| Haut-Rhin (IPA: [oˈʀɛ̃] , elsässisch Owerèlsass , wèrtlig Owerrhii ) ìsch e Département ìn Frankriich. Es gheert zum Èlsass un ìsch s 68. ìn der alphabeetische Reihefolg vu de franzeesche Départements. `S àndri Département vum Elsass, wie numme zwei hàt, ìsch de Bas-Rhin mét de N° 67 - de Départements sìn under 'R' iigreiht wägem Rhii. | |
| Geografi | |
| S Département ìsch ìm Oste vu Frankriich. Es lìgt am Rhii un gränzt ìm Norde an s Département Bas-Rhin un ìm Oste an der Regierungsbezirk Friburg (Ditschland). Ìm Side gìt's Gränze zu de Schwizer Kanteen Basel-Stadt, Basel-Landschaft un Jura. Der heechst Punkt lìgt uf em Grand Ballon (Grosse Belche) (Vogeese) uf 1424 Meeter ìwer em Meer. | |
| Gschìcht | |
| S Èlsass hat ìwer 1000 Johr zum Heilige Reemische Riich gheert, bis es sìch d Franzose ìm sìwezähnte Johrhundert nooch un nooch under der Nagel grìsse hän. S Département Haut-Rhin ìsch am 4. Mèrz 1790 nooch der Franzeesche Révolution grìndet wore. Vu dèrt aa hän oi d Arrondissements Kolmer, Altkìrech un Ammerschwihr derzüe gheert. Noochdäm sälle Bézirk verschwunde sìn, ìsch s Département ìn die 31 Kanteen iideilt wore, wuu hìte noch éxistiere. 1798 hat sìch Mìhlhüse aagschlosse, 1800 oi Mont-Terrible. Ìn sällem Johr hat oi e Underdeilig ìn fìmf Bézirk stattgfunde, nämlig ìn Kolmer, Altkìrech, Bèffert, Délémont un Porrentruy. 1814 hat sìch Mont-Terrible wìder abdrännt un ìsch züe der Schwiz kumme. Ìm Johr 1871 ìsch's nooch em Ditsch-Franzeesche Krieg uf Aaordnung vum Frììde vu Frankfurt zruckgholt wore un hat vu dèrt'aa Bézirk Owerèlsass gheiße; sit 1918 ìsch's wìder franzeesch, mìt eme kurze Underbruch ìm Zweite Wältkrieg. | |
| Wappe | |
| S Wappe wìrd vu me goldige Balke ìn zwei Deiler deilt un enthaltet sèchs Krone, drèi dervuu ìwer em Balke un d drèi andere umkehrt drunder. S Wappe kunnt vu sällem vu der Graafschaft Haute-Alsace, wu 1130 ìn der Bsìtz vu der Habsburger kumme ìsch. D Krone symbolisiere der Habsburger ìhr Stäwe noch Macht un zum Keenig. Si wäre sit em Johr 1418 verwändet. S Wappe gìt's sit em 5. Mai 1948. | |
| Wìrtschaft | |
| Di wìrtschaftlige Zändre vum Département sìn Mìhlhüse, wu als wìrtschaftlige Häuptstadt vu Haut-Rhin bezeichnet wìrd, un Kolmer, wu der Sìtz vu der Verwaltung, also vu der Präfèktur un vum Géneralroot (Conseil général ) ìsch. | |
| Oi s Drèièck Mìhlhüse-Gäwiller-Thann ìsch e wìrtschaftlig wìchtige Region, wììl vor allem ìn der Norde vu der Agglomération invèstiert wìrd. Ìhr Iizuugsgebiet wachst oi ìmmer witter un schließt mìtlerwile oi Schlèttstadt ii, wuu sìch frieier wìrtschaftlig eher Kolmer züegwändet hat, sìch jètz awer Schlèttstadt züewändet. | |
| Städt | |
| Di zäh greeschte Städt sìn: | |
| Mìhlhüse (110.359 Ywohner) | |
| Kolmer (65.136 Ywohner) | |
| Saint-Louis (19.961 Ywohner) | |
| Wìttene (15.026 Ywohner) | |
| Illzig (14.947 Ywohner) | |
| Rixe (12.608 Ywohner) | |
| Riedese (12.101 Ywohner) | |
| Kingersche (11.961 Ywohner) | |
| Gäwiller (11.525 Ywohner) | |
| Sánne (10.446 Ywohner) | |
| Verwàltung | |
| S Département Owerelsàss ésch in sechs Arrondissements mét énsgsàmt 31 Kanton ufgedäilt | |
| Amtssprooch un Dialäkt | |
| Amtssprooch ìsch Franzeesch, allerdìngs sìn (wie ìm ganze Elsass) ìn vile Ort d Aaschrìfte un d Schìlder zweisproochig, nämlig uf Franzeesch un Èlsässisch. Der Dialäkt gheert zum Nììderalemannische, bis uf der üsserscht Side, wuu s Elsässisch zum Hoochalemannisch gheert. Der Schribig wìrd bi zweisproochige Schìlfer geegenìwer der Hoochditsche an vile Ort der Voorzuug gää. | |
| Quèlle | |
| Ìwersètzt vum franzeesche Artikel | |