text
stringlengths 0
1.67M
|
|---|
तत्र प्रतिष्ठापितवान्विभवेनातिभूयसा ।। ३२६ |
अन्वियेष महाबुद्धिः पशुं गोभिस्सहस्रशः।।1.61.9।। |
॒षाय॑यौ। आय॑यौ। य॒यौ॒प॒र॒मात्। प॒र॒माद॒न्त:। अ॒न्तरद्रे॑:। अद्रे॒:कूचि॑त्। कूचि॑त्स॒ती:। कूचि॒दिति॒कूऽचि॑त्। स॒तीरू॒र्वे। ऊ॒र्वेगा:। गावि॑वेद। वि॒वे॒देति॑विवेद॥ दि॒वोन। नवि॒द्युत्। वि॒द्युत्स्त॒नय॑न्ती। वि॒द्युदिति॑वि॒ऽद्युत्। स्त॒नय॑न्तीर॒भ्रै:। अ॒भ्रैस्सोम॑स्य। सोम॑स्यते। ते॒प॒व॒ते॒। प॒व॒त॒इ॒न्द्र॒। इ॒न्द्र॒धारा॑। धारेति॒धारा॑॥ |
अर्थयुक्त्या प्रवत्स्यन्ति मित्रसम्बन्धिबान्धवाः 073c |
स्वच्छन्दा भारती देवी जिह्वाग्रे ते भविष्यति ॥ |
ओम् नमो भगवते । तेन खलु पुनः समयेन पञ्चविंशतीनां बुद्धकोटीनाम् एकमतेनैकस्वरेण इदम् अपरिमितायुः सूत्रं भाषितम् ॥ १४ ॥ |
याभि॑श्शुच॒न्तिं। शु॒च॒न्तिन्ध॑न॒सां। ध॒न॒सांसु॑षं॒सदं॑। ध॒न॒सामिति॑ध॒न॒ऽसां। सु॒षं॒सदं॑त॒प्तं। सु॒सं॒सद॒मिति॑सु॒ऽसं॒सदं॑। त॒प्तङ्घ॒र्मं। घ॒र्ममो॒म्याव॑न्तं। ओ॒म्याव॑न्त॒मत्र॑ये। ओ॒म्याव॑न्त॒मित्यो॒म्याऽव॑न्तं। अत्र॑य॒इत्यत्र॑ये।। याभिः॒पृश्नि॑गुं। पृश्नि॑गुम्पुरु॒कुत्सं॑। पृश्नि॑गु॒मिति॒पृश्नि॑ऽगुं। पु॒रु॒कुत्स॒माव॑तं। पु॒रु॒कुत्स॒मिति॑पु॒रु॒ऽकुत्सं॑। आव॑तन्न्ता॒ताभिः॑। ताभि॑ू॒षुऊ॒तिभि॑रश्वि॒नागतं।। |
तदेवमेतत् परमतमलमालोच्यमानतीव्रतरार्क्करश्मिसंपातयोगिहिमशैलशिलाशकलवद्विलयमुपयातीति मन्यमानः प्राह । “किमर्थान्तरकल्पन” [३अ१] येति । स्यादियत्तराशापरस्य नैवानेकस्यैकार्थक्रियाकारित्वमस्तीत्यत आह । “बहवो” पि ही [३अ१] “त्यादि” । किंवत् । चक्षुरादिवत् । यथा रूपालोकमनस्कारचक्षुराद यश्चक्षुरादिविज्ञानमेकंर्व कुव्न्ति तथा रूपादयोप्युदकधारणविशेषादिकामे- कामर्थक्रियाङ्करिष्यन्तीत्यर्थः । यतश्चैतदेवं तस्मात्तस्यैकार्थक्रियासामर्थ्यस्य ख्यापनाय तत्र रूपादावेकस्य पटादिशब्दस्य नियोगोपि स्यादिति एतद्युक्तं पश्यामः । न केवलमेकार्थक्रियाकारित्वं तेषामित्यपिशब्देनाह । कथं युक्तमिति चेत् । एवं मन्यते केनचित्प्रयोजनेन केचिच्छब्दाः क्वचिन्निवेश्यन्ते तत्र यदनेकमेकत्रोपयुज्यते तदवश्यन्तत्र चोदनीयं । तस्य च पृथक्कथञ्चोदनेऽतिगौरवं स्यात् । न चास्यानन्यसाधार णं रूपं शक्यं चोदयितुं । नाप्यस्यायासस्य किञ्चित्साफल्यं केवलमनेन योग्यास्तत्र तेर्थाश्चोदनीयास्त एकेन वा शब्देन चोद्येरन् बहुभिर्वेति स्वातन्त्र्यमत्र वक्तुः । तदियमेका श्रुतिर्बहुषु वक्त्रभिप्रायवसा? वशात्प्रवर्त्तमाना नोपालम्भमर्हति । न चेयमशक्यप्रवर्त्तमाना इच्छाधीनत्वात् । यदि हि न प्रयोक्तु रिच्छा कथमियमेकत्रापि वर्त्तेत । इच्छायाम्वा क एनां बहुष्वपि प्रतिबद्धुं समर्थः । प्रयोजनाभावादप्रवर्त्तनमित्यपि नाशङ्कनीयं । भिन्नेष्व प्येकस्माच्छब्दात्प्रतीतिरतत्प्रयोजनभेदेन यथा स्यादित्युक्तत्वात् प्रयोजनस्य तस्मात्सूक्तमस्माभिर्युक्तं पश्याम इति । यथा कथञ्चिद्विनैव प्रयोजनेन लोकः शब्दं प्रयुंक्ते । ततो न युक्तमेतदिति चेदाह । न च “निःप्रयोजना लोकस्यार्थेषु” शब्दयोजने [३अ१] ति । न हि व्यसनमेवैतल्लोकस्य यदयमसङ्गतं यन्न प्रयुज्जानो वा शब्दान्तः खल्वा सीत् । किन्तर्हि सर्व्व एवास्यारम्भः प्रयोजनसापेक्षः प्रयोजनञ्चेतदुक्त मिति मन्यते तत्र प्रयोजनवत्वेनेति । यथा रूपगन्धरसादयः सहैकप्रयोजनाः सङ्कलि ता एककार्यकारिण इत्यर्थः । समवहितानामपि कदाचित्कस्यचिदेव कार्ये व्यापारोन्यस्य त्वौदासीन्यमिति स्यादाशङ्कासंभवस्तत आह । “पृथग्वेति” [३अ२] । वा शब्दश्चार्थे । सर्व्व एव व्यापारवन्त इत्यर्थः । अन्ये त्वन्यथा व्याख्यानयन्ति । व्याख्यानञ्चादो दूषयन्ति । तत्रैतस्मिन् शब्दैर र्थ प्रत्यायनक्रमे येर्था रूपादयः सह पृथग्वैकप्रयोजनास्तेषां रूपादीनां संहितानां पृथुबुध्नोदराकारसंस्थापितानामेकं प्रयोजनं । यदुत मधूदकाद्याहरणं पृथग्वा तेषामेव प्रत्येकं स्वाकारज्ञानजननं ॥ एकञ्च तत्प्रयोजनमेकत्र दृष्टं यत्तदन्यत्र नास्तीति सहभूतानामपि कदाचिदौदासीन्यदर्शनात्सर्वेषां सव्यापा रतामादर्शयितुं पृथग्वेत्यभिहितं । वा शब्दश्च समुच्चय इत्यन्ये । केवलमत्रैकप्रयोजना इत्यभिधाना त्सर्वेषान्तथाभावप्रतीतिरस्त्येवेति व्यर्थम्पृ थग्वेति स्यात् न चायं शब्दार्थ इति यक्तिञ्चिदेतत् । तैः प्रकरणं न लक्षितं तथा ह्यत्र समुदायशब्दस्यैकवचनप्रवृत्यविरोधः कथयितुमारब्धः । तत्र कः प्रस्तावः पृथग्वेत्यभिधानस्य ॥ |
नकुलीशं समुद्धृत्य मनुस्वरविभूषितम् ॥ तोत्_५।२ ॥ |
टादिवर्णप्रियष्ठान्तो ढक्कानादप्रियो रसः ॥ ३८॥ |
कालान्तरश्यामसुधेषु नक्तम् $ इतस् ततो रूढतृणाङ्कुरेषु & |
गोविन्दभगवान् पूज्यैः सूतराजस्य निश्चिता // र्चूम्_१५.३४ // |
शरणार्थी हृषीकेशं तुष्टाव प्रयताञ्जलिः ॥ २४ ॥ |
पतन्त्यः शूरकायेषु कृतान्तस्येव दृष्टयः ॥ १४७ |
दादधीतमिति गम्यते । न हि तद् अनूद्यते, न विधीयते इति । ननु |
र्व्_०९।०९९।०३।२{२५} यं गाव आसभिर्दधुः पुरा नूनं च सूरयः |
अस्पृयस्पर्शने चैव न स्नायादुष्णवारिण’ इति । |
प्रियावियोगानलदग्धमानसैः ॥ १०॥ |
तदनेन प्रसङ्गेन स्वल्पेनैव हि युज्यते ॥ 027c |
तदिदानीमवहितस्त्वं विद्वद्वचने स्थितः । |
न शक्तो ह्यभिमन्योस्तु कर्णस्स्थातुं रणेऽग्रतः |
अनुग्राह्यस्तवानिन्द्ये पापो ऽयं दुष्टचेतनः । |
ततःसर्वणधर्मा ये विप्रादिनामुदाहृताः । |
तस्मात्त्वमपि योगींद्र योगाभ्यासरतो भव।। |
चतुर्थकाण्डे पञ्चमः प्रश्नः ५ |
क्षत्रिया वैश्यवर्णा वा शूद्रा वाऽपि कुटुम्बिनः ॥ 007c |
देवा अप्यस्य रूपस्य नित्यं दर्शनकाङ्क्षिणः ॥ ५२ ॥ |
अत्र अनेके पर्वताः, जलपाताः, वनानि च सन्ति । शिल्पकला, तान्त्रिककुशलता तृतीयशतकतः १४ शतकं यावत् अभिवृद्धिपथे आसीत् । श्रीलङ्कादेशे क्याण्डी, अनुराधपुरं पोलोन्नरवं प्रवासी स्थलानि सन्ति। नेगम्बोसिगिरिया, नुवार, इलियपिन्नवेल, कोलम्बो इत्यादीनि प्रेक्षणीयानि स्थाननि सन्ति । नेगम्बो (४१ कि.मी.) कोलम्बो समीपे डच्जनैः निर्मितं नगरमस्ति । |
अद्य प्रातःकाले मया मन्दिरं गत्वा हवनः करणीयः। मम भार्या तत् ज्ञात्वा कुपिता अभवत्। मम गमनस्य कालपर्यन्तं सा मां उद्वेगं दातुं प्रयासम् अकरोत्। अहं तूष्णीं धृत्वा मन्दिरम् अगच्छम्। मन्दिरात् प्रत्यागम्य अपि अहं सावधानः आसीत्। सा माम् अपृच्छत् – कथम् असि इति। अहं सावधानीपूर्वकं कुशली अस्मि इति प्रत्यावदम्। तत् श्रुत्वा सा अवदत् – इदानीम् अहं त्वया सह वदामि प्रसन्नः भव इति। अहो भाग्यम् – सा मया सह संवदति – अहो भाग्यम्। |
मध्ये मेध्यतमे देशे योगे परमदुर्लभे ।। २३ ।। |
यजेद्यथोक्तं तां देवीं पीठञ्चैवाङ्गमध्यागम् । |
भक्षे त्रिशतोञ्जुपलक्षणाघिकरणम् ॥ १५ ॥ |
केन वा तपसा सा च सम्प्राप प्रकृतेः परम् ॥ २ ॥ |
विश्व॑कर्मन्ह॒विषा॑ वावृधा॒नः स्व॒यं य॑जस्व पृथि॒वीमु॒त द्याम् । |
जैनदर्शनस्य विकासे मध्यकालस्य प्रारम्भो ईस्वी षष्ठशताब्द्यां भवति । नवमशताब्दीपर्यन्तिकः कालो मध्यकाल एव निधार्यते । अयं कालो जैनसाहित्यस्य स्वर्णयुगोऽस्ति । जैनदर्शनस्य बहूनां मौलिकग्रन्थानां रचनाऽप्यस्मिन् एव काले संजाता । अस्मिन् कालखण्डे आचार्यः सिद्धसेनो दिवाकरः न्यायावतार-सन्मतितर्क- तत्त्वार्थटीका-प्रभृतीनां ग्रन्थानां रचनां कृतवान् । आसु रचनासु न्यायावतार इत्याख्यो ग्रन्थो जैनन्ययास्य स्वरूपं प्रस्तौति । |
इति । तदुक्तं श्रीमज्ज्ञानरत्नावल्यां पूर्वं कूर्मशिलायान्तु |
व्यासङ्गादुचिते यस्या वासके नागतः प्रियः । |
वेदेषु या नक्षत्रसूची प्रदत्ता साऽत्र यथावदुध्रियते - |
क्रीत्वाहं योऽस्य करभस्यार्धं भारादितो हरेत् ।। १९४ |
कुरुष्व च यथेदं स्यात्साम्प्रतं चौर्ध्वदैहिकम्॥ ३३ ॥ |
कस्य वशे प्राणिगणः सत्यप्रियभाषिणो विनीतस्य । |
कृष्णः श्रीदामसहितः पुप्लुवे गोपसूनुना । स’र्षणस्तु प्लुतवान् प्रलम्बेन सहानघ॥ |
सम्प्राप्तः पदवीं देव स मां सन्त्रातुमर्हसि |
<सिल्वेर्:: शोधन> नागेन टङ्कणेनैव द्रावितं शुद्धिमृच्छति / रजतं दोषनिर्मुक्तं किं वा क्षाराम्लपाचितम् // र्चिन्त्_६.९ // |
राज्यस्य दुःखस्य च वीर सारं न चिन्तयन् कामपुरस्कृतः सन् ॥ ४।२४।९ ॥ |
वेला कीदृशी---प्रेङ्कद्भिश्चलद्भिरसङ्ख्यशङ्खैः धवला । |
सदा तपस्वी भवति ह्यविमुक्ते स्थितो नरः ।। ४८-३५ ।। |
यावद्विकारमित्यव्ययीभावः । । तुशब्दो हेत्वर्थवहिः शब्दार्थः । । विभागी दृश्यते इत्यक्षरयोजनायां |
भारतवचनाद्विश्लिष्टोपाधिकृतभेदे सत्यप्यनुसन्धानप्रतीत्या तदभावस्य व्यापकत्वाभावादिति शेषः । विश्लेषादुपाधीनामिति शेषः । विशेषो हस्तपादादीत्युदाहरणादननुसन्धानलक्षणः । |
र्व्_१०।०१०।०८।१{०७} न तिष्ठन्ति न नि मिषन्त्येते देवानां स्पश इह येचरन्ति |