Datasets:

rafalposwiata

/

plsc

like 1

Stan sanitarny lubinu zoltego [Lupinus luteus L.] uprawianego w zroznicowanych warunkach agrotechnicznych

W latach 1999-2001 przeprowadzono badania dotyczące wpływu sposobu siewu oraz obsady roślin na zdrowotność trzech odmian łubinu żółtego w warunkach chemicznej ochrony przed chorobami. Wiosną 2000 roku na poletkach doświadczalnych wystąpiło ogólne marnienie siewek spowodowane prawdopodobnie działaniem użytego w doświadczeniu herbicydu, natomiast w latach 1999 i 2001 roku odnotowano zgorzel siewek (kompleks grzybów). Rośliny kiełkujące z nasion wysiewanych punktowo były zdecydowanie słabiej atakowane przez patogeny powodujące zgorzel siewek niż siane rzędowo. Najgroźniejszą chorobą łubinu żółtego okazała się jednak antraknoza łubinu (Colletotrichum gloeosporioides). Występowała we wszystkich latach badań, a jej nasilenie w okresie wegetacji wzrastało. Uprawiane w doświadczeniu odmiany były w różnym stopniu atakowane przez Colletotrichum gloeosporioides, jednak indeks porażenia zależał przede wszystkim od przebiegu pogody i fazy rozwojowej łubinu. Zastosowane fungicydy ograniczyły rozwój antraknozy łubinu. Wpływ sposobu siewu i zróżnicowanej obsady roślin na nasilenie choroby był niejednoznaczny.

Acta Agrobotanica

Grzyby pasozytnicze roslin z rodzajow Betula L. i Salix L.

W latach 2001-2004 w Słowińskim Parku Narodowym badano występowanie grzybów pasożytniczych zasiedlających rośliny z rodzajów Betula i Salix. Badanymi gatunkami były: B. pubescens, B. pendula, S. aurita, S. caprea, S. cinerea, S. fragilis, and S. repens. Rośliny z rodzaju Betula były zasiedlane przez 9 gatunków grzybów pasożytniczych. Trzy spośród nich (Microsphaera ornata var. europaea, Phyllactinia gutata i Melampsoridium betulinum) występują pospolicie na terenie Polski, pięć jest rzadkich (Asteroma leptothyrioides, Discula betulina, Fusicladium betulae, Phyllosticta betulina i Septoria betulina), a Septoria betulae-odoratae została znaleziona po raz pierwszy. Dla trzech gatunków stwierdzono nowych żywicieli (Asteroma leptothyrioides, Fusicladium betulae i Phyllosticta betulina). Rośliny z rodzaju Salix zasiedlało 8 gatunków grzybów pasożytniczych. Cztery spośród nich są pospolite dla Polski (Melampsora allii-fragilis, M. caprearum, M. epitea i Uncinula adunca var. adunca), a cztery występują rzadko (Marssonina salicicola, Phyllosticta salicicola, Septoria salicicola i Trimmatostroma betulinum). Uncinula adunca var. adunca, Marssonina salicicola, Phyllosticta salicicola, Septoria salicicola i Trimmatostroma betulinum zostały znalezione na nowych żywicielach.

Acta Agrobotanica

Stopień odporności owsa głuchego na inhibitory ACC-azy w Polsce południowo-wschodniej

W pracy przedstawiono wyniki dwuletnich badañ laboratoryjnych i mikropo- letkowych nad odpornością owsa głuchego na fenoksaprop-P-etyl i diklofop metyl. Rośliny zebrano z wybranych pól Polski południowo-wschodniej, na których rolnicy mieli problemy z chemicznym zwalczaniem chwastu. Za odporne przyjęto te biotypy, które w teście laboratoryjnym przeżywały 6-dniowy wzrost na wodnym roztworze herbicydu w min. 50% i te, które zakwitły po oprysku polową dawką herbicydu w min. 50%. Na podstawie badañ wytypowano 3 miejscowości z biotypami chwastu odpornymi na fenoksaprop-P-etyl (Szarów, Wiązownica, Miechów) i 4 miejscowości z biotypami odpornymi na diklofop metyl (Szarów, Laskowice, Skawa i Spytkowice).

Acta Agrobotanica

Dynamika kwitnienia roślin karczocha (Cynara scolymus L.) w zależności od metody uprawy

Doświadczenie przeprowadzono w latach 2001 i 2002 w Gospodarstwie Do- świadczalnym AR w Lublinie, w Felinie. Wykazano różnice pod względem dynamiki wzrostu i morfologii pędów kwiatostanowych w zależności od metody uprawy kar- czocha. W roku 2001 najwcześniej pędy kwiatostanowe wytworzyły i zakwitły rośli- ny uprawiane z karp. W roku 2002 rośliny uprawiane z karp i sadzonek wytworzyły pędy generatywne w tym samym czasie, zaś najwcześniej zakwitły rośliny uprawiane z rozsady. Z siewu bezpośredniego nasion na pole rośliny nie tworzyły płdów kwiato- stanowych pozostając w fazie rozety liściowej przez cały okres wegetacji. Zdecydo- wanie więcej koszyczków na pojedynczej roślinie tworzyły rośliny uprawiane z karp w porównaniu z roślinami otrzymanymi z rozsady i sadzonek. Koszyczki wykształco- ne na pędach roślin uprawianych z rozsady i sadzonek charakteryzowały się większą średnią wysokością i średnicą niż koszyczki z roślin uprawianych z karp. Rośliny karczocha różniły się pod względem liczby liści. Więcej liści na roślinie, o mniejszej średniej długości liścia, tworzyły rośliny uprawiane z rozsady niż rośliny uzyskane z sadzonek i karp.

Acta Agrobotanica

Zbiorowiska roślinne pól uprawnych Podlaskiego Przełomu Bugu. Cz. III. Zbiorowiska ścierniskowe gleb piaskowych

W pracy przedstawiono charakterystykę zbiorowisk wykształcających się na ścierniskach na glebach piaszczystych Podlaskiego Przełomu Bugu. Najczęściej no- towanym i najbardziej zróżnicowanym florystycznie był zespół Echinochloo-Setarietum , w którym wyróżniono Echinochloo-Setarietum scleranthetosum i Echinochloo-Setarietum typicum oraz niższe jednostki fitosocjologiczne. Częstymi fitocenozami badanego terenu były również zbiorowiska z Setaria pumila i z Oxalis stricta. Rzadko i na niewielkich powierzchniach, na najsłabszych siedliskach spotykano płaty Digitarietum ischaemi. Na glebach powierzchniowo nadmiernie uwilgotnionych występowały zbiorowiska z klasy Isoëto-Nanojuncetea: zespół Centunculo-Anthoceretumi zbiorowisko Spergularia rubra-Hypericum humifusum.

Acta Agrobotanica

Analiza porównawcza cech anatomicznych liści czterech odmian leszczyny wielkoowocowej (Corylus L.) wykazujących różną podatność na żerowanie zdobniczki leszczynowej (Myzocallis coryli Goetze)

Badania dotyczyły morfologicznych i anatomicznych cech liści czterech od- mian leszczyny wielkoowocowej (Corylus L.) charakteryzujących się różną podatno- ścią na żerowanie zdobniczki leszczynowej (Myzocallis coryli Goetze). Przebadano następujące parametry: grubość blaszki liściowej, liczbę aparatów szparkowych, licz- bę i długość włosków mechanicznych i wydzielniczych, grubość warstwy epidermy górnej i dolnej oraz grubość ich zewnętrznych ścian. Obserwacje przekrojów po- przecznych liści prowadzono w mikroskopie świetlnym, a powierzchnię epidermy doosiowej analizowano w skaningowym mikroskopie elektronowym. W wyniku ba- dañ wykazano, że liście odmian bardziej podatnych na występowanie zdobniczki leszczynowej mają cieñszą blaszkę liściową, zwłaszcza w nerwie głównym oraz po- siadają więcej aparatów szparkowych. Ponadto odmiana Lamberta Biały, najbardziej odporna na żerowanie zdobniczki leszczynowej, wyróżniała się największą wysoko- ścią komórek doosiowej epidermy oraz najsilniejszym prążkowaniem kutykuli w epi- dermie odosiowej. Na liściach tej odmiany stwierdzono ponadto najwięcej włosków mechanicznych, podczas gdy ich najmniejszą liczbę odnotowano na liściach odmia- ny Cud z Bollwiller, najbardziej podatnej na żerowanie mszycy.

Acta Agrobotanica

Immunodiagnoza lamliwosci zdzbla pszenicy ozimej uprawianej w roznych systemach produkcji

Celem badań prowadzonych w latach 2001-2003 było określenie występowania Pseudocercosporella herpotrichoides na pszenicy ozimej uprawianej w różnych systemach produkcji przy użyciu makroskopowej oceny mikologicznej i enzymoimmunologicznego testu ELISA. Przy użyciu testu ELISA stwierdzono, że grzyb występował we wszystkich latach badań. Największe nasilenie patogena obserwowano w 2003 roku. Najliczniejsze występowanie grzyba zaobserwowano w systemie integrowanym i monokulturze, istotnie niższe występowanie Pseudocercosporella herpotrichoides zanotowano w systemie konwencjonalnym. Odmiana Kobra okazała się bardziej podatna na łamliwość podstawy źdźbła niż odmiana Roma, co potwierdza zarówno test ELISA, jak i ocena makroskopowa.

Acta Agrobotanica

Wpływ podkładki na kwitnienie i owocowanie trzech odmian jabłoni

W okresie siedmiu lat badań tylko w 2001 roku drzewa odmiany Jonagold na M.9 kwitły istotnie bardziej obficie niż na M.26, a u odmiany Red Boskoop kwitnie- nie drzew na M.26 było istotnie bardziej obfite niż na M.9. W przypadku odmiany Gloster w całym okresie badań podkładki nie wpływały istotnie na liczbę kwiatów na drzewach i procent drzew kwitnących. Obserwacje wykonane w okresie od 8 do13 roku życia drzew wykazały, że już w 1998 roku u badanych odmian pojawiła się tendencja do przemiennego kwitnienia. Objawiała się ona występowaniem drzew, które nie tworzyły pąków kwiatowych oraz znaczną zmiennością liczby kwiatów na drzewach w kolejnych latach. W 2000 roku stwierdzono u wszystkich odmian brak kwitnienia znacznej ilości drzew, a w 2002 brak kwitnienia wszystkich drzew. W 2000 roku u odmian Jonagold i Gloster stwier- dzono większy procent drzew kwitnących na podkładce M.26 niż na M.9. Diploidal- na odmiana Gloster owocowała bardziej obficie niż pozostałe.

Acta Agrobotanica

Podatnosc odmian chryzantemy [Dendranthema grandiflora Tzvelev] na guzowatosc Agrobacterium tumefaciens [Smith et Townsend] Conn

Na podstawie doświadczeń szklarniowych oceniono podatność 29 odmian chryzantemy, reprezentujących pięć grup uprawowych od wielkokwiatowych po doniczkowe drobnokwiatowe, na guzowatość. Sadzonki zakażano dwoma izolatami chryzantemowym i jabłoniowym Agrobacterium tumefaciens inokulując podstawę łodygi jak i część wierzchołkową. Po zastosowaniu pierwszej metody uzyskiwano silniejsze objawy i tylko rośliny trzech odmian (grupa Epidote, drobnokwiatowe) nie uległy porażeniu. Inokulując części szczytowe sadzonek uzyskano słabsze objawy chorobowe i przy tej metodzie 9 i 5 odmian (zależnie od doświadczenia) nie uległo porażeniu. W każdym przypadku odporne okazały się trzy odmiany: Epidote Jaune, Epidote Orange, Epidote Rouge. Przy tej metodzie dwukrotnie nie uległy porażeniu rośliny odmiany Maracas (doniczkowa wielkokwiatowa). We wszystkich przeprowadzonych doświadczeniach stwierdzono istotne różnice w patogeniczności izolatów jabłoniowego i chryzantemowego w stosunku do zakażanych roślin.

Acta Agrobotanica

Badania nad zamieraniem jesionu [Fraxinus excelsior L.] w drzewostanach Nadlesnictwa Wloszczowa

Badania prowadzono w Nadl. Włoszczowa w 9 drzewostanach jesionowych różniących się wiekiem, pochodzeniem (naturalne, sztuczne) i siedliskiem oraz w szkółce leśnej na 3 kwaterach różniących się sposobem hodowli (sadzonki szkółkowane, nie szkółkowane) i wiekiem sadzonek. W każdym drzewostanie dokonano analizy symptomów chorobowych u 100 (2 do 20-letnie drzewostany) lub 50 drzew (21 do 80-letnie drzewostany) rosnących obok siebie w części środkowej drzewostanu, zaś w szkółce leśnej na każdej kwaterze zbadano 200 sadzonek (4 sektory po 50 sadzonek). Z chorych sadzonek i drzew pobrano 120 fragmentów zamarłych gałęzi, żywych gałęzi z nekrozami oraz zamarłych korzeni. Identyfikacji grzybów dokonano na podstawie owocników oraz ponad 300 izolacji na pożywkę agarowo-maltozową. Do najczęstszych objawów chorobowych w drzewostanach jesionowych należały: zamieranie wierzchołków (34,7% drzew), zamieranie całych gałęzi (83,5%), zamieranie szczytów gałęzi (20,1%), obecność na pniu zabliźnionych (36,0%) i nie zabliźnionych nekroz (18,9%) oraz wycieków brunatnej substancji (23,7%), a także przebarwienie liści (7,5%) i ich atrofia (11,2%). Większość rodzajów objawów chorobowych występowała niezależnie od wieku drzew, pochodzenia i siedliska, wykazując jedynie niekiedy różnice w częstości występowania. Na sadzonkach w szkółce najczęściej stwierdzano plamistości na pędach, nekrozy zabliźnione i nie zabliźnione na pędach oraz nekrozę części liści. Objawy chorobowe częściej występowały u sadzonek 4-letnich w porównaniu z 3-letnimi. U sadzonek szkółkowanych częściej dochodziło do obumierania liści. W obrębie nekroz i na obumarłych szczytach pędów najczęściej stwierdzano grzyby: Alternaria alternatei, Chalara sp., Cytospora ambiens, Diplodia mutila, Fusarium lateritium, Gloeosporidiella turgida, Phomopsis controversa i Phomopsis scobina. W nielicznie stwierdzanych obumarłych korzeniach żywych drzew występowały głównie: Cryptosporiopsis radicicola, Cylindrocarpon destructans i Phialocephala sp.

Acta Agrobotanica

Skutecznosc plynow pohodowlanych bakterii antagonistycznych w ochronie soi przed grzybami odglebowymi

Celem pracy było określenie skuteczności płynów pohodowlanych Bacillus sp. Bsch 19 oraz Pseudomonas sp. Psch 16 w ochronie soi przed grzybami odglebowymi. Zastosowanie płynów pohodowlanych tych bakterii do zaprawiania nasion wpłynęło korzystnie na liczebność, zdrowotność i plonowanie roślin soi. Rośliny porażone były głównie przez Fusarium spp., Phoma exigua var. exigua, Rhizoctonia solani i Sclerotinia sclerotiorum. Grzyby te wyosabniano znacznie rzadziej z roślin w kombinacjach z zastosowaniem płynów pohodowlanych bakterii antagonistycznych, aniżeli z roślin w kombinacji kontrolnej, tj. bez zaprawiania nasion. Odwrotną zależność stwierdzono w przypadku występowania grzybów saprotroficznych z rodzajów Gliocladium, Penicillium i Trichoderma.

Acta Agrobotanica

Stan sanitarny i plonowanie jeczmienia jarego w zaleznosci od sposobu uprawy roli

W latach 1997-1999 na glebie kompleksu pszennego dobrego, w trzypolowym zmianowaniu (bobik, pszenica ozima, jęczmień jary) porównywano wpływ tradycyjnej uprawy płużnej (obiekt kontrolny), uprawy bezorkowej (zamiast orki głęboszowanie) i siewu bezpośredniego (siew specjalnym siewnikiem w nieuprawianą glebę) na zdrowotność jęczmienia jarego odmiany Klimek. Wyniki prowadzonych w ciągu okresu wegetacyjnego obserwacji fitopatologicznych przedstawiono w postaci indeksu porażenia. Na jęczmieniu jarym wystąpiły następujące choroby: plamistość siatkowa (Drechslerei teres f. sp. teres) - fonna siatkowa i (Drechslerei teres f. sp. maculata) - forma plamista, mączniak prawdziwy zbóż i traw (Blumeria graminis), rynchosporioza zbóż (Rhynchosporium secalis), łamliwość źdźbła zbóż (Tapesia yallundae) i zgorzel podstawy źdźbła (kompleks grzybów). Sposób uprawy roli nie wpłynął w sposób istotny na występowanie obu form plamistości siatkowej. Mączniak prawdziwy zbóż i traw oraz rynchosporioza zbóż zdecydowanie najsilniej opanowały rośliny w uprawie płużnej, a najsłabiej w uprawie bezorkowej. Siew bezpośredni sprzyjał rozwojowi łamliwości źdźbła zbóż, a uprawa bezorkowa zgorzeli podstawy źdźbła. Z porażonych podstaw źdźbeł najczęściej izolowano grzyby z rodzaju Fusarium, głównie F. culmorum oraz gatunek Bipolaris sorokiniana. Wegetacja jęczmienia jarego w analizowanym 3-leciu przebiegała w zmiennych warunkach pogodowych. Średnia temperatura powietrza w latach 1997 i 1998 była zbliżona do średnich z wielolecia dla okolic Olsztyna (13,8°C). W sezonie wegetacyjnym 1999 roku okazała się wyraźnie wyższa od przeciętnej wieloletniej osiągając 14,6°C. W oparciu o sumę i rozkład opadów w trzyletnim cyklu eksperymentalnym do przeciętnych zaliczono lata 1997 i 1998, a jako mokry uznano 1999 rok. Przebieg warunków atmosferycznych miał istotny wpływ na nasilenie wszystkich obserwowanych na jęczmieniu chorób. Najwyższy plon nasion zapewniała tradycyjna uprawa płużna, gdzie średnio za 3-lecie uzyskano 3,06 t·ha⁻¹, a najgorsze efekty przyniósł siew bezpośredni (2,18 t·ha⁻¹). Miejsce pośrednie zajęła uprawa bezorkowa (2,55 t·ha⁻¹).

Acta Agrobotanica

Badania nad typami plech wytwarzanymi przez grzyby powodujace brudna plamistosc jablek

Obserwacje makroskopowe jablek z objawami brudnej plamistości wykazały znaczne zróżnicowanie plam pod względem ich kształtu, koloru, średnicy i zarysowania brzegu. Największe plamy występowały na jabłkach odmiany Florina, najmniejsze u odmiany Boiken. Na badanych pięciu odmianach jabłek stwierdzono obecność czterech typów plech wytwarzanych przez grzyby wywołujące brudną plamistość. Najczęstszym typem plechy występującym na porażonych owocach był typ gałęzisty (ramose). Rzadziej spotykano typ punktowy (punctate), a najrzadziej siatkowy (rimate) i okopcony (fuliginous). Wśród badanych odmian stwierdzono zróżnicowanie typów plech występujących w obrębie zmian chorobowych.

Acta Agrobotanica

Zbiorowiska roslinne pól uprawnych Podlaskiego Przełomu Bugu. Cz. II. Zbiorowiska zbożowe

W uprawach zbóż Podlaskiego Przełomu Bugu stwierdzono występowanie zbiorowisk pozbawionych przewodnich gatunków charakterystycznych znanych ze- społów zbożowych. W zasiewach zbóż ozimych wyróżniono zbiorowisko Scleranthus annuus-Veronica dillenii i zbiorowisko z gatunkami charakterystycznymi Aperion spicae-venti. Natomiast w zbożach jarych na badanym terenie wykształcały się fitocenozy przypominające składem florystycznym zbiorowiska upraw okopowych. Najlżejszych glebach notowano płaty zbiorowiska z udziałem gatunków charaktery- stycznych Panico-Setarion, a na bardziej zwięzłych i żyźniejszych glebach zbioro- wisko z gatunkami charakterystycznymi Polygono-Chenopodion.

Acta Agrobotanica

Badania nad przeciwutleniającymi właściwościami miodu pszczelego

Organizm ludzki narażony jest na szkodliwe działanie wolnych rodników nad- tlenkowych, które wytwarzane są zarówno endogennie, jak i egzogennie. Działanie utleniające wolnych rodników nadtlenkowych może prowadzić do przemiany bio- molekuł ustrojowych, co w konsekwencji grozi powstaniem wielu poważnych scho- rzeń. Substancje przeciwutleniające obecne w produktach naturalnych, w tym także w miodzie pszczelim, stwarzają możliwoúć ochrony przed szkodliwym działaniem wyżej wymienionych rodników. Do najważniejszych substancji przeciwutleniających, które występują w miodzie, zalicza się związki polifenolowe, w tym flawonoidy, kwasy fenolowe i kwas askorbinowy. Badania wielu autorów dowodzą, że miód pszczeli wykazuje działanie przeciwutleniające po podaniu doustnym. Poziom substancji przeciwutleniających w surowicy krwi po spożyciu miodu jest wysoki i przewyższa działanie przeciwutle- niające herbaty. Wykazano, że miody ciemne (spadziowy, wrzosowy) odznaczają się znacznie wyższą aktywnoúcią przeciwutleniającą w porównaniu do miodów jasnych (akacjowy, lipowy, wielokwiatowy).

Acta Agrobotanica

Znaczenie monitoringu pyłkowego stacjonarnego i indywidualnego w diagnostyce alergii pyłkowej

Celem badań wchodzących w skład programu grantu KBN nr 3 PO5D 034 24 była ocena przebiegu sezonów pyłkowych roślin w Krakowie w latach 2003 i 2004 ze szczególnym uwzględnieniem taksonów silnie alergizujących: brzoza (Betula sp.), trawy (Poaceae), bylica (Artemisia sp.) oraz porównanie wyników oznaczeń stężenia ziarn pyłku prowadzonych aparatem stacjonarnym (Burkard) i aparatem indywidual- nym (Partrap FA52). Badania prowadzono metodą wolumetryczną, ziarna pyłku li- czono metodą 4 pasów horyzontalnych, stężenia podawano w 1 m3 powietrza w jed- nostce czasu. Sezony pylenia roślin określono metodą 95%. Stwierdzono znaczną zmienność sum rocznych ziarn pyłku brzozy i bylicy, początków sezonu pyłkowego (zwłaszcza dla traw) i długości sezonów pyłkowych (brzoza, trawy). Stwierdzono istotne statystycznie korelacje pomiędzy stężeniem pyłku brzozy, bylicy i traw ozna- czanym aparatami stacjonarnym i personalnym w takich samych warunkach, przy nieistotnej korelacji dla całkowitego stężenia pyłku (test Spearmanęa) oraz istotne statystycznie różnice stężeń z aparatu Burkard i Partrap noszonym przez pacjentów (test Wilcoxonęa). Stwierdzono niskie koncentracje pyłku w pomieszczeniach za- mkniętych (miejsca pracy, mieszkania) oraz wpływ lokalnej roślinności na stężenie pyłku w izolowanym terenie (dziedziniec Zakładu Alergologii).

Acta Agrobotanica

Zapylenie u antarktycznej rośliny kwiatowej Colobanthus quitensis (Kunth) Bartl.

Colobanthus quitensis wytwarza kwiaty chasmogamiczne i kleistogamicz- ne. Ich budowa wskazuje na możliwość zarówno obcopylności, jak i samopylności. W sprzyjających warunkach (naturalnych lub laboratoryjnych) kwiaty otwierają się i wtedy istnieje możliwość krzyżowego zapylenia. Występowanie kleistogamii u ba- danego gatunku może być uwarunkowane czynnikami abiotycznymi: niską tempe- raturą, wysoką wilgotnoścą powietrza oraz silnym wiatrem. W zamkniętych kwia- tach część pyłku dostaje się na powierzchnię znamienia a część pozostaje wewnątrz mikrosporangium. Ziarna pyłku kiełkują na powierzchni znamienia lub wewnątrz mikrosporangium. Z pojedynczego ziarna pyłku wyrasta często dwie albo więcej ła- giewek. Zamknięte kwiaty i bezpośredni kontakt znamion słupków z pylnikami prę- cików dowodzą preferencji autogamii. Autogamia zapewnia sukces reprodukcyjny badanej rośliny w wyjątkowo surowym środowisku Antarktyki.

Acta Agrobotanica

Wpływ zabiegów przyspieszających dojrzewanie owoców na kwitnienie i owocowanie pomidora drobnoowocowego

Badania przeprowadzono w latach 2001 2003 w Zakładzie Doświadczalnym Akademii Rolniczej w Szczecinie. Badano wpływ cięcia gron i stosowania preparatu Ethrel na kwitnienie i przyspieszenie dojrzewania owoców pomidora drobnoowocowe- go. W doświadczeniu badano następujące czynniki: metody przyspieszenia dojrzewa- nia owoców pomidora (cięcie gron, preparat Ethrel, cięcie gron + preparat Ethrel) oraz odmiany pomidora (‘Cheresita F1’, ‘Favorita F1’). Stosowane metody nie miały wpływu na liczbę kwiatów i zawiązków pomidora drobnoowocowego. Cięcie gron zwiększyło odsetek zawiązanych owoców w stosunku do liczby kwiatów. Zastosowanie Ethrelu oraz cięcie gron i jednoczesne traktowanie ich Ethrelem istotnie zwiększyło plon wcze- sny owoców pomidora. Preparat Ethrel oraz zabieg cięcia gron wpłynęły na przyspie- szenie zbioru pomidora drobnoowocowego o 12 dni. Odmiana ‘Cheresita F1’ tworzyła większą liczbę kwiatów, zawiązków i owoców niż ‘Favorita F1’.

Acta Agrobotanica

Badania nad mozliwoscia wykorzystania wybranych roslin z rodziny Brassicaceae w ochronie ogorka przed zgorzela siewek powodowana przez Rhizoctonia solani Kuhn i Fusarium culmorum [W.G. Smith] Sacc.

Celem pracy było określenie przydatności suszonych liści kapusty włoskiej, kapusty czerwonej, jarmużu oraz chrzanu w ochronie ogórka przed zgorzelą siewek, powodowaną przez grzyby Rhizoctonia solani i Fusarium culmorum. W doświadczeniach laboratoryjnych patogeny hodowano na PDA z dodatkiem 3g·100 cm⁻³ liści oraz w atmosferze zawierającej lotne związki wydzielające się z materiału roślinnego. Dodatek liści chrzanu do PDA powodował pełną inhibicję rozwoju Rh. solani. Pozostałe rośliny również charakteryzowały się wysoką aktywnością fungistatczną (% zahamowania wzrostu ok. 85%). F. culmorum był mniej wrażliwy. Najsilniejsze działanie obserwowano na pożywce z liśćmi chrzanu (65%), najsłabsze w kombinacji z liśćmi jarmużu (38,9%). Podobne prawidłowości obserwowano w przypadku badania aktywności fumigacyjnej. Skuteczność suszonych liści w ochronie ogórków przed zgorzelą siewek potwierdzono w doświadczeniu szklarniowym. Wprowadzenie ich do inokulowanej R. solani gleby w dawce 2g·100 cm⁻³ istotnie zwiększało wschody ogórków w porównaniu z kontrolą. W doświadczeniu z F. culmorum istotne działanie obserwowano tylko w kombinacjach z chrzanem i kapustą czerwoną.

Acta Agrobotanica

Aktywnosc antygrzybowa [Gaeumannomyces graminis var. tritici] roznych glikozydow kwasu medikagenowego

Różne koncentracje kwasu medikagenowego (KM) oraz pięciu glikozydów tego kwasu wyodrębnionych z lucerny siewnej (Medicago sativa) dodawano do pożywki agarowej (corn meal agar, CMA) zaszczepionej kulturą Gaeumannomyces graminis var. tritici (Ggt). Po różnych okresach inkubacji mierzono promień kolonii badanego grzyba i wyliczano % zahamowania jego wzrostu w stosunku do kontroli (CMA z dodatkiem rozpuszczalnika testowanych związków). Spośród analizowanych związków tylko monoglukozyd KM (3-O-β -D -glukopiranozyd KM) istotnie hamował wzrost Ggt w zakresie użytych koncentracji. Związek ten w stężeniu 50 µM spowodował zupełne zahamowanie rozwoju badanego grzyba, a po przełożeniu inokulum na pożywkę czystą, grzyb ten nie był zdolny do ponownego wzrostu. Wskazuje to, że w powyższej koncentracji monoglukozyd KM wykazuje efekt grzybobójczy w stosunku do Ggt.

Acta Agrobotanica

Wplyw temperatury i okresu inkubacji na tworzenie toksycznych metabolitow przez Alternaria radicina i A. alternata

Zbadano tworzenie toksycznych metabolitów przez Alternaria radicina i A. alternata w ziarnie ryżu i krążkach marchwi w temperaturze 1, 10ºC i 20ºC. Inkubacja w ziarnie ryżu trwała 21 i 35 dni, a w plastrach marchwi 14 i 21 dni. Określono także akumulację tych toksyn w inokulowanych przechowywanych korzeniach i suszu marchwi. Grzyb A. radicina tworzył radicininę (RAD) i epi-radicinol (epi-ROH), natomiast A. alternata – kwas tenuazonowy (TeA), altertoksynę I (ATX I), alternariol (AOH) i eter metylowy alternariolu (AME). Choć w temperaturze 1ºC obydwa gatunki tworzyły toksyny w ziarnie ryżu, to w plastrach marchwi ich nie wykryto. W korzeniach przechowywanych przez 24 tygodnie następowała akumulacja epi-ROH. Stężenie RAD i epi-ROH w suszu zmniejszało się. Korzenie były wolne od toksyn tworzonych przez A. alternata, natomiast w suszu przechowywanym przez 32 i 48 tygodni wykryto śladowe ilości AOH.

Acta Agrobotanica

Kwitnienie i owocowanie Lycopersicon esculentum Mill. i Cucumis sativus L. rosnących w środowisku skażonym niklem w obecności substratu jonitowego BIONA 312

Podjęte badania miały na celu sprawdzenie możliwości ograniczenia niekorzystnego wpływu niklu na proces kwitnienia i owocowania pomidora gruntowego (Lycopersicon esculentum Mill.) drobnoowocowego odmiany 'Koralik' i ogórka gruntowego (Cucumis sativus L.) odmiany 'Hermes F1' przez wprowadzenie do skażonego podłoża substratu jonitowego BIONA 312, charakteryzującego się właściwościami sorpcyjnymi, a równocześnie zawierającego podstawowe składniki pokarmowe. W eksperymencie zastosowano 2 poziomy niklu aplikowanego w formie NiSO4·7H2O 40 lub 100 mg Ni·kg1 podłoża i 2 dawki substratu jonitowego BIONA 312 20 lub 50 g·kg 1 podłoża stanowiące odpowiednio 2 lub 5% masy podłoża. Jako podłoże zastosowano glebę ogrodową zmieszaną z piaskiem w stosunku 2:1. Nikiel w sposób wyrażny determinował termin kwitnienia i owocowania eksperymentalnych roślin. Zastosowany w dawce 40 mg·kg 1 podłoża Ni wpłynął na wcześniejsze zakwitanie i zawiązywanie owoców pomidora oraz istotny spadek liczby kwiatów żeñskich ogór- ka. Póżne i ograniczone kwitnienie roślin pomidora rosnących w podłożu zawierają- cym 100 mg Ni·kg 1 sprawiło, że zawiązywane owoce do koñca trwania doświadcze- nia nie osiągały dojrzałości konsumpcyjnej, natomiast u roślin ogórka w tych warun- kach zaznaczył się całkowity brak kwiatów żeñskich i męskich, a w rezultacie brak było plonu owoców. Dodatek substratu jonitowego BIONA 312 do skażonego niklem podłoża ograniczał niekorzystny wpływ tego metalu ciężkiego na obydwa ekspery- mentalne gatunki roślin istotnie zwiększając liczbę kwiatów i owoców, przy czym niezależnie od gatunku rośliny i zastosowanego poziomu polutanta, skuteczniejsza w łagodzeniu toksycznego wpływu niklu okazała się 5% dawka substratu jonitowe- go. Również rośliny pomidora rosnące w obecności 40 mg Ni·kg 1 podłoża, po zasto- sowaniu 2 lub 5% dawki jonitu, szybciej i obficiej zakwitały, a owoce wcześniej dojrzewały niż w podłożu z samym niklem czy też w warunkach kontrolnych.

Acta Agrobotanica

Wpływ terminów i sposobów okulizacji na jakość okulantów i wydajność szkółki wiśni odmiany 'Łutówka'

Badania dotyczące wpływu terminów i metod okulizacji na wzrost okulantów wiśni przeprowadzono w latach 1997-2000 w Stacji Doświadczalnej Felin Akademii Rolniczej w Lublinie. Obiekt badañ stanowiły okulanty wiśni otrzymane w wyniku okulizacji siewek antypki i czereśni ptasiej, sposobem na przystawkę 15 lipca oraz w literę „T” 15 lipca i 1 września. Zastosowane terminy i metody okulizacji nie wpły- wały istotnie w ciągu trzech lat badañ na przyjmowanie się oczek oraz na jakość drzewek wiśni. Okulizacja czereśni ptasiej 15 lipca na przystawkę okazała się naj- efektywniejszym sposobem oczkowania tej siewki. Opóżniona okulizacja - 1 wrze- śnia tylko w przypadku antypki nie zmieniała istotnie „wydajności szkółki”. Naj- większą liczbę okulantów w przeliczeniu na powierzchnie 1ha, średnio około 33 tys. drzewek otrzymywano z okulizacji antypki 1 września na przystawkę oraz w literę „T”.

Acta Agrobotanica

Zmiany ultrastrukturalne i cytochemiczne w liściach pelargonii (Pelargonium sp.) spowodowane żerowaniem mszycy pelargoniowej (Acyrthosiphon pelargonii (Kalt.)

Porażenie przez mszycę pelargoniową Acyrthosiphon pelargonii (Kalt) było przyczyną podwyższenia ilości związków fenolowych w liściach pelargonii blusz- czolistnej (Pelargoniom hederifolium hort.).Wiele depozytów fenolowych było ulo- kowane w wakuolach, w przestrzeniach między membraną plazmatyczną a ścianą komórkową, a także w przestrzeniach międzykomórkowych. Na terenie cytoplazmy obserwowano uszkodzenia w obrębie tonoplastu i liczne pęcherzykowate depozyty w pobliżu membrany plazmatycznej. Wzrastała ilość endoplazmatycznego retikulum i struktur myelinowych, a także mitochondriów, których kristy były wydłużone i powiększone. Tak, więc, w roślinach zasiedlonych przez mszyce obserwowano za- równo wzrost aktywności organelli komórkowych oraz oddzielanie się uszkodzo- nych przestrzeni w postaci degradacji membrany plazmatycznej.

Acta Agrobotanica

Biologia kwitnienia i wydajność cukrowa kwiatów dwóch odmian Lonicera kamtschatica (Sevast.) Pojark

Badania dotyczące kwitnienia i nektarowania kwiatów dwóch odmian sucho-drzewu kamczackiego (Lonicera kamtschatica (Sevast.) Pojark.) przeprowadzono w Gospodarstwie Doświadczalnym Felin AR w Lublinie w latach 2004–2005. Kwitnie-nie krzewów suchodrzewu kamczackiego w warunkach Polski południowo-wschodniej w obu latach przypadało w okresie od trzeciej dekady kwietnia do połowy maja. Przedsłupne kwiaty przy suchej i słonecznej pogodzie żyją od 4 do 5 dni. Średnia masa cukrów wydzielana przez 10 kwiatów w ciągu całego życia wahała się od 28,31 mg do 17,77 mg. Wydajność cukrowa z 1 ha plantacji suchodrzewu kamczackiego w zależności od odmiany wynosiła średnio od 44,08 do 67,81 kg cukrów. Kwiaty Lonicera kamtschatica były źródłem pożytku nektarowego dla pszczoły miodnej i trzmieli.

Acta Agrobotanica

Charakterystyka izolatow Phoma strasseri nie notowanego w Polsce patogenu miety pieprzowej [Mentha piperita L.]

Badano występowanie i elementy morfologii izolatów Phoma strasseri, gatunku nie notowanego dotychczas w Polsce. Kultury grzyba izolowano z łodyg i rozłogów 2-letnich roślin mięty pieprzowej wykazujących objawy nekrozy i rozmiękczenia tkanek. Za uznaniem tego grzyba za P. strasseri przemawiały morfologia konidiów, piknidiów, charakter wzrostu kolonii oraz cechy biochemiczne przebadanych izolatów.

Acta Agrobotanica

Pylenie i cechy pyłku dwóch gatunków kamasji (Camassia Lindl.) (Hyacinthaceae)

Badania prowadzono w latach 1999-2001 na terenie Ogrodu Botanicznego UMCS w Lublinie. Kwitnienie badanych gatunków kamasji (Camassia cusickii S.Wats. i Camassia leichtlinii (Bak.) S. Wats.) trwało od 10 maja do 5 czerwca. W ciągu dnia wszystkie kwiaty rozkwitały jednocześnie, około godziny 17 i żyły niecałą dobę. Z rozkwitaniem kwiatów skorelowany był ich oblot przez zbieraczki pszczoły miodnej. Z 10 kwiatów badanych gatunków uzyskano od 10,6 mg (C.leichtlinii) do 12,7 mg (C.cusickii) pyłku, którego żywotność wynosiła od 58% do 92%. Ziarna pyłku kamasji są spłaszczone i zwężone, a długość osi równikowej, będącej największym wymiarem ziarn w przypadku obydwu gatunków, wynosiła 57,7 μm.

Acta Agrobotanica

Zawartość i skład ginsenozydów w różnych organach żeń-szenia pięciolistnego (Panax quinquefolium L.)

Badania wykazały, że zawartość ginsenozydów w korzeniach żeń-szenia ame- rykańskiego mieści się w granicach od 6,5% do 12,5% i rośnie wraz z rozwojem rośliny, osiągając wartość najwyższą w IV roku wegetacji żeńszenia. W liściach za- wartość ginsenozydów waha się w granicach od 24,8% do 37,5%, natomiast w ≥ody- gach i owocach jest kilkakrotnie mniejsza i zawiera sięw granicach od 3,3% do 5,6%. Największą zawartością ginsenozydów charakteryzują się 4-letnie organy nadziemne żeńszenia amerykańskiego. Z przeprowadzonych badań wynika, że polski żeń-szeń do celów leczniczych powinno się zbierać począwszy od czwartego roku wegetacji roślin. W wyniku analizy TLC w korzeniach zidentyfikowano 6 ginsenozydów: Rb1, Re, Rc, Rd, Rg1i Rg2, w liściach 7 związków: Rb1, Rb2, Rc, Re, Rd, Rg1 i Rg2; w przypadku łodyg zidentyfikowano 6 związków: Rb1, Rc, Re, Rd, Rg1 i Rg2, natomiast w owocach 5 związków: Rb2, Re, Rd, Rg1 i Rg2. Przeprowadzone badania jakościowe ginsenozydów występujących w częściach podziemnych i nadziemnych Panax quinquefolium nie wykaza≥y obecności w żadnym z badanych organów żeńszenia pięciolistnego ginsenozydu Rf.

Acta Agrobotanica

Pyłek bylicy (Artemisia L.) w aeroplanktonie Lublina, 2001–2005

Przebieg sezonów pyłkowych Artemisia rejestrowano w Lublinie w ciągu pięciu lat: 2001-2005. Do badañ zastosowano metodę wolumetryczną przy użyciu aparatu VPPS 2000 Lanzoni. Długość sezonu określono metodą 98%. Analizowano wpływ kilku czynników meteorologicznych na rozpoczęcie i przebieg sezonu pyłkowego. Stwierdzono, że w badanym pięcioleciu sezon pyłkowy bylicy (mugwort) rozpoczy- nał się w drugiej lub trzeciej dekadzie lipca i trwał 59-90 dni. Maksymalne koncentra- cje zawarte w przedziale 103-221 ziaren pyłku w 1 m3 powietrza notowano między 2 a 9 sierpnia. Sumy roczne ziaren pyłku bylicy wahały się od 1496 do 2532. Wyka- zano istotną dodatnią korelację między stężeniem pyłku Artemisia i temperaturą po- wietrza oraz ujemną między stężeniem pyłku i wilgotnością względną powietrza oraz zachmurzeniem. Stwierdzono również istotny wpływ temperatury na rozpoczęcie sezonu pyłkowego Artemisia.

Acta Agrobotanica

Ksztaltowanie sie zbiorowiska grzybow izolowanych z nasion lubinu zoltego [Lupinus luteus L.] pod wplywem okresu przechowywania

Przedmiotem badań były nasiona dwóch odmian łubinu żółtego (Juno i Amulet) uprawianych w roku 1999 w dwóch płodozmianach z jego 20% i 33% udziałem. W laboratorium określono skład ilościowy zbiorowisk grzybów zasiedlających nasiona po 0,5-, 1,5- i 2,5-rocznym okresie przechowywania. Z nasion łubinu otrzymano ogółem 1077 kolonii grzybów. Do najliczniej izolowanych należały grzyby z rodzaju Penicillium - 29,3%, Alternaria alternata - 26,7 % i Rhizopus nigricans - 12,7% ogółu wyosobnień. Wśród grzybów patogenicznych dla łubinu dominował gatunek Colletotrichum gloeosporioides - 16,3%. Uprawa łubinu z jego 20% udziałem w płodozmianie ograniczała liczebność kolonii grzybów zasiedlających nasiona, w tym także patogenicznego gatunku C. gloeosporioides. Proces odkażania nasion zmniejszył ogólną liczbę kolonii grzybów izolowanych z nasion obydwu odmian, w tym głównie z rodzaju Penicillium oraz gatunku Rhizopus nigricans. Większą liczebność izolatów C. gleosporioides stwierdzono w kombinacji z nasionami odkażanymi. Odmiana Amulet charakteryzowała się bogatszym pod względem ilościowym zbiorowiskiem grzybów w porównaniu z odmianą Juno. Czas przechowywania miał wpływ na liczebność i skład gatunkowy grzybów izolowanych z nasion łubinu żółtego. Wraz z wydłużaniem się okresu przechowywania wzrastała liczebność grzybów z rodzaju Penicillium i Rhizopus, natomiast zdecydowanie malała grzyba C. gloeosporioides.

Acta Agrobotanica

Porazenie podstawy zdzbla pszenicy ozimej przez Fusarium spp. - przyczyny i skutki

Celem pracy bylo określenie wpływu warunków pogody oraz stopnia zachwaszczenia łanu na występowanie fuzaryjnej zgorzeli podstawy źdźbła kilku odmian pszenicy ozimej oraz na ich plonowanie. Materiał badawczy stanowiły odmiany: Kobra, Korweta, Mikon i Zyta w latach 2000-2002. W czasie wegetacji roślin (faza krzewienia) stosowano Apyros 75 WG + Atpolan, Affinity 50,75 WG oraz Attribut 70 WG. Stwierdzono, że występowanie fuzaryjnej zgorzeli podstawy źdźbeł zależało głównie od warunków pogody. Odchwaszczenie herbicydami poprawiło zdecydowanie stan fitosanitarny roślin. Sprawcą zgorzeli podstawy źdźbła pszenicy ozimej były grzyby z rodzaju Fusarium a zwłaszcza gatunek F culmorum. Obniżenie plonów pszenicy ozimej zależało od warunków pogody, zachwaszczenia oraz od występowania fuzaryjnej zgorzeli podstawy źdźbła.

Acta Agrobotanica

Wpływ fluropirimidolu na cechy morfologiczne, kwitnienie i wartość dekoracyjną pelargonii rabatowej Pelargonium hortorum 'Omega'

W uprawie Pelargonium hortorum 'Omega' w latach 2003-2004 stosowano do skarlania roślin fluropirimidol w stężeniu 7,5 i 15 mg·dm3. Pelargonie opryskiwano jednokrotnie i dwukrotnie; po raz pierwszy 2 tygodnie po posadzeniu ukorzenionych sadzonek, po raz drugi 2 tygodnie póżniej. Fluropirimidol stosowany w stężeniu 15 mg·dm3 stymulował przyrost liczby liści i intensyfikował ich barwę, ale spowodował nadmierne ograniczenie wysokości i średnicy roślin oraz skrócenie szypuł kwiatostanowych, obniżając wartość dekoracyjną pelargonii. Retardant w stężeniu 7,5 mg·dm3 wpływał słabiej na cechy morfologiczne pelargonii, ale rośliny obficie kwitły i charakteryzowały się proporcjonalną budowę, zwartym pokrojem oraz wysoką wartością dekoracyjną.

Acta Agrobotanica

Zróżnicowanie i rozmieszczenie Spergulo-Veronicetum dillenii (Wójcik 1965) Warcholińska 1981 w Polsce

W prezentowanej pracy przedstawiono charakterystykę zespołu Spergulo-Veronicetum dillenii, występującego na terenie Polski. Zgromadzony materiał z literatury oraz aktualne wyniki badañ własnych posłużyły do analizy jego zróżnicowania i rozmieszczenia. Przedmiotem analizy było w szczególności: bogactwo gatunkowe, struktura, charakter fitosocjologiczny, warunki siedliskowe i rozmieszczenie. Florystyczna odrębność Spergulo-Veronicetum dillenii nie budzi wątpliwości. Zbiorowiska zaliczane do tego zespołu odznaczają się swoistą kombinacją gatunków, wśród których ważną diagnostycznie grupę stanowią gatunki charakterystyczne i wyróżniające, a mianowicie: Spergula morisonii, Veronica dillenii, Teesdalea nudicaulis. Analizowany zespół buduje od 16 do 38 gatunków roślin naczyniowych. Liczba gatunków wyróżnionych niższych jednostek w obrębie Spergulo-Veronicetum dillenii, np. na terenie Wzniesieñ Łódzkich, jest również różna i wynosi dla: postaci typowej 21 gatunków, postaci z Flago minima 18 gatunków oraz postaci z Corynephorus canescens 14 gatunków. Zbiorowiska zaliczane do Spergulo-Veronicetum dillenii są zwykle 1-2 warstwowe. Warstwa dolna jest dobrze rozwinięta.Wyróżnione postacie, a także warianty (typowy i z Spergula arvensis) podane z obszaru Wyżyny Wieluñskiej oraz Wyżyny Częstochowskiej, są wyrazem zmienności lokalno-siedliskowej Spergulo-Veronicetum dillenii . Zasadniczymi czynnikami powodującymi lokalne zróżnicowanie tego zespołu są warunki troficzne i antropopresja. W zależności od przyjętego systemu klasyfikacyjnego zespół Spergulo-Veronicetum dillenii bywał dotąd zaliczany do trzech klas: Rudero (Ruderali) Secalietea, Secalietea i Stellarietea mediae. Analiza składu gatunkowego oraz warunków siedliskowych wskazuje, że fito- cenozy Spergulo-Veronicetum dillenii przywiązane są przede wszystkim do siedlisk po zbiorowiskach suboceanicznego boru świeżego Leucobryo-Pinetum oraz w mniejszym stopniu do siedlisk po zbiorowiskach subkontynentalnego boru świeżego Peucedano-Pinetum. Największe zagęszczenie stanowisk znajduje się na siedliskach Leucobryo-Pinetum w centralnej części Nizin środkowopolskich (ryc. 1). Brak stanowisk tego zespołu na terenie wielu mezoregionów Polski wskazuje na potrzebę jego dalszych badañ.

Acta Agrobotanica

Wystepowanie chorob przechowalniczych na jablkach odmian parchoodpornych

W latach 2001-2005 badano występowanie chorób przechowalniczych na jabłkach siedmiu parchoodpornych odmian: Freedom, Rajka, Topaz, Rubinola, Enterprise, Goldstar, GoldRush. Owoce przechowywano w chłodni zwykłej w temperaturze 2°C przez 4 i 6 miesięcy. Najczęściej występującą chorobą była gorzka zgnilizna jabłek (Pezicula spp.). Najbardziej podatne na tę chorobę były jabłka odmian Topaz, Freedom i Goldstar, a najmniej - Rubinola, Enterprise i Rajka. Inne choroby przechowalnicze - szara pleśń jabłek (Botrytis cinerea), mokra zgnilizna (Penicillium expansim) i brunatna zgnilizna (Monilinia fructigena) występowały w małym nasileniu i nie stwierdzono istotnych różnic w podatności odmian na te choroby. Spośród chorób fizjologicznych wystąpiły: gorzka plamistość podskórna na owocach odmian Rajka i Goldstar oraz oparzelizna powierzchniowa na owocach odmiany Freedom.

Acta Agrobotanica

Zmiany stężenia pyłku traw w atmosferze Poznania

Celem badań było określenie stężenia w okresie wegetacji pyłku traw w atmos- ferze Poznania na tle zawartości pyłku alergogennego innych roślin oraz grzybów pleśniowych.Badania przeprowadzono w 1997 roku. Do oceny stężenia ziaren pyłku i za- rodników grzybów pleśniowych w atmosferze wykorzystano metodę objętościową. W tym celu na dachu 8-piętrowego budynku Collegium Maximum Akademii Rolni- czej w Poznaniu zainstalowano aparat Burkarda (Seven-Day Recording Volumetric Spore Trap). Ciągła, przez 24 godziny na dobę, praca aparatu umożliwiła monitoring dobowego stężenia pyłku alergennego w czasokresie prowadzenia badań. Taśma była przyklejana na szkiełko mikroskopowe i oceniana w mikroskopie świetlnym. Ilość ziaren pyłku i zarodników pleśni w poszczególnych odcinkach (2 mm na godzinę) taśmy umożliwiło określenie ich stężenia w odniesieniu do 1 m3 powietrza. Badania mikroskopowe prowadzono co 24 godziny pobierając materiał analityczny z aparatu o godz. 10.00. Spośród wielu wiatropylnych taksonów roślin, gatunki z rodziny traw ze wzglę- du na długi okres pylenia i znaczenie kliniczne odgrywają istotną rolę w strukturze pyłku alergogennego w atmosferze Poznania. Największe nasilenie pylenia traw od- notowano w okresie od końca maja do końca pierwszej dekady lipca. W kolejnych dniach stężenie pyłku traw w powietrzu gwałtownie spadło i utrzymywało się na niskim poziomie, nie przekraczającym 7,5 ziaren pyłku w przeliczeniu na 1 m3 powietrza w ciągu doby. Największą koncentrację ziaren pyłku traw stwierdzono 29. czerw- ca na poziomie 360,4 szt · m3. W ujęciu analizy dobowego stężenia pyłku traw w powietrzu największe wartości w czasie dni bez opadów deszczu odnotowano po- między godziną 9.00 a 11.00, natomiast najmniejsze w nocy.

Acta Agrobotanica

Zbiorowiska roślinne pól uprawnych Podlaskiego Przełomu Bugu. Cz. I. Zespoły zbożowe

W pracy przedstawiono charakterystykę zbiorowisk wykształcających się w uprawach zbóż na terenie Podlaskiego Przełomu Bugu, regionu typowo rolniczego, częściowo położonego na terenie Parku Krajobrazowego „Podlaski Przełom Bugu”. Ekstensywne rolnictwo, duża zmienność glebowa i mikroklimatyczna sprzyjały wykształcaniu się na tym obszarze bogatych, zróżnicowanych florystycznie agrofitocenoz. Stwierdzono występowanie 3 zespołów należących do związku Aperion spicae-venti. Najbardziej rozpowszechnionym i wewnętrznie zróżnicowanym zespołem był Vicietum tetraspermae, w obrębie którego wyróżniono 4 podzespoły: Vicietum tetraspermae scleranthetosum, Vicietum tetraspermae myosotidetosum, Vicietum tetraspermae typicum, Vicietum tetraspermae consolidetosum oraz 18 niższych rangą jednostek syntaksonomicznych. Rzadko na badanym terenie notowano płaty Papaveretum argemones, które różnicowały się na 3 podzespoły: Papaveretum argemones scleranthetosum, Papaveretum argemones typicum, Papaveretum argemones consolidetosum. W środkowej części Podlaskiego Przełomu Bugu występowały pojedyncze płaty Arnoserido-Scleranthetum.

Acta Agrobotanica

Identyfikacja wybranych gatunkow grzybow z rodzaju Fusarium z nasion niektorych gatunkow roslin uprawnych metoda tradycyjna i BIO-PCR

W pracy określono przynależność gatunkową grzybów z rodzaju Fusarium wcześniej wyizolowanych z nasion wybranych gatunków roślin uprawnych metodą tradycyjną i BIO-PCR. Zastosowanie metody BIO-PCR było podyktowane faktem, że nie wszystkie kultury zostały wstępnie poprawnie sklasyfikowane. Z przeprowadzonych analiz identyfikacji metodą tradycyjną i molekularną wykazano stosunkowo wysokie porażenie ziarna pszenicy przez F. poae. W badaniach wykazano, że kultura nr 40 (wyizolowana z nasion bobiku i oznaczona metodą tradycyjną jako mieszanka F. culmorum i F. graminearum) nie dawała wyniku pozytywnego w reakcji PCR z użyciem primerów OPT18F₄₇₀ OPT18R₄₇₀ specyficznych dla F. culmorum. Natomiast zastosowanie dodatkowej pary primerów Fc01F, Fc01R pozwoliło na wiarygodne oznaczenie F. culmorum.

Acta Agrobotanica

Grzyby zasiedlajace nasiona stewarcji pseudokameliowatej [Stewartia pseudocamellia Max.] oraz ich chorobotworczosc

Badania przeprowadzono na materiale pochodzącym z kolekcji dr Murasa w Tomaszkowicach - Pogórze Wielickie. Badano 100 nasion stewarcji pseudokameliowatej dezynfekowanych i 100 niedezynfekowanych. Badania patogeniczności izolatów grzybów: Alternaria alternata, Cylindocarpon radicicola, Fusarium oxysporum i Rhizoctonia solani w stosunku do siewek stewarcji pseudokameliowatej przeprowadzono w warunkach szklarniowych w pięciu powtórzeniach dla każdej kombinacji. W wyniku przeprowadzonych badań laboratoryjnych wyosobniono 204 izolaty mikroorganizmów należących do 20 gatunków i form grzybów oraz bakterie. Wśród grzybów izolowanych z dezynfekowanych nasion stewarcji przeważały gatunki zaliczane do patogenicznych dla roślin. Były to gatunki rodzajów: Alternaria, Botrytis, Fusarium i Rhizoctonia. Wyniki uzyskane z przeprowadzonych doświadczeń szklarniowych wskazują na zróżnicowany stopień patogeniczności grzybów w stosunku do siewek stewarcji pseudokameliowatej. Najbardziej patogenicznie działał izolat Rhizoctonia solani. Najmniejszą chorobotwórczość w stosunku do siewek stewarcji wykazał izolat Alternaria alternata.

Acta Agrobotanica

Dobowe wahania koncentracji zarodników grzybów w powietrzu miasta i wsi

W latach 2001-2002 w Rzeszowie i jego okolicach przeprowadzono badania nad występowaniem zarodników grzybów w powietrzu. Celem badań było stwierdze- nie czy występują różnice w przebiegu koncentracji zarodników grzybów w powie- trzu w cyklu dobowym w mieście i w terenie rolniczym. Pomiary przeprowadzono metodą wolumetryczną a aparaty pomiarowe ustawiono na podobnej wysokości. Dla każdego dnia przygotowywano preparat mikroskopowy, następnie z każdego prepa- ratu analizowano jeden poziomy pas podzielony na 24 odcinki odpowiadające kolej- nym godzinom. Do analizy dobowych cykli wybrano 5 rodzajów grzybów, których zarodniki występowały w powietrzu w wysokich stężeniach tj. Alternaria, Botrytis, Cladosporium, Epicoccum, Ganoderma. Dla każdego rodzaju, na podstawie wybra- nych dni, w których nie stwierdzono opadów deszczu, przygotowano teoretyczny wykres obrazujący zmiany w koncentracji zarodników w ciągu doby. Takie wykresy w przypadku Alternaria, Cladosporium, Epicoccum i Ganoderma charakteryzowały się jednym szczytem a w przypadku Botrytis dwoma: po południu i wczesnym wie- czorem. Zarodniki anamorficzne osiągały swe maksymalne stężenia po południu, a basidiospory Ganoderma w nocy lub nad ranem. W terenie rolniczym wartości maksymalne występowały wcześniej niż w mieście. Różnice te wynosiły od jednej do kilku godzin. Prawdopodobnie w terenie rolniczym zarodniki występujące w powie- trzu pochodziły głównie z bardzo licznych żródeł lokalnych. W mieście zarodniki mogły pochodzić również z dalszych okolic dzięki charakterystycznym wiatrom wie- jącym w jego kierunku; takie układy wiatrów mogły być również przyczyną zanoto- wanych opóżnień.

Acta Agrobotanica

Wpływ rodzaju drzew na intensywność kwitnienia i owocowanie wiśni odmiany Łutówka

Badania wykonane w sadzie produkcyjnym we wsi Wygoda koło Zawichosta wykazały brak istotnego wpływu rodzaju drzew na intensywność kwitnienia i zawią- zywania owoców odmiany Łutówka. Drzewa tej odmiany okulizowane na antypce i własnokorzeniowe wyprodukowane metodą 'in vitro' kwitły podobnie obficie two- rząc zależnie od roku 10,7-15,5 milionów kwiatów na 1 ha sadu. Drzewa własnokorze- niowe tej odmiany na żyznych glebach są pełnowartościowym materiałem biologicz- nym i przydatnym do nasadzeń produkcyjnych. Plonowały one nieco bardziej obficie niż okulizowane na antypce (tylko w jednym z lat istotnie lepiej), rosły natomiast istotnie słabiej i można je sadzić gÍściej niż drzewa tradycyjne uzyskując większe plony z 1 ha sadu.

Acta Agrobotanica

Dzienny rozkład wykorzystania pyłku kwiatowego przez pszczołę miodną (Apis mellifera L.)

Przez 4 dni, w maju, lipcu oraz we wrześniu w określonych godzinach odbiera- no obnóża pyłkowe z poławiaczy 20 rodzin pszczelich. Oznaczano przynależność taksonomiczną pyłku pochodzącego z obnóży pyłkowych. Zbieraczki pszczoły miod- nej przez cały dzieńgromadziły obnóża pyłkowe ze wszystkich wyodrębnionych taksonów. Dzienna dynamika zbioru pyłku zależała od pory dnia, a w mniejszym stopniu od temperatury.

Acta Agrobotanica

Zjawisko dominacji gatunkowej w fitocenozie owsa siewnego a jego plonowanie

Treścią pracy jest analiza fitocenozy owsa (roślina uprawna i chwasty), potrak- towanej jako zespół konkurencyjny, pod kątem kształtującej się w niej dominacji gatunkowej. Badaniami objęto owies uprawiany w stanowiskach po ziemniaku (w płodozmianie z 25% udziałem owsa) i dwukrotnie po sobie (75% owsa w płodo- zmianie) w latach 1990-2000. Wyliczono i przestudiowano wskaźniki dominacji ga- tunkowej Simpsona oraz strukturę dominacji zespołu z wyróżnieniem grup: domi- nantów, subdominantów, influentów i gatunków akcesorycznych. Określono także związki badanych cech fitocenozy z warunkami pogodowymi oraz poziomem plono- wania owsa. Wykazano, że stosunki ilościowe ocenianych zespołów konkurencyj- nych cechowała duża zmiennośæ w latach i okresach wegetacji, nie odnotowano natomiast większych zróżnicowañ pomiędzy stanowiskami w zmianowaniach. Li- czebność fitocenoz wiosennych w ciągu 11 lat badañ wzrastała, co wiązało się z coraz liczniejszymi pojawami chwastów; pod koniec wegetacji w niewielkim stopniu zmie- niały one liczebnośæ zespołów konkurencyjnych. Wiosną, w zespołach konkurencyj- nych do grupy dominantów obok rośliny uprawnej, wchodziły zazwyczaj Thlaspi arvense i Chenopodium album; w miarę upływu lat ich pozycja umacniała się. Wzbo- gacenie gatunkowe zbiorowisk polegało głównie na zwiększeniu liczby gatunków akcesorycznych. Pod koniec wegetacji znacząco wzrosła ranga owsa jako dominanta; w niektórych sezonach współdominowała Chenopodium album, natomiast z upły- wem lat rozrastała się grupa subdominantów. Wskaźniki dominacji w badanych ze- społach konkurencyjnych zmniejszały się wraz z upływem lat, równolegle z obniża- niem się udziału w nich owsa. Badane cechy fitocenoz wykazywały silniejszy zwią- zek z upływem lat uprawy niż z przebiegiem pogody. Inwazyjność chwastów narasta- ła w kolejnych sezonach uprawy, wykazywała natomiast mniejszy związek z liczeb- nością owsa. Plonowanie owsa wykazywało pewnątendencję zniżkowąw latach; w dużej mierze było determinowane liczebnością całego zbiorowiska chwastów, a wio- sną liczebnością i udziałem gatunków dominujących.

Acta Agrobotanica

Zachwaszczenie łanu jęczmienia jarego w warunkach zróżnicowanych systemów uprawy roli oraz poziomów nawożenia i ochrony

W pracy przedstawiono wpływ płużnego i bezorkowego systemu uprawy roli oraz dwóch poziomów nawożenia mineralnego i ochrony chemicznej stosowanych w płodozmianie: ziemniak jęczmieñ jary żyto ozime na liczbę, skład gatunkowy i powietrznie suchąmasę chwastów w łanie jęczmienia jarego odmiany Rataj upra- wianego na glebie lekkiej. Zastosowanie intensywnego poziomu nawożenia i ochro- ny chemicznej istotnie zmniejszyło liczbę chwastów jednoliœciennych i ogółem w jęczmieniu jarym.Płużny system uprawy roli w największym stopniu ograniczył występowanie Geranium pusillum, Galinsoga parviflora, Stellaria media, Apera spica-venti, Poa annua oraz Echinochloa crus-galli w łanie jęczmienia jarego, zwiększył natomiast nasilenie Chamomilla suaveolens i Fallopia convolvulus. Intensywny wariant chemizacji ograniczył zachwaszczenie łanu jęczmienia jarego szczególnie przez Echinochloa crus-galli, oraz Apera spica-venti, Fallopia convolvulus, Galinsoga parviflora, Geranium pusillum, Chenopodium album i Setaria pumila.

Acta Agrobotanica

Drobne ssaki rezerwatu „Dębina I” na Wschodnim Mazowszu na podstawie składu pokarmu puszczyków Strix aluco

W latach 2007-2016 zbadano skład pokarmu puszczyków Strix aluco w rezerwacie „Dębina I” w woj. mazowieckim (52,40°N, 21,38°E). W spreparowanym materiale kostnym odnaleziono 2655 ofiar kręgowych, wśród których było 1513 osobników ssaków. Na tej podstawie ustalono, że teren ten i najbliższe okolice są zasiedlone przez przynajmniej 21 gatunków drobnych ssaków. Stwierdzono trzy gatunki z rzędu ryjówkokształtnych Soricomorpha, 8 nietoperzy Chiroptera, 9 gryzoni Rodentia, jeden z rzędu drapieżnych Carnivora. Wszystkie należą do gatunków obejmujących zasięgiem całe Mazowsze. Znaczna fragmentacja lasów i brak łączności z większymi kompleksami leśnymi są prawdopodobną przyczyną braku kilku gatunków gryzoni, których zasięg obejmuje tę część kraju. Warta podkreślenia jest obecność stosunkowo bogatego zespołu nietoperzy, wśród których cennymi, rzadko notowanymi gatunkami są: nocek Brandta Myotis brandtii i borowiaczek Nyctalus leisleri. Najczęściej łowionym przez sowy nietoperzem był gacek brunatny Plecotus auritus (20 na 35 osobników, 1,3% schwytanych ssaków), ryjówkokształtnym – ryjówka aksamitna Sorex araneus (5,6%), a gryzoniami: mysz leśna Apodemus flavicollis (29,0%) i nornica ruda Myodes glareolus (23,5%).

Kulon

Awifauna skladowiska popiolow elektrowni Kozienice

W pracy scharakteryzowano awifaunę składowiska odpadów paleniskowych (305 ha) oraz terenu przyległego w pasie 250 do 500 m. Składowisko leży ok. 2 km od obszaru Natura 2000 Dolina Środkowej Wisły i graniczy od strony południowo-wschodniej z Ostoją Kozienicką. Wyniki inwentaryzacji z roku 2008 wykazały, że najcenniejsze z awifaunistycznego punktu widzenia gatunki zasiedlają teren składowiska. Stwierdzono tam 33-34 gatunki lęgowe, w tym 7 wymienionych w Załączniku I Dyrektywy Ptasiej, 2 w Polskiej Czerwonej Księdze Zwierząt (Głowaciński 2001) oraz 14-15 waloryzujących Obszary Specjalnej Ochrony Ptaków (Gromadzki 2004). W roku 2008 gniazdowało na składowisku 15-16 gatunków wodno-błotnych Non-Passeriformes, w latach 1993-2008 21-22. Łącznie wraz z analizowanym otoczeniem stwierdzono gniazdowanie 61-64 gatunków ptaków.

Kulon

Awifauna lęgowa specjalnego obszaru ochrony siedlisk Natura 2000 Góra Dębowa koło Mławy

W roku 2014 przeprowadzono liczenia wybranych gatunków ptaków lęgowych na powierzchni leśnej 386,6 ha w Nadleśnictwie Dwukoły w woj. warmińsko-mazurskim, w granicach specjalnego obszaru ochrony siedlisk Natura 2000 Góra Dębowa koło Mławy PLH280057 (20O25’99”E, 53O15’53”N). Badany teren obejmował lasy gospodarcze i teren rezerwatu leśnego „Dębowa Góra” z dominującym siedliskiem grądu subkontynentalnego Tilio-Carpinetum. Stwierdzono 69 gatunków lęgowych ptaków, z czego oceną populacji objęto 57, spośród których największą liczebność osiągnęły: mysikrólik Regulus regulus (53-56 par), kowalik Sitta europaea (50-51 par) i dzięcioł duży Dendrocopos major (47 par). Stwierdzono 9 gatunków lęgowych wymienionych w załączniku I Dyrektywy Rady 2009/147/WE. Charakterystyczne dla powierzchni gatunki to: siniak Columba oenas (29-31 par), dzięcioł średni Dendrocopos medius (16-18 par), muchołówka mała Ficedula parva (6-7 par) i zniczek Regulus ignicapilla (16-18 par). Stwierdzono gniazdowanie gatunków rzadkich: bociana czarnego Ciconia nigra (1 para) i orlika krzykliwego Clanga pomarina (1 para).

Kulon

Rzadkie i zagrożone gatunki pająków w zbożach w województwie lubelskim

Badania prowadzono w nizinnej części województwa lubelskiego, głównie na terenach rolniczych o wysokiej wartości przyrodniczej wzdłuż dolin rzek: Bug, Tyśmienica i Wieprz. Próby zbierano w ciągu czterech lat (2012-2015) na powierzchniach badawczych zlokalizowanych w zbożach ozimych (żyto, pszenica lub pszenżyto) w systemach gospodarowania ekologicznym (E) i konwencjonalnym o niskiej intensywności (K). Pająki naziemne (epigeiczne) chwytano przy pomocy pułapek Barbera, natomiast pająki naroślinne (epifityczne) przy pomocy czerpaka entomologicznego. Złowiono 168 osobników z 30 gatunków rzadkich i zagrożonych, co stanowiło 0,25% wszystkich zebranych osobników i 13% wszystkich stwierdzonych gatunków. Dwa gatunki należały do grupy silnie zagrożonych wyginięciem (EN – Endangered); 20 gatunków należało do narażonych na wyginięcie (VU – Vulnerable) i siedem gatunków o nieokreślonym zagrożeniu (DD – Data Deficient). Najliczniejsze spośród gatunków rzadkich i zagrożonych były następujące pająki: Thanatus arenarius, Pardosa maisa oraz Porrhomma microphthalmum. Nie stwierdzono statystycznie istotnych różnic pomiędzy liczbą osobników i liczbą gatunków rzadkich i zagrożonych pająków w zbożach w systemie ekologicznym i konwencjonalnym o niskiej intensywności.

Kulon

Zgrupowania lęgowe ptaków zasiedlających stawy rybne w Wildze w roku 1981 i 2014

W latach 1981 i 2014 wykonano badania na liczebnością awifauny lęgowej stawów rybnych w Wildze (120 ha), w dolinie Wisły środkowej (woj. mazowieckie). Wykorzystując kombinowaną odmianę metody kartograficznej, przeprowadzono 8 kontroli terenowych, określono liczebność wszystkich lęgowych gatunków w granicach wyznaczonych groblami stawów. W roku 1981 gniazdowało 36 gatunków, a w roku 2014 – 29; łącznie w obu sezonach – 41 gatunków. Liczebność lęgowych par w obu sezonach wynosiła odpowiednio: 1970 par (470 bez śmieszki Chroicocephalus ridibundus) i 210 par. Zagęszczenie spadło z 1641,7 p./100 ha (391,7 bez śmieszki) do 175 p./100 ha w roku 2014. Po 33 latach nie wykazano już gniazdowania 12 gatunków ptaków, a spadek liczebności dotyczył 14 gatunków. W tym czasie stawy zasiedliło 5 gatunków, a wzrost liczebności objął 6 gatunków. Za spadek liczebności przypuszczalnie odpowiadają czynniki antropogeniczne oraz drapieżnictwo ze strony norki amerykańskiej Neovison vison.

Kulon

Invasive harlequin ladybird Harmonia axyridis (Pallas, 1773) (Coleoptera: Coccinellidae) preyed by black redstart Phoenicurus ochruros

Jedna z wypluwek kopciuszka znalezionych w dn. 19 VII 2015 w Brzozówce w Kampinoskim Parku Narodowym zawierała pokrywy skrzydłowe i inne chitynowe fragmenty biedronki azjatyckiej Harmonia axyridis forma succinea. Obserwacja jest warta odnotowania gdyż biedronki bardzo rzadko łowione są przez drapieżniki z uwagi na gorzki smak i zawartość toksycznych związków w ich ciele. Rozpoznanie naturalnych wrogów biedronki azjatyckiej jest dodatkowo ważne z uwagi na potencjalny negatywny wpływ tego inwazyjnego gatunku na ojczystą faunę.

Kulon

Zmiany liczebnosci i zmiennosc zachowan labedzi niemych Cygnus olor na srodpolnym zbiorniku wodnym kolo Kwiecewa w okresie wiosennym i letnim

Liczebność nielęgowego stada łabędzi niemych Cygnus olor na zbiorniku wodnym koło Kwiecewa była wyraźnie wyższa wiosną niż latem. Ten spadek liczby ptaków prawdopodobnie wynikał z przemieszczeń lokalnych spowodowanych między innymi stopniowym zmniejszaniem się powierzchni zbiornika oraz odlotem ptaków na pierzowiska. Intensywniejsze żerowanie w okresie wiosennym mogło wynikać z większego zapotrzebowania na pokarm podczas niższych temperatur. Latem stwierdzono więcej ptaków pielęgnujących upierzenie, co prawdopodobnie było związane z zachodzącym wtedy pierzeniem piór okrywowych. W kolejnych porach dnia zarówno wiosną, jak i latem najwięcej łabędzi żerowało wieczorem.

Kulon

Awifauna legowa doliny Zwolenki

Zwolenka to jedna z najbardziej naturalnych rzek małej wielkości w Polsce. W latach 1996- 2006 skontrolowano obszar 15 km2 doliny na długości 25 km. Wykryto w dolinie Zwolenki 110 gatunków lęgowych, w tym błotniaka zbożowego Circus cyaneus. Za prawdopodobnie lęgowe uznano bataliona Philomachus pugnax, dubelta Gallinago media i żurawia Grus grus. W sezonie lęgowym obserwowano parę rożeńców Anas acuta. Ponadto w roku 2005 obserwowano tu 5-6 os. wodniczki Acrocephalus paludicola. Liczebność derkacza Crex crex (30 terytorialnych samców) kwalifikuje ten obszar jako ostoję ptaków o randze europejskiej.

Kulon

Liczebnosc ptakow szponiastych Falconiformes oraz kruka Corvus corax w krajobrazie rolniczym pod Mogielnica w roku 1981 i 2003

Po 22 latach powtórzono liczenia gatunków szponiastych na powierzchni próbnej (90 km2) położonej w granicach dwóch mezoregionów - Wysoczyzny Rawskiej i Doliny Białobrzeskiej (51041’N, 20043’E). W roku 2003 stwierdzono na powierzchni gniazdowanie 6 gatunków szponiastych oraz kruka Corvus corax, w roku 1981 gniazdował 5 gatunków i kruk. Przybył nowy gatunek lęgowy - krogulec Accipiter nisus (6,7 p/100 km2). Zagęszczenie szponiastych po 22 latach wzrosło ponad 3-krotnie z 17,5 do 56,1 p/100 km2, a kruka z 2,2 do 4,4 p/10 km2. Liczebność błotniaka stawowego Circus aeruginosus wzrosła 8-krotnie, myszołowa Buteo buteo 3,5-krotnie, pustułki Falco tinnunculus 3-krotnie, jastrzębia Accipiter gentilis utrzymała się na podobnym poziomie. Na powierzchni gniazdował również kobuz Falco subbuteo - w roku 1981 - para, w roku 2003 dwie pary.

Kulon

Skład pokarmu płomykówki Tyto alba w dolinie dolnej Noteci w roku 2002

Na siedmiu stanowiskach znajdujących się w dolinie dolnej Noteci i na terenach przyległych w roku 2002 zebrano zrzutki płomykówki Tyto alba. W wypreparowanym materiale kostnym zidentyfikowano łącznie 1471 kręgowców stanowiących ofiary sów. Drobne ssaki zdominowały próbę pokarmu sów, stanowiąc 99,5% ofiar. Udział ptaków był wyraźnie mniejszy (0,4%), a płazy były tylko przypadkowym składnikiem diety (0,1%). Wśród ssaków najczęściej łowione były: ryjówka aksamitna Sorex araneus (54,9%), jak również nornik zwyczajny Microtus arvalis i mysz domowa Mus musculus. Na dwóch stanowiskach porównano skład pokarmu płomykówek w latach 1984 i 2002, stwierdzając stosunkowo niewielkie różnice. Spośród rzadziej notowanych ssaków odnaleziono trzy nowe stanowiska zębiełka karliczka Crocidura suaveolens i dwa stanowiska karczownika Arvicola amphibius.

Kulon

Awifauna zbiornikow wodnych w Krakowie-Zeslawicach w latach 1997-2004

Badania prowadzono w latach 1997-2004. Odnotowano łącznie 125 gatunków ptaków, w tym 59 gatunków związanych ze środowiskiem wodno-błotnym. Stwierdzono gniazdowanie 11 gatunków. Zbiorniki wodne w Krakowie-Zesławicach stanowiły ważne miejsce postoju i odpoczynku ptaków w czasie wiosennej i jesiennej wędrówki. Występowanie rzadkich i zagrożonych gatunków (ohar Tadrona tadorna, świstun Anas penelope, rożeniec Anas acuta, hełmiatka Netta rufina, łęczak Tringa glareola) wskazują na potrzebę ochrony terenu, jako miejsca wysokiej różnorodności ptaków w obrębie miasta Krakowa.

Kulon

Uwagi o ornitofaunie okolic Warszawy drugiej polowy XIX i poczatkow XX wieku

Na podstawie materiałów zawartych w Archiwum Głównym Akt Dawnych z lat 1832-1862 dotyczących posiadłości ziemskich położonych wokół Warszawy, a należących do rodziny Potockich, zebrano informacje o ptakach, na które polowała służba leśna, a które były rejestrowane w ewidencji. Z gatunków łownych często polowano na krzyżówki Anas platyrhynchos, cyranki Anas querquedula, cietrzewie Tetrao tetrix, jarząbki Bonasa bonasia, kuropatwy Perdix perdix, bażanty Phasianus colchicus, przepiórki Coturnix coturnix, łyski Fulica atra, kszyki Gallinago gallinago i słonki Scolopax rusticola. Rzadko polowano na dubelty Gallinago media, które prawdopodobnie na tym terenie były lęgowe oraz na bekasiki Lymnocryptes minimus. W tym okresie w podwarszawskich lasach nie występowały już głuszce Tetrao urogallus. Regularnie strzelano kwiczoły Turdus pilaris, ale sporadycznie inne drozdy. Często polowano na ptaki szponiaste i sowy, które traktowano jako szkodniki, podobnie jak bociany białe Ciconia ciconia. W latach 1851-1861 w 8 sezonach ustrzelono co najmniej 1220 ptaków szponiastych. Licznie strzelano wronę Corvus cornix (łącznie 1287 os.), natomiast bardzo nieliczny był kruk Corvus corax, ubito tylko 2 ptaki. Strzelano także takie gatunki jak siewka złota Pluvialis apricaria, czajka Vanellus vanellus, turkawka Streptopelia turtur, kukułka Cuculus canorus, kraska Coracias garrulus, dzięcioł zielony Picus viridis i jemiołuszka Bombycilla garrulus.

Kulon

Awifauna stawow rybnych Ostrowek w dolinie Noteci w latach 1994-1995

Badania przeprowadzono na terenie kompleksu stawów rybnych Ostrówek o powierzchni 450 ha, położonych w dolinie środkowej Noteci. W latach 1994 i 1995 wykonano odpowiednio 31 i 34 kontrole całego terenu. W okresie badań stwierdzono obecność 65 gatunków wodnych i błotnych Non-Passeriformes w tym 18 gatunków lęgowych. W obu latach do dominantów (D>5%) wśród lęgowych ptaków tej grupy należały: krzyżówka Anas platyrhynchos, łyska Fulica atra, głowienka Aythya ferina, czernica Aythya fuligula, perkozek Tachybaptus ruficollis oraz krakwa Anas strepera. Łączna liczebność ptaków wodnych i błotnych była wyższa podczas przelotu jesiennego niż wiosennego, a największe koncentracje, liczące kilka - kilkanaście tysięcy osobników, stwierdzano we wrześniu, kiedy to najliczniejszymi gatunkami były krzyżówka, łyska oraz głowienka. Również siewkowce Charadrii liczniejsze były jesienią niż wiosną, zaś ogólnie najmniejsze liczebności tych ptaków (wyłączając okres zimowy) notowano w lipcu i sierpniu.

Kulon

Awifauna lęgowa obszaru Natura 2000 Doliny Wkry i Mławki PLB140008

W roku 2011 przeprowadzono inwentaryzację awifauny lęgowej w granicach OSO Natura 2000 Doliny Wkry i Mławki na powierzchni 287,5 km2. Stwierdzono 134 gatunki lęgowe, a oceną liczebności objęto 76 gatunków. Największą liczebność osiągnęły: świergotek łąkowy Anthus pratensis (387 par), słowik szary Luscinia luscinia (362) i świerszczak Locustella naevia (203). Stwierdzono 22 gatunki lęgowe lub prawdopodobnie lęgowe, wymienione w załączniku I Dyrektywy Rady 2009/147/ WE. Liczebność derkacza Crex crex (122 terytorialne samce) i podróżniczka Luscinia svecica (63 pary/ samce) przekroczyła progi kwalifikacyjne dla ostoi o znaczeniu międzynarodowym. W ostoi gniazdowały znaczące w skali kraju populacje kulika wielkiego Numenius arquata (13 par) i kszyka Gallinago gallinago (190 par). Doliny Wkry i Mławki stanowią ważną na Mazowszu ostoję dla następujących gatunków z załącznika I Dyrektywy Rady 2009/147/WE: bocian czarny Ciconia nigra (3 pary), bocian biały Ciconia ciconia (117), orlik krzykliwy Clanga pomarina (7), błotniak stawowy Circus aeruginosus (24-26), żuraw Grus grus (74), gąsiorek Lanius collurio (236) i jarzębatka Sylvia nisoria (152). Wzrost liczebności odnotowano dla 5 gatunków z grupy „naturowych”, a dla 3 gatunków spadek.

Kulon

Zgrupowanie drobnych ssaków w podmiejskich lasach Bytomia na podstawie analizy diety puszczyka Strix aluco

Analiza zrzutek puszczyka Strix aluco została wykorzystana do określenia struktury zgrupowań drobnych ssaków w lasach podmiejskich Bytomia. W materiale zebranym w latach 2011-2016 stwierdzono szczątki 324 osobników ssaków należących do 14 gatunków. Trzy najliczniej notowane gatunki (nornica ruda Myodes glareolus, mysz leśna Apodemus flavicollis i ryjówka aksamitna Sorex araneus) należą do dominujących w leśnych zgrupowaniach drobnych ssaków w Polsce. Do rzadziej łowionych gatunków, które unikają terenów przekształconych przez człowieka, należały: karczownik Arvicola amphibius, nornik bury Microtus agrestis i orzesznica Muscardinus avellanarius. Obecność takich gatunków, jak: nornik zwyczajny Microtus arvalis i zębiełek karliczek Crocidura suaveolens, wskazuje, że sowy penetrowały też łowiecko przynajmniej obrzeża terenów otwartych. Uwzględniając bliskie sąsiedztwo wielkiej aglomeracji miejskiej, należy stwierdzić, że badane zgrupowanie ssaków charakteryzuje się stosunkowo dużym bogactwem gatunkowym.

Kulon

Dynamika jesiennej wędrówki ptaków w krajobrazie rolniczym pod Radzyniem Podlaskim (Nizina Południowopodlaska)

W okresie 19 VIII-18 XI 2013 roku w krajobrazie rolniczym Niziny Południowopodlaskiej pod Radzyniem Podlaskim (E Poland) prowadzono obserwacje jesiennej migracji ptaków. Wykonano 12 liczeń z zastosowaniem każdego dnia 2 metod: stacjonarnej oraz transektowej. Liczenia na 3 punktach obserwacyjnych oddalonych o 1,5 km trwały 4 godziny (2, 1, 1). Naprzemiennie z nimi prowadzono liczenia na 3 transektach o długości 1 km każdy. Łączny czas obserwacji terenowych wyniósł 66 godzin, na które składało się 48 godzin na punkcie obserwacyjnym oraz 18 na transektach. Analizie poddano 56 gatunków wędrownych o łącznej liczebności 13 997 osobników. Najliczniejszymi gatunkami były zięba Fringilla coelebs (6961 os. – 48,9%), skowronek Alauda arvensis (1722 os. – 12,3%) oraz dymówka Hirundo rustica (1083 os. – 7,7%). Próg 1% udziału w zgrupowaniu wędrownym przekroczyły ponadto grzywacz Columba palumbus, dzwoniec Carduelis chloris, pliszka żółta Motacilla flava, świergotek łąkowy Anthus pratensis, czyż Carduelis spinus, pliszka siwa Motacilla alba, modraszka Cyanistes caeruleus, bogatka Parus major i świergotek drzewny Anthus trivialis. Zgrupowania ocenione metodą punktową i transektową odznaczały się wysokim podobieństwem struktury dominacji – Re=3%, ale niższym podobieństwem składu gatunkowego – QS=63,4%. Tylko w przypadku pliszki siwej i dymówki podobieństwo dynamiki liczebności było na tyle duże, że obie metody można dla tych gatunków stosować zamiennie. Żadna z tych metod nie oddaje w pełni przebiegu wędrówek ptaków i obie metody z pewnością się uzupełniają, bowiem jedna lepiej oddaje aktywną fazą wędrówki, czyli dalekodystansowy przelot, a druga – fazę postojową.

Kulon

Awifauna lęgowa łęgu przystrumykowego nad Mogielanką w Środkowej Polsce

W roku 1994 na powierzchni 34,8 ha wykonano metodą kartograficzną badania ilościowe ptaków w łęgu nad niewielką rzeczką Mogielanką. Udział poszczególnych siedlisk był następujący; łęg – 16,0 ha (46,0%), zbiorowisko Urtica dioica – 7,2 ha (20,7%), zbiorowisko Cirsio-Polygonetum – 4,8 ha (13,8%), rzeka i torfianki – 3,7 ha (10,6%), zbiorowisko Eupatorietum cannabini – 2,6 ha (7,5%), zespół Phragmitetum communis – 0,5 ha (1,4%) (ryc. 1). Na powierzchni stwierdzono 43 gatunki lęgowe w łącznej liczbie 355,5 par i ogólnym zagęszczeniu 102,1 p./10 ha (tab. 1). Badania wykazały, że łęg w dolinie rzeki Mogielanki należy uznać za korytarz ekologiczny, który ma istotne znaczenie dla funkcjonowania lokalnych populacji. Budujący go zespół pospolitych ptaków lęgowych jest specyficzny i wyróżniający się na tle porównywanych lasów łęgowych badanych w Polsce. Analiza stosunków jakościowych i ilościowych awifauny lęgowej przystrumukowego łęgu nad Mogielanką wskazuje, że nie można go jednoznacznie zaliczyć do jednego z typów siedlisk: zadrzewień lub siedlisk otwartych. Występuje tu swoista kompilacja różnych środowisk determinująca skład zespołu ptaków. Wykazano, że po przekroczeniu określonej długości tj. w analizowanym przypadku 1 km, następuje wysycenie siedliska taksonami charakterystycznymi dla linearnego łęgu przystrumykowego.

Kulon

Zimowanie czerwonki trzynastkropki Hippodamia tredecimpunctata (Coleoptera: Coccinellidae) w Puszczy Kampinoskiej

Badano zimowanie biedronek w ściółce różnych zbiorowisk roślinnych w krajobrazie rolniczym w okolicy miejscowości Brzozówka (gmina Czosnów) w Kampinoskim Parku Narodowym. Łącznie zebrano 180 prób ściółki z charakterystycznych dla badanego terenu środowisk: murawy napiaskowej, samosiewu sosny Pinus sylvestris na ugorze, oraz zadrzewień śródpolnych: lasu mieszanego, boru sosnowego i olesu. W próbach tych stwierdzono łącznie 141 osobników biedronek należących do siedmiu gatunków: oczatka Anatis ocellata, siedmiokropka Coccinella septempunctata, biedroneczka łąkowa Coccinula quatuordecimpustulata, gałecznik czteroplamek Exochomus quadripustulatus czerwonka trzynastokropka Hippodamia tredecimpunctata, wrzeciążka Propylea quatuordecimpunctata, biedronka mączniakówka Psyllobora vigintiduopunctata i Tytthaspis sedecimpunctata. Dominującym gatunkiem wśród odłowionych biedronek była siedmiokropka (111 os.), a kolejnym pod względem liczebności była czerwonka trzynastokropka (15 os.). Interesujące jest stwierdzenie relatywnie wysokiej liczby czerwonek trzynastokropek, zimujących w ściółce pod sosnami na odłogowanym polu uprawnym. Gatunek ten w okresie wegetacyjnym związany jest z środowiskami wilgotnymi. W dotychczasowych badaniach nad zimowaniem biedronek w Kampinoskim Parku Narodowym był bardzo nielicznie rejestrowany.

Kulon

Gniazdowanie gawrona Corvus frugilegus w powiecie garwolińskim w latach 1984 i 2015

Pomiędzy rokiem 1984 a 2015 nastąpił nastąpiło 3-krotne zmniejszenie się liczebności lęgowej populacji gawrona w powiecie garwolińskim (1284 km2). Liczba kolonii lęgowych spadła z 42 do 24, a liczebność łączna gniazd z 6395 do 2093. Szczególnie znaczący spadek dotyczył zachodniej części powiatu, w dolinie Wisły. Średnia liczba gniazd w kolonii w roku 1984 wynosiła 152, a w roku 2015 – 87. Średnioroczny spadek liczebności w okresie 30 lat wyniósł 2,2% (138,8 par). Przypuszczalną przyczyną tak znaczącej zmiany rozmieszczenia i liczebności gatunku na terenie powiatu garwolińskiego są niekorzystne zmiany w strukturze upraw, związane z coraz większą intensyfikacją rolnictwa w ostatnich 30 latach.

Kulon

Wpływ parametrów fermentacji ciasta i wypieku na zawartość deoksyniwalenolu i toksyny T-2 w pieczywie żytnim

Celem niniejszej pracy było określenie wpływu sposobu prowadzenia fermentacji ciasta chlebowego oraz temperatury wypieku pieczywa na zawartość deoksyniwalenolu i toksyny T-2 w miękiszu i skórce pieczywa wykonanego ze skażonej mąki żytniej. Ziarno żyta inokulowano fragmentami grzybni Fusarium wyrosłej na podłożu mineralnym. Ze skażonego ziarna przygotowano mąkę i wykonano fermentację ciasta metodą bezpośrednią z dodatkiem kwasu mlekowego (jednofazową) i trzyfazową (na żurku). Po zakończeniu fermentacji wykonano wypiek pieczywa w temperaturze: 200oC przez 20 minut oraz 230oC przez 15 minut. Po przemiale skażonego ziarna we frakcji otrąb znajdowało się znacznie więcej mikotoksyn w porównaniu do mąki. Obie metody przyczyniły się, w przypadku miękiszu chlebka porażonego przez F. species i F. graminearum, do spadku zawartości deoksyniwalenolu (DON), zaś chlebka porażonego przez F. culmorum do wzrostu zawartości tej miko-toksyny. W skórce chlebka zawartość DON i T-2 była nieznacznie niższa niż w miękiszu. Największą redukcję obu mikotoksyn w miękiszu uzyskano w metodzie bezpośredniej: DON w mące skażonej F. species i toksyną T-2 w mące skażonej F. graminearum. Nieznacznie skuteczniejsze w redukcji zarówno DON, jak i toksyny T-2, okazało się działanie temperatury wypieku 230oC przez 15 minut. Zmniejszenie poziomu DON po zastosowaniu wyższej temperatury odnotowano dla skórki chlebków z mąki porażonej przez F. species i F. graminearum, przy czym maksymalna różnica w degradacji DON spowodowana temperaturą wypieku wynosiła 2,4%, a w degradacji toksyny T-2 – 3,1%. Jednak we wszystkich otrzymanych chlebkach zawartość badanych mikotoksyn była wyższa od najwyższego dopuszczalnego poziomu.

Acta Agrophysica

Wpływ wybranych czynników fizycznych na kiełkowanie nasion rzodkiewki (Raphanus sativus L.)

Niektóre czynniki fizyczne, tj. pole magnetyczne, pole elektryczne, światło lasera He-Ne, są wykorzystywane w rolnictwie jako zabiegi uszlachetniania nasion. Badania wykazały, że mogą one wpływać na wzrost zdolności kiełkowania, przyspieszenie i zwiększenie równo-mierności wschodów oraz zwiększenie plonowania roślin uprawnych. W doświadczeniach badano zwykle wpływ tych czynników fizycznych na nasiona dobrej jakości. Tylko nieliczne badania dotyczą nasion gorszej jakości. Celem pracy było określenie wpływu pola magnetycznego, pola elektrycznego i światła lasera He-Ne na kiełkowanie nasion rzodkiewki, ze szczególnym uwzględnieniem nasion starych. Materiałem do badań były nasiona 6 partii rzodkiewki odmiany ‘Mila’ o zdolności kiełkowania od 78,8 do 97%. Ich wiek wynosił od 1 do 7 lat. Ponieważ długość życia nasion rzodkiewki wynosi 6-7 lat, nasiona 7-letnie uznano za stare. Stwierdzono, że reakcja nasion rzodkiewki na stymulację zmiennym polem magnetycznym, zmiennym polem elektrycznym i światłem lasera He-Ne była uzależniona od ich jakości. Stymulacja starych nasion (o zdolności kiełkowania około 80%) wpłynęła istotnie na wzrost energii i zdolności kiełkowania, skrócenie czasu potrzebne-go do wykiełkowania 25% i 50% ogólnej liczby kiełkujących nasion oraz średniego czasu kiełkowania jednego nasiona. Nasiona rzodkiewki wysokiej jakości, tj. o zdolności kiełkowania powyżej 90%, nie wykazały pozytywnej reakcji na działanie zastosowanych czynników fizycznych. Stymulacja nasion zmiennym polem magnetycznym, zmiennym polem elektrycznym i światłem lasera He-Ne wpłynęła korzystnie na wzrost suchej masy siewki.

Acta Agrophysica

Porównanie właściwości fizycznych pieczywa pszennego z ciasta wytworzonego metodą jedno- i dwufazową z dodatkiem mąki zaparzanej

Celem pracy było porównanie zmian właściwości fizycznych pieczywa pszennego spowodowanych dodatkiem do ciasta mąki zaparzanej. Mąkę zaparzaną wprowadzano do receptury na pieczywo pszenne w udziale od 0 (próba kontrolna) do 20% (co 5%). Próbny wypiek laboratoryjny pieczywa wykonano, stosując jednofazową i dwufazową metodę prowadzenia ciasta. W pieczywie oznaczono objętość, wskaźnik bieli oraz pH miękiszu. Wyliczono również upiek, masę właściwą miękiszu i wydajność pieczywa oraz przeprowadzono punktową ocenę organoleptyczną. Analizę cech tekstury miękiszu pieczywa (test analizy profilu tekstury – TPA) dokonano po 24 i 72 h od zakończenia wypieku, określając: twardość, spoistość, sprężystość i żuwalność. Stwierdzono, że w jednofazowej metodzie prowadzenia ciasta zwiększenie udziału dodatku mąki zaparzanej wpłynęło na wzrost masy właściwej miękiszu oraz obniżenie objętości pieczywa. Natomiast w metodzie dwufazowej odnotowano istotnie wyższą objętość dla pieczywa z 5 i 10% dodatkiem mąki zaparzanej. Wykazano również, że dodatek mąki zaparzanej w udziale do 10% w metodzie dwufazowej spowodował zmniejszenie twardości miękiszu zarówno po 24, jak i 72 h przechowywania. Chleby uzyskane z ciasta wytworzonego metodą jednofazową z udziałem mąki zaparzanej cechowały się istotnie wyższą żuwalnością w porównaniu z pieczywem kontrolnym. Wyniki punktowej oceny organoleptycznej chleba wykazały, że dodatek mąki zaparzanej do receptury ciasta przygotowanego metodą jednofazową w udziale do 15% oraz w metodzie dwufazowej w udziale do 20% nie powodował obniżenia jego jakości.

Acta Agrophysica

Obróbka wstępna biomasy bogatej w lignocelulozę w celu zwiększenia wydajności fermentacji metanowej (artykuł przeglądowy)

Celem pracy jest przegląd metod obróbki wstępnej, które są innowacyjnymi technologiami w procesie optymalizacji produkcji biogazu. Obecnie zapotrzebowanie na energie odnawialne i paliwa kopalniane wciąż wzrasta. Biogaz posiada wiele zalet w przeciwieństwie do innych biopaliw. Odpadowa biomasa lignocelulozowa jest atrakcyjnym substratem do produkcji biogazu z uwagi na jej niską cenę, ilość i całoroczną stałą dostępność. Produkcja energii bazująca na odpadach roślinnych, których głównym komponentem jest celuloza i lignina, posiada zerową emisję gazów cieplarnianych. Ten typ biomasy nie jest w pełni biodegradowalny w procesie fermentacji metanowej w skali przemysłowej z uwagi na jej strukturę fizyko-chemiczną, co skutkuje niższym uzyskiem energii. Biodegradowalność odpadów lignocelulozowych można skutecznie polepszyć poprzez stosowanie obróbki wstępnej biomasy. Ostatnie wyniki badań pokazały, że obróbka taka może poprawić efektywność produkcji biogazu do ponad 90% surowców takich jak drewno, trawy i kukurydza.

Acta Agrophysica

Ocena wartości technologicznej wybranych odmian pszenicy ozimej i jarej

Celem pracy było określenie wartości technologicznej ziarna czterech odmian pszenicy ozimej (Arkadia, Arktis, Jantarka, Julius) oraz trzech odmian pszenicy jarej (Arabella, Bombona, Brawura) pochodzących z towarowej produkcji rolniczej ze zbiorów 2013 roku. W ziarnie oznaczono: gęstość w stanie zsypnym, szklistość, zawartość popiołu, zawartość białka, ilość glutenu, wskaźnik sedymentacyjny Zeleny’ego oraz liczbę opadania. Następnie wykonano przemiał ziarna w młynie laboratoryjnym MLU-202 firmy Bühler. W otrzymanych mąkach oznaczono zawartość popiołu oraz określono cechy reologiczne ciasta za pomocą farinografu i alweografu. Przeprowadzono również wypieki laboratoryjne metodą bezpośrednią oraz ocenę uzyskanego pieczywa. Ziarno badanych ozimych odmian pszenicy charakteryzowało się istotnie wyższą szklistością i niższą zawartością popiołu, wyższą zawartością białka, ilością glutenu, wyższą wartością wskaźnika sedymentacyjnego Zeleny’ego oraz korzystniejszym poziomem wartości parametrów farinograficznych w porównaniu do ziarna badanych odmian jarych. Najkorzystniej pod względem wartości technologicznej oceniono ziarno odmiany ozimej Arktis, które charakteryzowało się wysoką gęstością w stanie zsypnym, niską zawartością popiołu a także najwyższą zawartością białka, ilością glutenu oraz najwyższą wartością wskaźnika sedymentacyjnego Zeleny’ego, co przełożyło się na korzystne cechy reologiczne ciasta z mąki otrzymanej z ziarna tej odmiany pszenicy. Chleb z mąki z ziarna pszenicy odmiany Arktis charakteryzował się najwyższą objętością oraz miękiszem o bardzo dobrej, równomiernej porowatości.

Acta Agrophysica

Właściwości materii organicznej podłoża po uprawie pieczarki

Celem badań było określenie właściwości materii organicznej podłoża po uprawie pieczarki białej Agaricus bisporus. Materiał badawczy uzyskano po 6 tygodniach intensywnej uprawy i trzech zbiorach grzyba w nowoczesnej, wielkotowarowej pieczarkarni. W próbkach, po wysuszeniu w temperaturze 40°C i rozdrobnieniu w młynku agatowym, oznaczono całkowitą zawartość węgla (TC) i azotu (TN) – na autoanalizatorze Series II 2400, firmy Perkin Elmer. Przeprowadzono frakcjonowanie materii organicznej metodą Schnitzera (frakcja: po dekalcytacji, bituminów, kwa-sów fulwowych, kwasów huminowych, rezydualna) oraz badano właściwości wydzielonych kwasów huminowych (skład pierwiastkowy, właściwości optyczne w zakresie UV-VIS, widma w podczerwieni FT IR; obliczono współczynniki absorbancji, stosunki atomowe, stopień utlenienia wewnętrznego ω). Materia organiczna badanych podłoży po uprawie pieczarki zawierała dużą ilość węgla i azotu, a stosunek tych pierwiastków był zbliżony do wartości w poziomach próchnicznych gleb mineralnych, aktywnych biologicznie. W podłożu popieczarkowym najwięcej węgla w związkach organicznych stwierdzono we frakcji rezydualnej – 42,5%, mniej w kwasach huminowych – 28,5%, znacznie mniej w kwasach fulwowych – 14,8% i frakcji po dekalcytacji – 11,2%, a najmniej w bituminach – 2,97%. Zawartość azotu w związkach organicznych układała się nieco inaczej, najwięcej azotu zaobserwowano we frakcji rezydualnej – 53,8%, znacznie mniej w kwasach huminowych – 20,4%, frakcji po dekal-cytacji – 14,8% i w kwasach fulwowych – 10,6% oraz bardzo mało w bituminach - 0,434% .W składzie pierwiastkowym kwasów huminowych wyizolowanych z materii organicznej podłoża popieczarkowego stwierdzono stosunkowo dużo azotu, a stosunek H/C, właściwości optyczne i widma IR wskazują, iż kwasy te są chemicznie „młode”. Bituminy cechowała wysoka wartość energetyczna (dużo wodoru i węgla).

Acta Agrophysica

Zmiany temperatury i wilgotności powietrza na plantacji maliny jesiennej w zależności od stopnia zagęszczenia łanu

W ramach badań mikroklimatu plantacji maliny jesiennej określono zmiany temperatury i wilgotności powietrza w zależności od typu pogody, wysokości pomiaru nad powierzchnią gruntu oraz zagęszczenia łanu maliny. W pracy przedstawiono przebieg wartości średniej, maksymalnej i minimalnej temperatury oraz wilgotności powietrza podczas pogody wyżowej oraz pogody niżowej, w różnych wariantach zagęszczenia łanu malin i wysokości pomiaru. Badania prowadzono na plantacji malin w Deszkowicach Pierwszych. Pomiary temperatury powietrza wykonywano przy pomocy automatycznej stacji meteorologicznej 24 razy w ciągu doby. Czujniki umieszczone były na wysokości 5, 50 oraz 100 cm nad powierzchnią gruntu. Badania wykazały zróżnicowanie temperatury powietrza w zależności od wysokości pomiaru, czasu obserwacji, stop-nia zagęszczenia plantacji oraz typu pogody. Na przebieg temperatury powietrza istotny wpływ miało zagęszczenie łanu maliny. Wraz ze wzrostem wysokości w łanie malin oraz przy każdym z wariantów zagęszczenia wzrastała temperatura maksymalna. Dwuczynnikowa analiza wariancji przy poziomie istotności 0,05 potwierdziła istotne różnice maksymalnej temperatury powietrza w zależności od wysokości pomiaru oraz zagęszczenia łanu maliny. Wraz ze wzrostem wysokości w łanie malin, przy każdym z wariantów zagęszczenia, temperatura minimalna obniżała się. Analiza statystyczna wykazała istotne różnice wartości minimalnych temperatury powietrza w zależności od wysokości pomiaru. Średnia i maksymalna wartość temperatury powietrza w okresie pogody niżowej na poszczególnych poziomach pomiarowych wraz ze wzrostem wysokości malała. Ze wzrostem wysokości malała minimalna temperatura powietrza w każdym wariancie zagęszczenia. Dwuczynnikowa analiza wariancji wykazała istotne różnice wartości minimalnych temperatury powietrza w zależności od zagęszczenia łanu oraz wysokości pomiaru nad gruntem. W okresie pogody wyżowej wilgotność powietrza wyraźnie malała w ciągu dnia, natomiast podczas pogody niżowej wilgotność powietrza pozostawała na tym samym poziomie przez całą dobę.

Acta Agrophysica

Wskaźniki NDVI i PRI jako odzwierciedlenie dobowej zmienności frakcji akumulowanej energii fotosyntetycznie czynnej dla odłogu oraz dla wybranych gatunków roślin uprawnych

Frakcja akumulowanej energii fotosyntetycznie czynnej (fAPARcanopy) jest ważnym parametrem ekofizjologicznym, stosowanym między innymi do szacowania produkcji pierwotnej brutto (GPP) ekosystemów. W pracy przedstawiono zależności pomiędzy dobową zmiennością frakcji akumulowanej energii fotosyntetycznie czynnej a dwoma spektralnymi wskaźnikami roślinności – znormalizowanym różnicowym wskaźnikiem wegetacji (ang. Normalized Difference Vegetation Index, NDVI) i wskaźnikiem odbicia fotochemicznego (ang. Photochemical Reflectance Index, PRI). Pomiary wykonano 28 maja 2012 r. na poletkach eksperymentalnych z uprawami jęczmienia jarego, żyta ozimego i pszenicy ozimej oraz na poletku wieloletniego odłogu. Pomiary padającego, przepuszczonego i odbitego promieniowania w zakresie PAR (potrzebne do obliczenia fAPARcanopy) wykonano z wykorzystaniem systemu pomiarowego firmy Delta-T (Delta-T Devices, Cambridge, UK). Potrzebne do obliczenia NDVI i PRI pomiary promieniowania padającego i odbitego o długościach fali 530, 570, 670 i 849 nm wykonano używając dwóch czterokanałowych czujników SKR1850 (SKYE Instruments Ltd., Llandrindod Wells, UK), zamontowanych w pozycji zenit – nadir na przenośnym urządzeniu SpectroSense2+. Z zaprezentowanych danych wynika, że NDVI stanowi znacznie lepszy niż PRI spektralny wskaźnik dobowej zmienności fAPARcanopy roślin uprawnych. Uzyskane wyniki świadczą o tym, że fAPARcanopy nie jest jedynym czynnikiem kształtującym zmienne wartości wskaźników NDVI i PRI w cyklu dobowym.

Acta Agrophysica

Reakcja mikroorganizmów glebowych na Reglone 200 SL

W doświadczeniu polowym określano zmiany zachodzące w środowisku glebowym pod uprawą dwóch odmian rzepaku ozimego: Casoar i Californium po zastosowaniu preparatu Reglone 200 SL. Gleba należy do czarnych ziem właściwych (WRB-Mollic Gleysols) o pH = 6,1. Przeprowadzone badania wykazały, że zastosowany środek chemiczny Reglone 200SL używany powszechnie w ochronie roślin wraz z upływem czasu naruszał równowagę biologiczną gleby, czego przejawem był spadek liczebności badanych grup drobnoustrojów. Termin analiz miał istotny wpływ na wzrost aktywności urolitycznej gleby oraz na istotny spadek aktywności proteolitycznej. Zastosowany herbicyd nieistotnie modyfikował procesy amonifikacji i nitryfikacji, a użyte w doświadczeniu odmiany rzepaku determinowały różnice w liczebności bakterii o uzdolnieniach proteolitycznych oraz aktywności proteazy.

Acta Agrophysica

Ocena wpływu chlorku sodu na wzrost i fotosyntezę siewek wybranych odmian jęczmienia jarego

W warunkach laboratoryjnych określono wpływ zasolenia na wzrost i foto-syntezę dwóch odmian jęczmienia jarego Promyk i Suweren. Badanie prowadzono w kulturach wodnych przy użyciu pożywki Hoaglanda z różnymi stężeniami chlorku sodu (NaCl): 0 – kontrola, 50, 100, 150 mmol·dm-3. Po 28 dniach wzrostu wykonano pomiary biometryczne i wymiany gazowej. Uzyskane wyniki wykazały, że wraz ze wzrostem stężenia chlorku sodu w pożywce następowało istotne hamowanie wzrostu liści, a także średniej wartości świeżej i suchej masy części nad-ziemnej i korzeni. Stwierdzono również obniżenie natężenia asymilacji CO₂ wraz ze wzrostem stężenia chlorku sodu. Stymulujący wpływ NaCl na długość korzeni zaobserwowano przy stężeniu 50 mmol·dm-3.

Acta Agrophysica

Wpływ nawożenia azotowego i fluroksypyru (Starane 250 EC) na plon suchej masy i zawartość włókna surowego w runi łąkowej

Celem przeprowadzonego trzyletniego eksperymentu była ocena działania herbicydu Starane 250 EC i zróżnicowanego poziomu nawożenia azotowego na plon suchej masy i zawar-tość włókna surowego w runi łąkowej. Doświadczenie założono na łące trwałej w kwietniu 2007 roku w Mazowieckim Centrum Hodowli i Rozrodu Zwierząt (MCHiRZ) w Żelkowie w układzie losowanych bloków w trzech powtórzeniach. Wbadaniach zastosowano dwa czynniki. Pierwszym było zróżnicowane nawożenie azotowe (34% saletra amonowa) w ilości A1 – bez nawozu azotowego, A2 – 90 kg·ha-1, A3 – 180 kg·ha-1 i A4 – 270 kg·ha-1. Drugim był herbicyd Starane 250 EC zastosowany w trzech stężeniach (B1 – bez herbicydu, B2 – 1/2 dawki, B3 –1 dawka, B4 – 3/2 dawki wg instrukcji). Uzyskane wyniki poddano ocenie statystycznej, wykonując analizę wariancji dla doświadczeń dwuczynnikowych. Zróżnicowanie średnich weryfikowano testem Tukey’a przy poziomie istotności p ≤ 0,05. Najwyższe plony uzyskano na obiektach, na których zastosowano największą dawkę nawożenia azotowego bez herbicydu. Zawartość włókna surowego w badanym materiale roślinnym wahała się w granicach od 20,88% do 28,79%, co wskazuje, że pasza uzyskana z obiektów doświadczalnych nie przekraczała dopuszczalnych norm żywie-niowych określonych dla przeżuwaczy.

Acta Agrophysica

Wpływ odwadniania osmotycznego na barwę i właściwości mechaniczne liofilizowanych truskawek

W pracy przedstawiono wpływ odwadniania osmotycznego i rodzaju substancji osmotycznej na barwę i właściwości mechaniczne liofilizowanych truskawek poddanych obróbce osmotycznej. Truskawki zostały wstępnie odwodnione w roztworach glukozy i sacharozy o aktywności wody (aw) 0,9. Owoce były suszone sublimacyjnie przy temperaturze półek grzejnych liofilizatora 50°C. W pracy wykazano, że zastosowanie sacharozy i glukozy do odwadniania osmotycznego nie wpłynęło na istotne zmiany wartości współczynników i wskaźników barwy dla większości powierzchni oraz rozdrobnionych liofilizowanych truskawek. Zastosowanie odwadniania osmotycznego spowodowało zmianę przebiegu krzywych ściskania suszy liofilizowanych w temperaturze 50°C. Zaobserwowano liczne załamania krzywych ściskania. Odwadnianie spowodowało obniżenie siły potrzebnej do odkształcenia suszu jak i pracy wykonanej na to odkształcenie w porównaniu z suszami nieodwadnianymi.

Acta Agrophysica

Analiza jakości osadów ściekowych oraz możliwości ich przyrodniczego wykorzystania

Celem pracy była analiza jakości osadów ściekowych pochodzących z oczyszczalni ścieków w Suwałkach oraz badanie pod względem przydatności metody kompostowania osadów z masą odpadów organicznych wzbogaconych preparatem biologicznym Trigger-4 do przyrodni-czego zagospodarowania. Badane osady ściekowe charakteryzowały się dużą ilością substancji organicznej i składników nawozowych. Zawartości metali ciężkich były niskie, nie przekraczały dopuszczalnych norm w osadach ściekowych do zastosowania ich w rolnictwie oraz do rekultywacji terenów. W osadzie nie wykryto zapłodnionych i niezapłodnionych jaj pasożytów, należących do rodzaju Ascaris lumbricoides. Oznaczono wysokie miano bakterii z grupy Coli w materiale, przy niższym mianie bakterii Clostridium perfringens. Ze względu na to badane osady nie mogą być wykorzystane w rolnictwie. Materiał osadowy może być wykorzystywany tylko do rekultywacji terenów na cele nierolne oraz do uprawy roślin nieprzeznaczonych do spożycia i produkcji pasz oraz do upraw roślin energetycznych. Podczas kompostowania osadu ściekowego z kompostem „Dano” i dodatkiem preparatu biologicznego stwierdzono najintensywniejszą biodegradację materii organicznej. Zawartość azotu w kompostowanych odpadach organicznych wzrastała w początkowym okresie procesu kompostowania. W kompostowanych materiałach ilość fosforu miała niewielką tendencję wzrostową w masie odpadowej wzbogaconej biopreparatem. Wykazano w przeprowadzonych wstępnych badaniach, że zastosowany biopreparat Trigger-4 korzystnie wpłynął na przebieg procesu kompostowania osadu ściekowego z frakcją bioodpadów, procesowi biodegradacji materii organicznej nie towarzyszyły przykre zapachy.

Acta Agrophysica

Badania zmian temperatury i masy pieczarek podczas schładzania próżniowego

W pracy przedstawiono wyniki badań nad próżniowym schładzaniem pieczarek. Schładzano je w komorze próżniowej podłączonej do pompy próżniowej. Podczas schładzania mierzone były następujące parametry: temperatura w komorze, temperatura na powierzchni pieczarki, temperatura w centrum pieczarki, zmiany masy pieczarek oraz ciśnienie w komorze. Na podstawie uzyskanych wyników przedstawiono kinetykę zmian temperatury w centrum i na powierzchni pieczarek podczas badanego procesu. Przeanalizowano zmiany masy schładzanych pieczarek i zmiany ciśnienia w komorze próżniowej. Przedstawiono tabelaryczną zależność ubytku masy od temperatury schładzanych grzybów. Najwyższa szybkość obniżania temperatury wystąpiła w początkowym fazie schładzania i wyniosła 2,7 deg·min-1. W końcowym okresie szybkość schładzania zmalała do 0,75 deg·min-1. Podobnie jak w przypadku zmian temperatury szybkość zmian masy malała wraz z czasem trwania procesu schładzania. Na początku wynosiła 1,8 g·min-1, a w końcowym okresie zmalała do 1,2 g·min-1. Średnia szybkość ubytku masy podczas całego procesu wyniosła 1,4 g·min-1.

Acta Agrophysica

Wpływ ugniatania i zróżnicowanych sposobów uprawy roli na wiosenne zachwaszczenie roślin

W doświadczeniu polowym oceniano wpływ ugniatania gleby i 4 sposobów jej uprawy (tradycyjny, kombinowany, uproszczony U-1 i uproszczony U-2) na wiosenne zachwaszczenie rzepaku ozimego, pszenicy ozimej i jęczmienia jarego. W rzepaku ozimym po ruszeniu wegetacji wiosną na poletkach z ugniataniem gleby stwierdzono znacząco większe zachwaszczenie niż na obiektach bez ugniatania. Po uprawie kombinowanej i uproszczonej U-2 odnotowano istotnie więcej chwastów, w odniesieniu do uprawy tradycyjnej (obiekt kontrolny) i uproszczonej U-1. Na obu obiektach (bez ugniatania i z ugniataniem) uprawa tradycyjna oraz uproszczona U-1 znacznie ograniczyły liczbę chwastów na jednostce powierzchni, w stosunku do uprawy uproszczonej U-2, szczególnie uwidoczniło się to na poletkach z ugniataniem gleby. Na obu obiektach (bez ugniatania i z ugniataniem) dominowały Thlaspi arvense, Polygonum aviculare, Viola arvensis i Stellaria media. Stopień przedsiewnego ugniecenia gleby różnicował liczebność chwastów w fazie krzewienia pszenicy ozimej, istotnie większe zachwaszczenie stwierdzono na poletkach z ugniataniem gleby. Na obu obiektach (bez i z ugniataniem) zbiorowiska chwastów tworzyły zbliżoną liczbę gatunków, w łanie licznie występowały Thlaspi arvense, Lamium amplexicuale, Stellaria media i Viola arvensis. Stopień zagęszczenia gleby nie różnicował liczby chwastów w fazie krzewienia jęczmienia jarego, istotnie na zachwaszczenie plantacji wpłynął sposób uprawy gleby. Po uprawie uproszczonej U-2 (poletka bez ugniatania) odnotowano istotnie większe zachwaszczenie, w stosunku do uprawy tradycyjnej i kombinowanej. Na glebie ugniatanej uprawa uproszczona U-2 zwiększyła zachwaszczenie plantacji, w stosunku do pozostałych wariantów uprawowych, przy czym istotnie więcej taksonów stwierdzono w odniesieniu do uprawy tradycyjnej (obiekt kontrolny). Na poletkach bez ugniatania gleby w łanie dominowały: Thlaspi arvense, Capsella bursa pastoris, Stellaria media i Chenopodium album, a na obiekcie z ugniataniem licznie wystąpiły Thlaspi arvense, Polygonum aviculare i Viola arvensis.

Acta Agrophysica

Charakterystyka wybranych cech fizycznych ziarna owsa nagiego I zwyczajnego (Avena sativa L.)

Badaniom poddano 8 odmian i rodów owsa nagiego oraz 14 odmian i rodów owsa zwyczajnego (Avena sativa L.). W ocenianych próbach badano masę tysiąca ziaren, gęstość usypową, zawartość plewki oraz udział ziaren oplewionych w odmianach i rodach owsa nagiego. Wykazano istotne zróżnicowanie odmianowe owsa pod względem właściwości fizycznych masy ziarna. Odmiany i rody nagie charakteryzowały się mniejszą masą tysiąca ziaren oraz wyższą gęstością ziarna w stanie usypowym w porównaniu do form oplewionych. Zawartość plewki w owsie zwyczajnym wahała się w granicach od około 23% do ponad 30%. Stwierdzono zróżnicowany stopień oplewienia odmian nagich. Najbardziej optymalnymi dla przetwórstwa spożywczego wartościami ocenianych cech charakteryzowały się odmiany zwyczajne Sam, Szakal i Sławko. Przeprowadzone badania wskazują na celowość stosowania wielokierunkowego użytkowania ziarna owsa oraz dalszego prowadzenia prac hodowlanych w celu pogłębienia cech szczególnie korzystnych, adekwatnych dla przeznaczenia spożywczego, paszowego oraz energetycznego.

Acta Agrophysica

Wpływ płużnej uprawy roli i siewu bezpośredniego na zawartość w glebie materii organicznej ekstrahowanej metodami fizycznymi

Celem badań było określenie wpływu uprawy płużnej (UP) i siewu bezpośredniego (SB) na ogólną zawartość węgla organicznego (Corg) w glebie oraz na zawartość: a) lekkich frakcji węgla – particulate organic matter (POM) o średnicy cząstek 2-0,05 mm, b) zhumifikowanej frakcji węgla (HF) związanej z cząsteczkami pyłu i iłu (<0,05 mm). Podstawę badań stanowiło doświadczenie polowe założone w 1975 roku w RZD Chylice na czarnej ziemi o składzie granulometrycznym gliny piaszczystej/piasku gliniastego mocnego. Próby gleby pobrano w latach 2009-2010, wiosną (maj) i jesienią (październik), z głębokości 0-10 i 10-20 cm. Stosowanie siewu bezpośredniego przyczyniło się do znacznego zwiększenia zawartości w glebie Corg, zwłaszcza w warstwie 0-10 cm (o 33%). Udział frakcji POM w ogólnej zawartości Corg wynosił w warstwie gleby 0-10 cm 16,9% w warunkach siewu bezpośredniego oraz 13,1% w warunkach uprawy płużnej. Frakcja POM była bardziej podatna na zmiany pod wpływem badanych systemów uprawy gleby niż frakcja zhumifikowana (HF) i ogólna zawartość Corg w glebie.

Acta Agrophysica

Ocena zmienności przestrzennej uziarnienia gleby i zawartości węgla organicznego w krajobrazie lessowym

Zmienność przestrzenną zawartości frakcji piasku, pyłu i iłu oraz C organicznego gleby badano w obrębie pola położonego w wierzchowinowej części krajobrazu lessowego. Parametry gleby oznaczono w warstwie ornej (0-25 cm), a próby pobrano w układzie siatki regularnej 10×10 m (72 punkty). Stwierdzono, że zmienność przestrzenna badanych cech gleby dobrze opisywana była izotropowymi modelami semiwariancji typu sferycznego. Zasięg zmienności przestrzennej poszczególnych frakcji uziarnienia był uzależniony od wielkości cząstek, będąc najmniejszym dla zawartości iłu (28,4 m), a największym dla piasku (121,8 m). Wartość najmniejsza oznacza, że przyjęty krok próbkowania był wystarczający do oceny zmienności przestrzennej frakcji uziarnienia w wierzchowinowej części zlewni lessowej. Zmienność przestrzenną zawartości C organicznego charakteryzował izotropowy model sferyczny o zasięgu autokorelacji 50,2 m.

Acta Agrophysica

Wpływ glicerolu na kinetykę adsorpcji pary wodnej przez powłoki serwatkowe

Celem pracy było zbadanie wpływu glicerolu jako plastyfikatora w ilości od 30 do 60% względem masy białka na kinetykę adsorpcji pary wodnej przez powłoki wytworzone na bazie izolatu białek serwatkowych. Proces prowadzono w czasie 20 godzin w środowisku o wilgotności względnej 75,3%. Wpływ glicerolu na adsorpcję pary wodnej analizowano poprzez wyznaczenie krzywych kinetycznych w funkcji czasu i krzywych szybkości adsorpcji pary wodnej w funkcji zawartości wody. Analizie matematycznej poddano zależności przyrostu zawartości wody od czasu opisując krzywe kinetyczne równaniem wykładniczym. Analiza uzyskanych parametrów równania wykazała bardzo dobre dopasowanie do danych eksperymentalnych. Na podstawie przeprowadzonej analizy wykazano wpływ glicerolu wzrost adsorpcji pary wodnej przez powłoki serwatkowe.

Acta Agrophysica

Wpływ działalności człowieka na właściwości gleb i wód siedlisk hydrogenicznych

Zbadano wpływ rolniczego użytkowania terenów położonych w pobliżu dwóch siedlisk hydrogenicznych z terenu Kotliny Orawsko-Nowotarskiej w Szaflarach i Jabłonce na właściwości ich gleb i wód oraz na kierunek procesów pedogenicznych zachodzących w glebach. Stwierdzono, że wykorzystanie przez człowieka terenów położonych bezpośrednio w pobliżu siedlisk hydrogenicznych znacząco wpłynęło na właściwości gleb i wód. W wyniku melioracji odwadniającej, gleby młaki w Jabłonce przeszły z fazy akumulacji materii organicznej w fazę decesji. Spowodowało to zmianę ich właściwości chemicznych i fizycznych. W wyniku spływów powierzchniowych, pochodzących ze stoku położonego powyżej młaki w Szaflarach użytkowanego jako pastwisko, zmianie uległ skład jonowy wód tej młaki. Zmiana kierunku procesu pedogenicznego zachodzącego w glebach młaki w Jabłonce oraz składu jonowego wód zasilających młakę w Szaflarach może spowodować ekstynkcje z tych terenów wielu cennych pod względem przyrodniczym, ściśle stenotopowych, gatunków roślin i zwierząt.

Acta Agrophysica

Fermentacja alkoholowa gęstych zacierów kukurydzianych

W pracy oceniano wpływ ekstraktu zacierów kukurydzianych (około 20, 23 i 25% w/w), przygotowanych metodą bezciśnieniowego uwalniania skrobi (BUS), na ich skład fizyko-chemiczny, własności reologiczne oraz wskaźniki fermentacji. Fermentację prowadzono systemem trzydobowym w temperaturze 28-30°C, z udziałem suszonych drożdży gorzelniczych Saccharomyces cerevisiae, rasy As4. Okresowo pobierano próby zacierów w celu monitorowania zmian ich parametrów. Na podstawie otrzymanych wyników stwierdzono istotny wpływ ekstraktu gęstości na własności reologiczne i skład fizyko-chemiczny, zarówno zacierów słodkich (ekstrakt, cukry redukujące, dekstryny, lepkość), jak i odfermentowanych (ekstrakt pozorny, ekstrakt rzeczywisty, alkohol, cukry redukujące, dekstryny, lepkość). Prowadzenie fermentacji zacierów kukurydzianych o ekstrakcie początkowym ok. 20% w/w pozwoliło na ich pełne odfermentowanie w systemie 3-dobowym (ekstrakt pozorny wynosił 0% w/w). Podwyższenie ekstraktu zacierów do około 23 i 25% w/w wpłynęło na wzrost ich lepkości oraz stężenia substratów cukrowych. Zaobserwowano również niepełne odfermentowanie tych zacierów (ekstrakt pozorny wynosił odpowiednio 2,4±0,1% w/w oraz 4,4±0,1% w/w), obniżenie wydajności procesu (odpowiednio o 16% oraz 21,4%) oraz niższy stopień wykorzystania cukrów (o 6,9% oraz 9,3%) w porównaniu z próbą o ekstrakcie 20% w/w.

Acta Agrophysica

Właściwości sorpcyjne mąk przeznaczonych do wypieku chleba w warunkach domowych

Celem pracy była ocena właściwości sorpcyjnych mąk przeznaczonych do wypieku chleba. Materiał badawczy oznaczono w badaniach jako A, B, C, D, gdzie A – to mąka żytnia pełnoziarnista typ 2000; B – mąka orkiszowa pełnoziarnista; C – mieszanka w/w mąk (75A:25B) oraz D – miękisz świeżego chleba mieszanego żytnio-orkiszowego (75A:25B)-przygotowanego w warunkach domowych. Właściwości sorpcyjne badano metodą statyczną wyznaczając izotermy sorpcji w zakresie aktywności wody aw = 0,07-0,979. Próbki przechowywano w temperaturze 20±1ºC, przez okres 45 dni. Izotermy poddano próbie matematycznego opisu z wykorzystaniem równania BET, przy użyciu programu Table Curie 2 D v3. Na podstawie wilgotności równowagowych badanych produktów wyznaczono pojemność warstwy monomolekularnej oraz powierzchnię właściwą sorpcji. Wyznaczone izotermy cechował sigmo-idalny kształt krzywych charakterystyczny dla typu II, z odchyleniami zależnymi od charakteru procesu sorpcji-adsorpcji w surowcach A, B i C oraz procesu desorpcji w miękiszu chleba żytnio-orkiszowgo D. Uzyskane wyniki badań wskazywały, że najwyższą pojemnością monowarstwy (Vm) charakteryzowała się mąka żytnia A, a woda wypełniająca monowarstwę cechowała się również najwyższą aktywnością (aw = 0,196) w porównaniu z badanymi surowcami, B i C.

Acta Agrophysica

Plon biomasy nadziemnej i białka oraz zawartość chlorofilu w liściach Festulolium braunii (K.Richt.) A. Camus w mieszankach z różnym udziałem Medicago media Pers.

Celem pracy było określenie wpływu zróżnicowanego udziału Medicago media Pers. w mieszance z Festulolium braunii (K. Richt.) A. na plon biomasy nadziemnej, plon białka oraz względną zawartość chlorofilu w liściach festulolium. Badania przeprowadzono w latach 2011- 2013. Ścisłe doświadczenie polowe zlokalizowano w Stacji Dydaktyczno-Badawczej Uniwersytetu Warmińsko-Mazurskiego w Olsztynie, na glebie mineralnej, klasy bonitacyjnej IVa, kompleksu żytniego bardzo dobrego. Badaniami objęto festulolium uprawianą w siewie czystym oraz w mieszance z lucerną mieszańcową. Czynnikiem doświadczalnym był zróżnicowany udział nasion lucerny w mieszance: 30, 50, 70%. Uzyskane wyniki wykazały, że udział lucerny w mieszankach systematycznie wzrastał w kolejnych latach badań, przy czym jej udział w biomasie nadziemnej był większy do ilości wysianych nasion. Wprowadzenie lucerny jako komponentu mieszanki spowodowało wzrost względnej zawartości chlorofilu w liściach festulolium, jednak między obiektami z 30 i 50% udziałem lucerny nie stwierdzono istotnych różnic. Mieszanki plonowały istotnie wyżej w stosunku do siewu czystego festulolium. W zależności od udziału lucerny w mieszance plonowanie było o ok. 40 do 46% większe i wierniejsze w latach badań. Wprowadzenie lucerny do mieszanki istotnie zwiększyło plon białka z jednostki powierzchni. W porównaniu do siewu czystego festulolium plon białka mieszanek wzrósł o ok. 61-80%. Wysoce istotne współczynniki korelacji dowodzą, że indeks zieloności liści można uznać za ważny wskaźnik prognozowania wielkości plonowania roślin oraz plonu uzyskanego białka.

Acta Agrophysica

Wpływ stopnia rozdrobnienia biomasy roślinnej na produkcję biogazu

Obróbka wstępna surowców wykorzystywanych, jako substrat w instalacjach biogazowni rolniczych jest niezbędnym zabiegiem pozwalającym na szybszy i sprawniejszy przebieg procesu fermentacji metanowej. Celem pracy było określenie wpływu mechanicznej obróbki wstępnej na ilość i jakość biogazu w procesie fermentacji metanowej. Materiał do badań stanowiły trawy energetyczne: miskant olbrzymi i mozga trzcinowata o dwóch zróżnicowanych przedziałach długości sieczki: 0,5-3 mm, 4-8 mm. Pomyślny przebieg eksperymentu wskazuje, że mechaniczne rozdrobnienie ma istotny wpływ na proces fermentacji metanowej.

Acta Agrophysica

Charakterystyka wybranych wskaźników technologicznych ziarna pszenicy zwyczajnej

Celem pracy było określenie wybranych wskaźników technologicznych 12 odmian pszenicy zwyczajnej zakwalifikowanych do różnych grup jakościowych: A (Akteur, Alcazar, Finezja, Legenda, Ostka Smolicka, Tonacja), B (Garantus, Nateja, Nutka), C (Belenus, Marki-za, Rapsodia). Materiał badawczy pochodził z doświadczeń polowych, uwzględniających dwa poziomy agrotechniki (poziom przeciętny – a 1, poziom wysoki – a 2), przeprowadzonych w Czesławicach k. Lublina. W obrębie badanych odmian pszenicy dokonano oceny cech jakościowych ziarna obejmujących oznaczenie gęstości ziarna w stanie zsypnym, masy tysiąca ziaren i szklistości. Odmiany pszenicy należące do grupy jakościowej (A) na tle pozostałych grup charakteryzowały się wyższymi wartościami gęstości ziarna w stanie zsypnym oraz masy tysiąca ziaren z wyjątkiem odmiany Alcazar, przy czym różnice nie zawsze były statystycznie istotne. W większości badanych odmian odnotowano wyższe wartości gęstości ziarna w stanie zsypnym, masę tysiąca ziaren (MTZ) w przypadku ziarna pozyskanego z wariantu doświadczenia a 2 niż w wariantu a 1, choć nie zawsze były to różnice statystycznie istotne. W przypadku siedmiu z badanych odmian (Akteur, Alcazar, Legenda, Tonacja, Garantus, Belenus, Markiza) odnotowano wyższą szklistość dla a 2. Większość badanych odmian nie ujawniła statystycznie istotnych różnic w szklistości przy zmianie poziomu agrotechniki. Analiza statystyczna wyników pomiarów wykazała istotne zróżnicowanie odmian pszenicy pod względem badanych cech fizycznych. Analiza korelacji Pearsona potwierdziła dodatnią korelację pomiędzy MTZ a gęstością ziarna w stanie zsypnym w przypadku a 1. Nie odnotowano korelacji pomiędzy MTZ a szklistością ziarna, zarówno przy a 1 jak i a 2.

Acta Agrophysica

Wpływ warunków termiczno-opadowych i nawożenia wsiewką międzyplonową na wybrane cechy jakościowe bulw ziemniaka jadalnego

W pracy przedstawiono wyniki badań z lat 2006-2009 mające na celu przeanalizowanie wpływu warunków termiczno-opadowych i nawożenia wsiewką międzyplonową na wybrane cechy jakościowe bulw ziemniaka. Rozkład opadów i temperatur pochodził ze Stacji Meteorologicznej w Zawadach. Doświadczenie polowe przeprowadzono w Rolniczej Stacji Doświadczalnej w Zawadach należącej do Uniwersytetu Przyrodniczo-Humanistycznego w Siedlcach, położonej na 50°20′ szerokości geograficznej północnej oraz na 22°30′ długości geograficznej wschodniej. Badania prowadzono na glebie płowej, kompleksu żytniego bardzo dobrego, klasy bonitacyjnej IVa. Badanym czynnikiem doświadczenia było nawożenie wsiewką międzyplonową: obiekt kontrolny (bez nawożenia wsiewką międzyplonową), obornik, koniczyna perska, życica westerwoldzka, koniczyna perska-mulcz, życica westerwoldzka-mulcz. Bezpośrednio po zastosowaniu wsiewek międzyplonowych uprawiano ziemniak jadalny. Podczas zbioru bulw ziemniaka określono ich plon ogólny oraz pobrano próby do oznaczenia zawartości: suchej masy, skrobi, witaminy C i białka właściwego. Największy plon bulw ziemniaka zebrano z obiektu nawożonego koniczyną perską w formie mulczu. Najwyższą koncentrację składników odżywczych odnotowano w bulwach ziemniaka w 2007 roku, przy małej ilości opadów w sierpniu i wysokiej temperaturze. Z kolei obfitujący w opady sierpień i wrzesień 2008 roku dał efekt odwrotny. Korzystniejszy pod tym względem okazał się 2009 rok, o mniejszej ilości opadów w ostatnim miesiącu wegetacji ziemniaka. Ziemniak uprawiany w suchym i ciepłym 2007 roku, na obiekcie nawożonym koniczyną perską, niezależnie od formy jej stosowania wyróżniał się najlepszymi cechami jakościowymi. Najkorzystniejszym składem chemicznym wyróżniały się bulwy ziemniaka nawożonego koniczyną perską, zarówno przyoraną jesienią, jak i pozostawioną do wiosny w formie mulczu.

Acta Agrophysica

Wpływ temperatury i ciśnienia w komorze suszarki próżniowej na właściwości rehydracyjne suszonych truskawek

W pracy przedstawiono wpływ odmiany, wymiarów i przygotowania surowca, oraz zmian temperatury lub ciśnienia w komorze suszarki na właściwości rehydracyjne suszonych próżniowo truskawek. Do badań użyto truskawek odmiany Bounty i Pandora o średnicy 24 i 27 mm. Suszenie realizowano w laboratoryjnej próżniowej suszarce komorowej, stosując następujące poziomy parametrów: temperaturę 50, 60 i 70°C, ciśnienie 4 i 16 kPa. Suszenie owoców prowadzono do niskiego poziomu zawartości wody w suszu (poniżej 10%). Analiza wpływu odmiany truskawek na rehydrację wykazała, że owoce odmiany Bounty uzyskały wyższą końcową zawartość wody po godzinie przetrzymywania w wodzie w porównaniu z odmianą Pandora. Zwiększenie średnicy owoców z 24 do 27 mm powoduje wzrost zawartości wody po procesie rehydracji, ale tylko dla odmiany Bounty. Dla odmiany Pandora uzyskano przeciwny efekt. Wykazano, że owoce świeże poddane suszeniu próżniowemu uzyskały prawie pięciokrotnie niższą zawartość wody po 1 godzinie rehydracji niż owoce suszone po rozmrożeniu. Nie wykazano jednoznacznego wpływu zmian temperatury suszenia na zawartość wody po procesie rehydracji. Zwiększenie ciśnienia podczas suszenia z 4 do 16 kPa powoduje w większości przypadków obniżenie zawartości wody po 1 godzinie rehydracji. Wykazano, że skokowe obniżenie ciśnienia lub temperatury wpływa na uzyskanie wyższych końcowych zawartości wody po rehydracji w porównaniu z przeciwną skokową zmianą parametrów suszenia.

Acta Agrophysica

Stabilność przechowalnicza witamin lipofilnych w granulowanych mieszankach paszowych zawierających ekstrudat nasion lnianki (Camelina sativa) i preparat zakwaszający

Celem badań była ocena stabilności przechowalniczej witamin A i E w granulowanych mieszankach paszowych z udziałem ekstrudatu nasion lnianki oraz preparatu zakwaszającego. Próby umieszczono w warunkach modelowych – temperatura 25°C przy wilgotności 50- 55% na 6 miesięcy. Straty witaminy A w czasie trwania eksperymentu wyniosły średnio około 10%, a dla witaminy E około 4% na miesiąc. Nie odnotowano wpływu zastosowanych dodatków na zmiany zawartości oznaczanych witamin.

Acta Agrophysica

Zmiany zawartości fosforu i aktywności fosfotaz w glebie w wyniku nawozowego zastosowania podłoża popieczarkowego

Celem pracy było określenie wpływu zastosowania podłoża popieczarkowego (grzybni pochodzącej z hodowli pieczarek) w nawożeniu gleb uprawnych na zawartość fosforu przyswajalnego oraz aktywność fosfatazy kwaśnej i alkalicznej. Doświadczenie wegetacyjne przeprowadzono na polu produkcyjnym indywidualnego gospodarstwa rolnego, w miejscowości Zając (Wysoczyzna Siedlecka), w latach 2008 i 2009. Na podstawie przeprowadzonych analiz stwierdzono, iż zastosowanie podłoża popieczarkowego w nawożeniu gleb wpłynęło na zwiększenie udziału fosforu w formach przyswajalnych, w stosunku do obiektu bez nawożenia, a aktywność fosfatazy kwaśnej w poziomie próchnicznym gleby poszczególnych obiektów doświadczenia była większa od aktywności fosfatazy alkalicznej i zależała istotnie od lat trwania doświadczenia oraz zastosowanego nawożenia.

Acta Agrophysica

Wpływ zwiększania zawartości suchej masy w surowcu na teksturę i mikrostrukturę twarogu kwasowego

Celem badań była ocena wpływu zwiększenia zawartości suchej masy w surowcu na teksturę i mikrostrukturę twarogu kwasowego. Surowcem do produkcji twarogu było mleko pasteryzowane o zawartości 2% tłuszczu, zagęszczane metodą wyparną lub ultrafiltracji (UF) do ok. 25% suchej masy. Twaróg kontrolny produkowano z mleka niezagęszczonego. Produkcję twarogu realizowano, stosując kultu-rę doświadczalną IBBB3. W twarogach oznaczono zawartość suchej masy, białka ogółem, laktozy, tłuszczu oraz popiołu. W badaniach tekstury dokonano pomiarów twardości i adhezyjności twarogów. Mikrostrukturę odwodnionych liofilizacyjnie twarogów badano przy użyciu mikroskopu elektronowego skaningowego. Między twarogami z mleka niezagęszczonego, zagęszczonego wyparnie oraz koncentratu UF występowały istotne różnice w podstawowym składzie chemicznym. Twarogi z mleka niezagęszczonego oraz koncentratu UF charakteryzowały się porównywalnym udziałem białka, tłuszczu oraz laktozy w składzie suchej masy, natomiast twaróg z mleka zagęszczonego wyparnie wykazywał znacznie mniejszy udział białka i tłuszczu oraz ponad 3-krotnie większy laktozy w suchej masie w porównaniu do twarogu z mleka niezagęszczonego i koncentratu UF. Twarogi uzyskane z surowca o zwiększonej zawartości suchej masy zawierały ok. 1,7-2,0-krotnie więcej popiołu w porównaniu do produktu z mleka niezagęszczonego. Twarogi z mleka zagęszczonego wyparnie i koncentratu UF wykazywały istotnie mniejszą twardość i adhezyjność w porównaniu do twarogów z mleka niezagęszczonego. Twardość i adhezyjność twarogów zwiększała się ze wzrostem zawar-tości białka w ich składzie. Twarogi z mleka niezagęszczonego wykazywały porowatą mikrostrukturę o stosunkowo dużych porach, natomiast mikrostruktura twarogów uzyskanych z mleka zagęszczonego wyparnie oraz koncentratu UF była bardziej zwarta.

Acta Agrophysica

Porównanie cech geometrycznych nasion pieprzycy siewnej (Lepidium sativum L.) z okrywą oraz poddanych obłuskiwaniu

W pracy badano nasiona pieprzycy siewnej o wilgotności 13%. Obłuskiwanie nasion, wykonywane na obłuskiwaczu tarczowym, następowało na skutek uderzenia o wirujące elementy robocze. Uzyskaną mieszaninę części morfologicznych nasion rozdzielano wykorzystując sita oraz separator pneumatyczny PETKUS K-293. Do analizy cech geometrycznych wybierano nasiona i liścienie niepołamane, bez widocznych uszkodzeń. Dla poszczególnych nasion i liścieni na podstawie wzorów obliczono pole powierzchni oraz objętość. Obliczono również współczynniki kształtu nasion i liścieni opierając się na wzorach Grochowicza, Mohsein’a i Donev’a. Na podstawie przeprowadzonych pomiarów i obliczeń wykazano, że średnia długość nasiona pieprzycy siewnej jest o 29% większa niż średnia długość liścieni, zaś średnia szerokość nasiona jest większa o 40% od średniej szerokości liścienia, a średnia grubość nasiona jest większa o 51% od średniej grubości liścienia. Obliczone średnie pole powierzchni nieobłuskanych nasion wynosiło 11,02 mm2 i było większe o 61% od obliczonego średniego pola powierzchni liścieni. Średnia obliczona objętość nasiona wynosiła 2,36 mm3 i była większa o 79% od średniej obliczonej objętości liścieni.

Acta Agrophysica

Właściwości optyczne filmów z izolatu białek serwatkowych z dodatkiem wybranych olejów roślinnych

Celem pracy była analiza wpływu dodatku i ilości oleju: rzepakowego, z pestek dyni i orzechów laskowych na właściwości optyczne filmów serwatkowych. Filmy otrzymano z wodnych 10% roztworów izolatu białek serwatkowych i 50% dodatku glicerolu jako plastyfikatora względem masy białka. Do mieszaniny dodawano oleje w ilościach 0, 1, 2, 3% i homogenizowano do momentu uzyskania jednolitej emulsji. Roztwory powłokotwórcze rozlewano w stałej ilości na szalki Petriego i suszono w temperaturze 25ºC i wilgotności względnej środowiska 50% przez 24h. Zmierzono barwę filmów w systemie CIEL*a*b* i obliczono bezwzględną różnicę barwy. Na podstawie wartości absorbancji przy długości fali 600 nm obliczono nieprzezroczystość filmów. Dodatek olejów roślinnych do roztworów powłokotwórczych spowodował matowość filmów i brak transparentności. Zaobserwowano obniżenie jasności filmów z dodatkiem oleju z pestek dyni oraz wzrost tego parametru w przypadku filmów z dodatkiem oleju z orzechów laskowych. Uzyskano niższe wartości parametru a* i wyższe parametru b* wraz z rosnącym stężeniem olejów z pestek dyni i orzechów laskowych. Wzrost stężenia olejów roślinnych wpłynął na wzrost wartości bezwzględnej różnicy barwy oraz nieprzezroczystości przy długości fali 600 nm dla wszystkich badanych filmów serwatkowych.

Acta Agrophysica

Towaroznawcza ocena rodów jęczmienia nagiego przeznaczonych na cele spożywcze

Celem pracy była ocena towaroznawcza najnowszych rodów jęczmienia nagiego pod kątem ich przydatności do produkcji żywności funkcjonalnej. Materiał badawczy pochodził z bieżących prac hodowlanych stacji badawczej „Hodowla Roślin Strzelce Sp. z o.o.”. W badanych rodach przeprowadzono ocenę: barwy ziarniaka, barwy bruzdy, MTZ, gęstości ziarna w stanie usypowym, zawartości plewy w jęczmieniu nagim i podatności ziarna na uszkodzenia. Przeprowadzone badania wykazały istotne zróżnicowanie rodów jęczmienia pod względem fizycznych cech ziarna. Nieoplewione rody jęczmienia charakteryzowały się niższą masą tysiąca ziaren oraz wyższą gęstością ziarna w stanie usypowym w porównaniu do odmiany oplewionej Stratus. Przeprowadzona ocena towaroznawcza jednoznacznie wykazała, że rody STH 4561, STH 4671 i STH 4676 są szczególnie zalecane do produkcji kaszarskiej.

Acta Agrophysica

Próba wydzielenia sporyszu z poomłotowej mieszaniny żyta

Celem pracy było określenie wybranych cech fizycznych ziarniaków żyta i przetrwalników sporyszu, prowadzone pod kątem wyznaczenia parametrów procesu ich rozdzielania. Materiał badawczy stanowiło ziarno żyta odmiany Dańkowskie Złote nadmiernie zanieczyszczone przetrwalnikami sporyszu (udział masowy ok. 0,2%). Określono prędkość krytyczną unoszenia, grubość, szerokość, długość, kąt tarcia ślizgowego (po stali, płótnie i gumie) oraz masę ziarniaków żyta i przetrwalników sporyszu, a także wyznaczono dla nich współczynniki kształtu, pole przekroju poprzecznego, objętość i gęstość. Porównano te cechy między sobą i wyznaczono między nimi współzależności, wykorzystując analizę wariancji z klasyfikacją pojedynczą, analizę korelacji oraz analizę regresji z procedurą krokowej eliminacji zmiennych niezależnych. Przy planowaniu procesu rozdzielczego wyznaczono wskaźniki podzielności mieszaniny, skuteczność wydzielania przetrwalników sporyszu, dopuszczalną czystość surowca oraz poziom strat ziarniaków żyta. Ziarniaki żyta w stosunku do przetrwalników sporyszu mają większą średnią prędkość krytyczną unoszenia, grubość, współczynnik kształtu β i gęstość, a mniejszą – długość, kąty tarcia ślizgowego po stali oraz gumie, masę, współczynnik kształtu α i objętość. Pomimo występowania statystycznie istotnych różnic między wartościami średnimi analizowanych cech obliczone wskaźniki podzielności mieszaniny przyjmują bardzo małe wartości, co świadczy o dużym stopniu pokrywania się rozkładów cech tych składników. Potencjalnie najlepsze efekty wydzielania przetrwalników sporyszu z ziarna żyta uzyskano w wyniku zastosowania jako cech rozdzielczych ich szerokości i długości. Proces taki jest realizowany w trzech etapach, w których do odpadu kierowane są drobne cząstki z przesiewacza sitowego oraz najdłuższe i najkrótsze cząstki z tryjera. Dla uzyskania produktu zgodnego z normą i przy realizowaniu procesu z dopuszczalnymi stratami na poziomie 10%, zawartość przetrwalników sporyszu w surowcu nie powinna przekraczać 0,17%.

Acta Agrophysica

Właściwości mechaniczne i sorpcyjne jabłek suszonych metodą dwustopniową

Celem badania była analiza tekstury oraz zdolności adsorpcji wody jabłek suszonych dwustopniowo: metodą mikrofalowo-konwekcyjną i dosuszanych konwekcyjnie oraz metodą konwekcyjną z dosuszeniem techniką mikrofalowo-konwekcyjną. W pierwszym etapie otrzymywano susz o zawartości wody na poziomie 30 lub 50%, który dosuszano w drugim stopniu do równowagowej zawartości wody. Suszenie konwekcyjne przeprowadzono w temperaturze powietrza 70°C i prędkości jego przepływu 2,5 m·s-1, natomiast podczas suszenia mikrofalowo-konwekcyjnego zastosowano następujące parametry: moc mikrofal 300 W, temperatura powietrza 40°C i prędkość przepływu powietrza 3,5 m·s-1. W celu analizy właściwości mechanicznych przeprowadzono test cięcia. Właściwości sorpcyjne określano na podstawie zmian masy suszy przetrzymywanych przez 72 godziny w eksykatorze nad nasyconym roztworem NaCl (w środowisku o aw = 0,75). Sposób suszenia dwustopniowe-go zdecydowanie wpłynął na właściwości mechaniczne oraz sorpcyjne jabłek. Maksymalna siła cięcia oraz praca cięcia mieściły się w zakresach odpowiednio 159-222 N i 178-290 mJ. Natomiast względny przyrost masy po 72 h wyniósł 11-24%, w zależności od metody suszenia. Najwyższe wartości uzyskały jabłka suszone mikrofalowo-konwekcyjnie z dosuszaniem konwekcyjnym od 50% zawartości wo-dy. Z kolei susze konwekcyjne oraz mikrofalowo-konwekcyjne z dosuszaniem konwekcyjnym (od 30% zawartości wody) charakteryzowały się znacząco niższymi wartościami maksymalnej siły i pracy cięcia oraz adsorpcji pary wodnej.

Acta Agrophysica

Zanieczyszczenie wybranymi metalami ciężkimi osadów dennych Zalewu Nowohuckiego

Celem badań była ocena stanu zanieczyszczenia Cd, Pb, Zn, Cu, Cr i Ni osadów dennych Zalewu Nowohuckiego. Zbiornik ten wybudowano jako rekreacyjny w Krakowie, w zlewni rzeki Dłubnia, od ponad 60 lat poddanej emisji metali ciężkich z Kombinatu Metalurgicznego Nowa Huta. Na zbiorniku wyznaczono osiem obszarów badawczych, z których w sposób losowy w oparciu o siatkę kwadratów pobierano próbki pierwotne osadów. Stwierdzono, że zawartości wszystkich badanych metali przekraczają wartości tła geochemicznego dla osadów wód powierzchniowych Polski. Natomiast jedynym z analizowanych pierwiastków, którego średnie stężenie nie przekracza wartości tła geochemicznego dla osadów dennych wód powierzchniowych rejonu śląsko- krakowskiego, jest kadm. Zgodnie z klasyfikacją przyjętą przez Państwowy Instytut Geologiczny (PIG) badane osady należy uznać za średnio zanieczyszczone cynkiem oraz miernie zanieczyszczone kadmem i cynkiem a także niklem. Na podstawie potencjalnie wnoszonych ładunków cynku i chromu należy odrzucić możliwość wykorzystania tych osadów w rolnictwie do poprawy właściwości gleb. Można rozważyć utylizację tych osadów w rekultywacji składowisk odpadów, kształtowaniu obszarów zieleni miejskiej oraz w zalesieniach, w tym ostatnim przypadku w przygotowaniu gleb, które miałyby być zalesione.

Acta Agrophysica

Zmiany barwy soku marchwiowego w czasie obróbki ultradźwiękami

Ultradźwięki to nowa metoda znajdująca zastosowanie w przemyśle spożywczym m.in. do przyspieszania jednostkowych operacji, takich jak: suszenie, ekstrakcja i zamrażanie. Sonikacja, pomimo małej inwazyjności, wpływa jednak na przemiany fizyczne, chemiczne i biochemiczne, zachodzące w surowcach. Barwa jest bardzo istotnym, z punktu widzenia konsumenta i producenta, wyróżnikiem jakości, opisującym produkty spożywcze. W badaniach określano wpływ 30-sto minutowej obróbki ultradźwiękami o częstotliwości 21 kHz na zmiany parametrów barwy soków marchwiowych o ekstrakcie 9, 12 i 21°Brix, pochodzących od dwóch producentów. Barwę mierzono w systemie CIE L*a*b*, określając bezwzględną różnicę barwy, zmiany nasycenia i tonu barwy. Nie zaobserwowano jednoznacznego wpływu zawartości ekstraktu na zmiany barwy soków poddanych działaniu ultradźwięków. Stwierdzono, iż sok producenta A o ekstrakcie 21°Brix oraz sok producenta B o ekstrakcie 12°Brix cechowały się największą stabilnością na działanie ultradźwięków. Zmiany barwy soków po zastosowaniu ultradźwięków nie były wykrywalne przez ludzkie oko. Nie zaobserwowano także istotnych statystycznie zmian w różnicy nasycenia i tonu barwy pomiędzy sokami przed i po działaniu fali dźwiękowej.

Acta Agrophysica

Wpływ intensywności ciemnienia enzymatycznego na powstanie ciemnej plamistości pouderzeniowej w zaawansowanych materiałach hodowlanych ziemniaka po długotrwałym przechowywaniu

Celem podjętych badań było określenie wpływu temperatury przechowywania nowych genotypów ziemniaka na intensywność ciemnej plamistości pouderzeniowej. Materiałem badawczym było 178 genotypów ziemniaka trzech grup wczesności. Materiał hodowlany uprawiano na polu doświadczalnym IHAR Oddział Jadwisin. Po zbiorze i po przygotowawczym przechowywaniu bulwy umieszczono w doświadczalnej przechowalni w dwóch temperaturach 80C i 50C, przy wilgotności względnej powietrza 90-95%. Doświadczenie prowadzono przez pięć sezonów przechowalniczych. Podatność na ciemną plamistość pouderzeniową oraz ciemnienie enzymatyczne genotypów oznaczano w dwóch terminach: bezpośrednio po zbiorze oraz po 7 miesiącach przechowywania. Na podstawie przeprowadzonych badań wykazano, że temperatura przechowywania zaawansowanych materiałów hodowlanych ziemniaka miała istotny wpływ na powstawanie ciemnej plamistości pouderzeniowej (CPP) oraz intensywność ciemnienia enzymatycznego bulw. Istnieje istotna współzależność cech pomiędzy intensywnością ciemnienia enzymatycznego, a podatnością genotypów ziemniaka mało wrażliwego i wrażliwego na ciemną plamistość pouderzenio-wą przechowywanych w niskiej temperaturze. Takich zależności nie obserwowano w genotypach ziemniaka ocenianych bezpośrednio po zbiorze oraz składowanych w wyższej temperaturze. Najniższy współczynnik zbieżności (φ2 = 36%) otrzymano dla genotypów mało wrażliwych na powstawanie CPP przechowywanych w niskiej temperaturze powietrza. Dla takich genotypów intensywność ciemnienia enzymatycznego może być szybkim, subiektywnym wskaźnikiem oceny podatności bulw ziemniaka na powstawianie CPP.

Acta Agrophysica