text
stringlengths 0
1.67M
|
|---|
भेदानुकारो ज्ञानस्य $ वाचश् चोपप्लवो ध्रुवः & |
स्वकल्पोक्तविधानेन सम्पूज्य परमेश्वरीम् ॥ ९७ ॥ |
कामकुम्भं ततोद्धृत्य रतिकुम्भं विशेषतः ॥ ४४ ॥ |
(ग्ब्र्_२,६।८अअअ) अथ सतोबृहतीम्_ |
यशस्विनः कीर्तिमन्तो विद्यावन्तो गुणान्विताः । |
प्रतिदिनम् आरम्भे पठत संस्कृतं वदत संस्कृतम् इति गीतम् गीयते। शिबिरमध्ये च मनसा सततं इति गीतम् गीयते। एतद्विहाय अनेकानि बालगीतानि, सरलसंस्कृतगीतानि च शिबिरेषु बोधयन्ति। |
बन्धतात्पर्यात् सप्ततिसंख्यानिर्बन्ध इति तात्पर्यार्थः । किञ्च, |
नामानि ॥ किञ्च, संज्ञाभेदात् । संज्ञाभेदश्च भवति, रथन्तरं बृहदि- |
२०११ तमे वर्षे इदं बिहारराज्यस्य सर्वाधिकजनसङ्ख्यायुक्तमण्डलं भारतस्य पञ्चदशं जनसङ्ख्यायुक्तमण्डलं च अस्ति । |
यजन्ति विद्यया त्रय्या धर्मिष्ठा ब्रह्मवादिनः ॥ ११.५.२५॥ |
राघवस्तु ससौमित्रिः सुग्रीवेणाभिपालितः 001a |
ं८।४०१अ आगमं निर्गमं स्थानं तथा वृद्धिक्षयावुभौ। |
यया ह्यचेतनो विष्णुः कृतोऽस्ति स्पन्दवर्जितः ॥ १८ ॥ |
२।०७६।००५अ रामस् तथा सत्यधृतिः सतां धर्मम् अनुस्मरन् |
न यज्ञाःसम्प्रवर्तन्ते न तपस्यन्ति तापसाः । |
स राजा निर्ययौ द्रष्टुं गजारूढो यशोधनः ॥ सोक्स्स्_१२,२४।२२ (वेत्_१७।२२) ॥ |
ऊर्जं मदन्तीमदितिं जनेष्वग्ने मा हिंसी: परमे व्योमन्। ९ । |
तिष्ठन् गच्छन् स्वपन् जाग्रत् यो ध्यानं कुरुते नरः । |
संवत्सरो ऽसि परिवत्सरो ऽसि॥ |
न तां कुशलिनीं सीतां प्रदास्यन्ति ममेश्वराः । |
१६,००४।०१७द्*००१८_०१ न तन् मृष्यति हार्दिक्यो यद् अवोचत् तदा रुषा |
किं चान्यन्मयि दुर्वृत्तं येन मां परिगर्हसे 030a |
रवे अस् (जसि च (७.३.१०९)) |
व्यापारो न च दृश्येत # कार्यमिच्छा प्रतीयते ॥ किर्त्_३।११ ॥ |
आदिकालादेव मानवाः पशुवृत्तिं विहाय येन केनापि प्रकारेण प्राकृतिकधरातलात् उच्चैः स्थानं प्राप्तुं प्रयत्नशीलाः विद्यन्ते। अयं प्रयासः एव मानवस्य नैतिकतायाः प्रमाणमस्ति, अतः तेन अनेकानि नैतिकमूल्यानि सृष्टानि मूल्यचेतनायाः विकासः कृतः च । इदमेव मूल्यं संस्था-व्यवस्थासु, सर्जना-वर्जनासु विधिनिषेधेसु चापि व्याप्तमस्ति। इमानि नैतिकमूल्यानि शाष्वतं विद्यन्ते यानि प्रत्येकऽस्मिन् समाजे सर्वकालेषु समस्त वातावरणेषु च महत्वपूर्णानि वर्तन्ते । |
ॐ नमः शङ्कराय च मध्यमाभ्यां नमः । |
अथ धेनुर्न विद्यते तिलधेनुमनुत्तमाम् । 036a |
नीध्रं नेमौ वलीकेन्द्वो रेवतीभे च कानने । |
काव्ये उभे ततोऽन्यद् यत् तच्चित्रमभिधीयते ।। |
प्रेषयामास सङ्क्रुद्धो यमस्य सदनं प्रति |
प्राणायामास्त्रयः प्रोक्ता रेचपूरककुम्भकाः ॥ ९ ॥ |
यवपाठाजीरकसर्षपमहानिम्बफलहिङ्गुभार्गीमधुरसातिविषावचाविड-ङ्गानि |
कायाधवे भक्तवरे ततो ह्ययम् । |
क्सक्_६।२७:>३% अविहा । अविहा ।अहम् अत्र-भवन्तं पश्यामि । त्वं मां न पश्यसि । बिडाल-गृहीतो मूषक इव निराशो ऽस्मि जीविते संवृत्तः । |
५।०२अ: देशकालविशेषेण यथावनतिसम्भवह्। |
मेघाम्बुशीतप्राग्वातैः श्लेष्मलैश्चाभिवर्धते स याप्यस्तमकश्वासः |
स कर्म कृत्वा परमार्यकर्मा निवर्त्य शत्रून्द्विषतां निहन्ता |
र्व्_०७।०९०।०३।१{१२} राये नु यं जज्ञतू रोदसीमे राये देवी धिषणा धाति देवम् |
"एकचित्यधिरोहे तु तिथिरेकैव जायते । |
गोवर्धने धृते शैले आसाराद् रक्षिते व्रजे । गोलोकादाव्रजत् कृष्णं सुरभिः शक्र एव च ।। विविक्त उपसङ्गम्य व्रीळितः कृतहेळनः । पस्पर्श पादयोरेनं किरीटेनार्कवर्चसा ।। |
एवात्मा । न तस्य शब्दावसेयमतीन्द्रियं रूपान्तरमस्ति ; शब्दस्य |
तादृशसमूहालम्बनबोधीयोभय धर्मावच्छिन्नविषयताया दण्डत्वप्रकारतानिरूपित रक्तत्वावच्छिन्नविशेष्यतारूपाया रक्तत्वप्रकारतानिरूपित दण्डत्वावच्छिन्नविशेष्यताभिन्नत्वात् । न च रक्तत्वावच्छिन्नप्रकारतायाः रक्तत्वप्रकारतानिरूपित विशेष्यतारूपत्वे रक्तदण्डवानिति बोधस्य रक्तत्वावच्छिन्नविशेष्यता निरूपितरक्तत्वप्रकारता शालित्वप्रसङ्गः । तथा चौतादृशज्ञानाद्रक्तत्वावच्छिन्न विशेष्यकरक्तत्वप्रकारकरक्तो रक्त इत्याकारकस्मरणप्रसङ्गः । |
इदमुलुङ्गुलुकाभ्यो अप्सराभ्यो ऽकरं नमः ।।३।। |
जयसिंहः तस्य कालस्य एकः सर्वश्रेष्ठः राजा आसीत् । सः विद्याप्रेमी, कलाप्रेमी चापि आसीत् । अतः विद्वद्भ्यः सम्माननम् अपि यच्छति स्म । यावत् पर्यन्तं जयसिंहेन शासनं कृतम् आसीत्, तावत्पर्यन्तं तु निर्धनेभ्यः, विद्वद्भ्यश्च भोजनं, निवासस्थानं चापि ददाति स्म । तस्मिन् समये पाटण-प्रदेशं गुजरातराज्यस्य राजनीतेः, धर्मस्य, संस्कृतेः च एकमात्रम् एव बृहत्केन्द्रम् आसीत् । अतः तत्र जैन-धर्मस्य अपि उन्नतिः जाता । |
10-1-1 ततः दुर्योधनेन सैनापत्येऽश्वत्थाम्नोऽभिषेकानन्तरं ते अश्वत्थामकृपाचार्यकृतवर्माणः ॥ 10-1-2 शिबिरनिकटस्थं देशम् आसाद्य वाहान्विमुच्य न्यविशन्तेति योजना ॥ 10-1-4 अनुसारः पृष्ठगमनम् । प्राद्रवन्निति पुनर्वाहान्योजयित्वेति गम्यते ॥ 10-1-6 राज्ञो दुर्योधनस्य ॥ 10-1-20 नानापुष्पोपशोभितमिति झ. पाठः ॥ 10-1-23 अन्वासत उपासितवन्तः ॥ 10-1-25 अंशुकं वस्त्रम् ॥ 10-1-32 शयनोपेतौ प्रागिति शेषः ॥ 10-1-36 पर्यणामयन् परिणीतवन्त आसन् ॥ 10-1-38 हर्यक्षं हरिन्मणिनिभलोचनम् । घोणा नासा ॥ प्रथमोऽध्यायः ॥ |
(२.४.१८५) सर्जकासनबन्धूकपुष्पप्रियकजीवकाः |
फलोपधानं न विवक्षितमित्यर्थः । । । तद्योग्यतेति । । श्रुतिसन्निधियोग्यत्वं तदुच्चारणयोग्यत्वमिति |
ददौ च विधिवत्पिण्डं पितृभक्तिसमन्वितः । |
सः चतुरः सृष्ट्वापि वर्णान् नैव व्यभवत् उग्रत्वात्क्षत्रस्यानियताशङ्कया ; तत् श्रेयोरूपम् अत्यसृजत — किं तत् ? धर्मम् ; तदेतत् श्रेयोरूपं सृष्टं क्षत्रस्य क्षत्रं क्षत्रस्यापि नियन्तृ, उग्रादप्युग्रम् — यद्धर्मः यो धर्मः ; तस्मात् क्षत्रस्यापि नियन्तृत्वात् धर्मात्परं नास्ति, तेन हि नियम्यन्ते सर्वे । तत्कथमिति उच्यते — अथो अपि अबलीयान् दुर्बलतरः बलीयांसमात्मनो बलवत्तरमपि आशंसते कामयते जेतुं धर्मेण बलेन — यथा लोके राज्ञा सर्वबलवत्तमेनापि कुटुम्बिकः, एवम् ; तस्मात्सिद्धं धर्मस्य सर्वबलवत्तरत्वात्सर्वनियन्तृत्वम् । यो वै स धर्मो व्यवहारलक्षणो लौकिकैर्व्यवह्रियमाणः सत्यं वै तत् ; सत्यमिति यथाशास्त्रार्थता ; स एवानुष्ठीयमानो धर्मनामा भवति ; शास्त्रार्थत्वेन ज्ञायमानस्तु सत्यं भवति । यस्मादेवं तस्मात् , सत्यं यथाशास्त्रं वदन्तं व्यवहारकाल आहुः समीपस्था उभयविवेकज्ञाः — धर्मं वदतीति, प्रसिद्धं लौकिकं न्यायं वदतीति ; तथा विपर्ययेण धर्मं वा लौकिकं व्यवहारं वदन्तमाहुः — सत्यं वदति, शास्त्रादनपेतं वदतीति । एतत् यदुक्तम् उभयं ज्ञायमानमनुष्ठीयमानं च एतत् धर्म एव भवति । तस्मात्स धर्मो ज्ञानानुष्ठानलक्षणः शास्त्रज्ञानितरांश्च सर्वानेव नियमयति ; तस्मात् स क्षत्रस्यापि क्षत्रम् ; अतस्तदभिमानोऽविद्वान् तद्विशेषानुष्ठानाय ब्रह्मक्षत्रविट्छूद्रनिमित्तविशेषमभिमन्यते ; तानि च निसर्गत एव कर्माधिकारनिमित्तानि ॥ |
हिरण्यवर्णाः शुचयः पावकाः प्र चक्रमुर्हित्वावद्यमापः । |