei aama ekuva sabhalaku haajarukaaledu. saha sabyulu pranab mukherjee, shabana aazmi, apati raajyasabha upaadhyakshulu nazma heptuallah vento vaari nundi vimarsalu vachhevi. aama anarogyamtone sabhaku raledani cheppukunevaaru. lathaa raajyasabha sabhyuraliga unnanduku jiitam conei dilleeloo prabhutva vasatigruham conei teesukoledu. 2005loo dadapu 14ella taruvaata aama malli nadeem-sravan sangeeta darsakatvamlo bevapha (2005) cinemalo kesse piah sye mai kahuu paata paadaaru lathaa. page 3 (2005) loo kitne ajib rishte high yahan par paata, jail (2009) cinemalo daataa sun le, satrangee paratute (2011) loo tere hasne see mushko, "jeene kya high vento paatalu paadaaru. 28 novemeber 2012loo lathaa tana swantha audeo lebul emle.em.music dwara bhajanapatalu vidudhala chesar. yea aalbamlo tana cheylleylu ushaa mangeshkar thoo kalsi paadaaru. 2014loo mahilhaa dinotsavam sandarbhamgaa "spreading melodies everyware" aney aalbamlo oa jaane valle tushko aney taitil paata paadaaru aama. yea aalbamnu ramya shekar swaraparachagaa, Una.kao.mishra sahityam andichaaru. bhartiya atythama vyaktiga empika 2012loo dhi hiistory channel, relance mobile  bhaagaswaamyamtho avut ucc magagin nirvahimchina dhi gratest eandian pol loo aama padhava sthaanamloo empikaiyindi. itara rangaalu sangeeta saaradhiga 1955loo ramya ramya pavhane aney maraataa cinimaaku modhatisaarigaa sangeeta saaradhyam vahinchaaru lathaa. taruvaata 60lalo anandha ghan aney maaru paerutoe konni cinemalaku swaralu andichaaru. avi: 1963-maraataa tituka melvava 1963-mohityanchi manojlal 1965-saadhi manasae 1969-tumbadi matha saadhi manasae cinimaaku gaand aama utthama sangeeta darsakuraaligaa Maharashtra rashtra prabhutva avaardunu geluchukunnaru. yea cinemaloni iraninchia daeva tulaa paataku utthama gayiniga kood awardee andukunnaru lathaa. nirmaatagaa lathaa 4 cinemalanu nirminchaaru: 1953 - vadal(maraatii) 1953 - jahangir(hindi), sahanirmaatagaa sea.raamachandhra 1955 - kanchan(hindi) 1990 - lekin...(hindi) visheshaalu eeme 1948 nundi 1978 varku 30,000 paatalu padina ekaika gayaniga ginnies boq af world records loo peruu sampaadinchindi. eeme ganakokila aney birudunu sontham chesukondi. eeme telugulo santhaanam (nidurapora tammuda, susarla dakshinaamoorthi), aakari poraatam (tellacheeraku, ilaya raza) modalaina paatalu padindi. 1959loo taime megazin cover peejee storega latamangeshkar girinchi vyaasaanni prachurinchi amenu "bhartia nepathyagaayakula raanee" (Queen of Indian Playback Singers) gaaa paerkonnadi. paatalu eeme padina konni madhuramaina hiindi paatalu: ayy mere vathan ke logo, jara aankh mae bhar loo paanii, joo shahid huve haiah unkee, jara yaad karo khurbani chod theey sorry dunia kisi ke liae, yee munasib nahee aadh‌mee ke liae Mon koee omung high, Mon koee tarang high, mery zindagii high kya, e kati patang high zab bhee g chaahe nayee dunia, basalethe haiah log, ekk chehre pee kayee chehre lagalete haiah log puraskaralu bhartiya prabhuthvam nundi anni atythama puraskaralu amdukunna arudaina gayakuralu. pramukha shaastreeya gayakuralu em.yess. subbulakshmi taruvaata ituvante ghanata sadhinchina vishisht vyakti eeme okkare kaavatam gamanarham. daadaa saaheb faalke (1989) Maharashtra bhusan awardee (1997) ene.ti.orr. jaateeya awardee (1999) Shantiniketan, viswabhaarati, shivajee vishwavidyaalayam vaari gourava doctorete rajalakshmi awardee (1990) Una.ene.orr. jaateeya awardee (2009) apsara awardee kalidas sammaan awardee tan seen awardee nepaul akaadami awardee soveit laand nehruu awardee maranam 2022 phibravari 6na Mumbai breach‌ candy aaspatrilo lathaa mangeshkar‌ carona anantara aaroogya samasyalaku chikitsa pondutoo kannumuusaaru. chanipoyenatiki aama vayassu 92 samvastaralu. aama ghnaapakaartham kendra prabhuthvam remdu roojulu (2022 phibravari 6, 7 tedeelu) santaapa dinaalanu prakatinchindhi. smaraka awardee legendery singar lathaa mangeshkar smaarakaartham erpaatu chosen tholi smaraka avaardunu pradhanamantri narendera moedii 2022 epril 24na mumbailoo sweekarincharu. bharatadesaaniki niswartha sevalandinchinanduku gaand aayaniki yea avaardunu pradanam chesar. chithramaalika ivikuda chudandi moolaalu bayati linkulu prapancha cineeseemake "bharataratna" ganakokila latamangeshkar, faalke awardee vijethalu, hetch. ramesh badu, chinnie publicetions, 2003, pegilu: 87-94. 1929 jananaalu 2022 maranalu bharataratna graheethalu padmavibhuushanha puraskara pondina mahilalu daadaasaaheb‌ faalke awardee graheethalu hiindi cinma nepathyagaayakulu bhartia mahilhaa gaayakulu suprasidda sangeetakaarulu dr‌ pinnamaneni und‌ shreemathi seetadevi fouundation‌ puraskara graheethalu kalidas sammaan graheethalu bhartia gajal gaayakulu padmabhuushanha puraskara graheethalu
pundit ravi shekar (devnagari: रविशंकर, "pundit" = "learned"), epril 7, 1920loo ghazipur loo janminchaadu.ithadu allavuddin khan, hinduusthaanii sangeetamlo maihar gharaanaa sthaapakulu shishyudu. sithara vaayidhyam dwara anek prayoogaalu chessi prapancha vyaaptangaa anek sangeeta kachereelu, pradharshanalu ichina sangeetagnudu.framukha sithara‌ vidvaamsudu pundit‌ ravisankar‌ (92) kannumuusaaru. gta kontakaalamgaa anaaroogyamtoo badhapadutunna aayana americaloni sandiagoloni scripps‌ merci aasupatrilo chikitsa pondutoo tudiswasa vidicharu. epril‌ 7, 1920loo varnasiloo janminchina ravisankar‌ hindusthaani classically‌ sangeetamlo palu avaardulu andukunnaru. muudu sarlu gramme puraskara pondhaaru. 1999loo ravisankar‌nu prabhuthvam athyunnatha puraskara 'bhartiya rathna'thoo satkarinchindi. ravisankar‌ asalau peruu rabindro shounkor‌ chauduri. tana baalyamlo nruthyam neerchukuneenduku sodharudu uday‌shekar‌thoo kalisi eurup‌ velladu. 1938loo nruthyaanni pakkanabetti sithara‌ neerchukoevadaaniki alladdin‌ khan‌ aney vidvaamsudi oddha cheeraadu. 1944loo chaduvu anantaram music‌ composure‌gaaa jeevithanni praarambhinchi satyajit‌Rae 'appu' chithraaniki panichesaaru. 1949 nunchi 1956 varku sangeeta darsakunniga Delhi al‌ india rediyoku sevalu andichaaru. 1956 nunchi eurup‌, americaaloo hindusthaani classically‌ sangeeta pradharshanalu ivvadam praarambhinchaaru. bodhana, padarsanala dwara hindusthaani classically‌ sangeethaaniki prapanchavyaaptha gurthimpu teesukuvachchaaru. tana koothuru anaushkatho kalisi sangeeta pradharshanalu icchaaru. 2003loo anaushka tana music‌ albam‌ dwara gramme avaarduku naamineet‌ ayaru. avaardulu 1975loo yuneskoo sangeeta puraskara 1981loo padmavibhushan‌ puraskara 1988loo kalidas‌ sammaan‌ puraskara 1992loo raman‌ megasese puraskara fundit 1999loo athyunnatha puraskara bharataratna 1986 nunchi 1992 varakuu raajyasabhalo nominated‌ sabhyunigaa vyavaharinchaaru itara visheshaalu eeyanaku bhartiya prabhuthvam 1999 loo bharataratna birudutho satkarinchinadi. eeyanaku bhartiya prabhuthvam 1981 loo padhma vibhushan puraskara thoo satkarinchinadi. cinemalu 1957: kabuliwala (sangeetam) 1960: anuraadha (sangeetam) moolaalu bayati linkulu ravisankar adhikarika webb‌cyte paschima bengal vyaktulu bharataratna graheethalu padmavibhuushanha puraskara graheethalu 1920 jananaalu sithara vidvaansulu suprasidda sangeetakaarulu kalidas sammaan graheethalu
j.p.gaaa suprasiddulaina jaiprakash narayan (ja:1902 aktobaru 11 - ma:1979 aktobaru 8) bhartiya swatantrya samara yodhudu, rajakeeya nayakan. 1970 va dasakamlo apati bhartiya pradhani endira gaandheeki vyatirekamga pratipakshaaniki naayakatvam vahimchi sampuurnha viplavaaniki pilupunivvatam dwara jaiprakash narayan chirasmaraniiyudayyaadu. etanini prajalu lok nayak ani sagauravangaa piluchukuntaaru.bhartiya prabhuthvam intani 113 va jayantini puraskarinchukuni "prajaasvaamya parirakshanha dinum"gaaa prakatinchindhi. praarambha jeevitam jaiprakash narayan Uttar Pradesh loni ballia jillaku, beeharu loni saran jillaku madyana gala sitabdiara gramamlo janminchaadu. unnanatha paatasaala vidyanu, kalaasaala vidyanu paatnaaloo abhyasinchadu. atupimmata americaaloo 8 sam.lu unnanatha vidyanabhyasinchi 1929loo bhaaratadaesam tirigi vachadu. americaaloo unna samayamlo marks siddhaantaalanu adhyayanam chesudu. aa kaalamlone yam.yan.ray rachanala prabhaavaaniki lonayyadu.1920loo jaiprakash narayan swatantrya samarayodhuraalu, kasturbai ghandy anucharuralu prabhaavatii devini vivahamadadu. swatantrya samarayodhudigaa americanundi vacchina ventane jawar‌lall nehruu ahvanam meraku eandian naeshanal kaangresulo cry twaralone mahathmaa gaandheeki priya sishyudugaa maaradu. 1932 loo british paalanaku vyatirekamga sasanollanghana kaaranamgaa jail paalaina taruvaata, narayan Nashik jailuloo khaidu cheyabaddaadu. akada athanu ramya manohor loehiyaa, minoo masani, achyuth patwardhan, ashoke mehata, basavon sidhu (sinha), yusuff des, sike narayanswamy, itara jaateeya nayakulanu kalisaadu. vidudalaina taruvaata kaangresulo antarbhaagamgaa vamapaksha bhavalatoo sthapinchabadina kaangresu soshalishtu paarteeki genaral sekratareegaa niyaminchabaddadu. 1942loo quit india udyama kaalamlo seniior kaangresu nethalanthaa areshtu cheyabadina samayamlo jaiprakash narayan rammanohar loehiyaa, basavan sidhu vantivaaritho kalsi udyamaanni mundundi nadipaadu. swaatantryaanantaram j.p, aachaarya narendera dev, basavan sidhu modalaina vaarithoo kalsi kaangresu nundi bayataku vachi thama socialistu parti dwara prathipaksha patra poeshimchaaru. anantaram yea socialistu parti praja socialistu partyga maari beeharu, Uttar Pradesh rastrala raajakeeyaalalo pramukha patra pooshinchindi. sarvodaya 1954loo j.p. raajakeeyaalanundi viraminchukuni tana jeevithanni pramukha gaandheyavaadi ayina aachaarya vinobaa bhave yokka sarvodaya udyamaaniki, danilo antarbhaagamaina bhudan udyamaaniki ankitham chesudu. tana bhuminantha paedha prajalaku ichivesi hazaribagh‌loo ooka asramanni nelakolpadu. j.p. tvaritagatina bhaaratadaesamloe mahathmaa ghandy bhavalaku anugunamga aayana adgu jaadalalo nadusthunna sarvodaya udyamakaarulalo kella pramukhuniga roopondaadu. sampuurnha kranthi 1960 va dasakam chivarilo jaiprakash narayan tirigi beeharu rashtra raajakeeyaalalo criyaseelamga vyavaharinchanaarambhinchada. 1974loo beehaarulo j.p. naayakatvam vahimchina ooka vidhyaardhi vudyamam aatarvaata beeharu udyamamgaa prassiddhi pondina ooka praja udyamamgaa marindi. yea udyama samayamlone saantiyutamiena sampuurnha viplavaaniki j.p. pilupunucchaadu. emergency ennikala niyamaavalhi vullanghana aaropanhala crinda aati bhartiya pradhani endira gandheeni doshigaa perkontoo alahabadu highcourtu tiirpu velupadina ventane j.p. imdira rajinamaku demanded chessi, militariiki, pooliisu yantraamgaaniki chattaviruddamaina, anaitikamaina aagnalanu paatinchanavasaramledani suuchimchaadu. yea parinaamaalu ila jaruguthundagaane indiraagandhi 1975 juun 25 ardaraatri nundi desamlo atyavasara paristiti (emergeny) ni vidhinchindi. j.p.ni, prathipaksha neethalanu prabhuthvam arrest chesindi. aakhariki kaangresu parti lonae young turk‌luga piluvabadutunna asammathi neethalu kudaa arrest cheyabaddaaru. j.p. chhandighadlo detenugo unchabaddaadu. beeharu varadhala samayamlo achati punaravasa aaryakramaanni paryaveekshinchutaku perol pai vidudhala korina kudaa prabhuthvam thiraskarinchindi. aakhariki j.p. aaroogyam ksheeninchadamto nevemberu 12 na vidudhala cheyabaddaadu. chivariki endira ghandy janavari 18, 1977na emargenseeni tolaginchi ennikalanu prakatinchadamtho amenu edurkovataniki congressku vyatirekamga j.p.maargadarshakatvamlo janathaa parti roopudiddukunnadi. chivariki janathaa parti ennikalallo kaangresunu odinchi, indiranu gaddhe dimpi, kendramlo prabhutwaanni erparachina motta modati kaangresetara partyga charithraloo sthaanam sampaadinchindi. bhartiya rathna bhaaratadaesamloe prajaasvaamya punaruddaranaku poraadina lok nayak jaiprakash narayan aktobaru 8, 1979loo maranhichadu. maranaanantaram 1998loo bhartiya prabhuthvam intaniki desamlo athyunnatha puraskaaramaina bhartiya rathna nu prakatinchindhi. idigaaka j.p. chosen prajaasaevaku gurtimpugaa 1965loo magsaysay awardee prakatinchabadindhi. moolaalu velupali lankelu bharataratna graheethalu 1902 jananaalu 1979 maranalu swatantrya samara yoodhulu bhartiya swatantrya samara yoodhulu
'em.yess.subbulakshmi ledha em.yess.gaaa paerugaanchina madurai shanmukhavadivu subbulakshmi (1916 september 16 – 2004 dissember 11) Karnataka sangeeta vidvaamsuraalu, gaayani , nati. eeme bharatadesa athyunnatha pourapuraskaaramaina bharataratna puraskaaraanni pondina mottamodati sangeeta kalaakaarini, asiya nobel prizes‌gaaa pariganinche raman magsaysay puraskara pondina tholi bhartia sangeeta kalaakaarini. 1974 loo raman magsaysay puraskara pondinappudu awardee pradaatalu prakatistuu Karnataka sangeeta shrotallo tiivramaina svachchataavaadulu shreemathi. em. yess. subbulakshmini Karnataka sangeetapu shaastreeya, artha-shaastreeya geetaalaapanalo prastutapu pradhaana visheshangaa pariganistaaru ani vyaakhyaanimchaaru. balyamu TamilNadu rashtramloni madurailoo nyaayavaadi subramanian aiyer, veenaavaadya vidyaamsuraalu shanmukhavadivu ammal ku 1916 september 16 na janminchindhi. chinnapudu amenu muddugaa kunjamma ani pilichevaaru. talli aama aadata guruvu. padeella praayam nunche sangeeta prastanam prarambhamaindi. ayithe aamelo bhaktitatvaaniki beajam vesindhi mathram aama thandri aiyer. subbulakshmi sudhad sampradhaya kutumbamlo janminchindhi kanuka tana jeevitakaalamantaa aama bhartia sampradaayanni, samskaaraanni amitamgaa preminchindi. baalyamlo paatasaalalo akaaranamgaa teacheru kottadamtho chinnathanamlo badiki velladam maanesina subbulakshmi tana akka, annadammulatho kalsi sangeeta saadhana chessi, semmangudi srinivasaa aiyer oddha sangeetamlo sikshnha pomdi tana pratibhaku spastamaina roopunicchi, tadanamtara kaalamlo jaati garvinchatagga antarjaateeya sangeeta saamraagnigaa edigindi. 1926 loo 10 samvatsaraala vayasuloe gudlo paatalu paadadamtho tana tholi sangeeta pradarsana modaliendi. aati nundi sangeeta priyulanu tana Mathura swaramtho sangeetamlo olalaadistuunae Pali. appudee tanu moodhatisaarigaa hetch.em.v choose albuum andinchindi. jeevitam subbulakshmiloni pratibhanu gurtinchina talli Madurai nunchi chennaiki makaam maarchatamtho aama jeevitamlo mro adhyayam prarambhamaindi. aama 1933 loo madraas sangeeta academylo tana motta modati sangeeta kachereeki sreekaaram chuttindi. sangeetaparamgaa subbulakshmi jeevitamlo idi ooka malupaithe tana guruvu, maarghadarshi, anandha vikatan pathrika seniior egjicutive, swatantrya samarayodudu, jaateeyavaadi ayina tyagarajan sadasivan thoo 1940 loo aama premavivaaham ayindhi. sadasivan tolibharya kumarte raadanu penchukunnaru. aa vivaahamtoe mro mukhyamaina malupu. 1938 samvatsaramlo sevasadanam cinma dwara subbulakshmi sinii sangeeta prapanchamloo adugupettindhi. natesa aiyer pradhaana paathralo natinchina yea cinemalo aama athadi sarasana sumatigaa natinchindi. sadasivan sinii nirmaataa kudaa kaavadamthoo subbulakshmi sinii sangeeta jiivitaaniki etuvanti addamkulu yeduru kaledhu. tamila cinemalalo gayaniga terapai kudaa kanipinchi praekshakulanu alarinchindhi. 1940 va samvatsaramlo sakuntalai annana tamila cinemalo aama tolisariga gaayaka natigaa terapai kanipinchindi. 1945 va samvatsaramlo nirminchabadina 'miran' chitram hindeelo punarnirminchabadi kudaa vijayavantam kaavadamthoo subbulakshmi peruu bharatadesamantatiki suparichitamayindi. 'miran' cinemaloni aama natanaku, gaana maadhuryaaniki jaateeya, antarjaateeya prashamsalu labhinchayi. adi aama aakari cinma. bhaktigaayanigaa subbulakshmi peruu prakhyatulu prapancha vyaaptangaa vistarinchadamlo sadasivan krushi entho Pali. aama gaatram, sotram, gaanam, gitam subbulakshmi paadutummallepuulu, chetilo tambura patkoni sangeeta kacherii praarambhinchagaane shrothalu aama gaanalaharilo munigipoyevaaru. Karnataka sangeetamlo mukhyamgaa aadyatmika gaanamlo aama Gaya vishishtamainadi. gaanam dhyanamla sagedi. padiki paigaa bhaashallo anno krutulanu, keertanalunu, shaastreeya, lalita geethaalanu, bhajanalu, jaanapadha gayaalu, maraatheelo abhamgaalu, deshabhakti gayaalu kudaa paadaaru. e bashalo padina adae tana maatrhubhaasha annatluga spastamaina basha nudikaaramtho bhaavayuktamgaa aalapinchadam subbulakshmi pratyekata. shruthi, laya, aalapanatho paatu bhavanni, bhakthini samapallalo vyakteekarinchadamtopaata paamarulanu saitam shaastreeya sangeetamtho meppinchadam aameku Bara sadhyam! mukhyamgaa sanklishta samaasaalatoe koodina samskrutha bhaashalooni bhawam debbatinakunda alavokaga aalapinchadam aama saadhana dwara saadhinchukunna goppa varam. thyagaraju, muthuswamy deekshitar, shyaamashaastri vento sangeeta diggajaalu ruupomdimchina gitalaku subbulakshmi tana gaatram dwara praanam poesaaru. mahathmaa gaandheeki entho ishtamaina vaishnava janatho, j piir paraayee janere vento gitalaku praanam posina vyakti aama. bhajanapaadutuu andulone ame paravasuraalavutaaru. prardhana samayamuloe evarayina ola leenamavaali. oa bhajananu mokkubadigaa padatam vary, ola paadutuu purtiga daiva chintanalo leenamavadam vary ani mahathmaa ghandy amenu prasamsimchaaru. ikya raajya samithiloo padina gayaniga charithra srushtinchaaru subbulakshmi. aa sandarbhamlo nuyaark themes pathrika subbulakshmini prasamsistuu tana sangeetamtho sandesaanni vinipinchagala samarthuraaligaa perkonnaayi. royale albert haaa, londonlo pradarsana yicchinapudu ingland raanini kudaa tanmayuraalini chessi aama prashamsalu pondindi. svara sankalanam chalanachitra rangam loo aadyatmika sangeetamlo tana patimatho paatu itu chalanachitra rangamloo kudaa tana pratibhaapaatavaalanu niroopinchukunnaaru em.yess. aama natinchina konni chithraalu: puraskaralu, sanmaanaalu tana jeevitakaalamlo sangeeta prapanchamloo bahusa yevaru saadhinchani, chedinchani recordulu, rivaardulu aama andhukundhi. aama ekkani 'shikaram ledhu, pomdadani bahumanam ledhu. athantha pratishtaatmaka puraskaralu anno subbulakshmi gaatraaniki dasohamantu aama mundhu valai. em.yess. subbulakshmi girinchi prachuranalu intinta pavithra sumasugandhaalanu vedajallina ' suprabhatha ' geetamai prathi inta aadyatmika bhaavanalanu virajimmina vyshnu sahasranamma nityastotramai yea dharaneetalaanni konni dasaabdaala paatu pulakimpachesina Karnataka shaastreeya sangeeta swaradhaara 2004, dissember 11na saswathamga moogaboyindi. kanni aama gontu mathram visvam unnantha kaalam prapamcham antha marumogutune umtumdi. ivikuda chudandi Karnataka sangeetam kaushiki chakrabarty lalgudi jayaraman velupali linkulu em.yess.subbulakshmi girinchi raman magsaysay award vaari adheekruta website loo samgraha jeevita charithra em.yess.subbulakshmi-20va sataabdamlo 100 mandhi pramukha tamilhulu. emmes subbulakshmi jeevita parichayam yootyub loo em.yess. girinchi fillms deveeson varu chosen ooka aamgla documentaary moolaalu 1916 jananaalu 2004 maranalu Karnataka sangeetam Karnataka sangeeta vidvaansulu bharataratna graheethalu padmabhuushanha puraskara graheethalu padmavibhuushanha puraskara pondina mahilalu sangeeta kalanidhi puraskara graheethalu raman magsaysay puraskara graheethalu bhartia mahilhaa gaayakulu kalidas sammaan graheethalu sangeeta nataka akaadami awardee graheethalu yea vaaram vyasalu
arunhaa asaph ollie (aamglam Aruna Asaf Ali) (bengali: অরুণা আসফ আলী) (juulai 16, 1909 - juulai 29, 1996) prasidha bhartiya svatantryodyama nayakuralu. 1942loo gandhiejie jailukellinapudu quit india udyamaaniki naayakatvam vahimchina mahilha. quit india udyamakaalamlo bombaayilooni gawalia tanku maidaanamloo bhartiya jaateeyapataakaanni eguravesina mahilagaa chirasmaraneeyuraalu. Delhi nagaranaki mettamodati meyer. eemeku maranaanantaram bharataratna awardee labhinchindi. tholi jeevitam arunhaa ganguulee, haryaanaaloni kaalkaalo ooka bengali brahmasamaja kutumbamlo janminchindhi. eeme vidyaabhyaasam lahoru, naineetal lalo jargindi. chaduvu poortayina tarwata upadhyayuraliga panichaesimdi. deeshamulooni apati paristhitulloo adi ooka mahilaku goppa ghanate. eeme kalakattaalooni gokhle smaraka paatasaalalo boodhinchindi. arunaku bhartiya jaateeya congrsu nayakudaina asaph aleetho alahabadulo parichayamerpadindi. yea parichayam pelliki dhaaritheesindhi. arunha tallitandrulu mathalu vary (eeme hinduism, athanu muslim), vayobhedamu (iddarikee vayasuloe 20 ellaki paigaa teedaa) ekkuvanna bhaavanathoo aa pellini vyatirekinchinaa 1928loo asaph alini vivaahamaadindi. kutunbam arunha thandri upendranath ganguulee turupu bengaalloni barisal jillaku chendinavadu. ayithe samyukta raastrallo (uunited praavins)loo sthirapaddadu. aayana ooka restarentu yajamaani, sahasikudu. eeme talli ambalica divi, anek hrudyamaina brahmasamaja praarthanaageetaalu rachinchina pramukha brahmaja nayakan trailokyanath sanyal yokka koothuru. upendranath ganguulee yokka chinnatammudu dhirendranath ganguulee tolitaram bhartia cinma dharshakudu. each sodharudu nagendranath, ooka mrttikaa jeevasaastragnudu, rabindranath tagur yokka jiivinchi unna ekaika kumarte meeraadevini pellichesukunnadu. conei, konnalla tarwata vaallu vidipooyaaru. arunha soodari, poornima benarjee bhartiya raajyaamga sabhalo sabhyuralu. swaatantryoodyamam: tholi roojulu vivahamu tarwata arunha bhartiya jaateeya congresulo kriyaseelaka sabhyuraalai uppu satyagrahamulo nirvahimchina bahiranga pradarsanalalo paalgonnadi. eemenu desadimmari aney abhiyogamu mopi arrest chesar. anevalla rajakeeya khaidilandari vidudalaku thodpadina ghandy-irving oppandamuto 1931loo eemenu vidudhala cheyaladu. arunatho paatu khaidulo unna itara mahilhaa khaidilu arunhanu vidudhala chesevaraku jailunu vadili vellhedhi ledani pattubattaaru. mahathmaa ghandy kalugajesukovatamto conei viiru thama pattunu sadalinchaledu. aa taruvaata prajaaaaamdoolana valana eemenu vidudhala chesar. 1932loo teehar jaillo rajakeeya khaideega undaga arunha jailloo rajakeeya khaidila patla chuuputunna vivakshaku vyatirekamga niraahaaradeeksha nirvahimchimdi. eeme prayathnam falithamgaa teehar jaillo rajakeeya khaidila paristiti merugaindi conei eemenu Ambala jailuku taralinchi ontari khaidulo unchaaru. jailunundi vidudalaina tarwata eeme raajakeeyaalalo paalgonaledu puraskaralu 1987 : endira ghandy jaateeya samaikyataa puraskara 1996 : bharataratna (maranaanantaram) ivi kudaa chudandi suprasidda bharatiyulu - jaabithaa moolaalu itara linkulu An Obituary of Mrs. Aruna Asaf Ali by Inder Malhotra in The Guardian A write-up on Aruna Asaf Ali Another write-up on Aruna Asaf Ali bharataratna graheethalu bhartiya swatantrya samara yoodhulu 1909 jananaalu 1996 maranalu Haryana vyaktulu Delhi swatantrya samara yoodhulu jawar lall nehruu awardee graheethalu paschima bengal mahilhaa swatantrya samara yoodhulu
gurjarilal nanda (juulai 4, 1898 - janavari 15, 1998) bhartiya jaateeya rajakeeyanaayakudu, aardhikavetta. athanu karmika samasyalapai pratyekamgaa krushichesina vyakti. athanu remdu paryayamulu bharatadesa taatkaalika pradhanamantrigaa vyavaharinchaadu. tholi saree 1964loo jawar lall nehruu maranam taruvaata, rendava saree 1966loo lall bahudur shastry maranam tarwata yea padavini alankarinchaadu. remdu sandharbhamulalo ithanu nela rojula lope padaviloe unaadu. athanu bhartiya jaateeya congrsu pradhanamantrigaa kothha naeta enninnukune varku yea remdu sandarbhaalalo paripalana chesudu. 1997loo atanaki bhartiya rathna puraskara labhinchindi. praarambha jeevitam jananam nanda 1898 juulai 4na british indialo avibhaajyita Punjab praantmulooni siyal‌quote (prasthuthamu Punjab (pakistan)loo unnadi) puunjabi hinduism kutumbamlo janminchaadu. athanu laahoor, amruth‌sar, Agra, alahaabaad lalo vidyaabhyaasam Akola. parisoedhanaa karyakartha athanu 1920-1921 varku eeyana alahaabaad vishwavidhyaalayamulo karmika samasyalapai parisoedhana chesudu. 1921 loo bombaayilooni naeshanal collegeelo aachaarya padavini pondadu. adae samvathsaramu british raj ku vyatirekamga jargina sahaayaniraakaranoodyamamula palgonnadu. 1922loo ahammadabad tex‌tyle karmika sanghamu kaaryadarsigaa cry 1946 varku andulone konasagadu. 1932loo satyagrahamu chessi jail kellaadu. marala 1942 nundi 1944 varku jailuloo gadipaadu. athanu 407/2000 sankhyatho 1860 sociiety chattam paridhiloo resistaru kabadina "alahabadu vishvavidyaalaya puurva vidyaarthula associetion" vidudalachesina 42 sabhyula jaabitaalo "garvapadavalasina puurva vidhyaardhi" gaaa gouravimpabaddaadu. atani vivaham lakshmi thoo jargindi. variki iddharu kuumarulu ooka kumarte. assembli, parlament sabyulu british raj athanu 1937loo british prabhutvamloo bombaayi saasanasabhaku ennikainaadu. taruvaata 1937 nundi 1939 varku bombaayi prabhutvamloo paarlamentu sekrataree gaaa (karmika, excise shaakhalu) tana sevalanandinchadu. 1946 nundi 1950 varku bombaayi prabhutvamloo karmika mantrigaa unnappudu athanu rashtra saasanasabhaloe karmika vivaadhaala billunu pravesapettadamlo vijayavantamga naayakatvam vahinchaadu. athanu kasturba memooriyal trustee loo ooka trustiga tana sevalananchinchaadu. athanu hindooshtaan mazdoor sevak sangh ku sekratareegaa, bombaayi housing boardu ku chariman gaaa tana sevalanandinchadu. athanu jaateeya plaanning kamitilosabhyudu. athanu "eandian naeshanal trade union congresses" nu nirvahinchadamlo mukhyapaatra vahinchaadu. taruvaata aa samsthaku adhyakshuniga bhaadyatalu chepattaadu. 1947loo, athanu jeniva, swidgerland deeshalaloo jargina antarjaateeya karmika sabhalaku prabhutva pratinidhigaa haajarayyaadu. aa samaveshamlo "preedam af associetion kamiti"loo panicheystuu athanu sweedan, phraans, swidgerland, belgian, yu.kao dheshaalanu sandharshinchi aa deeshalaloo gala karmikulu, vaari griha paristhithulanu adhyayanam Akola. eandian plaanning commisison marchi 1950loo athanu bhartiya plaanning kamishan loo wise chariman gaaa cheeraadu. 1951 septembarulo athanu bhartiya prabhutvamloo plaanning manthri gaaa niyamimpabaddaadu. atanaki vyavasaayam, vidyut shaakhalanu kudaa adanamga ketayincharu. 1952 saarvatrika ennikalallo bombaayi nundi lok‌sabhaku ennikayyadu. athanu marala plaanning, vyavasaayam, vidyut saakhalaku mantrigaa manala niyamitudayyaadu. athanu 1955 loo simgapuur loo jargina plan consaltative kamiteeki bhartia pratinidhulaku naayakatvam vahinchaadu. 1959 lojeniva jargina antarjaateeya karmika samaveshalalo palgonnadu. lok‌sabha sabhyudu nanda 1957 ennikalallo lok‌sabhaku ennikayyadu. athanu karmika, upaadhi, plaanning saakhalaku kendramantrigaa panichesadu. taruvaata athanu plaanning kamishan dipyooti chairmangaa bhaadyatalu chepattaadu. athanu 1959loo fedearl republik af geramny, yugoslavia, austro dheshaalaku paryatinchaadu. nanda 1962 ennikalallo lok‌sabhaku Gujarat loni shambar‌kaanta niyojakavargamnundi tirigi ennikayyadu. athanu saamyavaada nirmaanam choose congresses fourm praarambhinchaadu. athanu 1962 – 1963 kaalamlo karmika, upaadhi saakhalaku kendramantrigaanu, 1963 – 1966 kaalamlo homem mantrigaanuu padhavulanu chepattaadu. athanu 1967,1971 lok‌sabha ennikalallo tirigi haryaanaaloni kaithal niyojavavargam nundi ennikainaadu. 1970 – 1971 kaalamlo railway saakhaku kendramantrigaa tana sevalanandinchadu. aapaddharma pradhanamantri nanda bharatadesaaniki remdu sarlu aapaddharma pradhaana mantrigaa bhaadyatalanu chepattaadu. modati saree 1964 loo bhartiya modati pradhani javaharlal nehruu maranam taruvaata 13 roojulu, rendavasari 1966loo lall‌bahadhur shastry maranam taruvaata 13 roojulu yea padavini chepattaadu. remdu kaalaalaloonuu athanu yevidhamaina goppatanam pondanappatikee aa kaalam desamlo athi sunnitamaina mukyamainadhi. nehruu maranam taruvaata 1962 chainaa iddam, shastry maranam taruvaata 1985 paakisthaan iddam jariginanduna yea samayam deeshaaniki pramaadakaramainadi. nanda 1998 janavari 15na tana 99va yaeta maranhichadu. moolaalu itara pathanaalu |- |- |- |- |- 1898 jananaalu 1998 maranalu bharataratna graheethalu 1va lok‌sabha sabyulu 2va lok‌sabha sabyulu 3va lok‌sabha sabyulu
kao. kamaraj gaaa prassiddhi chendina kumarswamy kamaraj (Kamaraj Kumaraswami) (tamilam: காமராஜ்) (juulai 15 1903 – oktober 2 1975) tamilanaaduku chendina bhartiya rajakeeyanaayakudu. bhartiya rathna puraskara graheeta. endira gandheeni pradhanamantri cheyyatamlo eeyana poeshimchina paathraku gaand bhartiya raajakeeyaalalo king‌maker‌gaaa perondaadu. athanu ruupomdimchina mister‌ plan‌thoo jaateeya sthaayiloo congresses‌ prabhuthvam akhanda vijayamtho gelupondindi. appatike anek luka lukalatho unna jaateeya congresses‌nu okka thaatipaiki teesukuvachchi indiraagaandheeki athantha nammakasthudigaa unna kamaraj‌ nadar‌ goppa poraata yodhudu. prajala nundi vachi, pedaga chaduvukokunna prajala jeevitaalanu chadivinadu kamaraj‌. nirupeda kallugeeta kutumbamlo puttina athanu prajala kosamey jeevitam ankitham chessi, pelli kudaa cheskoledu. athanu rajakeeya shakthigaa edagadaaniki kaaranam chinnathanam nundi rajakeeyaala patla makkuva ekkuvaga umdadamae. 1929 naatike kamaraj‌ congresses‌loo pramukha nayakudaina satyamoorthiki sahacharudigaa undevaadu.athanu satyamoortini rajakeeya guruvugaa bhavinchevadu. antekakundaa pramukha sangha seevakudu naryana guru prabavam kamaraj‌ pai undedi. braahmanha vyatireka poratamlo mundhu unaadu. tamilanata kallugeeta kulaalavaarini antaraani jaatigaa chuuseevaaru. gidi, badi, saamaajika hoda choose kamaraj‌ nadar‌ saktikoddi udyamaalu nadipaadu. anathi kaalamlone kallugeeta, itara anagaarina kulala naayakudigaa edigaadu. idhey samayamlo satyamuurtitoe congresses‌ parti tharapuna rashtramantata thiragadam dwara manchi anubhavam, palukubadi kaligina vyaktiga roopondaadu. anantara kaalamlo TamilNadu congresses‌loo goppa shakthigaa edigaadu. 1930loo mahaathmaagaandhi chepattina uppu setyagraha vudyamamloo kriyaaseelakamgaa palgonnadu. anek sandarbhaalalo deesha swatantrya vudyamamloo 8 samvatsaraala paatu jail siksha anubhavinchadu. 1931loo TamilNadu congresses‌ parti saakha rashtra adhyakshudayyaadu. 1937loo congresses‌ assembli nundi pooti chesudu. chaarithraka virud‌Nagar‌, sivakashi vento praamukhyam kaligina ptanaalu unna yea niyojakavargamlo kallugeeta kulasthulaina naadaarlu ekkuvaga justices‌ paartiiloonee undevaaru. yea sandarbhamgaa congresses‌ parti nundi kamaraj‌ ekagreevamgaa ennika kaavadam jaateeya congresses‌ naayakula drushtiki vacchindi. deenitho athanu indiraagaandheeki daggarayyaadu. adae samayamlo tamilhanaaduloo peddha ettuna saamaajika udyamaalu velluvettaayi. TamilNadu mukyamanthri rajgopalachari bahujan kulaalaku vyatireka caryalu teesukovadamto periar‌ ramaswami peddha aamdolana chepattaadu. daanitho rajgopalachari sthaanamloo kamaraj‌ nadar‌ mukyamanthri padavini adhishtinchaadu. yea avakaasaanni athanu sadviniyogam chesukunadu. nirupeda kutunbam nundi vacchina kamaraj‌ku saamaanyula samasyalu thelusu kabaadi, vaari bagu choose sakta meraku krushi chesudu. vidya, udyoga, rajakeeya rangaallo viplavathmakamaina marpulu teesukuvachhaadu. venukabadina kulala jaabitaaloni anni kulaalaku udyoga, vidyaa rangaala reservationlalo, budgett‌loo peddha peetham vaeyadam athanu krushithone saadhyamayindi. 1954 nundi 1963 varku kamaraj‌ nadar‌ TamilNadu mukhyamantrigaa konasagaru. TamilNadu rajakeeya charithraloo kamaraj cheragani mudhra vaesaadu. aa tarwata tamilhanaaduloo anek saamaajika konaala nundi kothha rajakeeya partylu purudu poesukunnaayi. kamaraj‌ paripaalananu anni vargala varu gowravinchaaru. aa tarwata kamaraj‌ nadar‌ 1969 natiki jaateeya congresses‌ rajakeeyaallo praveshincharu. jaateeya congresses‌ athyunnatha adyaksha badhyatanu kamaraj‌ku appaginchindi. bhartiya swaatantryodyamamulu paalgonna kamaraj, bhartiya tholi pradhani jawar lall nehrooku athantha sannihithudu. nehruu maranamu tarwata 1964loo lall bahadhur shaasthrini, athanu tarwata 1966loo endira gandheeni pradhani cheeyatamloo kamaraj pradhaanapaatra poeshimchaadu. eeyana anuyayulu abhimaanamutho eyannu dakshinha ghandy, nalla ghandy ani pilichevaaru. eeyana sonta raashtramaina tamilhanaaduloo, 1957loo kamaraj mukhyamantrigaa unnappudu uchita vidyanu, paatasaalalo uchita mdhyahna bhojana padhakaanni pravesapetti anek lakshalamandi grameena pedaprajalaku vidyaavakaasamu kalpinchinanduku naetikii prasamsalandukunnaadu. 1976loo eeyana maranantaramu bhartiya athyunnatha pourapuraskaaramu bhaarataratnanu andukunnadu. moolaalu velupali lankelu 1903 jananaalu 1975 maranalu bharataratna graheethalu TamilNadu mukhyamantrulu bhartiya jaateeya kaangresu adhyakshulu 1va lok‌sabha sabyulu 4va lok‌sabha sabyulu 5va lok‌sabha sabyulu
jakir husseen (phibravari 8, 1897 - mee 3, 1969), bhartiya 3va rastrapathi (mee 13 1967 nundi 1969 mee 3 na maraninchinantavaraku) huseen haidarabadu (bhaaratadaesam) loo janminchaadu. intani thandri pakhtoon jaatiki chendinavadu. ithadu haidarabadu nundi uttarapradesh loni farukhabad jalla khayim ganj ku valasa vachadu. huseen etawah (uttarapradesh) loni 'islamia unnanatha paatasaala' loo chaduvukunnadu, unnatavidya Aligarh loni aangloo mahammadan orientel caalaejilo abhyasinchadu. ichata vidyarthisangha naayakudigaa gurtimpabaddadu. huseen 23 samvatsaraala vayassuloe Delhi daggara, ooka jaatiiyamusliviswavi sthaapinchi, danki jamiyaa millia islamia aney peruu pettadu. taruvaata ithanu vittasaastramlo p.hetch.di. chesenduku, 'berlin vishwavidyaalayaaniki (geramny) velladu. germanylo unnappudu galib (1797-1868) jeevitagaadha, kavitaasangrahaalanu krodikarinchadu. bharatadesaaniki tirigi vachi, jamiyaa millia islamiyaku maargadarsakudigaa maaradu. british vaarithoo poraataaniki, mahathmaa gaandheetoo chetulukalipi, "besik vidya" pai kathoera parisrama chesudu. bhaaratadaesamloe vidyaabhyudayaaniki sraminchaadu. yea kaalamlo huseen utthama daarsanikudigaa, bhartiya vidyavibhaga maargadarsakunigaa gurthimpu pondadu. thama rajakeeya prathyarthiyaina mohhamed ollie jinna chetaguda pogadabaddadu. tana vyaktigata sampadananta bharatadesaaniki dharabosina deshabhaktudu. bhartiya swatantrayam taruvaata, Aligarh muslim univarsiti wise chansalar padhaviki angeekarinchaadu. swatantrayam vacchina prathma dhasaloo vidyaarthula udyamaalanu, mukhyamgaa Aligarh loo, adhupuloo unchutaku, intani neyaamakam entho upayogapadindi. wise chansalar padaviikaalam mugisina taruvaata 1956 loo paarlamentu sabhyunigaa naamineet cheyabaddaadu. 1957 loo beeharu gavarnaruga niyamimpabadi, parliamentuku rajinamachesadu. beeharu gavarnaruga 1957 nundi 1962 varku sevalandinchina taruvaata 1962 nundi 1967 varku bhartiya vupa rastrapathi padavini alankarinchaadu. tadanamtaram mee 13 1967 na bhaaratharaashtrapatigaa ennukoobaddaadu. intani prathma upanyaasamlo "motham bhaaratadaesam Mon illu, prajalandaruu Mon kutunbam" ani perkonnaadu. atyalpakaalam rastrapathi padavi nirvahimchina modati vyakti. rastrapathi padaviloe undaga maranhinchina modati vyakti kudaa ayane. (ippati varku iddharu raashtrapatulu padaviloe undaga maranhicharu - daa.jakir husseen, fakruddin ali ahamad ). eeyana chosen sevalaku kendra prabhuthvam 1963 loo ‘bharataratna’ puraskaaraanni andinchindi. ivi kudaa chudandi jakir huseen granthaalayam rastrapathi bhavanam moolaalu ithanu rashtapati padhaveekaalamloo maranhinchina prathma rastrapathi, ( 1969 mee 3) bharataratna graheethalu 1897 jananaalu 1969 maranalu padmavibhuushanha puraskara graheethalu beeharu governorlu AndhraPradesh muslim naayakulu raajyasabha sabyulu bhartiya thapaalaa billapai unna pramukhulu
rajiva ghandy, (hiindi राजीव गान्धी), (1944 agustuu 20 -1991 mee 21), endira ghandy, fairoz khan l peddha kumarudu, bharatadesa 6va pradhanamantrigaa (ghandy - nehruu kutunbam nundi mudava vaadu). 1984, aktobaru 31 na talli maranhamtho pradhanamantrigaa rajiva ghandy 1989, decemberu 2 na sadarana ennikalallo parajayam pomdi, raajeenaamaa chese varku pradhanamantrigaa panichesaadu. 40 samvatsaraala vayasuloe pradhanamantri ayina rajiva ghandy, bhartiya pradhanamantri padavi nirvahinchinavaarilo athi pinna vayaskudu.srilanka deeshaaniki chendina tamila teevravaadulu (emle.ti.ti.yea) chosen human bomb daadiloo maranhichadu. intani vardhanthi roojaina mee 21nadu jaateeya teevravaada vyatireka dinotsavamgaa nirvahimchadam jarudutundhi. ivikuda chudandi endira ghandy jawar lall nehruu motilaal nehruu kaangresu parti soina ghandy pradhanamantri moolaalu velupali lankelu 1944 jananaalu 1991 maranalu bhartiya pradhaanamantrulu bharataratna graheethalu 9va lok‌sabha sabyulu nehruu-ghandy kutunbam bhartiya thapaalaa billapai unna pramukhulu hathya chaeyabadda bharatiyulu endira ghandy shanthi bahumati graheethalu uttarapradesh nundi ennikaina lok‌sabha sabyulu
ouku, nandyal jalla, ouku mandalam loni gramam, aa mandalaaniki kendram. idi sameepa pattanhamaina nandyal nundi 70 ki. mee. dooramlo Pali. 2011 bhartiya janaganhana ganamkala prakaaram yea gramam 2871 illatho,11760 janaabhaatho 3166 hectarlalo vistarimchi Pali. gramamlo magavari sanka 5764, aadavari sanka 5996. scheduled kulala sanka 1479 Dum scheduled thegala sanka 271. graama janaganhana lokeshan kood 594484.pinn kood: 518124. ikadiki 40 ki.mee.dooramlo mangampeta daggara kashireddy nayana asramam Pali. ganankaalu 2001 va.savatsaram janaba lekkala prakaaram graama janaba 14,198. indhulo purushula sanka 7,372, mahilhala sanka 6,826, gramamlo nivaasa gruhaalu 2,650 unnayi. vidyaa soukaryalu gramamlo ooka praivetu balabadi Pali. prabhutva praadhimika paatasaalalu muudu, prabhutva praathamikonnatha paatasaalalu remdu , prabhutva maadhyamika paatasaalalu remdu, praivetu maadhyamika paatasaala okati unnayi. ooka prabhutva juunior kalaasaala Pali. ooka prabhutva vrutthi vidyaa sikshnha paatasaalaundi. sameepa prabhutva aarts / science degrey kalaasaala, polytechnic banagaanapalleloonuu unnayi. inginiiring kalaasaala, sameepa vydya kalaasaala, maenejimentu kalaasaala, sameepa aniyata vidyaa kendram nandyal loanu, divyangula pratyeka paatasaala Kurnool lonoo unnayi. vydya saukaryam prabhutva vydya saukaryam aukulo unna ooka saamaajika aaroogya kendramlo muguru daaktarlu, 8 mandhi paaraamedikal sibbandi unnare. okapraathamika aaroogya kendramlo iddharu daaktarlu, 8 mandhi paaraamedikal sibbandi unnare. ooka praadhimika aaroogya vupa kendramlo daaktarlu laeru. muguru paaraamedikal sibbandi unnare. ooka pashu vaidyasaalalo ooka doctoru, okaru paaraamedikal sibbandi unnare. samchaara vydya shaala gramam nundi 5 nundi 10 ki.mee. dooramlo Pali. maathaa sisu samrakshana kendram, ti. b vaidyasaala gramam nundi 10 ki.mee. kante ekuva dooramlo unnayi. alopathy asupatri, pratyaamnaaya aushadha asupatri, dispensory, kutumba sankshaema kendram gramam nundi 10 ki.mee. kante ekuva dooramlo unnayi. praivetu vydya saukaryam gramamlo 3 praivetu vydya soukaryaalunnaayi. embibies kakunda itara degrey chadivin daaktarlu iddharu, degrey laeni doctoru okaru unnare. remdu mandula dukaanaalu unnayi. thaagu neee gramamlo kulaayila dwara rakshith manchineeti sarafara jargutondhi. bavula neee kudaa andubatulo Pali. gramamlo edaadi podugunaa chetipampula dwara neee andutundi. cheruvu dwara gramaniki taguneeru labisthundhi. paarisudhyam gramamlo bhugarbha muruguneeti vyvasta Pali. muruguneeru bahiranga kaaluvala dwara kudaa pravahistundi. muruguneeru bahiranganga, kaccha kaaluvala dwara kudaa pravahistundi. muruguneetini neerugaa jalavanarulloki vadulutunnaaru. gramamlo sampuurnha paarishudhya pathakam amalavutondi. saamaajika marugudoddi saukaryam ledhu. intintikii tirigi vyarthaalanu sekarinche vyvasta ledhu. saamaajika biogyas utpaadaka vyvasta ledhu. chettanu veedhula pakkane paarabostaaru. samaachara, ravaanhaa soukaryalu aukulo postaphysu saukaryam, sab postaphysu saukaryam unnayi. poest und telegraf aphisu gramam nundi 10 ki.mee.ki paibadina dooramlo Pali. laand Jalor telephony, mobile fone, praivetu korier modalaina soukaryalu unnayi. piblic fone aphisu, internet kefe / common seva kendram gramam nundi 10 ki.mee.ki paibadina dooramlo unnayi. gramaniki sameepa praantaala nundi prabhutva ravaanhaa samshtha buses thiruguthunnai. sameepa gramala nundi auto saukaryam kudaa Pali. vyavasaayam koraku vaadenduku gramamlo tracterlunnayi. praivetu baasu saukaryam, railway steshion modalainavi gramam nundi 10 ki.mee.ki paibadina dooramlo unnayi. rashtra rahadari, pradhaana jalla rahadari, jalla rahadari gramam gunda potunnayi. jaateeya rahadari gramam nundi 10 ki.mee.ki paibadina dooramlo Pali. gramamlo tharu roadlu, kankara roadlu, mattirodloo unnayi. marketingu, byaankingu gramamlo vaanijya banku, sahakara banku, vyavasaya parapati sangham unnayi. gramamlo swayam sahaayaka brundam, pouura sarapharaala kendram, vaaram vaaram Bazar, vyavasaya marcheting sociiety unnayi. atm gramam nundi 5 nundi 10 ki.mee. dooramlo Pali. aaroogyam, poeshanha, vinoda soukaryalu gramamlo sameekruta baalala abhivruddhi pathakam, angan vaadii kendram, itara poshakaahaara kendralu, aashaa karyakartha unnayi. gramamlo aatala maidanam, granthaalayam unnayi. gramamlo vaarthapathrika pampinhii jarudutundhi. assembli poling steshion, janana maranala namoodhu kaaryaalayam unnayi. cinma halu, piblic reading ruum gramam nundi 10 ki.mee.ki paibadina dooramlo unnayi. vidyuttu gramamlo gruhaavasaraala nimitham vidyut sarafara vyvasta Pali. rojuku 7 gantala paatu vyavasaayaaniki, 7 gantala paatu vaanijya avsarala choose kudaa vidyut sarafara chesthunnaaru. bhuumii viniyogam aukulo bhu viniyogam kindhi vidhamgaa Pali: adivi: 204 hectares vyavasaayetara viniyogamlo unna bhuumii: 410 hectares vyavasaayam sagani, banjaru bhuumii: 241 hectares vyavasaayam cheyadagga banjaru bhuumii: 38 hectares saagulo laeni bhoomullo beedu bhoomulu kanivi: 410 hectares banjaru bhuumii: 34 hectares nikaramgaa vittina bhuumii: 1826 hectares neeti saukaryam laeni bhuumii: 1442 hectares vividha vanarula nundi saguniru labhistunna bhuumii: 829 hectares neetipaarudala soukaryalu aukulo vyavasaayaaniki neeti sarafara kindhi vanarula dwara jargutondhi. kaluvalu: 400 hectares* baavulu/boru baavulu: 45 hectares* cheruvulu: 382 hectares utpatthi aukulo yea kindhi vastuvulu utpatthi avtunnayi. pradhaana pantalu sanagalu, vari, jonnalu charithra ouku samsthaanam 1473 ku poorvam vijayanagar saamraajyamu loo bhaagamgaa undedi. idi aa samayamlo dakshinha dhakkan‌ prantham loni ooka chinna raajyam. idi uttaraana unna haidarabadu nundi dakshinhaana unna bengalooru nundi samadooramlo Pali ouku samstaanaadhishulu 1805 tarwata ouku samsthaanam haidarabadu raajyamlo vileenamaindi. aardika paristiti srirsailam prajectu nundi potireddipadu hd‌regulator, srirsailam Kandla pradhaana kaluva, banakacherla regulator, srirsailam Kandla branchi kaluva dwara vachey neella ekkadi balensingu jalaasayaaniki cry, yea praanta saguniti avasaralanu tiirustaayi. moolaalu
juulai 20, gregorian‌ calander‌ prakaramu samvatsaramulo 201va roeju (leepu samvatsaramulo 202va roeju ). samvatsaraamtamunaku enka 164 roojulu migilinavi. sanghatanalu 1773: skaatlaandu nunchi valasavacchina varu kanada loni pictou (nova scatia) ki vachcharu. 1868: sigaretlameeda modhatisaarigaa 'taxes stampula' nu vaadaaru americaaloo. 1871: british columbia, kanada samakhyalo cherindhi. 1872: amarican paetent kaaryaalayam, wire‌leese telegraphy modati paetent mahlan lumis aney vyaktiki icchindi. 1878: hawailo mottamodati telephony ni pravesa pettaaru. 1903: faired motaar kompany tana mottamodati karunu egumati chesindi. 1921: nuyaark Kota nunchi shaan fransiscoki air mail sarviis modaliendi. 1930: washington, di.sea. (jalla rikard) 106 degreela farren heat (41 degreela centigrade). 1934: ayova raashtram recordu. ayova rashtramlo unna 'kiyokuk' loo 118 degreela farren heat (48 degreela centigrade). 1935: laahoor loni maseedh vishyamai muslimulaku, sikkulaku jargina allarlalo, 11 mandhi maranhicharu. 1944: rasten burg loo jargina mudava hathya prayathnam nunchi, adlaf hitlar thappinchukunnadu. 1947: pradhani yu. aung san medha, atani manthrivarga sabhyuluga unna maroka tommidhi mandhi medha, hathya prayathnam chesinanduku, barma (neti mianmar) maajii pradhani 'yu. usa' ni, maroka 19 mandini pooliisulu adupulooki teeskunnaru. 1947: 1947 juulai 19 na jargina abhipraaya sekaranalo chaaala ekuva otlatho, vaayavya sarihaddu prantham praavins (north vest frantier praavins) prajalu, bhaaratadaesamloe kante, pakistan lonae cheerataaniki, thama sammatini telipaarani, bharathadesapu vaisrai 1947 juulai 20 tedeena, cheppaadu. 1960: sirimao bandari naayake, silon (neti srilanka) pradhaniga ennikaindi. eeme prapanchamloonee mottamodati mahilhaa pradhani (prabhutvadhinetri). 1960: rodaseeloki vellina rendukukkalu tirigi bhoomimeedaku (yu.yess.yess.orr) tirigi vacchai. rodaseeloki velli tirigivachina modati jiivaalu ivae. 1962: columbialoo jargina bhookampamlo 40mandhi maranhicharu. 1969: bhartiya raashtrapatigaa varahagiri vaekatagiri padav viramanha. 1969: bhartiya raashtrapatigaa em.hidayatullah padavini sweekarinchadu. 1974: turqey sainyamtho cypress medha daadi chesindi. 1975: 'dhi themes', 'dhi daili telegraf', 'nyuss weak' pathrikaa vilekarulanu, bhartiya prabhuthvapu sensar nibandhanalanu paatimchae patrampai santhakam cheyataniki niraakarinchatam valana, bhartiya prabhuthvam varini bahishkarinchindhi (adi atyavasara paristiti - emergency kaalam) 1976: 'viiking 1' aney rodasee nouka kujagraham medha digindi. apollo 11 rodasee nouka chandrudimeeda digi edu samvastaralu ayina sandarbhamgaa, America yea 'viiking 1' ni prayooginchindhi. modhatisaarigaa kujudi naelamiida 'cris planitia' aney choota (kujudi nela medha unna ooka sdhalam peruu) yea viiking digindi. 1976: America tana seinika dalalanu thaai‌land nunchi upasamharinchindi (viyatnaam iddam choose America yea seinika dalalanu ikda unchindi) 1989: barmaanu paalisthunna sainika junta prabhuthvamu, prathipaksha nayakuralu 'daama aung san suu kyi' ni griha nirbdandham (intiloo nunchi bayataku raakunda) loo unchaaru. 1990: landon stoke ekshenj pai irish republik armi bomb pelchindi. jananaalu 1785: mohmood II ottoman sulthan, samskartha, paaschaatyeekarana chosen vaadu. 1822: gregor jeanne mendell, austro sannyasi, vrukshashaastragnudu. 'losses af heredity' jeevula anuvamsikata sutralu kanugonnaadu. 1864: erich kaarl‌felled, sweedan. kavi. ( 1918 loo nobel bahumati tiraskaaramu. 1931 loo nobel bahumati maranaanantaram icchaaru). 1892: kavikondala venkatarao, telegu kavi, jaanapadha, nataka rachayita. (ma.1969) 1919: edmond hillari, tensing naargetho kalisi avarestu parvataanni ekkaadu. (ma.2008) 1920: lev aronin, yu.yess.yess.orr. prapancha chadarangapu atagadu (1950) 1933: roddam narsimha, bhartia antariksha shaastraveettha, padmavibhushan graheeta. 1941: vladmir Una lyakhov, rodasee yaatrikudu (soyuz 32, ti-9) 1947: gerd binning franc‌furt, fisisist (tunelling microscop - nobel bahumati graheeta 1986) 1969: girija shettar, telegu cinma nati. 1980: gracy sidhu, bhartia sineenati 1983: vaenu oodugula, telegu cinma dharshakudu. maranalu 1937: googli elmo marconi, radeoni kanugonna shaastraveettha. (ja.1874) 1951: jordan raju, abdallah ibin husseen, ni jerusalemlo hathya chesaru. 1972: gtaa dutt, bhartia neepadhya gayakuralu. (ja.1930) 1973: broose lee, prapancha yuddha veerudu. (ja.1940) 1980: parvataneni brahmaiah, paerondhina akountent. (ja.1908) 2019: sheela dikshit, deesha rajadhani dhilliiki ekkuvakaalam mukhyamantrigaa panichesaaru.(ja. 1938) 2023: chilukuri ramachandrareddi, rajakeeya nayakan, maajii manthri. (ja. 1944) pandugalu, jaateeya dinaalu 1810 : columbia desam speyin nunchi swatantrayam prakatinchukondi. antarjaateeya chaes roeju bayati linkulu bbc: yea roejuna t.ene.emle: yea roeju charithraloo charithraloo yea roeju : juulai 20 chaarithraka sanghatanalu 366 roojulu - puttina roojulu - scope cyst. yea roejuna charithraloo emi jargindi. yea roejuna emi zarigindante. charithraloo yea roejuna jargina sangatulu. yea roju goppatanam. canadalo yea roejuna jargina sangatulu juulai 19 - juulai 21 - juun 20 - agustuu 20 -- anni tedeelu juulai tedeelu
juulai 21, gregorian‌ calander‌ prakaramu samvatsaramulo 201va roeju (leepu samvatsaramulo 202va roeju ). samvatsaraamtamunaku enka 164 roojulu migilinavi. sanghatanalu 0356 b.sea. : herostrates aney yuvakudu, prapanchapu 7 vintalaloo okataina, ephesis loo unna artemis aalayaniki, nippu pettadu. 1588: spanish aarmadaani english vaari naukaadalam oodinchindi. 1667: breda sandhi jargindi. deenivalana rendava aangleyulu-dachidesastula Madhya jargina rendava iddam antamaindi. 1718: passarovitz sandhi, otoman saamraajyaaniki, austriaki, republik af venis ki Madhya jargindi. 1831: nedarland nunchi belgium swatantrayam pondindi. leopold I raju ayadu. 1873: iowa (paschima America) rashtramloni ader daggara jesse james, james younger mutaa modhatisaarigaa railu doopidii chesaru. 1904: kemille jenatji kaaruni gantaku 65.79 mylla vaegamtho prayaaninchi, prapancha recordu nelakolpadu. 1931: sea.b.yess. television chanel, America loo, tana 7 rojula roeju vaaree prasaaraalanu, kramam tappakunda prasaaram cheytam modhalupettindhi. 1934: gallipolis (americaloni ohiyo raashtram) loo 113 degreela farren‌heat (45 degreela centigrade). idi ohiyo rashtramlo namoodhu ayina recordu. 1940: estonia, latvia, lithunia dheshaalanu, soveit union, thanalo kalipi vesukundhi. 1944: jjapan aakraminchhina 'guwam' aney praantaanni, amarican dhalaalu vidipinchaayi. (rendava prapancha iddam). 1949: amarican sannat north atlantic sandhini (nato)ni 82-13 otlatho raddhu chesindi. 1954: jeniva samaveshamlo viyatnaam deeshaanni, Uttar viyatnaam, dakshinha viyatnaam desaalugaa vidadeesaaru. 1954: phraans, Uttar viyatnaam, dakshinha viyatnaam dheshaalaku swatantrayam ichutaku, jeneevaalo oppukunnadi. 1959: prapanchamloo mottamodatigaa anusaktitoe nadichee vaanijya nouka 'savannah' jala pravesam chesindi. 1960: sirimao bandarunayake, srilanka (aati silon) pradhaana manthri (nhi) gaaa padavini chaepatti, prapanchamloo modati mahilhaa pradhaniga, modati mahilhaa deshaadhinetrigaa gurthimpu pondindi. (1960 juulai 20 ani kudaa antaruu) 1960: africalo katam(tam)gaaa deshamgaa aavirbhavinchindi. 1961: mercurie 4 (mercurie - rudd‌stone 4 mishan) aney rodasee noukanu (liberty bel 7) gus grissam (rodasee yaatrikudu) thoo America aakaasamloki pampindhi. ithadu rodaseeloki vellina rendava amarican( sab-orbital mishan antey rodasee lonae takuva etthulo, kakshyalo, prayaaninchatam). (mercurie proograam) 1965: pakistan, iranian, turqey deshalu praamtiya sahakara sandhini cheesukunnayi. 1978: prapanchamloonee athantha balamaina, 80 kao.z. l baruvunna, 'sint bernard' jaatiki chendina kuka, 2909 ke.z.l baruvunu 27 meetarla dooram laagindi. yea jaati kukkal gurinchina charithra, kadhalu chadavandi. 1980: zean claude droyer, paris loni eepil toverni 2gantala 18 nimishaalalo ekkaadu. 1983: poelish prabhuthvam 19 nelala martial laani etthivesindhi. 1983: prapanchamloonee athi takuva ushnograta vostok staeshanu, antarc‌tica khandamlo (-89.2 degreela centigrade -128.6 degreela farren heat) rikard ayyindi. 1984: turupu germanyki chendina 'marita cooch' 200 meterlanu 21.71 secondlalo sadhinchi mahilhala prapancha recordunu nelakolpindi. 1988: ariane -3 rockett dwara 2 comunication upagrahalanu pamparu. andhulo okati bhartiya deeshaaniki chendinadi. 1990: turupu berlinlo berlin godani teesivesinanduku aanandamgaa rock consert, 1,50,000 mandhi ooka pandugalaa jarupukunnaru. 2005: londonlo bomb pelullu. antaku mundhu juulai 7 na kudaa bomb pelullu jarigaay. 2007: j.kao. rouling raasina harry pottaar various navalalo chivaridaina harry pottaar und dhi dethlo hollows vidudalaindi. jananaalu 1899: ernest hemingway, amarican navalaa rachayita. nobel bahumati graheeta 1923: ponangi shreeraama appaaraavu, naatakakartha, adhyapakudu, naatyasaastram anuvaadhakudu, kendra sahithya akaadami awardee graheeta. (ma.2005) 1936: j.bapureddy, maajii ias adhikary, kavi, rachayita (ma. 2023) 1940: shekar sinh waghela, Gujarat maajii mukyamanthri. 1947: chetan chouhan, bhartiya maajii cricket kridaakaarudu. 1961: amar sidhu chamkila, puunjabi gayakudu, gayou rachayita, sangeeta vaadyakaarudu, sangeeta dharshakudu.(ma.1988) 1966: anuraadha (nati), telegu nrutyataara, sumaaru 35 chithraalalo natinchindi. 1969: pasunuru shridhar badu, paathrikeeyudu, kavi. 1989: varun sandesh , telegu sineenatudu 1989: madhushalini , telegu, tamila nati, vyaakhyaata , modal maranalu 1796: raabart burns, scatish kavi. 1948: arshile gorky, ab‌stract eksh‌pressionist, 43va eta. 1957: bernard spooner, americaaloo bullett proof jacketnu vyakti. 1998: alan shepard, americaaku chendina modati rodasee yaatrikudu. apolo-14 rodasee noukanu nadipi chandrudini cry, chandrudi medha nadichina 5va humanity. 2001: shivajee ganesan , prasidha dakshinha bhartiya chalana chitra natudu (ja.1928) 2009: gangubay hangal, hindustaani gaayani, padmabhushan, padmavibhushan graheeta. 2013: gidugu raajeshwararaavu, telegu bhashapai pattunna rachayita, kalakarudu. (ja.1932) 2023:chitharanjan , lalita gitalu rachayita , sangeeta dharshakudu, aakaasavaani loo swarakalpana.(ja.1938) pandugalu , jaateeya dinaalu 1831 : belgian jaateeya dinotsavamu. - bayati linkulu bbc: yea roejuna t.ene.emle: yea roeju charithraloo charithraloo yea roeju : juulai21 chaarithraka sanghatanalu 366 roojulu - puttina roojulu - scope cyst. yea roejuna charithraloo emi jargindi. yea roejuna emi zarigindante. charithraloo yea roejuna jargina sangatulu. yea roju goppatanam. canadalo yea roejuna jargina sangatulu charitraloni roojulu juulai 20 - juulai 22 - juun 21 - agustuu 21 -- anni tedeelu juulai tedeelu
juulai 22, gregorian‌ calander‌ prakaramu samvatsaramulo 203va roeju (leepu samvatsaramulo 204va roeju ). samvatsaraamtamunaku enka 162 roojulu migilinavi. sanghatanalu 1099: modati croosed (matayuddham) : gerusalem raajyaanni rakshinchadaniki 'boulian' ki chendina 'gaad‌frey' ennikayyadu. 1298: ingeeshu sainyamtho 'falkirk iddam' loo 'scots' ni odinchindi. 1456: eurup loo otoman yudhalu - bel‌grade muttadi. hangari raajapratinidhi, jeanne hunyadi, otoman rajyaniki chendina 'mehmet II' ni odimchaadu. 1461: raajaina charles VII, (1422-61) tana 58va eta maranhichadu. 1587: inglishu vaari rendava valasa 'roanoke divi' (north karolina) loo velisindi. 1686: 'albany' ( nuyaark), munisipaliteegaa erpadindi. 1763: 'katherine II' vidaeseeyulanu rashyaa loo saswata nivasaniki aahvaaninchindi. chaalaamandi jarman raithulu rashyaaloo nivasaniki thama sammathi teliparu. 1775: gorge washington amarican sainyamtho adipati ayadu. 1796: genaral moses cleave laand, ohiyo rashtramlo, 'cleave‌laand' nagaranni stapinchadu. cleave‌laand, kanekticat laand kompany aney sarve kompany, adhipathigaa umdae vaadu. 1812: 'salamanka iddam' (speyin) - ardhar valesley naayakatvamlooni (taruvaata wellington duke) british sainyamtho, phrenchi sienyaanni oodinchindi. 1854: grahasakalam (asteroid) #30 euraniani 'j.orr. hindh' kanugonnaadu. 1898: belgian sibbandi (belgica crue ani viiriki peruu), antarcitica parisoedhanaku vellaaru. varantha, bayalu derina, 1600 gantala taruvaata, antarcitica sheethaakaalamlo, suuryoodayaanni choosaaru. 1908 : ami vander‌built. eeme 'compleat boq af etiket (eticwet) rasindi. etiket antey maryaadalu anukovachhunu. endhukante inglishulo kudaa yea padaanni sarigaa nirvachinchaledu. 1908 : viliam laurenz grahasakalam (austeroid) '#665 sabine (sabin) ' ni kanugonnaadu. 1912 : speyin loni stoke hom loo 5va olympique geyms porthi ayyaayi. 1917 : alegjaamdar keren‌skee rashyaa ki pradhaana manthri ayadu 1917 : emm. wolf muudu grahasakalaala (austeroids) nu kanugonnaadu. aa moodinti perlu '#879 ricarda', '#880 herba', '#881 athene'. 1926 : 'vaatar‌bari' (kanekticat) raashtram loni ushnograta recordu. 105 degreela farren heat, 41 degreela centigrade. 1926 : 'troy' (nuyaark) raashtram ushnograta recordu. 108 degreela farren heat, 42 degreela centigrade. 1930 : '#1306 skithia' aney paerugala grahasakalaa nni (austeroid) 'z. neuzmin' kanugonnaadu. 1930 : hendrick wan gent remdu grahasakalaala (austeroid) nu kanugonnaadu. vaati perlu '#1666 wan gent', '#1752 wan herk'. alaage chandrudi avathali bhagamlo unna ooka krater ki intani peruu medha 'wan gent' ani peruu pettaaru. 1933 : vili poest Wokha 15,596 millu 7 rojula 18 gantala 45 nimishaalalo vimaanamlo prapanchaanni chutti vacchina modati vyakti. 1935 : sea. jaaksan remdu grahasakalaala nu (austeroids) kanugonnaadu. avi #1359 priyesca, #1360 tarka. 1939 : modati nallajati nyaayaadhikaarini (sthree) peruu jen matilda bolin, nuyaark. 1942 : yoodula nuwarsa ghetto nunchi teblinka ku ooka paddhatiga (rojuki 6 vaela nunchi 7 vaela mandini) cheraveyatam (varini champataniki. ola chanipoyina varu entha thakkuvaga choosinava 3 lakshalamandi untaruu) modalaina roeju. 1944 : polland libeeration dee. 1947: pingalla venkaya ruupomdimchina trivarnapataakam bhartiya jatiyajenda gaaa aamoedimchabadimdi. 1962 : shukra grahani ki pampataaniki tayyaru chosen amarican rodasee nouka mariner 1, prayoginchedasalone padipoindi 1963 : beatils (naluguru gaayakula gumpu) 'intraducing dhi beatils' aney modati aalbamni vidudhala chesaru. 1969 : yu.yess.yess.orr (rashyaa) sputnki 50, molnial-12 aney remdu comunication upagrahalanu rodaseeloki pampindhi. 1972 : rashyaa pryoginchina venera 8 peruu gala rodasee nouka shukra graham medha nemmadigaa digindi. 1983 : dikk smith helicopter medha prapanchaanni chuttivachina modati vyakti. 1987 : soyuz ti.emm-3 aney rodasee noukanu muguru rodaseeyaatrikulato (andhulo okadu siriyaa deshasthudu) rashyaa prayooginchindhi. 1988 : phrenchi gaiana (kauru) nunchi insat 1-sea pryogincharu. 1999 : microsapt kompany emm.yess.ene. messenger modati variation (modati taram) ni vidudhala chesindi. jananaalu 1822: gregor mendal, janyusaastram loo genyu bhavananu tolisariga prapanchaniki teliyajeppina shaastraveettha. (ma.1884) 1887: gustav loodwig hert‌j, jarman kuantum shaastraveettha (1925 loo nobel bahumati graheeta). intani bandhuvaina hean‌rich rudalf hert‌j paerutoe rdi taramgaalaku (hert‌j) gaaa peruu pettaaru. 1916: nidamarti ashwiny kumaaradattu, karmika nayakan, pathrikaa nirvahakudu. (ma.1977) 1923: mukeshs, bhartia hiindi sinimaaranga neepadhya gayakudu. (ma.1976) 1922: puttaparthy kanakamma, samskruthaandhra kayithri, sarasvatiiputra puttaparthy narayanacharyulu bhaarya. (ma.1983) 1925: daasarathi krishnamacharyulu, Telangana prajala kanneellanu 'agnidhara'gaaa malichi nijam paalana meedhiki ekkupettina mahakavi. (ma.1987) 1940: yoori p artyukhin, rodaseeyaatrikudu (soyuz 14). 1965: raagati pandaribai, telegu vyangya chitrakaarulu, cartoonistulaloo ekaika mahilhaa cartoonist. (ma.2015). 1995: arman mallik , gayou rachayita, singar. 1959: boyinapalli vinodh‌kumar, Telangana rashtra pranaalika sangham upaadhyakshulu, maajii paarlamentu sabhyudu, nyaayavaadi. 2002: nakarakanti divya, mukundapuram, suryapeta jalla, Telangana. maranalu 1826: giuseppe piyajji, modati grahasakalaanni (austeroid) kanugonna shaastraveettha. 1987: Una.g. kirpal sidhu, bhartiya test cricket atagadu. (ja.1933) 2003: 'uday', khuse husseen', saddam husseen kumaarulu. Uttar iraq loo jargina yuddamlo, thupaaki kaalpulaku maraninchaarani America prakatinchindhi. pandugalu, jaateeya dinaalu 1944: pooland jaatiiyadinotsavam. - mango dee. bayati linkulu bbc: yea roejuna t.ene.emle: yea roeju charithraloo charithraloo yea roeju : juulai 22 chaarithraka sanghatanalu 366 roojulu - puttina roojulu - scope cyst. yea roejuna charithraloo emi jargindi. yea roejuna emi zarigindante. charithraloo yea roejuna jargina sangatulu. yea roju goppatanam. canadalo yea roejuna jargina sangatulu juulai 21 - juulai 23 - juun 22 - agustuu 22 -- anni tedeelu juulai tedeelu
juulai 23, gregorian‌ calander‌ prakaramu samvatsaramulo 204va roeju (leepu samvatsaramulo 205va roeju ). samvatsaraamtamunaku enka 161 roojulu migilinavi. sanghatanalu 0636: byzantine saamraajyam nunchi arabbulu palastina loni chaaala bhoobhaagam medha aadhipathyam sadhincharu. 0685: kethalik pope gaaa jeanne V tana paalana modhalupettaadu. 1253: pope innocent III, viyenne phraans nunchi yoodhulanu bahishkarinchaadu. 1298: urjubarg, geramny loni urjubarg loo yoodhulanu uchakoeta (hatyakanda) kosaru. 1798: napolean, ejypt loni alegzandrianu pattukunnadu. 1829: viliam austin burt 'typographer' (taaip‌raitar) ki paetent pondadu. 1871: sea.hetch.epf. peetars, grahasakalam (austeroid) #114 kassandranu kanugonnaadu. 1877: modati telephony, modati telegraf linelanu hawailo porthi chesaru. 1877: modati amarican munisipal rel roed (sinsinnaati sadaran) modaliendi. 1880: michigaon loni grams rapids loo modati vaanijya jalavidhyuth kendram modaliendi. 1895: Una. charlois grahasakalam (austeroid) #405 thini kanugonnaadu. 1904: 'laaw purchases ekshpo' pradarsana jaruguthunnappudu, 'charles i. menches', 'ais creem cohn' ni modhatisaarigaa praveshapettaadu. 1908: 'Una. coff' #666 dess‌demona, #667 denis aney perlu gala remdu grahasakalaala (austeroids) nu kanugonnaadu. 1909: 'emm. wolf', '#683 lanjia' paerugala grahasakalaanni (austeroid) kanugonnaadu. 1920: keanya british saamraajyam loo valasaga marindi. 1921: americaaku chendina 'edvard gourdin' lang jump loo recordu 25' 2 3/4" saadhimchaadu. 1927: bombaayi rdi staeshanu nundi roejuvaarii kaaryakramaalu prarambhamayyayi. 1932: '#1246 chaka' aney perugla grahasakalam (austeroid) ni, 'sea. jaaksan' kanugonnaadu. 1937: 'pityuutarii harmon' ni vary chesinatlugaa 'yel university' prakatinchindhi. 1938: '#1468 jomba' aney perugla grahasakalam (austeroid) ni, 'sea. jaaksan' kanugonnaadu. 1947: modati (amarican neevee) jets air schwadron erpadindi (quonset, orr.ai) 1952: ejypt loni rajarikanni kooladosi, genaral negib, adhyakshudu ayadu. (naeshanal dinum) 1955: bhartia mazdoor sangh ni stapincharu. eerojunu prathee savatsaram vyavasthaapaka dinotsavamgaa jarupukumtaaru. 1956: gantaki 3,050 kilometres vaegamtho, 'bel eksh-2 rockett plain' prapanchamloonee, athi vaegamgaa prayaaninchina vimaanamgaa recordu sthaapinchindi. 1931: hinduism mahasamuramlo unna 'ashmore', 'cartier' deevulanu austrelia aadhipatyamloki badilee chesaru. 1964: ejipshiyan ayudhala oda 'starr af alengjandria', bone (aljeeriyaa) loni revulo paeli, 100 mandhi maranhicharu. 160 mandhi gayapaddaru. 20 mallan dollars nashtam jargindi. 1965: beatils (gaayakula gumpu), 'help' aney aalbamni uunited king‌damlo vidudhala chesaru. 1967: jatula vivakshata kaaranamgaa jargina allarlalo, detroit loo 43 mandhi maranhicharu. 2000 mandhi gayapaddaru. 1968: 'paalastiina libeeration aarganyjeshan', 'i1 Una1' aney vimaanaanni, modhatisaarigaa 'hizacking' (balavantamgaa dhaari mallinchatam) chesindi. 1968: jatula vivakshata kaaranamgaa, keev‌ laand loo jargina allaralo, muguru pooliisulatoe sahaa 11 mandhi maranhicharu. 1972: mottamodati 'arth resorses teknolgy satellite (i.orr.ti.yess) nu pryogincharu. 1973: sint luis daggara, pidugu padi, ozark Una.emle. vimaanamlooni 36 mandhi maranhicharu 1974: greeku milliatary niyantrutvam padipoindi. 1979: '#2736 ops' aney grahasakalaanni 'i. bovel' kanugonnaadu. 1980: 'soyuz 37' aney rodasee nouka, iddharu rodasee yatrikulanu (okadu viyatnaanki chendina vaadu), rodaseelo appatike unna 'salute 6' rodaseenoukaku cheravesindi. 1984: 'kumbria' loo unna 'cellafield' daggara unna vivadhaspadamaina anhu karmagaram daggara nivasistuna prajalalo ekkuvaga kanipistunnana kensar (leukaemia) ki, akkadi anukarmaagaaraaniki sambandam ledani british prabhuthvam prakatinchindhi. marinta parisoedhana kudaa jargalani cheppindhi. 1987: turupu germanyki chendina 'petra felke' 78.89 meetarla dooram 'javelin' visirindi (mahilhala recordu). 1987: morakoki chendina 'said aauta' 5000 meetarla dooram 12 nimishaala 58.39 (12:58.39) seconlalo parugu petti recordu stapinchadu. jananaalu |accessdate=9 December 20141936: shiv kumar batalvi, puunjabi basha kavi. (ma.1973) 1856: baalagangaadhara thilak, bhartiya jaateeyaneta. (ma.1920) 1870: rayasam venkatarama sivudu, rachayita, pathrikaa sampaadakulu, sanghasamskarta. (ma.1954) 1892: haeli selassi, itiopia (1930-1974) chakraverthy (ma. 1975). 1893: kaarl menninger, manasika shaastraveettha (menninger cliniq) (ma.1990). 1906: chndrasekhar aazaad, bhartiya svatantryodyama nayakan. (ma.1931) 1946: puli veeranna, rashtra mantrivargamlo sthaanam pondinadu. 1949: kodi ramkrishna , telegu chalanachitra dharshakudu (ma.2019) 1953: graham gooch, inglandu maajii cricket kridaakaarudu. 1975: suryah, tamila natudu , nirmaataa, t.v.vyaakhyaata. 1986: gottimukkula ramakanth reddy, yooth congresses Warangal parlament adhyakshulu, Warangal urbane jalla, Telangana. maranalu 1885: ulices yess. granta, 18va amarican president, tana 63va eta mount meck‌gregor, (nuyaark) loo chanipooyaadu. 1916: viliam ramse, skaatlaanduku chendina rasayana shaastraveettha nobel, bahumati graheeta. (ja.1852) 2004: mehamud, bhartia natudu, dharshakudu, nirmaataa, hiindi cinma haasya natudu. (ja.1932) 2013: manojlal , telegu chalanachitra nati (ja.1954) 2020: em.di.nafijuddin, telegu rachayita, sampadakudu, aamgla adhyapakudu. em.di.soujanya aney kalam paerutoe suparichitudu. (ja.1940) 2022: cartoonist paapa eenadu patrikalo kaartuunlu geesina modati taram kaartuunistu. (ja.1944) pandugalu, jaateeya dinaalu 1952: ejypt jaatiiyadinotsavam. idhiyoepiyaa jaatiiyadinotsavam jaateeya tallidandrula dinotsavam (4 va aadhivaram) bayati linkulu bbc: yea roejuna t.ene.emle: yea roeju charithraloo charithraloo yea roeju : juulai 23 chaarithraka sanghatanalu 366 roojulu - puttina roojulu - scope cyst. yea roejuna charithraloo emi jargindi. yea roejuna emi zarigindante. charithraloo yea roejuna jargina sangatulu. yea roju goppatanam. canadalo yea roejuna jargina sangatulu juulai 22 - juulai 24 - juun 23 - agustuu 23 -- anni tedeelu juulai tedeelu
juulai 24, gregorian‌ calander‌ prakaramu samvatsaramulo 205va roeju (leepu samvatsaramulo 206va roeju ). samvatsaraamtamunaku enka 160 roojulu migilinavi. sanghatanalu 1935: greating teligraam addhatini mottamodati saarigaa americaaloo praarambhinchaaru. 1958: mudava asiya kridalu jjapan rajadhani Kota tokyolo prarambhamayyayi. 2022: neerja chopra, prapancha athletics champian‌ship‌loo 88.13 meetarla throtho rajat pathakaanni geluchukunnadu. jananaalu 1928: keshubhai patel, Gujarat raashtraaniki remdu sarlu mukhyamantrigaa panichaesina seniior bhartia janathaa parti nayakan. 1936: modali nagabhushanasarma, natudu, dharshakudu, naatakakartha, adhyapakudu, vimarshakudu, parisoodhakudu. 1953: srividya , bhartia chalanachitra nati, gaayani(ma.2006) 1975: vijay antoine , sangeeta,dharshakudu,gayakudu, natudu ,nirmaataa. 1976: kalwakuntla taaraka ramarao, sircilla saasanasabha sabhyudu, manthri. maranalu 1862: martian wan buran, America maajii adhyakshudu. 1899: sar arthur cotton, britishu sainikaadhikaari, neetipaarudala injaneeru. (ja.1803) 1970: kao.v.rangaareddi, swatantrya samarayodudu, AndhraPradesh rashtra tolitaram rajakeeya nayakan (ja.1890) 1971: gurram jashuva, telegu kavi (ja.1895). 2000: dwaram bhavanarayana raao, vayolin vidvaamsudu, dwaram venkateswami nayudu kumarudu (ja.1924) 2014: chekuri ramarao, telegu sahithya vimarshakudu, basha shaastraveettha (ja.1934) 2018: nirmalananda, telegu saahiteevetta, anuvaadhakudu. prajaasaahiti pathrika gourava sampadakudu. (ja.1935) 2022: reddy raghavayya, baala saahityavetta (ja. 1940) pandugalu , jaateeya dinaalu -jaateeya dharmal injineer dinotsavam bayati linkulu bbc: yea roejuna t.ene.emle: yea roeju charithraloo charithraloo yea roeju : juulai24 chaarithraka sanghatanalu 366 roojulu - puttina roojulu - scope cyst. yea roejuna charithraloo emi jargindi. yea roejuna emi zarigindante. charithraloo yea roejuna jargina sangatulu. yea roju goppatanam. canadalo yea roejuna jargina sangatulu juulai 23 - juulai 25 - juun 24 - agustuu 24 -- anni tedeelu juulai tedeelu
damodaram sanjivaiah (phibravari 14,1921 - mee 8, 1972) AndhraPradesh rashtra rendava mukyamanthri, tholi dhalitha mukyamanthri. samyukta madraasu rastramuloo, aandhra rastramuloo, aandhra Pradesh rastramuloo, kendra prabhutvamulo anek maarlu manthri padavini nirvahimchaadu. remdusaarlu akhila bhartiya congrace committe adhyakshudu avadamu kudaa eeyana pratyekatallo okati. eeyana congrsu parti tholi dhalitha adhyakshudu kudaa. 38 samvatsaraala pinna vayasuloe mukyamanthri ayina ghanata eyanake dakkindi. 2022 phibravari 14na sanjivaiah 101va jainti vaedukalu telegu raastrallo ghananga jarugutunnai. balyamu , vidyabhyasamu sanjivaiah 1921 phibravari 14na Kurnool jalla, kallooru mandalamlo, Kurnool nundi iidu kilometres dooramulo unna peddapadu loo ooka dhalitha kutumbamulo muneyya, sunkulamma dampathulaku janminchaadu. aiduguru pillalunna aa kutumbamulo chivarivaadu sanjivaiah. aayana kutumbaaniki sonta bhuumii lekapovadamu valana naeta panicheesi, kuuli chessi jeevanamu saaginchevaaru. sanjivaiah puttina muudu roojulaku thandri muneyya chanipogaa kutumbamu menamamatho pyaalakurtiki taralivellinadi. akada sanjivaiah pasuvulanu kasevadu. muudu samvatsaraala taruvaata tirigi peddapadu cherukunnaaru. sanjivaiah annana chinnayya kutumba poeshanha baadhyatalu sweekarinchi sanjeevayyanu badiki pampinchadu. peddapaadulo 4va tharagathi varku chadhivi aa taruvaata karnooluloni amarican baptist mishan paatasaalalo cheeraadu. 1935loo Kurnool munsipaalitee unnanatha paatasaalalo cry 1938loo SSLC (yess.yess.emle.sea) jillalone pradhamunigaa uttiirnudayyaadu. udyogaalu aa taruvaata chinnayya aardika sahayamuto Anantapur dattamandala kalashalaloo ganitamu, khagola saastramulu adhyyanamu chesudu. 1942loo bee.e porthi chosen tarwata jeevanopadhi koraku anek chinnaa chithaka udyogaalu chesudu. appudu rendava prapancha yuddhamu valana udyogaalu dorakadamu chaaala kshatmugaa Pali. sanjivaiah Kurnool pattanha rationing officelo gumastaagaa 48.80 rupees jeethamutho udyogamulo cheeraadu. 1944 loo kontakaalamu madraasu kendra praja panula saakha (CPWD) kaaryaalayamulo sahayakuniga panichesaadu. 1945 janavarilo kendra prajaapanula saakhaa tanikhii adhikaarigaa ballarilo panichesaadu. yea gazeted hoda kala udyogamu decemberu 1945 loo raddayyedaakaa 11 nelala paatoo panichesaadu. aa taruvaata kontha samayamu madraasulooni pachayappa paatasaalalo adhyaapakunigaa panichesadu. sanjivaiah 1946loo apati bellari jalla judgi ke.orr.krishnaiah chetti prothsaahamutho madraasu laaw collegeelo 'epf.emle' (F.L) loo cheeraadu. apatlo caalaejilo scholar‌shipplu ichey paddathi undedi kadhu. amduvalana sanjivaiah madraasu gorge‌toun loni progressive union unnanatha paatasaalalo part taime ganita adhyaapakunigaa panichesaadu. akada ichey 90 rupees jeethamutho haastalu kharchulu bharinchevaadu. laaw chaduvutunaapudu sanjeevayyaku romman nyaayaaniki sambamdhinchina laitin padealu gurtupettukovadamu kashtamayyedi. laalo ayanaku sahadhyayi ayina pramukha rachayita ravisastri vatini telegu paatagaa malichi padukunte bagaa gurtuntaayani salahaa icchadu. laaw chadive roojulloo sanjivaiah chandergupta aney naatakamulo patra dharinchaadu. shivajee aney inkoka naatakaanni tanae rachinchi rangasthalamu medha pradharshinchadu. eeyana gayopakhyanamu gadyamugaa rachinchadu ayithe indhulo e okkati prasthuthamu labhyamu avutaledu. laaw patta chetapuchukoni sanjivaiah 1950 oktober loo madraasu bars loo nyayavadiga namoodhu cheesukonnaadu. eeyana ganapathy oddha aa taruvaata jaasti seetaamahaalakshmamma oddha sahayakuniga panichesaadu rajakeeya rangapravesamu sanjeevayyaku vidyaarthigaa unna roojulloo rajakeeyaalapai, swaatantryodyamamupa aemaathramu aasakti chuupaleedu. conei laaw apprentisu cheestunna samayamuloe vividha rajakeeyanaayakula parichayamu, saangatyamu valana raajakeeyaalalo pravesinchaalane aasakti kaliginadi. sanjivaiah manchi vakta. teluguloonuu, ingleeshuloonuu dharalamga, manoranjakamgaa maatlaadevaaru. 1950 janavari 26na raajyaangamu amaluloeki raavadamutho apati dhaaka raajyaamga rachana nirvahimchina bhartiya raajyaamga sabha provisional parlament gaaa avatharinchindhi. ayithe provisional paarlamentuloo, rastrala saasanasabhalalo renditlo sabhyatvamu unna sabyulu edo oche sabhyatvamuni ennukovalasi vacchindi. scheduled kulamunaku chendina yess.nagappa ola tana saasanasabha sabhyatvamu attipettukoni provisional parliamentuku raajeenaamaa cheyadamutho aa sthaanamunu puurimchadaaniki bezwada gopalareddi, aandhra rashtra congrsu committe tarafuna sanjeevayyanu empika chesudu. ennikalu jarigi tholi vidhaanasabha pramaanasveekaaramu cheyadamutho 1952 mee 13 na provisional paarlamentu raddayinadi. tangutoori prakasm pantulu mantrivargamulo aarogyasakha mantrigaa undagaane sikindraabaadulo paatasaala upadhyayiniga panichestunna krushnavenini sanjivaiah 1954, mee 7 na peddalu kudirchina pelli chesukunadu. viiriki santaanamu ledhu. sujith anu ooka baalikanu dattata teeskunnaru. mukhyamantrigaa aandhra Pradesh mukhyamantrigaa unna sanjivareddy tana pathyarthi ayina pidatala rangaareddini debbakottaalani Kurnool jillaaloni bassurootlanu jaateeyeekarana chesar. appudu supreemkortu vyatireka vyaakhyalu chesinanduvalla sanjivareddy mukyamanthri padhaviki raajeenaamaa cheeyavalasi vacchindi. aa sthaanamloo taatkaalikamgaa kendra madhyavartigaa damodaram sanjeevayyanu 1960 janavarilo raashtraaniki teesukuvachchaaru. kanuka sanjivaiah saasana sabhalo adhika sankhyaakula balamtho vacchina vyakti kadhu. sahajamgaa kula, mutaa rajakeeyaala Madhya satamatamayyaaru. baleeyamaina reddy vargham Una.sea.subbareddy naayakatvaana yeduru tirigi sonta paksham pettukunnaru. 1962loo ennikalu jarigi tirigi kaangresu parti adhikaaramlooki vachinapudu sanjivaiah pooti cheddamanukunnaru conei Delhi naayakatvam ndhuku angeekarinchaledu. Una.sea. subbareddy mareee talabirusutanamtho kulam peruu etthi sanjeevayyanu eddeva Akola.1962loo mukhyamantrigaa digipoyina sanjivaiah, gavarnaruku raajeenaamaa samarpinchina marnade sikindaraabaadulo tana bharyanu ventabayttukuni ajantaa taakiisuloe cinemakani nadachi vellaaru. throvalo yess.v.pantulu kanipesthe raw panthuluu cinemaki podam ani aayananu kudaa ventabettuku vellaaru. sanjivaiah vraasina laber problams und industrial develope‌ment pusthakaanni aux phard varu prachurincharu. 1967loo ennikala prachar samayamuloe Vijayawada nundi haidarabaduku vastundagaa roddu pramaadaaniki gurayyadu. aa pramaadam nunchi purtiga ennatiki kolukolekapoyadu. 1972 mee 7 va tedee ratri 10:30 gantala praanthamulo dhelleeloo gundepotutho maranhichadu. aayana antyakriyalu mee 9va tedeena sikindraabaadulooni paatigaddalo adhikaara laanchanaalatho jariginavi. aayana smaarakaardham patigadda samipamuna ooka udyaanavanamunu pemchi aayana paerumeedugaa sanjivaiah paarku ani peruu pettaaru. 2008 loo visakhapatnamlo sthaapitamaina aandhra Pradesh naeshanal laaw universityki aayana ghnaapakaartham 2012 lodamodaram sanjivaiah naeshanal laaw universiti ani perumaarchaaru. nirvahimchina padavulu 1950 - 1952 provisional paarlamentu sabhyudu 1952 epril 20 - 1953 oktober 1 madraasu rashtra sasanasabhyudu. raajaajii mantrivargamulo madraasu rashtra munsipal, sahakara saakhaa manthri 1953 oktober 1 - 1954 novemeber 15 prakasm mantrivargamulo aandhra rashtra aaroogya, harijanoddharana, punaravasa saakhaa manthri 1955 marchi 28 - 1956 novemeber 1 bezwada gopalareddi mantrivargamulo aandhra rashtra ravaanhaa, vaanijya pannula saakhaa manthri 1956 novemeber 1 - 1960 janavari 10 neelan sanjivareddy mantrivargamulo aandhra Pradesh rashtra shram, stanika swayamparipaalanaa saakhaa manthri 1960 janavari 11 - 1962 marchi 29 aandhra Pradesh mukyamanthri. 1962 juun - 1964 janavari 6 akhila bhartiya congrace committe adhyakshudu. 1964 janavari 24 - 1964 juun 9 nehruu prabhutvamulo kendra shram, udyoga sakhamantri 1964 juun 9 - 1966 janavari 23 lall bahudur shastry prabhutvamulo kendra shram, udyoga sakhamantri 1966 janavari 24 - 1967 marchi 12 endira ghandy prabhutvamulo kendra parisramala sakhamantri 1970 phibravari 18 - 1971 marchi 18 endira ghandy prabhutvamulo kendra shram, punaravasa sakhamantri 1971 marchi 18 - 1972 mee 7 akhila bhartiya congrace committe adhyakshudu. moolaalu bayati linkulu idi nijamaina janma dhinamu kakapovachhu. aa roojulloo sanjivaiah janmadinamunu namoodhu cheyaladu kabaadi badiloe chaerae samayamuloe sanjeevayyanu janmadinamu adginappudu aayana phibravari 14 nu enchukunnaadu. damodaram sanjivaiah und hiz times - aachaarya g.venkatrajam (osmania vishvavidyaalaya parisoedhanaa granthamu) (aanglamulo) sidhilaavasthalo unna sanjivaiah puurveekula grhamu kaangresu parti adhyakshulu 1921 jananaalu 1972 maranalu 3va lok‌sabha sabyulu 4va lok‌sabha sabyulu Kurnool jalla rajakeeya naayakulu aandhra rashtramlo manthrulu Kurnool jillaku chendina mukhyamantrulu Kurnool jalla nundi ennikaina saasana sabyulu madraasu preseidenseeloo mamtrulugaa panichaesina AndhraPradesh vyaktulu madraasu preseidenseeloo saasana sabhyuluga panichaesina AndhraPradesh vyaktulu aandhra rashtramlo saasana sabyulu Kurnool jillaku chendina kendra manthrulu Kurnool jillaku chendina rashtra manthrulu Kurnool jillaku chendina raajyasabha sabyulu yea vaaram vyasalu
tangutoori anjaiah (agustuu 16,1919 - aktobaru 19,1986), ramayampet assembli niyojakavargam nunchi emmelyegaa gelupondi.ummadi AndhraPradesh rashtra 7va mukhyamantrigaa. athanu 1980 aktobaru nundi 1982 phibravari varku 16 nelalapaatu mukhyamantrigaa panichesaadu. jeevita visheshaalu ti. anjayyaga suparichitudaina tangutoori anjaiah aaliaas taalla ramakrishnareddy 1919, agustuu 16 na haidarabadu loo janminchaadu. anjaiah thandri paapireddidi sangareddi jalla, Patan‌cheru mandalamlooni bhanur gramam. ayithe vaari kutunbam haidarabadu loo sthirapadimdhi. anjaiah venukabadina kulaniki ledha dhalitha vargaaniki chendinavaarani ledha gauda kulam, reddikulam vaarithoo saannihityam yerparachukonnarani tana perunu ramakrishnareddy ani maarchukunnaarani, tana mukyamanthri padaveekaalaaniki raajakeeyamgaa saktivantamaina reddy sangham maddatu pondataaniki reddy kulastulato vyvahika sambandhaalu kudurchukunnarani atanipai aaropanalunnaayi. anjaiah sulthan bazzar unnanatha paatasaalalo matriculation varakuu chaduvukunnadu. vaari kutumba aardika paristhithula kaaranamgaa taruvaata unnanatha vidyabhasam cheyaladu. haidarabadu allwyn parisramaloe aaranaala (24 piecelu) kuuleegaa jeevitam praarambhinchina anjaiah, karmika naayakunigaa edigi ataruvata kendra karmika manthri ayadu. kaangresu parti ki chendina anjaiah medhak jalla ramayampet niyojakavargam nundi rashtra saasanasabha ku ennikainaadu. anjaiah tana praarambha jeevitamlo chaaala kashtaalanu edurkonnadu, idi atanini saamaajika nyayam choose poraata yodhuniga chesindi. AndhraPradesh mukhyamantrigaa raajakiyaalaku anugunamga panichesadu. mukhyamantrigaa 1980 loo apati rashtra mukyamanthri marri chennareddy prabhutvamloo asammathi udhrutamai, avineeti aropanalu perigipovadamto kaangresu parti adhishtaana vargamu aayannu tolaginchi, kendramulo endira ghandy mantrivargamulo karmika saakhaa mantrigaa panichestunna anjayyanu mukyamanthri gaaa niyaminchindi. athanu marri chennareddy taruvaata 1980 aktobaru 11na AndhraPradesh mukhyamantrigaa padav baadhyatalanu sweekarinchadu. marri chennareddy mantrivargamloni 15 mandhi asammathi vaadulaku padavulu ivvavalasi vacchindi. partylo sonta vargamantuu laeni anjaiah vividha vargala variki mantrivargamulo paduvulu ivvalsi vacchindi. 61 mandhi mantrulato, anjaiah bhaaree mantrivargaanni hasyaaspadamgaa jumbo mantrivargamani pilichevaaru. anjaiah mukhyamantrigaa unna kaalamlo iddharu yuva tirugubatu rajakeeya naayakulu, dr vai.yess. rajasekharareddi. nara chandrababunaidu, praamukhyatanu pondhaaru. yea samayamlo entaaa nu raajyasabha sabhyunigaa cheyalane pratipaadana chesaru. anjaiah p.janaradan reddyki guruvu. Visakhapatnam, vijayavaadalalo munisipal ennikalallo adhikaara parti odipoina taruvaata ti.anjaiah tana paartiilooni kontamandi mantrulato sahaa pratyarthulanu edurkonnadu. manthrula sabhyulanu tagginchaalani adhishtanavargam ottidi thegaa, tolaginchinavaariki padavulichi santrupthi parachadaaniki anek nirupayogamaina carporationlu srushtinchaadu. asammatidaarula vilaasaala kosamu helicopterlu, karlu vento vaati medha kharchuchesadu. anjaiah prabhutvamulo kudaa 1982 kallaa asammathi vargamu perigipoyinanduna, phibravari 13 na padavi nunchi vydolagalani shreemathi endira ghandy korinappudu, athanu tana rajinamanu edu rojula taruvaata 1982 phibravari 20 na adhikarikamgaa icchadu. athanu adhishtanavarga aadesamunanusarinchi mukyamanthri padavi nundi vaidolagavalasi vacchindi. anucharulu laeni naayakudigaa athanu anoohyamaina prajala saanubhootini pondagaligadu. mukhyamantrigaa tana chivari bahiranga pradarsanalo, athanu raajeenaamaa cheyadanki mundhu roeju 30,000 mandhi prajalu paalgonnaru phibravari 24, 1982 na bhavanam venkatarami reddy anjaiah sthaanamloo mukyamanthri peethaanniadhishtinchaadaa. anjaiah mukyamanthri kaagaanae chosen mukhyamaina panulalo panchayath raj samshthalaku ennikalu jaripinchatam okati. 1984 paarlamentu ennikalallo secunderabadu loekasabha niyojakavargam niyojakavargamu nundi gelichi maranhinche varku paarlamentu sabhyunigaa panichesaadu. aa ennikalallo rastram nundi ennikaina aaruguru kaangresu parti paarlamentu sabhyulalo anjaiah okadu avatamu visaeshamu. yea kaalamulone anjaiah kendra karmika saakhaa matrigaa rajiva ghandy mantrivargamulo panichesaadu. eeyana tarwata eeyana satheemani tangutoori manemma kudaa secunderabadu loekasabha niyojakavargam nundi parliamentuku ennikaindi. 2018 septembaru 9 na manemma haidarabadu loo chanipoyindi. rajiva gaandheetoo sangatana anjaiah mukhyamantrigaa unna samayamlo atanaki vimaanaashrayamlo avamaanam jargindi. rajiva ghandy oa praivetu kaaryakramamlo paalgonenduku Hyderabad vachadu. begampeta air Port‌loo rajiva gandheeni swaagatinchenduku anjaiah bhaaree erpaatlu chesudu. anjaiah anucharaganaanni vaesukuni velli vimanam aagutuundagaane bhaaree kaayamtho, bhaaree dandaltho ruun‌vee pyki, parugulu pettukuntuu velladu. atanitho paatu anek mandhi janam veltaru. swatahagaa pilat‌ ayina rajiva‌ku vimaanaashrayamlo yii bhadratarahityam ollu mandinchindi. tecchina pooladandalaloni puula rekulu vimanam properlalo padathayani aandolanato anjayyanu mandalinchaadu. danki anjaiah moham madchukunnadu tappa nirasana telapaledu. tanu cheesinadi air‌portu roolsuku vyatirekamani atanaki thelusu. yea vaarta patrikalaku ekkaka yevvaru anjayyagaarini samarthinchaledu. rajiva‌ kasta metthagaa cheppi vundaalsindane anukunnaranthe. yelanti padavi laeni rajiva ghandy mukhyamantrini toseyadam samchalanam srushtinchindi. anjaiah dalitudu kaabatte rajiva ghandy atanni avamaaninchaarani 2018 budgett samaaveeshaala sandarbhamgaa paarlamentuloo pradhani moedii swayangaa annatu. nijaniki ti.anjaiah dalitudu kadhu reddy saamaajikavargaaniki chendinavaarannadi pasam yadgiri lanty seniior jarnalistulu cheppe maata. telegu variki jargina avamaanamtho teluguvaari aatmagourava ninaadamtoe entaaa telugudesam paartiini praarambhinchaadu. parti praarambhinchina 9 nelallone adhikaaraanni andipuchukunna telugudesam parti prapanchavyaapthamgaa teluguvariki pratyekamaina gurthimpu teesukochindi. visheshaalu asalau peruu taalla anjaiah conei tana peruu tangutoori krishnareddy ani, thaanu reddine ani anjaiah mukyamanthri ayina taruvaata cheppaadu. hiindi, urdoo maatladatam, anjayyaku kalisivachayi. mukhyamantrigaa aayana jumbo jett mantrivargaanni 61manditho erparachi emantriki evari sipharasu unnado bayta pettadu. kaadanaleka jaabithaa penchutuu pooyaadu. anjaiah matladede asalaina telugani daasarathi vyaakhyaanimchaadu. samudramloo tel padindanta lanty telegu urdoo kalipina padealu aayana anno vaadutundevaaru. ti. anjaiah dr prathap sea. reddyki AndhraPradesh‌loo asupatri praarambhimchadaaniki sahayam amdimchaadu. sanjivaiah park oddha Kota nadibodduna 7 ekaraala bhumini ivvadam dwara anjaiah tana vaagdaanaaniki anugunamga naduchukunnadu. ti. anjaiah mukyamanthri sahaya niddhi 1982 loo Hyderabad loo mottamodati kidni marpidi shasthrachikithsanu spanser chesindi. tangutoori anjaiah prasamgaalato preranha pondina vijaya chandar tangutoori prakasm jeevita charithra aadhaaramga andhrakesari cinma teeyaalane aaloochana Akola. atuvanti kaaryakramaalaku prabhuthvam aardika sahayam chestundani anjaiah telipaadu. maathaa manikeshwari korika meraku srisailamlo tangutoori anjaiah garu sukha asramam nirmananiki mee 8, 1981 na bhuumii puuja chesar. anjaiah kudaa konthakaalam Telangana prajaasamiti naayakudigaa unaadu. AndhraPradesh ku mukhyamantrulugaa panichaesina vai.yess.rajashekar reddy, narachandrababu nayudu lu anjaiah mantrivargamlo panichesaaru. chandrababau nayudu cinimatography mantrigaanuu, rajashekar reddy vydya aaroogya saakha sahaya mantrigaa unnare. moolaalu 1919 jananaalu 1986 maranalu 8va lok‌sabha sabyulu haidarabadu jalla nundi ennikaina AndhraPradesh saasana sabyulu haidarabadu jalla rajakeeya naayakulu haidarabadu jillaku chendina AndhraPradesh mukhyamantrulu haidarabadu jalla (samyukta AndhraPradesh) nundi ennikaina lok‌sabha sabyulu haidarabadu jalla (samyukta AndhraPradesh) ku chendina kendra manthrulu haidarabadu jalla karmika naayakulu yea vaaram vyasalu
congrsu paarteeki chendina rajakeeya nayakudaina kotla vijayabhaskarareddy (agustuu 16, 1920 - september 27, 2001), aandhra Pradesh mukhyamantrigaa remdu sarlu panichesaadu. 1982 - 1983loo modatisari, 1992 nundi 1994 varku rendavasari padaviloe unaadu. aayana kendramlo mantrigaa kudaa panichesadu.vijayabhaskara reddy1920 agustuu 16 na Kurnool jillaaloni laddagiri graamamulo janminchaadu. eeyanaku bhaarya shyaamalaa divi, iddharu kumaarulu (suryaprakash reddy, ramesh reddy), muguru kumartelu (vasanthi, indumathi, varalaksmi) coloru. vijayabhaskarareddy september 27, 2001 na maranhichadu. rajakeeya jeevitam tolisari 1955loo emmiganuru assembli niyojakavargam nundi ennikayyadu. 2 sarlu Kurnool jalla parishattu chairmen‌gaaa panichesaadu. motham 5 sarlu saasanasabhaku, 6 sarlu parliamentuku ennikayyadu. rashtra mantrigaa, kendramantrigaa, 2 sarlu mukhyamantrigaa konasaginadu. visheshaalu paata em.emle.Una. quarters.loo, gopi hottal.loo mitrulatho saradaaga pekadukovatam aayana haabi. ene.ti.ramarao istunna haameelaku maaruga congresses parti pakshaana thaanu kudaa kilo bhiyyam roo. 1.90 paisalake isthamani cheppina janam pattinchukoledu. remdu paryayalu kudaa tana chethi meedugaa congresses.nu vodinchi ene.ti. ramaraoku adhikaaram kattabettina peruu vijayabhaskara reddike dakkindi. 1999 ennikalallo odipoya raajakeeyaalanundi padaveeviramana Akola. loekasabha sabhyudigaa vijayabaskar reddy 6 sarlu Kurnool loekasabha niyojakavargam nunchi ennikayyadu. modatisari 1977loo arava lokasabhaku ennikavagaa, madyalo 8 va lokasabhaku minahaa 12va loekasabha varku varusaga ennikainaadu. moolaalu 1920 jananaalu 2001 maranalu 6va lok‌sabha sabyulu 7va lok‌sabha sabyulu 9va lok‌sabha sabyulu 10va lok‌sabha sabyulu 11va lok‌sabha sabyulu 12va lok‌sabha sabyulu Kurnool jillaku chendina mukhyamantrulu Kurnool jillaku chendina kendra manthrulu Kurnool jalla rajakeeya naayakulu Kurnool jalla nundi ennikaina saasana sabyulu
nara chandrababau nayudu (ja. 1950, epril 20) bhartia rajakeeya nayakan, ummadi AndhraPradesh raashtraaniki 13va mukyamanthri. athanu Telangana pratyeka raashtram gaaa vidipooyina taruvaata AndhraPradesh (navyandhra) raashtraaniki modati mukyamanthri (2014-2019). vibhajanaku mundhu 1994 nundi 2004 varku ummadi AndhraPradesh rashtra mukhyamantrigaa panichesadu. 2004 nundi 2014 varku aandhra Pradesh rashtra saasanasabhaloe prathipaksha naayakunigaa unaadu. athanu prasthutham telugudesam paarteeki jaateeya adhyakshuniga vyavaharistunnaadu. athanu india tudey nundi "ai.ti eandian af da millenium", da ekanaamik themes nundi "businesses person af da yier", themes asiya nundi "south asian af da yier", prapancha ekanamiks fourm dream‌ caabinet loo sabhyudu vento puraskaaraalato paatu anek puraskaralu pondadu. athanu aandhra Pradesh rashtra raajakeeyaalalone kakunda bharatadesa raajakeeyaalalo pramukha patra vahistunnadu. praarambha jeevitam, vidya eeyana Chittoor jillaaloo naravaripalle aney chinna gramamlo 1950, epril 20 va tedeena ooka common madhyataragathi rautu kutumbamlo janminchaadu. atani thandri ene.kharjuranayudu vyavasaayadaarudu, talli gruhini. unnanatha chadhuvula nimitham tirupatiki velli achata 10va tharagathi puurticheesi, tadupari shree venkateswar vishwavidyaalayam loo 1972loo b.Una., taruvaata aardika shaasthramlo poest graduation puurticheesaadu. tana swantha gramamlo paatasaala lenanduna praadhimika vidyabhyasa samayamlo roejuu porugu graamamaina seshaapuranku naduchukuntu vellevaadu. praadhimika vidya anantaram Chandragiri loni jillaaparishattu paatasaalalo cry 9va taragatini puurticheesaadu. praarambha rajakeeya jeevitam chinnapati nundi prajaseva patla aasakti kaligi undevaadu. tholutha prabhutva udyogam cheyalana bhaavinchinanuu prajaseva cheyadanki raajakeeyaale sarainavani nirthaarinchi rajakeeyaalapai drushtipettaadu. vidyaabhyaasam porthi kakamunde tirupatiki sameepamlo unna chandragirilo vidhyaardhi naayakunigaa yuvajana congresses loo cheeraadu. chaduvutunnappude selavulu vacchinappudu snehitulanu, marikondarini koodagattukuni gramamlo saamaajika seva kaaryakramaalato paluvuri prasamsalandukunnaaru. 1975loo bhaaratadaesamloe emergency vidhinchina samayamlo athanu yuvajana congresses adhyakshudu sanjays gaandheeki sannihitha maddatudaarunigaa unaadu. shree venkateswar vishwavidyaalayam ennikalallo chandrababau nayudu prathiba, rajakeeya vyuha chaturata bayatapadindhi. taruvaata saasanamandali ennikalallo pattabhadrula niyojakavargaaniki poticheyalani aasakti chuupi nominetion vesinanuu stanika nethala kaaranamgaa viraminchukovalasi vacchindi. saasana sabhyudu, 1978–1983 chandrababau nayudu 1978loo Chandragiri saasanasabha niyojakavargam nundi bhartiya jaateeya congresses abhyarthiga pooti chessi gelupondaadu. AndhraPradesh saasana sabhalo sabhyudainadu. congresses partylo 20% cotta seetlanu yuvajana vibhaganiki ivvabadinanduna atanaki prayojanam chekurindi. konthakaalam rashtra chinna taraha parisramala abhivruddhi samshtha dirctor‍gaaa panichesaadu. konthakaalam taruvaata AndhraPradesh mukyamanthri tangutoori anjaiah manthri vargamlo saankethika vidya, cinimatography mantrigaa tana 28va yaeta niyamitulayyaadu. congresses (ai) caabinet loo takuva vayasu gala mantrigaa gurthimpu pondadu. 1980 nundi 1983 varku rashtra cinimatography, saankethika vidya, pashu samvardhaka saakha, paadi parisrama, chinnataraha neetipaarudala saakhaa mantrigaa panichesaadu. cinematography mantrigaa athanu pramukha telegu cinma natudu nandmuri taaraka ramarao dhrushtilo paddadu. 1981, september 10 na ene.ti.ramarao mudava kumarte nandmuri bhuvaneshwarini vivahamadadu. telugudesamparti nandmuri taaraka ramarao telugudesam paartiini 1982, marchi 29na praarambhinchaadu. appativaraku raastranni ekapakshamugaa paalisthunna congrsu paarteeki pratyamnaayamugaa ooka praamtiya parti undaalano aasayamuto stapinchadu. ene.ti.orr rajakeeya parti telugudesam parti sthaapinchinappatikii chandrababau nayudu andhulo cheraledu. parti adeshisthe maamapai pootiki siddam anatu prakatinchi, andarinee aascharyaparachaadu. 1983 assembli ennikalallo telegu desam parti AndhraPradesh saasanasabhaloe adyadhika seatlu kaivasam chesukundi. parti pettina 9 nelalalone prabhutwaanni erpatuchesi telugudesam parti andarinee aascharyaparachindi. Chandragiri niyojakavargamlo congresses abhyarthiga chandrababunaidu telugudesam parti abhyardhi medasani venkatramanayudu chetilo ootami paalayyaadu. taruvaata athanu telegu desam partylo cheeraadu. tharuvaathi kaalamlo telugudesam partylo raajakeeyamgaa unnatasthaayiki edigi palu sanchalanaalaku kendrabinduvayyadu. 1985 varku telugudesam pradhaana kaaryadarsigaa parti yantraamgaanni patistam chesudu. partylo edugudala 1984loo entaaa‌ gunde chikitsa choose americaaku vellhinappudu nadendal bhaskararao congresses‌thoo chetullu kalipi kontha mandhi saasanasabhyulanu tanavaipu tippukoni addadaarilo adhikaaraanni chejikkinchukonnaru. yea upadravaanni tippikottadaaniki chandrababau rangapravesam chesudu. 1984 augustu 16na nadendal bhaskararao, tana maddatudaarulato paatu apati rashtra governoraina ramlal ni kalisi partylo ramarao maddatu koolpooyaadani, parti maddatu tanake unnadan pradhanamantri endira ghandy lopaikari sahakaramtho mukyamanthri ayadu. guvernor atanaki asembliiloe maddatu niruupinchukoevadaaniki nela roojulu gaduvichadu. aa sandarbhamlo chandrababunaidu telegu desamparty saasana sabhyulato bhartiya rastrapathi eduta perade nirvahinchi rajakeeya naipunyaanni pradharshinchadu. bhaskararao saasanasabhaloe maddatu koodagattukolekapoyadu. falithamgaa septembaru 16na bhaskararao mukhyamantrigaa vaidoligadu. 31 rojula anantaram ramarao tirigi mukyamanthri padavini adhishtinchu. tana alludu chosen yuktiki aakarshitudaina ramarao, chandrabaabunaayuduni telugudesam parti pradhaana kaaryadarsi padavini icchadu. bhaskararao tirugubatu yatnam taruvaata chandrababau telegu desam partylo mukhyamaina paathranu poeshimchaadu. appudu ene.ti.ramarao mukhyamantrigaa pramaanasweekaaram chesudu. appudu jargina ennikalallo kuppam nundi ennikai prabhutvamloo aardika, revenyuu shakala mantrigaa chandrababau nayudu panichesadu. 1989 ennikalallo paarteeki prabhuthvam erpaatucheyadaaniki thaginantha majority leka poovadamthoo, prathipaksha hodato saasana sabhalo adugupettanani entaaa prakatinchadamtho, nayudu saasanasabhaloe telugudesam tharupuna pratipakshanaayakunigaa vyavarinchaadu. 1994 ennikalallo telugudesam parti malli vision sadhinchi ntramarao mukyamanthri ayadu. telugudesam partylo ene‌.ti.orr bhaarya lakshmi parvathy jokyam peragadamtho parti vyavasthaapakudaina maamapai tirugubatu Akola. telegu desam saasana sabhyula maddathunu koodagattukoni entaaa nu adhikaaram nunchi dhinchi athanu 1995 septembaru 1na mukyamanthri peetham ekkaadu. 160 mandhi emmelyelu entaaa‌pai avisvaasam prakatinchadamtho aayana sthaanamloo chandrababau nayudu mukyamanthri ayadu. atani rajakeeya chaathuryam deesha raajakeeyaalalone samchalanam kaliginchindi. sasanasabhyudu, 1989–1994 1989 assembli ennikalallo chandrababau kuppam saasana sabha niyojakavargamlo potichesi 50,098 otlu sadhinchi saasana sabhyunigaa ennikainaadu. conei aa ennikalallo congresses parti tirigi adhikaaramlooki raavadamtho pratipakshamlo unaadu. 1989va samvatsaramlo jargina ennikallo telugudesam odipovadamto nandmuri taaraka ramarao, mukhyamantrigaa tappa prathipaksha naayakunigaa saasanasabhaloe adgu pettanani ' pratigna ' cheeyadamtoo chandrababau nayudu saasanasabhaloe telugudesam tharupuna pratipakshanaayakunigaa vyavarinchaadu. aa avaksam paartiipai pattu penchukoovadaaniki chandrababau nayudiki chaaala bagaa upayogapadindi. 1994va samvatsaramlo telugudesam bhaaree vision sadhinchi adhikaaraanni sontham chesukundi. mukhyamantrigaa (1995–2004) 1995va samvatsaramlo telugudesam partylo sambhavimchina parinaamaala nepathyamlo adhikaaraanni chejikkinchukunnadu. apati nundi 2004 va savatsaram varku 9 samvatsaramula paatu mukhyamantrigaa konasaagi, athyadhika kaalam aandhra Pradesh mukhyamantrigaa panichaesina rajakeeya naayakunigaa charithra srushtinchaadu. athanu aahaara subsidilanu tagginchi, vidyut sunkaalanu pemchaadu. America adhyakshudu bill klinton, uunited king‌dam pradhanamantri tony Blair lu haidarabadu vachi mukhyamantrigaa unna nayudunu kalisaru. amarican magagin "tym"ku chendina aparisim‌ gosh, " kevalam iidu samvatsaraalalo, athanu grameena venukabadinatanam, pedarikam unna praantaanni, bhartiya deesha kothha samaachara-saankethika kendramga marchadu." ani telipaadu. aa pathrika atanini "south asean af da yier"gaaa abhivarninchindi. vijen 2020 bavishyathu avasaralu, samasyalu mundhey gurthinchi thaanu "vijen 2020" paerutoe yea pranhaalhikanu ruupomdimchaadu. dheenini yu.yess. consaltent mikinsi und companitho kalsi konni prathipaadanalu Akola. saarvajaneenamaina, takuva kharchutho vidya,aarogyaanni andinchadam. grameena upaadhi chinna pettubadidaarulaku pratyaamnaayamgaa peddha samshthalu. vijen 2020 nu amalu cheeyadam dwara, nayudu rashtra aaroogya samrakshana, vidyanu praivetiikarinchaadu. idi parokshamgaa vyavasaya bhoomula nundi chinna raithulu paaradolenduku, tadwara paschima deeshalaloo vale peddha samsthala will vyavasaayam peddha ettuna cheyagaligenduku dhohadhapadindhi. pratuta paristhitulloo vyavasaayam raithulaku sthiramaina / laabhadaayakamainadi kadanee, raithulu jeevanopadhi choose itara rangaalanu ennukovaalanii telipaadu. 2004 ennikalallo ootami paalavvadaaniki idi kudaa pradhaana kaaranamindhi. sankshaema kaaryakramaalu 1995 september‌ 1na mukhyamantrigaa pramana sweekaaram chosen taruvaata, dasaabdaala tarabadi kaaryaalayaalaku parimitamaina prabhutva udhyogulanu prajala vadaku pampi prajala vaddake palananu 1995 nevemberu 1na praarambhinchaadu. aardika asamaanatalu laeni aarogyakaramaina, anandha daayakamaina abhyudayandhraprdeshe‌ nirmaaname kartavyamgaa enchukoni 1997 janavari 1na janmbhoomi aaryakramaanni ruupomdimchaadu. anek sankshaema padhakaalanu chandrababau ruupomdimchi amalu chesudu. saanketikaabhivruddhini ardam cheskoni 1998loo hitec‌ citeeni praarambhinchi, anathi kaalamlone ito rangamloo agragamiga nilabetti AndhraPradesh‌ku prapancha sthaayiloo gurtimpunu techhaaru. Hyderabad‌ hitec‌siti ooka antarjaateeya samchalanam. rashtra prajallo prathi okkaroo parisubhramaina vaataavaranamlo sampuurnha aarogyamto jeevinchaalane sadaasayamto 1998 september‌ 10na ‘pacchadanam–-parisubhrata’ kaaryakramamlo dadapu 9.36 kotla mokkalu naataaru. essie, esty sankshaemaaniki justices‌ punnayya commisison‌ erpaatu Akola. beeseelaku 33% stanika samsthala rijarveshanlu chittasudthito chepattaaru. jaateeya rajakeeyaalapai prabavam 1996 lok‌sabha ennikallo praamtiya paarteelaku peddha sankhyalo seatlu vacchai. aa ennikalallo kendramlo pradhaanamantrulanu empika chosen ‘king‌ maker‌’gaaa maaradu. kaangresetara paarteelanu koodagattadam, kendramlo prabhutvaalanu yerparachadamlo chandrababau keelakapatra poeshimchaadu. chandrababau itara praamtiya paarteela nethalatho sampradhimpulu jaripi kendramlo modatisari congresses‌, beejepeelu laeni truteeya phrant‌ prabhutva yerpatuku margam sugamam chesudu. deeniki bayta nunchi maddatu ichela congresses‌ paartiini oppinchaadu. indhulo bhaagamgaa deeveegauda pradhani ayaru. aa tarwata devegoudanu maarchaalani congresses‌ pattupattadamtho, tadupari pradhaniga aike gujral‌ empikalo chandrababau pramukha patra poeshimchaadu. yea remdu sandarbhaallo vaamapakshaalu, itara praamtiya paarteelanu aikyamgaa unchadaaniki jaateeya konvenor‌gaaa chandrababau bagaa sraminchaadu. aa rendusaarloo chandrababune pradhaanini cheyalana ayah partylu prayatninchaayi. conei sonta balm lekunda marevari maddatutone padavi teesukonte ekuva kaalam undalemani gurthinchi sunnithamgaa niraakarinchadu. 1999 ennikala vision 1999loo lok‌sabha madhyantara ennikallo beejepeetho kalisi tidipi potichesindi. 29 mp seatlu sadhinchi beejepeeki maddatichindi. 1999 saasanasabha ennikalallo telugudesam parti ghana vijayaanni saadhinchindi. rashtra saasana sabhalo 294 seetlaku gaand 185 seetlanu pondindi. kendramlo b.j.p adhvaryaloni ene.di.Una sankiirnha prabhutvamloo rendava athipedda partyga avatharinchindhi. endeeyeki 2004 varakuu chandrababau jaateeya konvenor‌gaaa unaadu. athanu mukhyamantrigaa rendava saree pramaanasweekaaram chesudu. 2000 epril‌-aktobaru Madhya "neee-meeru" aaryakramaanni modhal petti bhugarbha neeti mattam pempudalaku paatupaddaaru. rautu bazarla aavirbhaavam rashtra charithralonae ooka nuuthana adhyayam. haidarabadu abhivruddhi pradhaanamgaa nagaraalu videsi pettubadulaku pratyekamgaa "inparmeeshan teknolgy, biotechnolgy, health kear, vividha outsorsing services" vento mukhya vibhaagaalapai drhushti pettedam dwara AndhraPradesh rashtra abhivruddhikosam chosen tana pranaalikapai charchinchadu. tana lakshya saadhana choose athanu "by by benagaluru, hallo Hyderabad" ninaadaannichaadu. micrsoft corparetion Hyderabad‌loo saft‌ware develope‌mentu senter‌nu sthaapinchindi. uunited stetes af americaloni seatel nagaramlo unna samshtha taruvaata idi rendava kendram. nayudu itara ai.ti companylanu (ai.b.em., del, deloitt‌, computers assoiates und oraakil) haidarabadulo nelakolpadaaniki prothsaahaannandinchaa. haidarabadulo pettubadulu pettadaniki global sea.i.oa lanu oppinchenduku krushichesadu. atani padav kaalam chivaraloo 2003-04 aardika samvatsaramlo haidarabadu nundi saft‌ware egumatulu 1 biliyan daalarlaku cherukunnai. idi desamlo naalgava athi peddha egumati nagaramga marindi. 2013-14 loo egumatulu 10 retlu perigayi. deeni falithamgaa haidarabadulo IT & ITES rangaalalo 320,000 mandiki upaadhi labhinchindi. rastrapathi ennikaloo patra raashtrapatigaa dalitavargaaniki chendina narayanan‌ empikaku chandrababau chorava teesukonnadu. aayana tarwata muslim vargaaniki chendina variki rastrapathi padavini ivvaalani vajpeyi bhaavinchaadu. aa samayamlo shaasthravetthagaa unna abdoul‌ kalaam perunu chandrababe pratipaadinchaadu. shaasthravetthalu rastrapathi ayithe yuvataraaniki sphuurtidaayakamgaa untundani kalaanku nachacheppi oppinchaadu. adevidhamgaa AndhraPradesh guvernor‌gaaa chosen krishnakanth‌nu uparaashtrapati cheyadamlo kudaa chandrababau keelaka patra poeshimchaadu. 2003 hathya prayathnam 2003 aktobaru 1na Tirupati brahmotsavaalaku velutunna samayamlo alipiri oddha naksalaitlu clemore mainlu paelchi chandrababau nayudipai hatyaprayatnam chesar. conei adrushtavasaattuu chandrababau aa pramaadam nundi gaayaalato bayatapaddadu. yea sanghatanalo rashtra samaachaarasaakha manthri b.gopalakrishnareddy, saasanasabhyulu reddiwari rajashekar reddy, telugudesam sasanasabhyudu sea.hetch krishnamoorthy, caaru draivaru srinivasaraju laku kudaa gayalainayi. telugudesam aemalyae bojjala gopalakrishnareddiki tiivramaina gaayaalayyaayi. yea bambudadi kesulo 2014loo mugguriki naalugella jail siksha, okkokkasariki roo.700 jarimaanaa vidhistuu Tirupati adanapu sahaya sessions kortu september 25, 2014, guruvaaram tiirpu cheppindhi. 2004 ennikalallo ootami chandrababau nayudu netrutvamloni telegu desam parti remdu sarlu varusaga gelichi prabhutvaalu yerpadina taruvaata 2004loo jargina madhyantara ennikallo telugudesam parti parajayam paalaindhi. rashtra saasana sabhalo 294 sthaanaalaku gaand 47 seetlanu Bara pondindi. 42 lok‌sabha sthaanaalaku 5 sthaanaalaloo Bara geluchukundi. anek mandhi manthrulu odipoyaru. conei chandrababau nayudu kuppam saasana sabha niyojakavargam nundi saasana sabhyunigaa ennikainaadu. congresses prabhutvamloo pratipakshanaayakunigaa tana sevalanandinchadu. 2014 ennikalallo vision chandrababau nayudu netrutvam loni telugudesamparti, itara paarteelaina bhartia janathaa parti, janaseana parti lato kalsi kootamigaa erpadi AndhraPradesh saasanasabha ennikalaku pooti chesindi. yea ennikalallo 175 sthaanaalaku 102 sdhaanaalanu kaivasam chesukundi. ummadi aandhra Pradesh raashtramku tommidellapatu mukhyamantrigaa panichaesina chandrababau, aandhra Pradesh rashtra vibhajanaantaram jargina saarvatrika ennikalallo vision sadhinchi 13 jillala aandhra Pradesh (navyandhra) ku mottamodati mukhyamantrigaa panichesadu. 2014 juun‌ 8na Guntur sameepamloni aachaarya nagarjuna vishwavidyaalayam maidaanamloo mukhyamantrigaa pramana sweekaaram Akola. prajabheeshtam meraku praja rajadhaanigaa amaravatini prakatinchaadu. raithulu chandrababupai unnanammakamtho 32vaela ekaraala bhuumulanu rajadhani nirmaanamkosam icchaaru. idi prapanchamloo ooka recordu. AndhraPradesh raastranni aa prantham nunche palinchukovalane uddeshamtho recordu samayamlo taatkaalika sachivaalayam, assembli bhavanaalanu nirminchaaru. pending‌ projectlanu okkokkatigaa porthi cheesukuntuu vachadu. polvaram prajektunu 2019 natiki porthi chese vidhamgaa caryalu teeskunnaru. lotu budgett‌loo unnaa kudaa rendenkela vruddhi retunu saadhinchagaligaadu. anubandha rangaalalo 22% vruddhi sadhinchi, nadula anusandhanam chosen tholi raashtram AndhraPradesh‌. vyavasaayaaniki pratyeka budgett‌ pettadu. beeseelaku pratyekamgaa sab‌plan‌ teesukochhaadu. navyandrapradesh‌nu 2022 natiki desamlo moodo agragami rashtramgaa 2029 natiki desamlo nember‌ vass‌ rashtramgaa, 2050 natiki prapanchamloonee atythama rashtramgaa roopondinchaalannade chandrababau sankalpam. heritage fuds 1992loo heritage groupunu chandrababunaidu stapinchadu. prasthutham yea samshthanu nara brahmini nirvahisthundhi. dakshinaadi raastrallo tanakamtuu pratyeka gurthimpu thecchukundi heritage‌ fuds‌. thaazaaga Uttar bhaaratadaesamloonuu vyapara karyakalapalanu praarambhinchindi. heritage‌ fuds‌ku sambamdhinchina plu, paala padhaarthaalanu samshtha egjicutive‌ dirctor‌ nara brahmini dhelleeloo avishkarinchindi. suuryoodaya raashtram ummadi AndhraPradesh raashtram nundi Telangana raashtram vibhajana chendina taruvaata, navyandhra ku prajabheeshtam meraku praja rajadhaanigaa amaravatini prakatinchaadu. haidarabadu vale kakunda Amravati nagaranni rajadhaanigaanu, Visakhapatnam nagaranni ai.ti.sez - pratyeka aardika zoan thoo ai.ti.apab gaaa vistarimchi abhvruddhini vikendreekarinchaadu. abhivruddhilo bhaagamgaa athanu "e.p cloud initiative" aney aaryakramaanni praarambhinchaadu. digitally summit nu erpaatu Akola. Amravati sankusthaapana 2015 aktobaru 22na athantha vaibhavopetamgaa, saastroktamgaa vaedapamditula mantrochaaranala naduma Amravati sankusthaapana karyakram angaranga vaibhavamgaa jargindi. pradhani narendera moedii chetula meedugaa yea mahaa kshatruvu jargindi. modiitopaatu rashtra guvernor‌ narsimhan‌, mukyamanthri chandrababau, kendramantri venkayyanaayudu, Telangana mukyamanthri kalvakurthy chandrasekhararavu kudaa okkokka rathnam choppuna sankusthaapana pradeesamloo unchaaru. yea sankusthaapana kaaryakramamlo bhartiya pradhaanito paatu jjapan, simgapuur parisramala mantruliddaruu paalgonnaru. 2019 ennikalallo parajayam atani naayakatvamlooni telugudesam parti 2019 saarvatrika ennikalallo yuvajana sraamika rautu congresses parti chetilo oodipooindi. maajii mukyamanthri vai.ios. rajasekharareddi kumarudu vai.yess. jaganmohan reddy mukhyamantrigaa padav bhaadyatalanu chepattaadu. yea ennikalallo telugudesam parti motham 175 assembli sthaanaalaku gaand 23, 25 paarlamentu sthaanaalaku gaand 3 sthaanaalaloo vision saadhinchindi. sahithya rachanalu indias global leader - tejashwini pagadaala manasulomata - chandrababau jeevita charithra. vijayaalu 28va yaeta rashtra asembliiloe andarikanna chinnavayasu gala sabhyudu, manthri Telangana raashtram vibhajana jaragaka poorvam AndhraPradesh raashtraaniki athyadhika kaalam mukhyamantrigaa sevalandinchinaghanata. rashtra vibhajana taruvaata kotthaga yerpadina AndhraPradesh ku tolimukhyamantrigaa 2014 juun 8 nundi sevalu. AndhraPradesh saasanasabhaloe athyadhika kaalam paripakshanaayakunigaa sevalu. india tudey dwaaraanirvahinchina otulo ai.ti. eandian af damileeniyamgaa empika. taime magagin dwara "south asean af da yier"gaaa gurthimpu. ekanamiks themes nundi "businesses person af da yier"gaaa gurthimpu. "sea.i.o af AndhraPradesh"gaaa aayananu pilustharu. 2016 janavari 30 na Pune aadhaaritha samshtha bhartia chaatra samsad, em.ai.ti schul aph gavarnance thoo kalsi "aadars mukyamanthri puraskara". mee 2017loo "trance‌formative cheef minister awardee". vivaadaalu, vimarsalu mee 2018loo ttd boardulo jarugutonna avakatavakalapai - aagama sastraalaku viruddhamgaa jarugutonna panulapai thaanu noru medipinanduke prabhuthvam tanapai kakshya teerchukuntondani ramanan deekhsitulu samchalana aropanalu Akola. srivaru vantasaalalooni neelamaaligalaloo unnaviluvaina aabharaanaalakosam jargina tavvakaala venuka chandrababau hastamundani samchalana aropanalu chesudu. 2015 votuki notu ghatana: dabbulu andajestu telugudesam naaya‌kullu dorikipova‌tantho yea otuki notu aney amsham bagaa perupondindi. Telangana assembli nunchi consul ku jarigee ennika‌llo .. ooka nominated saasana sabhyuni pra‌lobha pettae pra‌ya‌tnam ja‌rigindi. telugudesam saasana sabhyudu revanth reddy swa‌yangaa roo.50 l‌ksha‌lu isthu pooliisula‌ku dorikipoyadu. aaya‌nni kortu mundhu haaja‌ru parichi, jailuki pampincha‌tam ja‌rigindi. ta‌rvaatha adae nominated saasana sabhyunitho aandhra‌pra‌desh mukhya‌manthri chandra‌badu nayudu sambashana annana fone sambhasha‌nha‌lu naata‌keeyamgaa ba‌ya‌ta‌paddai. deeni falithamgaa chandrababau nayudu AndhraPradesh rajadhanini hydrabadunundi AndhraPradesh ku maarchatam, telanganalo telugudesam parti balaheenapadadam jarigaay. konni infrastracture companyla nundi ayanaku 118 kootlu vachayani, vaatipai saraina Datia ivvaalani aadaayapannu saakha shokaj noteesulanu chandrababau nayuduku jaarii chesindi. yea mothanni "bahirgatam kanni aadaayam"gaaa pariganincharani aadaayapu pannu saakha chebuthoondhi. athanu praadhimika abhyantaraalanu tiraskarinchina taruvaata 2023 augustu 4na central circle, Hyderabad nundi yea notice jaarii chesar. shahpurji palonji & koo. privete lemited (SPCL) tharapuna dissember 2017 nundi AndhraPradesh‌loo tender prakreeyalo palgontunna manoej vaasudhev paardhasaani (notices‌loo MVP gaaa prasthavincharu) chendina praamganamloo sodaalu jaripaaru. novemeber 2019loo paardasaani assoiates praamganamloo sodaalu jaripina tarwata chandrababau nayudupai I-T daryaptu prasthavana vacchindi. bootakapu sab-kontraktor companyla dwara nagadunu sampaadinchadaaniki, SPCL dwara nidulanu swaaha cheyadanki bogus kaantaakt‌lu, varey aurdar‌lanu srushtinchinatlu paardhasaani angeekarinchaadani noticello perkondi. skill develope‌ment scam (AndhraPradesh) : AndhraPradesh rashtra naipunhyaabhivruddhi samshtha (APSSDC)loo jargina avineeti Kumbakonam kesulo aayananu nera parisoedhana vibhaagam (cid) pooliisulu 2023 septembaru 9na nandyaalalo arest‌ chesar.aayana hayaamloo skill develope‌ment skiime paerita skill develope‌ment scam jarigindani aayana edurakaruntunna pradhaana aropanalu. yea scam loo roo.241 kootlu avineeti jarigindane abhiyogaalu unnayi.nara chandrababunaidu ku yea kesulo nyaayastaanam 14 rojula remand vidhinchindi. kutunbam nara chandrababunaidu, ene.ti.ramarao koothuru nandmuri bhuvaneshwarini pellichesukoni nandmuri kutumbamlo bhaagamayyaadu. eeyana ekaika santhaanam, kumarudu nara lokesh ku nandmuri balkrishna peddha kumarte brahmini thoo vivaham chessi nandmuri kutumbamtho marinta anubandam pemchukunnaadu. viiri kumarudu devansh. ivi chudandi telugudesam parti moolaalu bayati linkulu telugudesam parti adhikarika websitu nara chandrababunaidu adhikarika webb‌saitu telugudesam parti websitu Update on recent visit to USA telugudesam parti adhyakshulu telugudesam parti jeevisthunna prajalu 1950 jananaalu raajakeeyavettalu Chittoor jillaku chendina mukhyamantrulu Chittoor jillaku chendina rashtra manthrulu Chittoor jalla nundi ennikaina saasana sabyulu Chittoor jalla rajakeeya naayakulu AndhraPradesh saasana sabyulu (2014) AndhraPradesh saasana sabyulu (2019) AndhraPradesh saasana sabyulu (2009) shree venkateswara vishwavidyaalayam puurva vidyaarthulu yea vaaram vyasalu
dissember 5, gregorian‌ calander‌ prakaramu samvatsaramulo 339va roeju (leepu samvatsaramulo 340va roeju ). samvatsaraamtamunaku enka 26 roojulu migilinavi. sanghatanalu bhartiya deshamu raajyaamga dinotsavam aandhra Pradesh 1970: AndhraPradesh‌loo ongolu jalla avatharanha. 1972: ongolu jalla aandhra keshri tangutoori prakasm pantulu gnaapakaardhamu prakasm jillaga naamakaranamu cheyabadindhi. jananaalu 1782: martian wan buran, America maajii adhyakshudu (ma.1862). 1886: ardeshir iraanee, cinma rachayita, chitra dharshakudu, natudu, distribyuutar, shoman, chayagrahakudu (ma.1969). 1896: swamy ghnaanaananda, AndhraPradesh ku chendina yogeeswarudu, anhu bhautika shaastraveettha (ma.1969). 1901: walt disnii, amarican chalanachitra nirmaataa, dharshakudu, kathaa rachayita, gontu kalakarudu, chithrakaarudu, vyaapaaravettha (ma.1966). 1905: shiekh abdallah, zammu Kashmir rashtra maajii pradhaana manthri (ma.1982) 1940: gulam ali, paakisthaan ku chendina gajal gayakudu. 1931: chaatla sreeramulu, telegu natakaranga nipunudu, cinma natudu. (ma.2015) 1958: damodara rajanarsimha, ummadi AndhraPradesh vupa mukhyamantrigaa panichesaadu. 1992: paayal raj put , bhartia sinii natii maranalu 1950: shree aurobindo, guru (ja.1872). 1995: kaasiinaayana, paadubadina aalayalaku jeernoddharana chessi akada prathiroju annadanam jarigela erpaatu chesaru 2008: kommineni sheshagirirao, cinma natudu (ja.1939). 2008: mohd ismayil, saahiteekaarudu (ja.1943). 2013: nelson mandela, dakshinaafrikaa maajii adhyakshudu (ja.1918). 2016: jayalalita, TamilNadu mukyamanthri, sinimaanati (ja.1948). 2020: kamatam ramireddy, telamgaanhaku chendina maajii sasanasabhyudu, maajii manthri. (ja. 1938) pandugalu , jaateeya dinaalu antarjaateeya swachchanda dinotsavam. prapancha nela dinotsavam . bayati linkulu BBC: On This Day This Day in History dissember 4 - dissember 6 - novemeber 5 - janavari 5 -- anni tedeelu dissember tedeelu
dissember 6, gregorian‌ calander‌ prakaramu samvatsaramulo 340va roeju (leepu samvatsaramulo 341va roeju ). samvatsaraamtamunaku enka 25 roojulu migilinavi. sanghatanalu 1992: karasevakulu Ayodhya loni babri maseedunu dvamsam chesaru. jananaalu 1823: makas mueller, germanyki chendina bhashavetta, bahubhashakovidudu. (ma.1900) 1892: aachamta rukminamma 1898: gunnar myrdal, swediish aardhikavetta. (ma.1987) 1936: sawithri, cinma nati. (ma.1981) 1950: nirupama raao, eandian farrin sarviis (IFS) adhikary, prasthutham bhartiya videshanga kaaryadarsi. 1981: nikita , dakshinha bhartiya sinii nati. 1999: neehaa setty modal , qannada,telegu,chitraala nati maranalu 1956: b.orr.ambekar, bhartiya raajyaamga nirmaataa (ja.1891). 1995: kaasiinaayana, AndhraPradesh ku chendina avdhot pandugalu , jaateeya dinaalu pouura rakshana dinum. bayati linkulu BBC: On This Day This Day in History dissember 5 - dissember 7 - novemeber 6 - janavari 6 -- anni tedeelu moolaalu dissember tedeelu
dissember 7, gregorian‌ calander‌ prakaramu samvatsaramulo 341va roeju (leepu samvatsaramulo 342va roeju ). samvatsaraamtamunaku enka 24 roojulu migilinavi. sanghatanalu 1792: bhaaratadaesamloe pooliisu vyavasthanu eest india kompany pravesapettindi. 1856: vithantu punarvivaha chattam amalu loki vacchina taruvaata, modati vivaham eshwar chandra vidyaasaagar aadhvaryamloo jargindi. 1946: aikyaraajyasamiti aadhikaarika chihnaanni aamodinchaaru. jananaalu 1896: kaneganti suuryanaaraayanamoorti, tolitaram swatantrya samarayodudu. (ma.1990) 1921: bhartiya aadyatmika guruvu pramukh svami maharaj jananam. 1975: surendra reddy , telegu chalanachitra dharshakudu. 1976 harshith raghavendar , plebyack singar , actor 1980: english professionally fut‌bahl atagadu jeanne terry jananam. maranalu 2013: dharmavarupu subramanya, telegu cinma haasyanatudu. (ja.1954) pandugalu, jaateeya dinaalu bhartiya saayudha dhaalaala pathaaka dinotsavam antarjaateeya pouura vimanayana dinotsavam bayati linkulu bbc: yea roejuna t.ene.emle: yea roeju charithraloo dissember 6 - dissember 8 - novemeber 7 - janavari 7 -- anni tedeelu dissember tedeelu
nevemberu 1, gregorian‌ calander‌ prakaramu samvatsaramulo 305va roeju (leepu samvatsaramulo 306va roeju ). samvatsaraamtamunaku enka 60 roojulu migilinavi. sanghatanalu America chee 1952 nevemberu 1 na martial deevulaloo 'enevetac' oddha modati hydrojen bomb ivi mice pareekshinchabadindi. 1956: bezwada gopalareddi aandhra raashtram (aandhra Pradesh kadhu) rendava mukhyamantrigaa padav viramanha (1955 marchi 28 nunchi 1956 nevemberu 1 varku). 1956: aandhra Pradesh, haidarabadu rajadhaanigaa, rashtramuga avatharinchindhi. 1956: aandhra Pradesh raashtramtho paatu, Kerala, mysuru, Bihar, Madhya Pradesh, Rajasthan, Assam, paschima bengal rastralu erpaddaayi. 1966: Punjab, Haryana rastralu erpaddaayi. 1973: mysuru raashtram perunu karnaatakagaa marcharu. lakkadeevulu, minicoy, ameen‌deevulanu kalipi laksha dveepaalunu erpaatu chesaru. 1983: AndhraPradesh‌ lokayukta vyvasta erpatayindi. modati lokaayuktagaa aavula sambasiva raao niyamitulayyaaru. 2000: chhattis‌ghade raashtram erpatayindi. jananaalu 1897: devulapally krishnasastri, telegu kavi. (ma.1980) 1915: vattikota aalhwaruswaami, rachayita, praja udyamaneta. (ma.1961) 1919: antaikula paidiraju, chithrakaarudu, silpi. (ma.1986) 1944: vanama venkateswararao, Telangana rashtra rajakeeya nayakan, maajii vydya vidhaana parisht manthri kottagudem aemalyae. 1972: paripuurnaanda swamy, matha saamarasya bodhakudu. 1973: aishwaryaa ray, anadala thaara, nati, 1974: v.v.yess.lakshman, cricket atagadu. 1978: tippu , neepadhya gayakudu. 1986: iliana, telegu cinma natiimani. maranalu 1957: vasireddi bhasker raao, burra kadhalu, nataka rachana, sinii sambhaashanhalu, paatala rachayita (ja.1914) 1996: srilanka maajii adhyakshudu jayawardene. 1989: harinath, telegu cinma kathanayakudu. (ja.1936) pandugalu , jaateeya dinaalu aandhra pradeshavatarana dinotsavamu. Karnataka, Haryana, Kerala, madhyapradesh, Punjab rastrala aavirbhava dinotsavam. garhwal raifil dinum. prapancha saakhaahaara dinotsavam. bayati linkulu bbc: yea roejuna t.ene.emle: yea roeju charithraloo charithraloo yea roeju : nevemberu 1 chaarithraka sanghatanalu 366 roojulu - puttina roojulu - scope cyst. yea roejuna charithraloo emi jargindi. yea roejuna emi zarigindante. charithraloo yea roejuna jargina sangatulu. yea roju goppatanam. canadalo yea roejuna jargina sangatulu charitraloni roojulu oktober 31 - nevemberu 2 - oktober 1 - dissember 1 -- anni tedeelu nevemberu tedeelu
aktobaru 1, gregorian‌ calander‌ prakaramu samvatsaramulo 274va roeju (leepu samvatsaramulo 275va roeju ). samvatsaraamtamunaku enka 91 roojulu migilinavi. sanghatanalu 1854: bhaaratadaesamloe thapaalaa billala prasarana moodhalayyiimdi. billala pai raanee viktoriya gaari moham enka bhaaratadaesam chithraalu undevi. vaati apati vela sagam aana (roo. 1/32) 1864: kalakathaaloo roanu valana 70,000 mandhi maranhicharu 1880: shreelankalo bharathamdesamtho dravya marpidi moodhalayyiimdi. 1892: bhartiya remdu annah naanhem chelladu enka shreelankalo vendi naanhaelu pravesapettabaddaayi 1926: balkanji baari inistityuut pellala sankshaemam choose sthapinchabadindhi. 1932: eandian milliatary akaadami moodhalayina roeju(raisingde). 1932: bhartia bhagaswamya chattam, 1932 amaluloeki vacchindi. 1949:'maraatii rangabhoomi' aney nataka samshtha sthapinchabadindhi 1953: Kurnool rajadhaanigaa telegu matlade madraasu raajyam nunchi pratyeka aandhra raashtram avatharinchindhi. 1958: bhaaratadaesamloe metrik (dasaamsa) addhatini, baruvula kolatala choose pravesa pettaaru. 1959: gauravaneeya nyaayamuurthi Bhubaneshwar prasad sinha bhartiya pradhaana nyaayamuurthi ayaru. 1966: bhartiya paryaataka abhivruddhi samshtha sthapinchabadindhi. 1978: baalya vivaaha chattamlo, vivaahaniki kaneesa vayassu magavaariki 21 samvastaralu mariyu aadavaariki 18 samvastaralu penchabadindi 1981: eandian air‌linesas vimaanaanni haizak chosen suuthradaari dal khalsa kaaryakarthalanu arrest chesar 1982: tholi CD player nu soni lanch chesindi. 1984: bajarang dal annana hinduism matha samshtha sdhaapana. 1990: Punjab‌loo rastrapathi palananu mro aaru nelalu podiginchadaaniki rajyangam yokka 75va savarna billu sadarana majority choose lok‌sabhalo modati dhasaloo viphalamaindhi. 1990: justices ranganaath mishra supreemkortu pradhaana nyaayamuurtigaa niyamitulayyaaru. 1990: mandal commisison sifaarsula amalupai supreemkortu stay vidhinchindi. 1997: genaral v.p. mallik bhartiya deshamu naku seinika pradhanaadhikaarigaa neyaamakam. 2000: genaral yess.orr. padmanabhan bhartiya deshamu naku seinika pradhanaadhikaarigaa neyaamakam. 2001: Kashmir‌ rashtra saasanasabha bhavanampai teevravaadulu chosen caaru bomb daadiloo 38 mandhi chanipoyaru. 2003: alipiri oddha chandrababau nayudupai naksalaitlu hatyahatnam. 2006: pondichery raashtram peruu puducherigaa marchabadindhi jananaalu 1542: mariyam-uz-jamani, moghal chakravartaina akbar bhaaryalalo okaru 1842: subbier subramanian aiyer, bhartiya nyaayavaadi, nyaayanipunudu (ma. 1924) 1847: aney besent, homrool udyama naeta. (ma.1933) 1861: neal rattan sorcar , british bhartia vaidyudu mariyu vidyaavetta. ( ma. 1943 ) 1862: raghupathy venkataratnam nayudu, vidyaavetta, sanghasamskarta. (ma.1939) 1887: pundit hridayanath ajudhianath kunjru, raajakeeyavetta mariyu saamaajika karyakartha 1890: ankitham venkatarama bhanojirao, visaakhapatnamlooni aandhra vishwavidyaalayam, king georgi aasupatrula nirmananiki bhumini danam chosen vitaranasheeli. 1894: sudhee ranjan daas, bharatadesa supreemkortu aidava pradhaana nyaayamuurthi (ma. 1977) 1895: liakhat ollie khan , bhartiya-paakisthaanii nyaayavaadi mariyu rajakeeya nayakan, pakistan 1va pradhanamantri (ma. 1951) 1901: prathap sidhu khairan, Punjab maajii mukyamanthri. 1904: Una. kao. gopalan , bhartia vidyaavetta mariyu raajakeeyavetta (ma. 1977) 1906: sachiin dev barman, bhartia swarakarta mariyu gayakudu (ma. 1975) 1906: nikunja seen , bhartiya swatantrya poraata viplavakaarudu, writers buildings campain vyavasthaapakudu. (ma. 1986 ) 1908: gadilinganna gauud, Kurnool niyojakavargapu bharatadesa paarlamentu sabhyudu. (ma.1974) 1913: genaral harbaksh sidhu, padhma vibhushan mariyu viira chakra awardee pondina bhartia seinika adhikary. 1915: kaladhar, chitra kalaa dharshakudu. (ma.2013) 1918: govindappa venkateswami , bhartia netra vaidyudu (ma. 2006) 1919: majrooh sulthan‌puri , bhartia kavi mariyu paatala rachayita (ma. 2000) 1921: tikkavarapu venkatarama ramanaareddi, haasya natudu. (ma.1974) 1922: aallu ramalingaiah, haasya natudu. (ma.2004) 1928:shivajee ganesan, tamila sinii natudu (ma. 2001 ) 1934: bhuwan chandra khanduri, bhartia janathaa paarteeki chendina nayakan, pratuta Uttarakhand mukyamanthri. 1934: chekuri ramarao, telegu sahithya prapanchaniki vimarsakulu, basha shaastraveettha. (ma.2014) 1939: elkoti ellareddy, mahabub‌Nagar jillaku chendina rajakeeya nayakan, maajii sasanasabhyudu, maajii manthri. (ma.2015) 1942: boeya jangaiah, rachayita. (ma.2016) 1945: ramya nath kovind , 14va bhartiya rastrapathi 1947: dalvir bhandari , bhartia nyaayavaadi mariyu nyaayamuurthi 1951: z.em.sea.baalayogi, aandhra Pradesh ku chendina parlament sabhyudu, tholi dhalitha lok‌sabha speker. (ma.2002) 1961: nimmagadda prasad, phaarmaa matrices‌ phaarmaa samshtha adipati, wan‌pick‌ nirmaana kontraktor, vyaapaaravettha.matrices‌ prasad‌ antaruu 1969: maheshs thakur, bhartiya natudu 1984: vinith shreenivasan bhartiya gayakudu, natudu, dharshakudu, rachayita, nirmaataa 1990: anoushka ranjan, bhartiya neti, modal 1992: madonnaa sebastin , malayala , tamila,telegu , nati gaayani 1998: jehan daruwala, bhartiya phaarmulaa 2 racing drivar maranalu 1939: vannelakanti subbaaraavu, aanglamlo tholi sweeyacharitra kartha. (ja.1784) 1946: gudavalli ramabrahman, cinma darshakulu, sampaadakulu. (ja.1902) 1975: adhuritha subbaaraavu, telegu cinma darshakulu, nirmaataa, rachayita. (ja.1912) 1979: p.v.rajamannar, nyaayavaadi, pandithudu, bhartiya rajakeeyanaayakudu. (ja.1901) 1986: weir chandra sidhu garhwali, bharatadesa viplavakaarudu. 1995: aditya vikram birlaa, pramukha paarisraamikavetta 1997: gul mohd, tanu unnappati kaalamlo dhruvikarinchabadina athantha potti humanity. 2022: thulasi taantii, bhartia vyaapaaravettha. (ja. 1958) pandugalu , jaateeya dinaalu prapancha saakhaahaara dinotsavam prapancha vruddhula dinotsavam . antarjaateeya coffey dinotsavam jaateeya raktadaana dinotsavam. cypress, naijiiriyaa, tuvaalu, palau swatantrya dinotsavam. prapancha aavasa dinotsavam. swachchanda raktadaana dinum. antarjaateeya sangeeta dinum. bayati linkulu bbc: yea roejuna t.ene.emle: yea roeju charithraloo charithraloo yea roeju : oktober 1 chaarithraka sanghatanalu 366 roojulu: puttina roojulu: scope cyst. yea roejuna charithraloo emi jargindi. yea roejuna emi zarigindante. charithraloo yea roejuna jargina sangatulu. yea roju goppatanam. canadalo yea roejuna jargina sangatulu charitraloni roojulu https://web.archive.org/web/20190128135613/http://www.satyambruyat.com/2018/10/history-of-1-october-in-india-and-world.html https://frontline.thehindu.com/the-nation/article30219569.ece september 30: oktober 2: september 1: novemeber 1:- anni tedeelu oktober tedeelu
telegu lipi itara bhartia bhaasha lipula laage prachina dakshinha brahmi lipinundi udbhavinchindi. ashokuni kaalamlo maurya saamraajyaaniki saamantulugaa unna shaathavahanulu brahmi lipini dakshinha bharatadesaaniki tesukoni vachcharu. anduchetha anni dakshinha bhartiya bhashalu muula draavida bhaasha nundi udbhavinchinaa vaati lipulu maatramu brahmi nundi puttaayi. dakshinha bhaaratadaesamuloe brahmi lipilo vraasina shasanalu modhata bhattiprolulo dorikayi. akkadi buddhist stoopamulo dorikina dhaatukarandamupai maurya kalapu brahmi lipini poelina lipilo aksharalunnayi. yea lipini bhaashaakaarulu bhattiprolu lipi antaruu. dakshinha bharatadesa lipulanniyuu yea lipinunde painaamamu chendhaayi. aavirbhaavam tiiraandhrapraantamu, krishna nadhii tiiraana unna bhattiprolu graamamandu cree. poo. 5va sataabdamuloo goppa bouddhastoopamu nirminchabadinadi . aa samayamuloe bouddhamatamutho baatu mouryula kaalamulo vaadukalo nunna brahmi lipi kudaa achataku cherinadhi. yea lipi daggaralonunna ghantasaala, machilipatnam revula nunchi itara dheshaalaku kudaa cry akkadi lipula aavirbhaamunaku kaaranabhootamayindi. usa.sha. aidava sataabdamu natiki bhattiprolu lipi paata telegu lipigaa painaamamu chendhindhi. teluguna nannaiah kaavyavyaakaranachanda sampradaayamulakekaaka, telegu lipi soundaryamu naavishkarinchutayandu pradhamaachaaryudu. nannayaku puurvamu telegu kannadabhaashalaku oche lipi undedi. dhaanini vengeechaalukya lipi ani daaniperu.nannayaku mundhu shaasanaalannii vengeechaalukya lipilone vrayabadinavi. aa lipi chaturasramugaanu, talakatlu geetalakoraku gantamu vraataku saadhanamuga erpadinadi. taataakupainagaani gantamutho vraayunappudu talakatlu addugeetalugaa vraasina taataaku chinigipovunu. talakattu-anagaa aakaaramunakegaaka, aa deerghamu vraayavalasivachchinappu, aa deerghamunu ippativale a vrayaka --- ani niluvugeetagaa rasevaru. o kaara chihnamagu kommu o a ani geetagaane undedi. -jka, naba, na + tavattu, m + pa vattu, gha + cha vattu -anu reetigaa vraasedivaaru. ittivi taatiyaakupaina vraayuta kashtasadhyamu. nannayya vitini parisilinchi, telegu lipini chathurasra swaroopamunundi gundradanamunaku maarpu chessi palu marpulu Akola. awai talakattunaku a gaaka pratuta talakattu lagaa, kommula maarpu pratuta varusaga, rga samyuktaaksharamulu anunanvi pankachanka-khanda-nanada-dimba-anureeti poornabinduvulugaa vraayuta, rakara samyuktaaksharamulanu reka, rutha, rcha modhalagunavi arka-akae, kartha-katha, karcha-kahana gaaa vraayuta modaluchesadu. u yea chihnamunake valapalagilaka ani peruu. yea valapalagilaka valana rakara samyuktaaksharamulugaa nundaka ekaaksharamulugaa undunu. induvalana lipiki samata erpadinadi, antakumundunna ooka aksharamu sakatarephamukanna bhinnamainadhi, shjaga palukunadaanini "da"gaaa marchadu. yea maarpula valana telegu lipiki gundranidanamu, soundaryamu chekuurinavi. telugulipinandu eemaarpulu cheyutayekaka nannayya, thaanu vraasina nandampudi saasanamu loo thaanu pratipaadinchina samskaranalipini pravesapetti - aavenuka thaanu vraasina mahaa bhaaratamunu aa lipilone vraasinaadu. telegu aksharamulaku antakumunduleni ramyatanu-leka manoharatvamunu thaanu pratipaadinchutachee - nannayya telugulipi soundaryamunu vyaktaparichaadu. artha muukti sabda sambandhamainadi akkashare ramyata lipi sambandhamainadi-rendinti sammelanamu nannayya kavithaloo mouryulakaalapu (cree.poo. 3va shataabdi) brahmilipi pattikaloni rendava varusalo ivvabadindi. atu pimmata bhattiprolu dhaatukarandamupai koddimaarpulugala brahmilipi mudava varusalo chudavachunu. telegu saasanamulu shaathavahanula saasanamulu shaathavahanula saasanamulaloni (cree. sha. 1va shataabdi) bhattiprolu lipi painaamamu 4va varusalo ivvabadindi. ikshvaakula saasanamulu usa. sha. 218 loo shaathavahanula saamantulu ikshvaakulu swatantrulairi. vaarikaalamunaati lipi 5va varusalo galadu. salankayana nandivarma saasanamu ikshvaakula taruvaata shaalankaayanulu aandhra deeshaanni cree. sha. 300 nundi 420 varku paalincharu. salankayanula rajadhani veangi. aakaalamunaati lipi 7va varusaloonunnadi. yea kaalamulone telegu lipi migilina dakshinha bhartiya, Uttar bhartiya lipulanundi verupaduta prarambhamayindi. cree. sha. 420-611 madhyakaalamulo vishnukundinulu vinukonda rajadhaanigaa paripaalinchaaru. vishnukundina saasanamulu vishekundinula kalamnati 5va shataabdi telegu saasanam ‘toluchuvaandru’nu keesaraguttalo puraavasthushaakha gurtinchindi(1987 puraavasthushaakha nivedika). inta spashtangaa vaadika telugulo chekkina saasanamedii antaku mundhu labhinchaleedu. idhey telugulo modati saasanam. vishnukundinula paripaalanaakaalamulo bhashala vaadukalo, vraataloo palumaarpulu vacchai. praakrutamu badhulu samskrutamu vaduta ekkuvayyindi. adesamayamulo raayalaseemanu paalinchina renati choolhulu raajasaasanamulu telugulo vraayinchaaru. manaku dorikina vaari modati saasanamu cree. sha. 573 naatidi. teeraandhrapraantamlo dorikina cree. sha. 633 aati saasanamu modhatidhi. appatinundi telegu vadakamu bagaa ekkuvayindi. pallava narasimhavarma saasanamu saatavaahanulaku saamantulugaanunna pallavulu modhata palnaaduloo swatantrulai pimmata Uttar tamiladesamuloni kanchilo sthirapaddaaru. tholutha dorikina saasanamulu tamilamulo unnaa, pimmata pallavulu samskrutamunu, bharavi, damdi lanty samskrutha kavulanu aadarinchaaru. shasanalu "pallava gramtham" anabadu lipilo vraayinchaaru. 8va varusalo yea lipini chudavachunu. adhunika tamila lipi deeninunde painaamamu chendhindhi. painaamamu bhashaparamga qannada tamila bhashalu dakshinha draavida kutumbaaniki chendinavi. kanni, charitrakangaa aandhra shaathavahanulu, chalukyas, raashtrakootulu aandhra karnata dheshaalanu palinchadamvalla telegu, qannada bhashala lipi ummadiga painaamamu chendhindhi. shaathavahanula kaalamulone bhattiprolu lipi karnata deeshaaniki vyaapti chendhindhi. aandhradesamu, vengi vishyamu, kammanadu, punganuru vaastavyudaina panpa aney brahmanapanditudu jainamatavalambiyai vemulavadanu paalinchina arikesari anu chaalukya raju aasrayamupondi vikramaarkavijayamu anabadu tholi qannada granthamu vraasaadu. telegu qannada lipulu mudipadi undadaaniki ilanti kaaranaalu konniunnayi. varusalu 9, 10, 11 chaalukyula kaalamu (7, 10, 11va sataabdamulu) aati lipulanu suuchistunaayi. 10, 11 varusalaloni lipini vengeelipi anikuda antaruu. 12va varusalo kaakatiyula kaalamunaati lipichudavachhu. yea kaalamulo telegu bhaasha, saahityamulu prajvarillaayi. 13, 14 varusalalo mahakavi srinathuni kaalamu aati lipi, chivari varusalo vijayanagarakaalamu aati telegu-qannada ummadi lipi chudavachu. adhunika telegu lipikidi chivari parinaamadasa. benzamin shulz anu mataprachaarakuni moolamuga kraistava saahityamu geramny desamandu telugulipilo prachurinchabadindhi. brownu dora telegu pustakamula prachuranaku chaala krushichaesaadu. 20va shataabdi madyalo telegu golusukattu paddhatilo (aanglamuvale) kudaa vraayabadindi. kanni adi prachuryamu chendaledu. telegu lipi girinchi konni abhiprayalu srisree: mutyalalanti telugaksharaalantuu lipimeeda lenipooni sentimentlu pettukovadam maani romman lipilo (a, aa, i, ee yea vidhamgaa) thelugunu nerpithe appudu mana desam adhunika yugam looniki pravesistundani Mon nischitaabhipraayam. prapancha telugumahaasabha varu yea vishayampai aalochinchadam manchidani nenanukuntunnanu. --prajaatantra (18.4.1976) "anantam" peejee196. moolaalu vanarulu ivalution af telegu caracter graphs: https://web.archive.org/web/20090923234606/http://www.engr.mun.ca/~adluri/telugu/language/script/script1d.html tirumal raamachandhra (1916-1997). "mana lipi puttu puurvoottaraalu" panchagnula aadinarayana shastry (1890-1951). "aandhra lipi parinaamam" etukuru balaramamurthy, 1953, "aandhra sankshiptha charithra," pracurana: visalandhra. 1971 bharati masa pathrika- vyasamu -telegu lipi-vyasa kartha-nidadavolu venkatarao. bayati linkulu Useful and authenticated information about Telugu Telugu Association Inc. Sydney Australia. Celebration of Telugu Culture in Sydney Omniglot - Telugu script PROEL - Telugu script compared with other Dravidian scripts Vignanam - Learn Something Today telegu bhaasha lipulu
krishna jalla AndhraPradesh loo ooka jalla. yea jillaaloo pravahinchae krishna nadi valana jillaku yea peruu vacchindi. charithraloo vividha kaalaallo shaathavahanulu, choolhulu, reddirajulu, golaconda nawabulu modalainavaaru yea praantaanni paalincharu. jalla kendram machilipatnam. 2022 loo yea jillaanu vidadheesi entaaa jillaanu, Vijayawada kendramga erpaatu chesar. Eluru jillaaloo kudaa konni mandalaalanu kaliparu. charithra krishna pariivaahaka prantham kanuka yea jillaku yea peruu vacchindi. yea jillaaloo unna indrakiladri medha arjuna paasupataastram koraku paramasivuni uddeshinchi tapamaacharinchaadani, durgaadevi ikda mahisaasurudini samhaaram chesindani puraanakathanaalu vivaristunnaayi. krishna nadi tiiraana indrakeelaadripai koluvu thiri unna kanaka durgaadevi bhaktajana poojalanu andukontu Pali. Srikakulam rajadhaanigaa srimukhudu sathavahana saamraajyaanni stapinchadu. sathavahana raajulu nalaugu shataabdaala kaalam paatoo yea pradeeshaanni paalincharu. Guntur jalla maidavolulo labhinchina tamra saasanaalananusarinchi pallavulu yea praantaanni 250 nundi 340 usa.sha.॥ varakuu paalincharu. aa tadupari bruhatpalaayanulu kodooru rajadhaanigaa yea jalla praantaanni paalincharu. vaari taruvaata vyshnu kundinulu usa.sha.॥5va sataabdamloo paalincharu. viiri kaalamlone mogalrajapuram enka undavalliloni guhalu tavvinchi teerchididdabaddaayi. thoorpuchaalukyulu undavallilo guhamandiralu, shivalayalu kattinchaaru. kakatiyulu usa.sha.॥1323 varku viiri paalana jargindi. reddirajulu kondapalli rajadhaanigaa paripaalinchaaru. anantaram gajapatula paalanaloe krishna jalla prantham vacchindi. pratuta pamidimukkala mandalamlooni kapileswarapuram gajapti rajayina kapileshwar gajapti paeruna naamakaranam cheyabadindhi. kapileshwar gajapti tadupari vacchina vidyaadhara gajapti vijayavaadalooni vidyaadharapuraanni enka kondapalli sarassuni nirmimchaadu. vijayanagar samrajya kaalamlo srikakulandhra mahaavishnuvu sannidhilone krushnadevaraayalu aamuktamaalyadanu rachinchi ankitamicchaadu. taruvaata usa.sha.॥1512 loo golaconda oddha sulthan quli qutab shaw saamraajyamlo bhaagamaindi. machilipatnam oda revugaa egumati-digumatulu jarigeevi. taaneeshaagaa prassiddhi chendina abuu huseen shaw mantrulayina akkanna enka maadanna vaari kaaryaalayaanni vijayavaadalo stapincharu. veeriruvuru kanaka durga ammavaarini aaraadhinchaevaaru. naetikii indrakiladri konda diguvana viiru aaraadhinchina guhalu manaku darsanamistayi. ourangajebu saamraajyamlo bhagamayina golkondanu 5 navaabulaku vibhajinchi asaph jha subedaarugaa paalinchaadu. arcatu, Kadapa, Kurnool, Rajahmundry, chicacole (Srikakulam) nawabula kindha palinchabaddayi. yea prantham Rajahmundry navaabu paripaalanalo vundedi. usa.sha.॥1611 loo aangleyulu machilipatnam kendramga thama karyakalapalu jarapadam prarambhamaindi. 1641 loo madraasuku tarali vellae varakuu idi variki mukhyapatnamgaa konasaagindi. aangleyula taruvaata dachi, phrenchi varu machilipatnanni thama adhinamloki techukunaru. 1748 loo nijam-vul-mulk maranhamtho yea prantham aangleyulu, phrenchi vaari hastagatamayindi. 1761 loo nijam ollie khan tirigi golaconda navaabu ainapudu machilipatnam nijam putnam, kondaveedulo kontha bhaagam british variki kaanukagaa icchadu. aa taruvaata sarkaru prantham motham british vaari cheethullooki vellipoyindi. krishna jillaanu intaku mundhu "machilipatnam jalla" ani pilichevaaru. 1859loo Guntur jillaaloni konni taaluukaalanu yea jillaaloo kalipi krishnajillaga peruu marcharu. 1925loo krishnaajillaanu krishna, paschima godawari jillaalugaa vibhajinchaaru. 2022 loo krishna jillaaloo vijayavaadatho kalisina uttarabhaagaanni entaaa jillaga vidadeesaaru. utharamlo kontha bhaganni Eluru jillaaloo kaliparu. bhaugoollika swarupam ummadi krishna jalla peethabhoomi, thira praantaalugaa vibhajinchabadindhi. bharatadesa athantha paryavarana sambandhitha mukhyamaina chittadinelalo kollerusarassu okati eejillaalo pakshikanga Pali. neetivanarulu ummadi jillaaloo krishna nadi mukhyamayina nadi. budameru, munneru, tammileru itara nadulu. krishna nadi bangala khaatamloki hamsaladeevi, nachugunta oddha kalustundi. ivi kaaka jillaaloo chinna kondavagulu kudaa pravahistayi. ivi jainti, kattaleru, ippalavaagu, upputeru, telleru, ballaleru, enka nadimeru. prapancha prassiddhi gaanchina kolleru sarassuloo kontha bhaagam krishna jillaaloo Pali. nagarjunsagar prajectu, krishna delta, chintalpudi ettipotala pathakam, tammileru, polvaram mukhyamaina peddha, Madhya taraha neeti paarudala prajektulu. bhuumii, bhugarbha vanarulu ummadi jillavivaralu: nallamatti (57.6%), isuka bankamatti (22.3%) erra bankamatti (19.4%) anu muudu takala naelalu unnayi. sahaja vayu, mudi petrol: jalla thira praanthamulo unnayi. isuka: krishna, munneru nadula nundi travvakaalu jaripi sekaristaaru. chromitu: kondapalli kondalu, daggara praantaalaloo unnayi. vajralu: paritala, ustepalli, kondaveetikallu, ramannapeeta, suuryavaram, kothapeta, nemalipuram, maguluru, putrela (Rajasthan loo mukyamainavi) modalaina pranthalu. inumu dhathuvu: jaggaiahpet prantham. sunnapuraayi: jaggaiahpet prantham. micah: tiruvuru prantham. aatavi pradeesam ummadi jillaaloo atavi prantham 7.5%gaaa Pali. pasupakshyaadulu vrukshajaalam, jantujaalam ummadi jillaaloo adivi jalla vaisaalyamlo 9% Bara Pali. ayithe nandigam, Vijayawada,nujiveedu, tiruvuru,gannavaramu, machilipatnam praantaalaloo, divi taaluukaalaloo rijarvu forest kaligi Pali. ooka rakam ayina ponuku (gyrocapas jaakvini) ani piluvabadee theelikapaati rakamayina chekka kondapalli praanthamulo kanipistundhi. yea chekkanu kondapalli bommalu tayaareeki upayogistaaru. chaaala gurtinchadagga chetlu ayina terocar‌pus, terre‌minalia, enogessus, logastroinay, kajurina lantvi kudaa unnayi. panthers pululu, dummulagondulu, adivi pillulu, nakkalu, elugubantlu, itara mamsahara ksheeradaala jantujaalam ikda kanipistaayi. jimka, macchala laedi sambhar, krishna jimka, itara saakaahaara janthuvulu yea bhuubhaaga adavulalo gurtinchavacchu. jalla sarihaddulooni kollerusarassulo ooka valasa budida rangu gala pelicon billed aney ooka rakshith pakshi Pali. anek murra jaati gedelu, aavulu peddha sankhyalo kaligi Pali. vaataavaranam ummadi jalla vaataavarana paristhitulu, veasavikalam chaaala vedigaa, sheetaakaalam takuva vedigaa untai. . epril praarambha kaalam nundi juun varku chaaala vedigaa umtumdi. yea praantaaniki nirutu rutupavanaala dwara 1028 mi.mee. varshapaatam kalugutundhi. janaba lekkalu 2011 janaba lekkala prakaaram, nuuthana krishna jalla vistiirnham 3775 cha.ki.mee, jalla janaba 17.35 lakshalu. revenyuu divisionlu,mandalaalu bhougolikamgaa krishna jillaanu muudu revinudivizanlagaa, 25 revinue mandalaalugaa vibhajinchaaru. uyyuru revinue deveeson uyyuru kankipadu ghantasaala thotlavalluru pamidimukkala penamaluru movva gudivaada revinue deveeson unguturu gannavaran gudivaada gudlavalleru nandiwada pamarru pedaparupudi bapulapadu machilipatnam revinue deveeson avanigadda kruttivennu kodooru guduru challapalli nagayalanka pedana bantumilli machilipatnam mopidaevi nagaraalu, pattanhaalu Kota:machilipatnam pattanhaalu: gudivaada pedana tadigadapa uyyuru rajakeeya vibhagalu loekasabha niyojakavargaalu machilipatnam Vijayawada (pakshikam) assembli niyojakavargaalu avanigadda gannavaran gudivaada pamarru pedana penumaluru (pakshikam) (migta bhaagam entaaa jalla) machilipatnam ravaanhaa vvavastha rahadari ravaanhaa soukaryalu jillaaloni jaateeya rahadhaarulu: jaateeya rahadari-65: machilipatnam nundi poone jaateeya rahadari-216: ongolu nundi kattipudi sarihaddu loni jaateeya rahadhaarulu sarihaddulo gala entaaa jalla loni vijayavadanu kalipa jaateeya rahadhaarulu. jaateeya rahadari-16: qohl‌katha nundi Chennai jaateeya rahadari-30: jagadal‌puur nundi Vijayawada railu ravaanhaa soukaryalu entaaa jalla loni, Vijayawada oddha railway staeshanu bhaaratadaesamloe 2 va raddeegaa umdae junkshan Pali. 200 kante ekuva raillu yea railway staeshanu dwara (passes) prayaaninchadamu, railway staeshanu oddha railu aagipovadamu ledha (prarambhamu) bayaluderadamu kanni jarudutundhi. vimana ravaanhaa soukaryalu deggaralooni vimaanaashrayam:entaaa jalla loni, Vijayawada gruhopakarana suuchikalu 2007–2008 samvatsaramulo internationale institut far population samshtha varu jalla antataa 1229 gruhaalu 34 graamaalaloo intervio jaripaaru. varu 94.7% vidyut, 93,4% neeti sarafara, paarisuddhyam, 60.3% toilet soukaryalu, 45.5 (saswata) nivaasa gruhasoukaryalu unnatlu kanugonnaru. 20.6% mandhi strilu adhikaaraka vayassu 18 sam.lu nindaka mundhey vivahamu cheskunnaru. intervio nirvahimchina vaariloo 76,9% ooka daridrya raekhaku diguvana unnavaru unnare. parisramalu uyyuru oddha unna kcp chakkera karmagaram bharathadesamlooni athipedda chakkera karmagaramulalo okati. machilipatnam oddha bangaram-laepanam aabharanalu (giltu nagalu) parisramalunnaayi. aandhra Pradesh loni athi puraathana odarevu machilipatnamlo Pali. simemtu factories kudaa unnayi. prassiddhi chendina saampradaayika nrutyareetiyaina kuchipudi nruthyam jillaaloni kuchipudi gramamlo puttindi. samskruthi prapancha prasidha kuchipudi nrutya roopam yea jillaaloo nundi udbhavinchindi. yea jalla vaasulu matlade telegu yaasanu telegu bhashayokka sahajaroopamani bhaavinchabadutundi. vidyaasamsthalu krishna vishwavidyaalayam - machilipatnam. aandhra jaateeya kalaasaala, machilipatnam paryaataka aakarshanalu chaarithraka sthalaalu machilipatnam aadyatmika sthalaalu movva gopala swamy alayam, movva: yea voori sthala puraanhamu prakaaram moudgalya mehrishi chetha isukatho ichati muvva gopala swamy vigraham tayaarucheyabadenu. aa vigraham ippatikee chekkuchedarakunda undatam visaesham. srikakulandhra mahavishnu devasthaanam, Srikakulam gramam: yea aalaya pradhaanadaivam "shreemahavishnuvu". yea swamy aandhra vallabhudu, aandhra nayakan, shreekaakulha aandhra mahaavishnuvu, enka marenno paerlato bhaktula poojalandukuntunnadu. kaliyugamlo papabharam tagginchenduku yea swamy aavirbhavinchaadani bhaktula viswaasam. shree subrahmanyeshwarsav alayam,mopidaevi shree lekshmi gaayathrii divi alayam, telaprolu kridalu yea jillaaloo kabadi aata athantha prajaadaranha unna kreedatho paatu cricket, volleyball, tennis aatalu praamukhyamainavi. Vijayawada loni endira ghandy munsipal staediyam nandhu, bhaaratadaesam yokka antarjaateeya oneday cricket myachlu jaruguthai. haka kridaakaarudu balarama yea jillaku chendinavaaru. pramukha vyaktulu jillaku chendina chaala mandhi vividha rangaalalo perugadinchaaru. vaariloo kondaru: siddhendra yogee, kshetraya, vishwanatha satyanarayna, gudipaati venkatachalam, veturi sundararamamurthy, vempati chinasatyam, mangalapalli baalamuralheekrushnha, pingalla venkaya, mutnuuri krishnarao,kaasiinaadhuni nageshwararao, gooparaju ramachandrarao, puchalapalli sundaraiah, bhogaraju pattaabhi sitaramaya, sea. kao. nayudu, raghupathy venkaya nayudu, yess. v. rangarao, sawithri, nandmuri taarakaraamaaraavu, akkineeni nageshwararao, ghantasaala venkateshwararao, rajendraprasad, shobhan badu, chandhramohan, mandili venkatakrushnaaraavu, ivi chudandi krishna jalla kathaa rachayitalu Amravati metropalitan regian develope‌ment atharity moolaalu bayati linkulu costa AndhraPradesh jillaalu bhaaratadaesam loni jillaalu
nevemberu 15, gregorian‌ calander‌ prakaramu samvatsaramulo 319va roeju (leepu samvatsaramulo 320va roeju ). samvatsaraamtamunaku enka 46 roojulu migilinavi. sanghatanalu 1937: kostandra, raayala seema pranthalu ummadi madraasu rashtramlo unnappudu, yea remdu praantaala naayakulu, shree baugh odambadika pai santakaalu chesaru. dani prakaaram, rajadhani, high kortu, viswa vidyalayam oche choota kakunda, vary vary praantaalaloo vundali. dani prakaaram, guntoorulo 1954 juulai 5 nadu high kortuni nelakolpaaru. karnoolunu (raayala seema) rajadhanini chesaru. vishwavidyaalayam visakhapatnamlo Pali (aandhra viswa kalaa parisht). 1954: tangutoori prakasm pantulu aandhra raashtram (AndhraPradesh kadhu) mukhyamantrigaa padav viramanha (1953 oktober 1 nunchi 1954 nevemberu 15 varku) 1954: aandhra rashtramlo (AndhraPradesh kadhu) rastrapathi paalana modhal (1954 nevemberu 15 nunchi 1955 marchi 28 varku). 1993: eandian air‌linesku chendina vimanam okati 272 mandhi prayaaneekulatoo Tirupati daggara polaallo digindi. prayaaneekulantaa kshemamgaane unnare 2000: 108 rojula nirbdandham taruvaata qannada natudu raj‌kumar nu veerappan vidichipettadu. 2000: bhaaratadaesamloe kotthaga jharkhand raashtram erpadindi. Bihar raastranni vibhajinchi chhotanagpur praanthamlo yea raastranni eerpaatucheeshaaru. jananaalu 1738: viliam herschelle, varuna (uranus‌) grahanni kanugonna khagola shaastraveettha. (ma.1822) 1883: oleti venkataramasastri, jantakavulu vaenkata ramkrishna kavulalo modativaadu. (ma.1939) 1898: kalluri chandramauli, swatantrya samarayodudu, mantripadavi, tirumal Tirupati devasthaanamulaku adhyakshuniga kudaa panichesaadu. (ma.1992) 1902: gaura, haethuvaadhi, bhartia naastikavaada naeta. (ma.1975) 1927: nallan chakraverthy seshaachaarlu, telegu saahiteevetta. 1935: tennaeti hemalata, navalaa rachaitri. 1949: malladi venkatarama krishnamoorthy, telegu rachayita. 1986: sanya meerja, bharatadesa mahilhaa tennis kreedaakaarini. maranalu 1630: johannes keplers, prakyatha jarman antariksha parisoodhakudu. (ja.1571) 1949: nathuram gadse, gandheeni hathya chosen vaariloo pradhaana paatradhaarudu. (ja.1910) 1949: narayan apte, orr.yess.yess. karyakartha, ghandy hathya kesu ninditulalo okaru. 1982: vinobaa bhave, swaatantryasamarayudhuda, gaandheyavaadi. (ja.1895) 2012: vedantam satyanarayna sarma, kuchipudi nrutya kalakarudu, natudu. (ja.1935) 2022: ghattamaneni krishna, cinma natudu, dharshakudu, nirmaataa, maajii loekasabha sabhyudu. (ja.1943) pandugalu, jaateeya dinaalu 2000: jharkhand fouundation dee - bayati linkulu bbc: yea roejuna t.ene.emle: yea roeju charithraloo charithraloo yea roeju : nevemberu 15 chaarithraka sanghatanalu 366 roojulu - puttina roojulu - scope cyst. yea roejuna charithraloo emi jargindi. yea roejuna emi zarigindante. charithraloo yea roejuna jargina sangatulu. yea roju goppatanam. canadalo yea roejuna jargina sangatulu charitraloni roojulu nevemberu 14 - nevemberu 16 - oktober 15 - dissember 15 -- anni tedeelu nevemberu tedeelu
novemeber 14, gregorian‌ calander‌ prakaramu samvatsaramulo 318va roeju (leepu samvatsaramulo 319va roeju ). samvatsaraamtamunaku enka 47 roojulu migilinavi. sanghatanalu 1943: haidarabadu stoke extcheni prarambhamaindi. 1960: petrolium egumati chese deeshaala samakhya (OPEC) erpataindi. jananaalu 1716 : gaat‌freed libniz jarman bahumukha prajnaasaali, tattvavetta. kalana ganithamloo anek aavishkaranhalu chesudu. (ja.1646) 1889: jawar lall nehruu, bharatadesa pradhanamantri (ma.1964) 1924: kogira jayaseetaraam, chithrakaarudu, rachayita, tabalaa, hormoniyam vidyaamsudu. (ma.2000) 1931: vankaayala narsimham, sangeeta vidvaamsudu, pradhamashreni mrudanga nipunhulu. 1939: orr. vidyaasaaga‌r‌raao, neetipaarudala ranga nipunudu, Telangana rashtra neetipaaruda‌l sa‌l‌haadaaru. (ma.2017) 1947: devarkonda vital raao, 4 va bhartiya paarlamentu sabhyudu. 1948: yandamoori veerendranath, rachayita, vyaktithwa vikasa nipunudu 1948: madhubabu, parisoedhanaatmaka (detective) navala rachayita. 1948: nijam venkatesam, kavi, anuvaadhakudu, prachuranakarta. (ma. 2022) 1971: aadam gill‌crist, austreliaku chendina ooka maajii antarjaateeya cricqeter. 1976: hemang badani, bhartiya cricket jattu maajii kridaakaarudu. 1978: tavva obul reddy, Kadapa jillaku chendina telegu rachayita. 1984: mamatha mohun daas, sinii nati, neepadhya gaayani . 1991: samira sherief bhartia television nati, nirmaataa. maranalu 1958: taadanki seshamaamba, tholi taram telegu cinma nati. 1967: sea.kao.nayudu, bhartiya cricket jattu maajii kridaakaarudu. (ja.1895) 1977: Una.sea. bhaktivedanta swamy prabhupaada, adhyaatmika guruvu. 1995: pusapati vijayarama gajapti raju, puurva samsthaanaadheesulaloo okaru, paarlamentu sabhyudu, 100 deevaalayaalaku vamsapaaramparika dharmakartalu pandugalu , jaateeya dinaalu jaateeya baalala dinotsavam. prapancha madhumaeha dinotsavam. jaateeya granthalaya vaarotsavaalu, jaateeya pustakam vaarotsavaalu, sahakara sanghala vaarotsavaalu. bayati linkulu bbc: yea roejuna t.ene.emle: yea roeju charithraloo charithraloo yea roeju : novemeber 14 chaarithraka sanghatanalu 366 roojulu - puttina roojulu - scope cyst. yea roejuna charithraloo emi jargindi. yea roejuna emi zarigindante. charithraloo yea roejuna jargina sangatulu. yea roju goppatanam. canadalo yea roejuna jargina sangatulu charitraloni roojulu novemeber 13 - novemeber 15 - oktober 14 - dissember 14 -- anni tedeelu novemeber tedeelu
oktober 15, gregorian‌ calander‌ prakaramu samvatsaramulo 288va roeju (leepu samvatsaramulo 289va roeju ) . samvatsaraamtamunaku enka 77 roojulu migilinavi. sanghatanalu 1582: pope‌ gregery-13 gregarian‌ calander‌nu aavishkarinchaaru. appatidaka andaruu anusaristunna julien‌ calander‌ prakaaram antaku munduroju aktobaru 4. kothha ganana prakaaram edurayyae ibbandulanu dhrushtilo petkuni tarwata rojunu aktobaru 15gaaa charchi prakatinchindhi. aa rakamgaa madyalo padirojulanu kavalane tappincgadam visaesham. prasthutham prapanchavyaapthamgaa anusaristunna calander‌ idhey. 2009 :abn aandhrajyoti telegu tivi chaanel prarambhamaindi. Una.b.ene antey amoda broadcasting nett‌varey.. 1932: desamlo tholi vaanijya vimanayana samshtha air‌ india ('tata sons‌ lemited‌') prarambhamaindi. 1949: benaras samsthaanam, Tripura, Manipur‌ bharat‌loo viliinamayyaayi. 1992: air india vimanam: kanishka pelchivetaku suuthradaari talwinder sidhu parmar nu bhadrataa dhalaalu panjaabulo kalchi champai. 1997: dhi gaad af smaal things pusthakaaniki gaand rachaitri arundhati raayku britton‌ athyunnatha sahiti puraskara 'bookers‌ prizes‌' labhinchindi. jananaalu 1881: p.z.ud‌house, aamgla haasya rachayita. (ma.1975) 1889: sardar damdu naryana raju, swatantrya samarayodudu. (ma.1944) 1920: mariyo puzo, gaad‌phadtare‌ navalatho prapanchaniki maphia girinchi teliyajeppina adbhuta navalaa rachayita. (ma. 1999) 1908: jeanne kenneth gaul‌breth, aardhikavetta. (ja.2006) 1920: bhupathiraju vissamraaju, sangha seevakudu, padmabhuushanha awardee graheeta. (ma.2002) 1926: mishel fooko, french tatvavaetta (ma.1984) 1927: parduman sidhu brar, shat‌putt, disease throo creedaamsaalaloo asiya kreedalalalo manadesaniki patakaalu sadhinchina kridaakaarudu. (ma.2007) 1931: e.p.j.abdoul kalam, antariksha shaastraveettha, bhartiya maajii rastrapathi. (ma.2015) 1933: p.chndrasekhar reddy , telegu chalanachitra, dharshakudu (2022) 1939: g.ramkrishna , telegu, tamila, malayala ,sinii natudu, rangastala natudu(ma.2001) 1953: magunta srinivasulureddy, bhartiya paarlamentu sabhyudu. 1964: pedada parameshwararao, pramukha rachayita, bhashavetta, paathrikeeyudu, vidyaavetta. 1987: saiee dharam tez, telegu natudu, "megastar" chiranjeeviki menalludu. maranalu 1918: sharda saayibaabaa, bhartia guruvu, sadhuvu, fakeeru. (ja.1835) 1937: nemili pattaabhi ramarao, swatantrya samarayodudu, cochin samsthaanam yokka maajii deevan‌. (ja.1862) 1982: nidudavolu venkatarao, samskruthaandhra pandithudu. (ja.1903) 2014: thuragaa jaanakeeraani, raediyoeloe paatalu, natikalu, roopakaalu vento anno karyakramalanu ruupomdimchi, chinnaarulatoo pradarsimpachaesaaru. (ja.1936) 2022: katragadda muraari, telegu cinma nirmaataa. (ja.1944) pandugalu , jaateeya dinaalu prapancha vidyaarthula dinotsavam antarjaateeya andhula asara dinum. prapancha chetula parisubhrata dinotsavam prapancha thella cheraku dinotsavam antarjaateeya grameena mahilhala dinotsavam bayati linkulu BBC: On This Day This Day in History charithraloo yea roeju : aktobaru 15 chaarithraka sanghatanalu 366 roojulu: puttina roojulu: scope cyst. yea roejuna charithraloo emi jargindi. yea roejuna emi zarigindante. charithraloo yea roejuna jargina sangatulu. yea roju goppatanam. canadalo yea roejuna jargina sangatulu charitraloni roojulu oktober 14: oktober 16: september 15: novemeber 15:- anni tedeelu oktober tedeelu
oktober 16, gregorian‌ calander‌ prakaramu samvatsaramulo 289va roeju (leepu samvatsaramulo 290va roeju ). samvatsaraamtamunaku enka 76 roojulu migilinavi. sanghatanalu 1945: aahaara, vyasaaya samshtha praarambhinchabadindhi. 1968: 'medicin‌ und‌ physiology' vibhaganlo bhartia shaastraveettha haragovinda khorananu nobel bahumati varinchina roeju. 1985: bhaaratadaesamloe jaateeya bhadrataadalam (naeshanal sekyuuritii gaurd) erpatayindi. endira ghandy hathya paryavasanamga dheenini erpaatu chesaru. 1990: nelson mandeelaanu bhartiya prabhuthvam deesha athyunnatha puraskara bhaarataratnato satkarinchindi. jananaalu 1854: ascar wyld, navalaa rachayita, kavi. (ma.1900) 1916: dandamudi rajagopalarao, waite‌lifting kridaakaarudu, telegu rangastala, cinma natudu. (ma.1981) 1948: naamini subramanya nayudu, rachayita. 1948: hema maalini, nati, bhratha naatyakaarini. 1948: rachapalem chndrasekhar reddy, rachayita, vimarsakulu. 1990: anirud ravisankar ,sangeeta dharshakudu . maranalu 1958: tennaeti suri, telegu rachayita. abyudaya kavi, kathaarachayitha, naatakakartha. (ja.1911) 1971: narla chrianjeevi ,rachayita (ja.1925) 2022: delip mahalanabis, atisaara vyaadhula chikithsaku oral rehidraiotion therapeeni pravesapettina sisuvaidyanipunudu. (ja.1934) pandugalu , jaateeya dinaalu prapancha aahaara dinotsavam prapancha anaesthesia dinotsavam bayati linkulu BBC: On This Day This Day in History charithraloo yea roeju : aktobaru 16 chaarithraka sanghatanalu 366 roojulu: puttina roojulu: scope cyst. yea roejuna charithraloo emi jargindi. yea roejuna emi zarigindante. charithraloo yea roejuna jargina sangatulu. yea roju goppatanam. canadalo yea roejuna jargina sangatulu charitraloni roojulu oktober 15: oktober 17: september 16: novemeber 16:- anni tedeelu oktober tedeelu
oktober 17, gregorian‌ calander‌ prakaramu samvatsaramulo 290va roeju (leepu samvatsaramulo 291va roeju ) . samvatsaraamtamunaku enka 75 roojulu migilinavi. sanghatanalu 1933: naji l duraagataalu barinchaleka mathrubhumi (geramny) ni vadili in‌steen‌ americaaku payanum. 1949: zammu, Kashmir‌ laku pratyeka prathipathhi kalpinche 370 va nibandhananu chattasabhalu sweekarinchaayi. 1979: madar therisaku nobel shanthi bahumati vacchindi. 2003: 'jiti jitaayi politics‌'... madhyapradesh‌loo hizra l tholi rajakeeyapaarti sdhaapana. jananaalu 1872: chilukuri veerabhadraraavu, pathrikaa sampaadakudigaa jeevithanni praarambhinchi, aamdhrula charithra rachanaku jeevithanni ankitham chosen itihaasakudu. 1901: z.yess.melkote, suprasidda swatantrya samarayodudu, vaidyudu, paripalana dakshudu. (ma.1982) 1920: shoaib ullakhan, thelangaanaa saayudha poraata yodhudu, baahya prapanchaniki antagaa teliyanu tyaagadhanudu, nirbaya jarnalist, matha durahankaaraaniki vyatireki. (ma.1948) 1929: korlapati sriramamurthy, vimarshakudu, utthama parisoodhakudu, aadarsa acharyudu, kavi, naatakakartha. (ma.2011) 1948: unpurna (nati), eduvandala cinemallo natinchina telegu cinma nati. 1955: smita patil, hiindi sineenati. (ma.1986) 1965: malgadi shubha , telegu paap singar. 1970: aneel kumble, bhartiya cricket jattu maajii kridaakaarudu. 1980: chrianjeevi sarja, qannada cinma natudu. (ma. 2020) 1992: keerthy suresh, maalaayaalaam, tamila, telegu cinma nati. 1992; praneeta subhsh, qannada,telegu,tamila, chitra nati. maranalu 1937: vaddepati niranjanasaastri, Guntur jalla nundi velupadina modati pathrika prabodini sampadakudu. (ja.1877) 2014: enumula savitridevi, ummadi aandhrapradeshku chendina ooka rajakeeya nayakuralu. eeme saasanamandali sabhyuralu. pandugalu , jaateeya dinaalu antarjaateeya dhaaridhrya nirmulana dinotsavam. bayati linkulu BBC: On This Day This Day in History charithraloo yea roeju : aktobaru 17 chaarithraka sanghatanalu 366 roojulu: puttina roojulu: scope cyst. yea roejuna charithraloo emi jargindi. yea roejuna emi zarigindante. charithraloo yea roejuna jargina sangatulu. yea roju goppatanam. canadalo yea roejuna jargina sangatulu charitraloni roojulu oktober 16: oktober 18: september 17: novemeber 17:- anni tedeelu oktober tedeelu
oktober 18, gregorian‌ calander‌ prakaramu samvatsaramulo 291va roeju (leepu samvatsaramulo 292va roeju ) . samvatsaraamtamunaku enka 74 roojulu migilinavi. vaissar Telangana parti naayakulu boda sravan puttina roeju sanghatanalu 1922: 'british‌ braad‌casting‌ kompany' (bbc) prarambham. kalakramamlo adi 'british‌ braad‌casting‌ corparetion‌'gaaa marindi. 1954: 'texas‌ in‌struments‌' samshtha transister‌raediyoenu prapanchaniki parichayam chesindi. 1992: vandalaadi pooliisula padaghattanalatho maarumogina amruth‌sar‌swarnadevalayam. 2004: bhartia janathaa parti adyaksha padhaviki venkaya nayudu raajeenaamaa chesaru. 2004: gandhapu chekkala smaglar veerappan nu, Dharmapuri jalla loni pavara patti daggara, TamilNadu pratyeka pooliisulu ene‌couture loo kalchi chanparu. jananaalu 1867: vangolu venkataramgayya, bahubhaashaa pandithudu, nyaayavaadi, rachayita. (ma.1949) 1900: chilakapati seetamba, rachaitri, gruhalaxmi swarnakankana graheeta. 1925: narayanadat tivaarii, bhartiya jaateeya kaangresu rajakeeya nayakan (ma.2018). 1925: ebrahim alkazi, natakaranga dharshakudu, nata sikshakudu, naeshanal schul af drama (ns‌d) maajii dirctor (ma.2020) 1928: yalamanchili radhakrishnamoorthy, pourahakkula udyama naeta. praja vaidyudu. ajatha sathruvu, vamapaksha udyama nirmaataa (ma.2013). 1936: yatagiri shreeraama narasimharao, chaarithraka parisoodhakudu. 1956: martina navratilova, mahilhaa tennis kreedaakaarini. 1965: narendera hirvani, bhartiya cricket jattu maajii kridaakaarudu. 1978: jyotika, dakshinha bhartiya deeshaaniki chendina nati. maranalu 1931: thomas alwa adisan, vidyut balbu, phonograph kanipettina amarican shaastraveettha, vyaapaaravettha. (ja.1847) 1976: vishwanatha satyanarayna "kavi samrat", telegu vaariloo tholi jnanpith awardee graheeta. (ja.1895) 2004: veerappan, gandhapu chekkala smaglar. (ja.1952) 2013: raavoori bharadhvaaja, telegu laghu kathaa rachayita, navalaa rachayita, jnanpith puraskara graheeta. (ja.1927) 2014: tavanam subbayamma, mahilhaa udyamaalalo churukaina patra poeshimchaaru, palu sarlu udyamaalu nirvahincharu. 2016: chilukuri devaputra, ekaki nouka chappudu, vankaratinkara oa, aaruglasulu ityaadi rachanala rachayita. (ja.1952) 2018: narayanadat tivaarii, bhartiya jaateeya kaangresu rajakeeya nayakan (ja.1925). 2022: kalvala sadaanandaraavu, Telangana tolidasa udyamakarudu. Telangana raitusangham jalla gouravaadhyakshudu. pandugalu , jaateeya dinaalu : bayati linkulu BBC: On This Day This Day in History charithraloo yea roeju : aktobaru 18 chaarithraka sanghatanalu 366 roojulu: puttina roojulu: scope cyst. yea roejuna charithraloo emi jargindi. yea roejuna emi zarigindante. charithraloo yea roejuna jargina sangatulu. yea roju goppatanam. canadalo yea roejuna jargina sangatulu charitraloni roojulu oktober 17: oktober 19: september 18: novemeber 18:- anni tedeelu oktober tedeelu
oktober 19, gregorian‌ calander‌ prakaramu samvatsaramulo 292va roeju (leepu samvatsaramulo 293va roeju ) . samvatsaraamtamunaku enka 73 roojulu migilinavi. sanghatanalu 1952: pratyekandhra raastranni koruthoo potti sreeramulu tana aamarana niraahaaradeeksha modhalupettaadu. 1954: beejinglo bhartiya pradhanamantri nehruu chainaa nayakan mavonu kalisadu. 1970: puurvapu samsthaanaadheeshula previe purse lanu prabhuthvam raddhu chesindi. 1983: pro.subramanian chndrasekhar tana 73va puttinarojunadu fysics nobel puraskaaraaniki pro.viliam foular thoo kalisi empikayyadu. 1983: mumbailoo 13 jauli parisrama lanu kendra prabhuthvam swaadheenam chesukovadamto prakhtaati gaanchina sudeergha bombaayi jauli parisramala samme mugisindhi. yea sammeku datta samanth naayakatvam vahinchaadu. 1987: amarican‌ stoke‌ exchange‌ ghorapatanam. dou jones‌ sagatu suuchi athantha kanishtamgaa 22shaathaaniki padipoindi. stoke‌maarket‌ charithraloo yea patanam black‌mandegaa prassiddhi chendhindhi. jananaalu 1864: aachamta saankhyaayana sarma, telegu, samskrutha, praakrit, aamgla basha pandithudu. tolitaram telegu kadhakudu. (ma.1933) 1910: subramanian chndrasekhar bhartia santatiki chendina amarican khagola bhautika shaastraveettha, nobel puraskara graheeta (ma.1995). 1916: vadduri achyutarama kavi, telegu kavi, pandithudu, swatantrya samarayodudu, puraanha pravachakudu. (ma.1996) 1917: yess.yess.srikhande, bhartia ganita shaastraveettha. 1929: simhaadri satyanarayna, nyaayavaadi, AndhraPradesh prabhutvamloo mantrigaa panichesaadu (ma.2010). 1955: gunnam gangaraaju, sinii rachayita, nirmaataa, dharshakudu. telegu cinma, tv rangaallo eeyana manchi panithananiki prasiddudu. 1958: radhashree aney kalam peruu kaligina didugu venkataradhakrishna prasad, padyakavi, satakakaarudu. 1987: saketh maineni, ooka tennis atagadu. 2014loo jargina asiya creedalaloo sanya meerjaatho kalisi mixes‌d doubles potilaloo manadesaniki swarnapatakam saadhimchaadu maranalu 1937: ernest ruther‌faired, nyuujeeland ku chendina ooka rasayinaka saastrajnudu (ja.1871). 1986: tangutoori anjaiah, AndhraPradesh rashtra 8va mukyamanthri (ja.1919). 1987: vidwan visvam, telegu velugulanu andamgaa vistaristuu asabhyatalaku dooramgaa telegu vaarapatrika aandhraprabhanu nadipinchina sampadakudu (ja. 1915). 1991: mukkamala amareshwararao, rangastala natudu, dharshakudu (ja.1917). 2006: srividya , chalanachitra nati, gaayani.(ja.1953) 2013: yalamanchili radhakrishnamoorthy, pourahakkula udyama naeta. praja vaidyudu. ajatha sathruvu, vamapaksha udyama nirmaataa (ja.1928). 2015: kallu Chidambaram, telegu haasya natudu (ja.1945). pandugalu , jaateeya dinaalu antarjaateeya credit union dee bayati linkulu BBC: On This Day This Day in History charithraloo yea roeju : aktobaru 19 chaarithraka sanghatanalu 366 roojulu: puttina roojulu: scope cyst. yea roejuna charithraloo emi jargindi. yea roejuna emi zarigindante. charithraloo yea roejuna jargina sangatulu. yea roju goppatanam. canadalo yea roejuna jargina sangatulu charitraloni roojulu oktober 18: oktober 20: september 19: novemeber 19:- anni tedeelu oktober tedeelu
oktober 20, gregorian‌ calander‌ prakaramu samvatsaramulo 293va roeju (leepu samvatsaramulo 294va roeju ). samvatsaraamtamunaku enka 72 roojulu migilinavi. sanghatanalu 1774: bharat‌loo eestindia kompany palananu radduchestuu kottachattam. britton‌ paalakula aadhvaryamloo nuuthana prabhutva erpaatu. 1920: sensar‌ boardu tolisariga ooka chithraaniki reella sanka, nidivini perkontoo certificate‌ jaarii chesindi. 1947: bharat‌ pakistan‌l Madhya modati iddam modalaina roeju. 1962: panchaseela oppandhaniki viruddhamgaa chainaa bharat‌pai daadi chesindi. jananaalu 1855: goverdhan‌raam tripaatii - gujrati navalaa rachayita. (ma.1907) 1930: leila seth Delhi hykoortuku modati mahilhaa nyaayamuurthi. (ma.2017) 1935: nirmalananda, telegu saahiteevetta, anuvaadhakudu. prajaasaahiti pathrika gourava sampadakudu. (ma.2018) 1938: raajabaabu, telegu cinma haasyanatudu. (ma.1983) 1951: kandukuuri sreeramulu, nalaugu dasaabdaalugaa kavitvam allutunnadu. intani rachanalu konni inglishulonu, hindiiloonu anuvadinchabaddaayi. 1978 : veerendra sehwag, bharatadesaaniki chendina cricket kridaakaarudu. 1986 : priyaanka sarma, bhartia nati. 1987: radhikaa chaudhary , hiindi,telegu,tamila,nati , darsakuraalu. 1997: thulasi naayar , modal, tamila nati(nati radha kumarte) 1979: shanu kakkar , neepadhya gaayani. maranalu 1990: kona prabhakararao, aandhra Pradesh saasanasabha maajii speker. (ja.1916) 2010: paaga pullareddy, gadwala purapaalaka sangha chairmen gaaa, balabhavan lanty samsthala abhivruddhiki paatupaddadu. (ja.1919) 2011: amarapu satyanarayna, natudu, gayakudu, rangastala kalakarudu. (ja.1937) pandugalu , jaateeya dinaalu prapancha gananka dinotsavam. prapancha astio porosis ( emukala sanbandha vyaadhi ) roeju. bayati linkulu BBC: On This Day This Day in History charithraloo yea roeju : aktobaru 20 chaarithraka sanghatanalu 366 roojulu - puttina roojulu - scope cyst. yea roejuna charithraloo emi jargindi. yea roejuna emi zarigindante. charithraloo yea roejuna jargina sangatulu. yea roju goppatanam. canadalo yea roejuna jargina sangatulu charitraloni roojulu oktober 19 - oktober 21 - september 20 - novemeber 20 -- anni tedeelu oktober tedeelu
oktober 21, gregorian‌ calander‌ prakaramu samvatsaramulo 294va roeju (leepu samvatsaramulo 295va roeju ) . samvatsaraamtamunaku enka 71 roojulu migilinavi. sanghatanalu 1934: lok‌nayak‌ jaiprakash narayan‌ jaateeya kaaryadarsigaa, aachaarya narendradev‌ adhyakshudigaa 'congresses‌ socialistu parti' aavirbhaavam. 1943: netaji subhsh chandra boses singapurlo swatanter bhartiya prabhuthvam (aazaad hindh prabhuthvam) erpaatu Akola. 1954: pondichery, karaikkal, mahe lanu fraansu nundi bhaaratku badilee cheyyadampai remdu deshalu santhakam chesay. navamvar 1 na badilee jargindi. 1990: dooradarshan‌ madhyanam vartha prasaaraalu prarambham. jananaalu 1833: al‍fred nobel, nobel bahumati vyavasthaapakudu, swediish rasayana shaastraveettha. (ma.1896) 1881: roopanagudi narayanarao, saahitiishilpi, naatakakartha. (ma.1963) 1902: annapragada kaameshwararaavu, swatantrya samarayodudu. 1915: vidwan visvam, telegu velugulanu andamgaa vistaristuu asabhyatalaku dooramgaa telegu vaarapatrika "aandhraprabha" nadipinchina sampadakudu 1920: tamanapalli amrutaraavu, tolinaati nundi madhyanishedham amalupai teevramgaa prcharam chesthunnaaru. 1956loo dhelleeloo jargina jaateeya stayi Madhya nishaedha kaaryakartala mandaliki sabhyulayyaru 1925: surjeet sidhu barnala, rajakeeya nayakan, Punjab maajii mukyamanthri. (ma.2017) 1926: shoukat aazmi, bhartia natakaranga, cinma nati. (ma.2019) 1930: shammi kapoor, bhartiya sineenatudu, dharshakudu. (ma.2011) 1947: nori dattaatreeyudu, bhartia vaidyudu, rediyeshan oncologistu, americaloni memooriyal sloan catering asupatri yandu cancer vibhaganiki adhikaarigaa sevachestunnadu. 1978:sangeeta , telegu sinii nati , orea, dakshinaadi bhashalalo pravesam. 1986: poonam cour , telegu,tamila, malayaala ,nati,modal 1992: srinidhi setty , qannada, tamila chitraala nati , modal. maranalu 1985: pingalla dasaradharam haethuvaadhi, pathrikaa sampadakudu. 1986: divakarla venkatavadhani, parisoodhakudu, vimarshakudu. (ja.1923) 1996: pakhal thirumal reddy, chithrakaarudu. (ja.1915) 2002: harbhajan sidhu puunjabi rachayita, vimarshakudu, saahityakaarudu, anuvaadhakudu. (ja.1920) 2005: maheedhara nalinimohan, navalaa rachayita, paathrikeeyudu. pandugalu , jaateeya dinaalu - pooliisula amaraveerula samsmaranha dinotsavam. bayati linkulu BBC: On This Day This Day in History charithraloo yea roeju : aktobaru 21 chaarithraka sanghatanalu 366 roojulu - puttina roojulu - scope cyst. yea roejuna charithraloo emi jargindi. yea roejuna emi zarigindante. charithraloo yea roejuna jargina sangatulu. yea roju goppatanam. canadalo yea roejuna jargina sangatulu charitraloni roojulu oktober 20 - oktober 22 - september 21 - novemeber 21 -- anni tedeelu oktober tedeelu